- 2 days ago
Category
📚
LearningTranscript
00:00Popularny wówczas slogan Bałkany dla narodów bałkańskich oznaczał, że mocarstwa powinny pozwolić miejscowym narodom porozumieć się między sobą co do własnej przyszłości.
00:17Większość ludności Bośni stanowią w rzeczywistości Serbowie. To naturalne, że Serbia chce ich włączyć do macierzy.
00:25Wszelki rozrost terytorialny Serbii oznaczałby przyłączenie do niej Bośni i Hercegowiny i nie dałby się pogodzić z obawami Austro-Węgier, że ta sama etnicznie ludność w monarchii mogłaby zdradzać podobne aspiracje.
00:44Niemcy były spóźnione, przynajmniej pod względem posiadłości kolonialnych.
00:49Jednym z celów ich polityki zagranicznej stało się więc zapewnienie sobie należnego miejsca pod słońcem.
00:56Miejsce pod słońcem zakładało rozrost mocarstwa kolonialnego o terytoria zamorskie, ale też wzmocnienie pozycji w Europie.
01:06Już jako cesarz Wilhelm II pomyślał.
01:09Armię zbudował mój dziadek Wilhelm Wielki.
01:12Moim obowiązkiem będzie takie jej użycie, by uczynić Niemcy europejskim hegemonem.
01:17Jego modus operandi zakładał szybkie zwycięstwa, zwłaszcza w wojnie z Francją.
01:24Decydujące starcie nastąpi we wrześniu 1914.
01:28Ta data odpowiada Niemcom najbardziej.
01:30Ich siły lądowe i morskie będą zmobilizowane, a kanał kiloński i nowe okręty ukończone.
01:47Długa droga do wojny. Część druga.
01:58To oczywiste, że na miejscu szefa niemieckiego sztabu generalnego nie czekalibyśmy, aż wrogowie się przygotują.
02:21Planowalibyśmy, co naturalne, atak z zaskoczeniem.
02:27Sęk w tym, że wyglądałby on na agresję i w istocie nią był.
02:31I że rodacy by go nie poparli.
02:35Gdybyśmy wyszli na inicjatorów konfliktu, nie poparliby nas nawet sojusznicy.
02:41Dlatego należało dokonać mistyfikacji.
02:43Berlinowi niezwykle zależało na tym, by sprawić wrażenie ofiary agresji.
02:56Musimy zostać uznani za przedmiot ataku.
02:59Wtedy cała ludność stanie za nami murem, a Anglia może nie przystąpi do wojny.
03:06Tok myślenia Wilhelma.
03:09Urabiam niemieckie umysły za pomocą artykułów pisanych w sztabie generalnym,
03:15które przedstawiają Rosję jako kraj barbarzyński, strzelający do swoich obywateli.
03:22Jednak najlepiej będzie pchnąć Austrię na Bałkany do wojny z Serbią.
03:28Możliwe zresztą, że to się okaże zbyteczne, bo Austria sama tej wojny chce,
03:32niemniej będzie bardzo pomocna.
03:33Przebieg kryzysu marokańskiego ujawnił, że Niemcy nie mogą polegać na austriackim sojuszniku
03:42w kwestiach niezwiązanych bezpośrednio z jego własnymi interesami.
03:47Dlatego kryzys bałkański uważano w Berlinie za czynnik decydujący dla wywołania wojny.
03:52Niemcy, którzy oceniali, że wspierająca Serbię Rosja na 90% wypowie Austrii wojnę,
04:04myśleli tak.
04:07Świat uzna, że przychodzimy z pomocą sojusznikowi, że nie jesteśmy agresorami,
04:10jeśli nawet nasz atak na Rosję zostanie poprzedzony atakiem na Francję.
04:15Najważniejszym punktem planu Batmana Holwega było powstrzymanie Anglii od udziału w wojnie,
04:26która miałaby wyglądać jak konflikt na odległych Bałkanach.
04:29Aneksja Bośni przez Austro-Węgry w 1908 zainicjowała powstanie
04:45wielu tajnych organizacji młodych bośniaków.
