00:00Vakıf Katılım, tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
00:30İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:00Tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimiz programında bu hafta Rüstem Paşa Camii'ndeyiz.
01:09Rüstem Paşa Camii, tahtakaleden gökyüzüne uzanan, aslında Mihriman Sultan'ın babası Kanuni Sultan Süleyman'ın dönemi,
01:17Rüstem Paşa, Mimar Sinan'ın hemen hemen hepsinin himmetiyle ortaya çıkmış en önemli eserlerimizden bir tanesidir.
01:23Bugün İstanbul'un en fazla turist alan bölgelerinden bir tanesindeyiz.
01:27Rüstem Paşa Camii'yi çok fazla turist alıyor.
01:31Bunun ardında yatan sebep tarihi bir cami olmaklığının da ötesinde elbette bazı dizilerle, tarih anlatılarıyla popüler hale gelmiş olması.
01:40Fakat biz bugün burada yapmak istediğimiz şey camiyi, dönemini, Kanuni dönemini, Rüstem Paşa'nın kendisini,
01:49onun bireysel kariyeri, Enderun'da yetişip paşa olması, yani veziri azam olması,
01:54bütün bunlarla beraber Rüstem Paşa Camii'nden yola çıkarak burayı anlamaya çalışacağız.
01:59Burada aslında belirtmek istediğim önemli noktalardan bir tanesi de şu.
02:03Mimar Sinan dediğimizde sadelik öne çıkmaktadır.
02:07Sadelik dediğimizde aslında onu sıradanlık noktasına indirmiyoruz.
02:11Çünkü mimaride önemli olan şeylerden bir tanesi sadelikte ihtişamı koruyabilmek.
02:16Mimar Sinan'ın en önemli özelliklerinden bir tanesi bu sadelik üzerinden bütün mimari dehasını ortaya koyması.
02:23Daha önce de söylemiştik topografyanın kullanılması, coğrafyanın kullanılması,
02:27Atik Valide Camii'nde olduğu gibi hem topografyayı hem İstanbul süliyetini birlikte hesaplayabilmiş bir dehadan bahsediyoruz.
02:34Fakat Rüstem Paşa Camii'ne geldiğimiz noktada bizi karşılayan Çiniler söz konusu.
02:39Bu Çinilerle beraber inanılmaz bir süslemenin de burada var olduğunu biliyoruz.
02:45Birazdan içeride gösterecek olduğum Çiniler Rüstem Paşa dendiğinde, Rüstem Paşa Camii dendiğinde akla gelen ilk Çinilerdir.
02:52Burada caminin kıble duvarında Son Cemaat Mahfilinde yukarıda bir ayet-i kerime mevcut.
02:57Bu ayet-i kerimeyi ifade etmek istiyorum.
02:59Çünkü daha önceki programlarda da söylediğimiz gibi cami kitabeleri, cami üzerine konulan levhalar, hat eserleri, süsler aslında o taşı konuşturmaya yönelik müthiş örneklerdir.
03:11Burada ifade etmek istediğim şeylerin başında gelen ve daha önceki programlarda da tekrar ettiğimiz bir husus söz konusu.
03:17Kitabeler yani cami süsleri tek başına da olsa camiyi ve o taşı konuşturmaya yönelik unsurlardır diyebiliriz.
03:26Burada arkamda görmüş olduğunuz ayet-i kerime de öyle belli belirsiz bir amaçla yazılmış değildir.
03:32Çünkü cami kitabeleri, cami üzerine asılan levhalar, hat eserleri, sanat eserleri adeta bir dönemin ufkunu veya dönemleri aşan inananların ufkunu belirlediği noktalardan bir tanesidir.
03:45Daha önceki programda ifade ettiğim bir gerçeklik vardı.
03:48Şayet hayata bir teklifiniz varsa, hayata ben buradan, payitahtan, İstanbul'dan bakıyorum dediğinizde bir teklifiniz var demektir.
03:56Bu teklif size bir mükellefiyet de getiriyor. Dolayısıyla cami üzerindeki hatları okumaya başladığınızda siz aslında bir anlam dünyasına giriş yapmış oluyorsunuz.
04:06Bugün burada bu son cemaat mahfilinde Mimar Sinan'ın önemli eserlerinden birisi olan Rüstem Paşa Camii'nde bir ayet-i kerime mevcut.
04:15Tevbe suresi 8. ayet. Burada innema ye'muru mesacidallahi men amene billah diye başlayan ve devamında Allah'a inananlar, ahirete inananlar ve güzel işler yapanlar, camileri, mescitleri imar edenlerdir.
04:29Burada mescitlerin yani camilerin, ibadetgahların imar edilmesiyle inancın birleştiği bir nokta söz konusu.
04:37Çünkü bu kimseler aynı zamanda salatı ikame ederler.
04:41Salat kavramını daha önceki programlarda konuşmuştuk.