04:47Jedną z nich była Młoda Bośnia, do której należał Gavrilo Princip.
05:05W Serbii natomiast działała tajna organizacja oficerów serbskiej armii
05:10Zjednoczenie albo Śmierć, lepiej znana pod nazwą Czarna Ręka.
05:14Jednym z jej przywódców był pułkownik Dragutin Dmitrijević, przydomek Apis,
05:21który stał za zamachem stanu w 1903.
05:25Teraz zamierzał obalić premiera Nikole Pasicia i jego rząd.
05:34Czarną Rękę oraz grupy rewolucyjne i nacjonalistyczne łączył wspólny cel
05:39wyzwolenie Bośni i Hercegowiny spod władzy Austro-Węgier.
05:44Głównym celem polityki serbskiej było położenie kresu tureckim rządom
05:58na dawnych ziemiach serbskich.
06:01W Vilajetach Kosowskim i Monastyrskim, czyli w słowiańskiej Macedonii.
06:05Serbia nie miała żadnych planów wzniecenia buntu lub jakichkolwiek niepokojów w Bośni.
06:18Głównym celem było południe.
06:20W imię wyzwolenia wszystkich swoich ziem spod rządów tureckich
06:288 października 1912 Serbia, Bułgaria, Grecja i Czarnogóra
06:34rozpoczęły działania zbrojne przeciwko Imperium Osmańskiemu.
06:37Wiedeń uznał za niezbędne ograniczenie serbskiej ekspansji.
07:07Nie do przyjęcia dla Austrii było dojście Serbów do Adriatyku.
07:18By temu zapobiec, należało utworzyć państwo albańskie.
07:21Napięcie między Wiedniem a Belgradem stawało się krytyczne.
07:40W Berlinie wszyscy uznali to za okoliczność sprzyjającą.
07:45Wszyscy poza jednym człowiekiem.
07:46W listopadzie 1912 nawet kanclerz Betman Holweg i sekretarz stanu w MSZ-cie Kiderlen Wechter,
08:04a także generalicja, namawiają Wilhelma II, by zachęcił Austrię do zaatakowania Serbii,
08:10nim jej wojska dotrą do Adriatyku.
08:11Wilhelm jest temu niechętny, ma w głowie inny plan.
08:18Radzi Austrii, by zamiast atakować Serbów, przekupiła ich.
08:23Dajcie im dużo pieniędzy, mówi, a w razie wojny z Rosją armia serbska dołączy do austro-węgierskiej
08:29i jeszcze szybciej pokonamy Rosję.
08:31Często się mówi, że Niemcy nie widzą potrzeby walczyć o interesy Austrii w Albanii, na Adriatyku,
08:39a nie nawet o port w Durazzo, ale to nie jest istotą problemu.
08:43Jeśli Austria musi walczyć o pozycję mocarstwa,
08:46naszym obowiązkiem jest stanąć u jej boku,
08:49by później nie musieć walczyć, mając u boku osłabioną Austrię.
08:56Austro-Węgry mogą liczyć na bezwarunkowe wsparcie Rzeszy Niemieckiej.
09:00Niemiecki miecz jest już wyjęty z pochwy.
09:07W listopadzie 1912 Kaiser nakazał ambasadorowi Niemiec w Londynie,
09:12księciu Lichnowskiemu, by wysądował stanowisko brytyjskie w razie wojny na kontynencie.
09:20Również w listopadzie Konrada zastąpił generał Blasius Szemuła,
09:24a arcyksiąże Ferdynand przybył potajemnie do Berlina na spotkanie z Kajzerem i Moltkem.
09:30Moldke w pełni rozumiał naszą sytuację w stosunkach z Rosją i Serbią.
09:38Obiecał nie tylko nas strzec, ale też rozpocząć silną ofensywę równolegle do naszej.
09:43Cesarz Wilhelm, szczególnie łaskawy, chce nas we wszystkim wspierać.
09:51Zapewnia nam pełne bezpieczeństwo.
09:53Jest zdecydowanie przeciwny konferencji mocarstw.
09:56W przemówieniu 2 grudnia 1912 kanclerz Betman Holwek przed Reichstagiem i całym światem przyrzekł Austro-Węgrom pełne wsparcie ze strony Niemiec.
10:09Tak więc Niemcy, potajemnie i publicznie, otrzymują czek in blanku.
10:18Kajzer, ale też Moltke i Betman Holwek dają austriackim przywódcom jasno do zrozumienia,
10:25że Niemcy udzielą Austrii wsparcia w razie jej ataku na Serbię.
10:28Niemalże u bram Belgradu zgromadzili siły tak wielkie,
10:49że Serbowie uznali wybuch wojny za pewny, że jest to kwestia tygodni.
10:54Tymczasem większość ich sił była na południu, strzegąc nowych terytoriów.
11:038 grudnia Kajzer przeczytał telegram Lichnowskiego z Londynu.
11:10Jest mało prawdopodobne, by Anglia była biernym obserwatorem konfliktu europejskiego,
11:16który mógłby wybuchnąć wskutek austriackiej inwazji na Serbię.
11:21Londyn w żadnym razie nie zgodzi się na zgniecenie Francji.
11:23Nie może i nie chce stanąć później wobec kontynentu zjednoczonego pod przywództwem jednego mocarstwa.
11:35Kajzer był wściekły.
11:37Zwołał posiedzenie znane później pod nazwą Rady Wojennej.
11:41Odbyło się ono w niedzielę rano 8 grudnia 1912 na zamku w Berlinie.
11:46Austria musi podjąć stanowcze kroki przeciwko Serbii, inaczej utraci kontrolę nad Słowianami w monarchii austro-węgierskiej.
11:58Jeśli Rosja wesprze Serbów, co niechybnie uczyni, wojna stanie się nieunikniona też dla nas.
12:04Wojna jest nieunikniona. Im wcześniej wybuchnie, tym lepiej.
12:07Moldke mówi, im wcześniej, tym lepiej. Każda zwłoka będzie dla nas szkodliwa.
12:16Ale Tirpic przesądza o wyniku posiedzenia słowami
12:19Marynarka woli, by wielki bój, mówi wielki bój,
12:25został odłożony o półtora roku, kiedy gotowy będzie kanał kiloński.
12:29Latem 1914.
12:41Już następnego dnia, 9 grudnia, ruszyły prace nad nową ustawą o wojsku.
12:46W 1913 jego budżet miał wzrosnąć aż o 35% do 2,4 miliarda marek.
12:53W ciągu roku liczba żołnierzy miała się zwiększyć o 140 tysięcy.
12:59Należy zapobiec powstaniu serbskiego imperium.
13:13Nie wolno dać się otoczyć przez Słowian.
13:15Rozwiązanie można odłożyć w czasie, ale za rok, dwa problem znów wypłynie.
13:20Konieczne jest stworzenie takiego państwa na Bałkanach,
13:23które będzie się oglądało na Wiedeń, a nie Petersburg.
13:26Będzie też trzeba wzmocnić Turcję.
13:29Ale w grudniu 1912 Austro-Węgry nadal gromadziły wielkie siły tuż pod Belgradem.
13:46Trzeba je było znów wycofać i oznajmić.
13:49Cóż, zmieniliśmy zdanie.
13:50Dlatego Kaiser pisze do arcyksięcia Ferdynanda,
13:54Moltke do Konrada von Hötzendorfa,
13:56a Bettmann-Holweg do Bertolda.
13:58Jeszcze się wstrzymajcie.
13:59Austriacy mówią wtedy,
14:13zgoda.
14:16Powiedzmy, Bałkany dla narodów bałkańskich.
14:19Bo jeśli spojrzeć na linię podziałów etnicznych,
14:22Serbia zyska niewiele.
14:23Gdyż Macedończyków uważa się za Bułgarów,
14:28a w Kosowie żyje większość albańska.
14:31Tak więc Serbia nie zyska prawie nic.