04:44Tek düze, formal olarak yani günde 5 vakit kılınan namazın ötesinde anlamları olduğunu ve bütün bu anlamları ifade eden bir kavram olduğunu söylemiştik.
04:53Bununla beraber mescitlerin imar edilmesiyle ahirete olan inancın da vurgulandığı önemli ayetlerin başında yer alıyor.
05:01Dolayısıyla bizler Kur'an-ı Kerim'den bazı ayetleri seçtiğimizde hem İslam'ın inanç esaslarını hem pratik uygulamalarını hem de daha üst düzeyde hem tasavvufi hem de sanat yönüyle ortaya çıkan ürünlerle birlikte okunduğunda bazı ayetler adeta gözümüzün önünde canlanır.
05:22Bu ayetlerden bir tanesini Rüstem Paşa Camii'nde bir vakıf eserinde caminin girişinde sağ tarafta bulunan buradaki pencerenin üstündeki levhada yazılı olarak görüyoruz.
05:32Dolayısıyla Rüstem Paşa Camii'ne yolculuğumuza bu hafta buradan başladık.
05:37Gelin hep beraber camiyi, Rüstem Paşa'yı, dönemi, bir vakıf eserini birlikte anlamaya devam edelim.
05:44Bir medeniyet tek başına veya sadece askeri gücüyle büyük bir medeniyet olmaz.
06:09Bir medeniyeti kuşatan birden fazla unsur söz konusu.
06:12Burada Rüstem Paşa Camii'nde tarihte yolculuğa çıktığımız bu noktada yürüyerek vardığımız bu menzilde ifade etmek istediğim şey şu.
06:21Yani bir medeniyeti medeniyet yapan unsurların başında neler geliyor?
06:25Bu aslında çok büyük bir soru.
06:27Tek başına bir programda ifade edilmesi çok güç bir şey.
06:30Burada ifade etmek istediğim şey şu.
06:33Büyük medeniyetlerin teamülleri ve gelenekleri söz konusu.
06:36Bu dünyada var olmuş bütün büyük medeniyetler için geçerli olan bir durum söz konusu.
06:42Burada Rüstem Paşa Camii'nde bunun için ifade ediyorum.
06:45Aslında bir geleneği ifade etmek istiyorum.
06:48Osmanlı geleneğinde klasik camiler için söyleyecek olursak,
06:51Salatin Camileri, padişahların, onların eşleri, yani valide sultanlar çocuklarının yaptırdığı camilere Salatin Camii deniyor.
06:59Bu camilerin özelliklerinden bir tanesi aslında kendine has birden fazla özelliği söz konusu.
07:05Burada Rüstem Paşa Camii'nde ise öne çıkan bir unsur söz konusu.
07:09Çünkü bu bir Salatin Camii değil.
07:11Bir paşanın, bir vezirin yaptırmış olduğu cami,
07:14en nihayetinde Rüstem Paşa vefat ettikten sonra Kanuni'nin biricik kızı Mirimah Sultan tarafından tamamlanmış olsa bile burası bir paşa camidir.
07:23Bugün bu teamülü niçin ifade ediyorum?
07:26Aslında burada önemli bir nokta var.
07:28Çünkü klasik camilerde bizim bildiğimiz Salatin Camilerindeki durum söz konusu değildir.
07:34Çünkü Salatin Camilerde, yani burada Mimar Sinan'ın dehası aslında büyük bir dönemin geleneğiyle birlikte kubbe ortalama 20 metre çapında.
07:46Bu çok önemli bir ayrıntı.
07:47Çünkü Salatin Camiler, yani padişahların ve aileden, hanedandan birinin yaptırmadığı hiçbir cami bu kadar büyük olmuyor.
07:55Şunu da ifade etmek gerekirse, bir padişahın yaptırmamış olduğu veya hanedan üyelerinden birinin yaptırmamış olduğu halde kubbesi en büyük camilerden bir tanesidir.
08:06Bu da Rüstem Paşa Camii'dir.
08:09Bununla birlikte bir teamülden daha bahsedelim.
08:11Salatin Camilerinde, yani hanedan üyelerinin birisinin yaptırmış olduğu camilerde,
08:16ki damat bu hanedanın üyesi olarak elbette aileden birisi.
08:20Fakat padişahın kendisi veya valide sultan çocukları yaptırmadığı için burası tek minarelidir.
08:27Çünkü bizim bildiğimiz üzere Salatin Camilerde iki minare söz konusu.
08:32Fakat Tahtakale'de bu fefkani yapının üstünde sadece yanında bir minare söz konusudur.
08:38Buradaki o minareyi dışarıdan baktığınızda, aslında klasik dönem için bir teamülü, bir geleneği de bize ifade etmekte.
08:45Bu geleneğin bir mimari unsurla cami ile birlikte, yani tek başına yapıldığı...