14:35Austriacy czekają więc na to,
14:37by bałkański sojusz się rozpadł
14:39i zwycięzcy I wojny bałkańskiej
14:41zaczęli walczyć między sobą.
14:4429 czerwca 1913
14:52atakiem Bułgarów na siły serbskie i greckie
14:55rozpoczyna się druga wojna bałkańska.
15:04Austriacy mówią Bułgarom,
15:06wesprzemy Was,
15:07ale pod warunkiem, że przekupicie Rumunów.
15:10Jeśli oddacie im skrawek swojego terytorium,
15:14wspólnie pokonamy Serbów.
15:19Bułgarzy odmawiają,
15:21na co Austriacy reagują następująco.
15:24Skoro tak,
15:25nasza oferta przestała być aktualna.
15:28Car Bułgarski jest wściekły.
15:30Mówi, kto by pomyślał,
15:32że przepuścicie idealną okazję
15:34wymazania Serbii z mapy Europy.
15:36Bez wsparcia Wiednia
15:39Bułgarzy ponoszą klęskę,
15:41która jest zarazem klęską
15:42polityki austriackiej.
15:56Interesy Bułgarii i Austrii
15:58były teraz jeszcze bardziej zbieżne.
16:00Bułgaria miała się stać
16:01ważnym sojusznikiem państw centralnych.
16:06Podobnie jak Imperium Osmańskie.
16:15Niemcy budowały kolej Berlin-Bagdad,
16:17natomiast generał Otto Liman von Sanders
16:20odpowiadał za przebudowę
16:21armii tureckiej na wzór niemiecki.
16:23Rosja była coraz bardziej okrążona.
16:25Dla Rosji Serbia
16:39to jej najbardziej niezawodny
16:41sojusznik na Bałkanach.
16:44Jest jedynym państwem,
16:45na którym może ona polegać,
16:47ponieważ Serbia może szukać
16:49wsparcia tylko w Rosji.
16:52Bułgarzy mają
16:53możliwość rozgrywania Rosjan i Austriaków,
16:55przeciwko sobie.
16:56Podobnie Rumunii.
16:57Grecy mogą liczyć na Niemcy i Anglii.
17:00Turcy również.
17:01Ale Serbia,
17:03ze względu na swoją
17:04antyaustriackość,
17:05może liczyć tylko na Rosję.
17:09Jest to więc pewny sojusznik,
17:11który po dwóch wojnach bałkańskich
17:12stał się jeszcze cymniejszy.
17:15bronią, która wyróżniała się
17:21w wojnach bałkańskich,
17:22była francuska armata
17:23kalibru 75 mm.
17:29Francuski sztab generalny
17:31zyskał dzięki niej
17:32pewność siebie.
17:34Francuzi żywili też przekonanie,
17:36że armia serbska
17:37wyrosła na całkiem dobre wojsko.
17:40Mieli wielki szacunek
17:42do tego, co nazywali
17:43cnotami bojowymi
17:44narodu serbskiego.
17:46Niezawodnego i twardego.
17:48Gotowego do poświęceń.
17:55Serbscy generałowie mówią,
17:57Serbia jest bardzo osłabiona,
17:59bo próbuje inkorporować
18:01nowo podbite terytoria.
18:04Armia musi się zreorganizować.
18:06Należy stworzyć nowy system
18:08mobilizacji.
18:09Potrzeba wszystkiego.
18:10Dajcie nam trzy lata,
18:12a razem z czarnogórcami
18:14wyślemy pół miliona ludzi
18:15do walki z Austrią.
18:17Dla Rosji oznacza to
18:18wielką korzyść.
18:20Parę austriackich korpusów
18:22mniej na froncie wschodnim.
18:24Na tym poziomie więc
18:26chodzi o czystą realpolitik.
18:27Jesienią 1913
18:40napięcie ponownie wzrosło.
18:45Tłumiąc powstanie albańskie
18:47wojska serbskie
18:48wdarły się w głąb Albanii
18:49i znów parły ku wybrzeżu Adriatyku.
18:53Austro-Węgry
18:53zażądały od Serbii
18:54całkowitego wycofania się
18:56z terytorium nowo powstałego państwa.
18:59W tejże jesieni
19:01król Belgów Albert
19:03przybywa do Berlina,
19:04by usłyszeć zarówno od Kajzera,
19:06jak i Moltkego
19:07te oto słowa.
19:09Jesteśmy o krok
19:10od wojny z Francją.
19:12Naród niemiecki
19:12ogarnie taki entuzjazm,
19:14że nic nie powstrzyma
19:15teutońskiej furii.
19:17Lepiej bądźcie po naszej stronie,
19:19inaczej spadnie na was
19:20straszliwa kara.
19:26Albert powiadomił rząd francuski
19:29o groźbach Wilhelma.
19:30Paryż przyjął to jednak
19:31ze spokojem.
19:33W 1905 i 11
19:35Francja ledwo uniknęła
19:37wojny z Niemcami o Maroko.
19:39Więc w 1913
19:41administracja Ramonda Płankarego
19:43wydłużyła służbę wojskową
19:44z dwóch do trzech lat,
19:46zwiększając stan czynnej armii
19:48z 480 do 750 tysięcy.
19:59Płankare obawiał się
20:02wciągnięcia Francji
20:03w bardzo trudną wojnę
20:04z Niemcami.
20:06Nie chciał robić niczego,
20:08co by mogło zagrozić
20:10rosyjskiej pomocy
20:11w razie wybuchu konfliktu.
20:14Jak tylko Płankare został
20:19premierem w 1912,
20:23ambasadorem Francji
20:24w Sankt Petersburgu
20:25mianował Teofila Delcassego,
20:31byłego ministra spraw zagranicznych
20:33i architekta
20:35sojuszu brytyjsko-francuskiego,
20:37który już w 1898
20:40zaczął wzmacniać
20:42sojusz francusko-rosyjski.
20:46Był to dla Rosjan znak.
20:48Naprawdę tego chcemy.
20:53Podczas pełnienia misji
20:54w Petersburgu
20:55Delcasse prowadził rozmowy
20:57z rosyjskim ministrem
20:58spraw zagranicznych
20:59Siergiejem Sazonowem.
21:01Stałym tematem było
21:02prawdopodobieństwo
21:03konfliktu zbrojnego.
21:06Jeśli dojdzie do wojny,
21:10musimy spróbować ją wygrać.
21:14Wobec przekonania,
21:16że tak się stanie,
21:17mówili dalej.
21:19Wtedy rozwiążemy
21:20cały szereg problemów.
21:23Położymy kres
21:24niemieckiej hegemonii
21:25w Europie.
21:27Oczywiście odbierzemy
21:28Niemcom Alzację
21:29i Lotaryngię
21:30utracone w 1871.
21:33Rosjanie wezmą
21:34pruską część Polski.
21:37Problem austro-węgierski
21:38rozstrzygnęłaby
21:39rosyjska aneksja Galicji
21:41i przypuszczalny koniec
21:43monarchii austro-węgierskiej.
21:4518 października 1913
21:58Belgrad otrzymał
21:59kolejne ultimatum.
22:02Trzeci raz w ciągu roku
22:04Austro-węgry groziły Serbii wojną,
22:06teraz dając jej 8 dni
22:08na całkowity odwrót
22:09z Albanii.
22:10Po dwóch morderczych wojnach
22:26bałkańskich,
22:27kosztujących Serbię
22:28prawie miliard franków,
22:30kraj znalazł się
22:31na skraju wyczerpania.
22:34Samych tylko karabinów
22:36brakowało 120 tysięcy.
22:38Zoskwierał niedobór dział
22:41i amunicji.
22:44Połowa wojska była w szpitalach.
22:46Serbia potrzebowała
22:48minimum 20 lat pokoju,
22:50by nowe terytoria
22:51wrosły na trwałe
22:52w tkankę kraju.
22:53Dlatego jej priorytetem
22:56były przyjazne stosunki
22:57z Austro-węgrymi.
23:02Tak więc kolejny raz
23:04Belgrad ugiął się
23:05wobec ultimatum Wiednia.
23:08Mimo sukcesów
23:16Austriacy tylko na pozór
23:18dostają to, czego chcą.
23:21Chcą aneksji Bośni
23:22w 1909?
23:24Mają.
23:25Chcą, by w 1912
23:27Serbia zrezygnowała
23:28z portu nad Adriatykiem?
23:30Mają.
23:31Chcą, by rok później
23:32wycofała się z Albanii?
23:34Mają.
23:34Z drugiej strony
23:36zdają sobie sprawę,
23:37że te zwycięstwa
23:38nie przynoszą im
23:39realnych korzyści.
23:40Serbia rośnie w siłę.
23:45Każdy z tych kryzysów
23:47kosztuje Austriaków krocie,
23:50gdyż zawsze wydają
23:51wtedy ultimatum.
23:52Zawsze mobilizują
23:53połowę swoich sił,
23:55które wysyłają
23:56do Bośni i na granicę.
23:57To kosztuje miliony koron.
23:59Tak więc po ostatniej
24:02mobilizacji pod koniec
24:041913
24:05Franciszek Józef,
24:07dotychczas zwolennik
24:08pokoju, stwierdził
24:09Dość tego.
24:11Nie możemy mieć
24:12kolejnej mobilizacji
24:13bez wojny.
24:14Następnym razem
24:15musi być wszystko
24:16albo nic.
24:29Dziś popularna jest fraza
24:32Żyjemy w globalnej wiosce.
24:34W 1914 ludzie
24:36też tak myśleli.
24:37Zdjęcia
25:07Jest to wysoko rozwinięta cywilizacja.
25:23Świat Strawińskiego, Chagala,
25:26towarzystw ubezpieczeniowych z setkami tysięcy polis
25:29i gazet z setkami tysięcy czytelników.
25:31W pewnym sensie to już prawie ponowoczesność.
25:37Ale okres na przełomie wieków to także czas zamachów politycznych.
25:56Ich ofiarami byli prezydenci i premierzy Bułgarii, Hiszpanii, USA, Rosji i Francji.
26:02Podobnie jak członkowie rodzin panujących w Japonii, Portugalii, Rosji, Włoszech i Grecji.
26:11Między innymi serbski król Aleksander Obrenowici, królowa Draga
26:15oraz austriacka cesarzowa Elżbieta, żona Franciszka Józefa.
26:19Na początku czerwca odbyło się posiedzenie rządu w Belgradzie.
26:34Przewodniczył Pasić.
26:37Przedstawiono na nim raport władz cywilnych z granicy austro-węgierskiej,
26:41że oficerowie armii serbskiej organizują nielegalne przerzuty różnych osób i broni do Bośni.
26:47Kiedy się okazało, że oficerem, który przerzucił trzech młodych Bośniaków,
26:59był major Wulowicz, jeden z najbliższych przyjaciół Apisa,
27:04rząd wiedział, że zapewne stoi za tym właśnie Apis.
27:09Byłem przekonany, że manewry w Bośni to tylko pretekst do austriackiej inwazji na Serbie
27:15z arcyksięciem Ferdynandem na czele.
27:18Zanim by nasze siły wróciły z południa, Serbia zostałaby najechana,
27:23a świat postawiony przed faktem dokonanym.
27:27Gdy więc Tanko Sić powiedział, że paru młodych Bośniaków zamęcza go,
27:31by im pozwolił przedostać się do Bośni i zrobić coś z Ferdynandem,
27:34kazałem mu się zgodzić.
27:39Pasić natychmiast zażądał śledztwa.
27:45Na wszelki wypadek wysłał depeszę do swojego najwierniejszego dyplomaty w Biedniu,
27:52Jovana Jovanowicza,
27:55prosząc go, by ostrzegł austriaków o możliwym wrzeniu w Bośni
27:59podczas wizyty arcyksięcia Ferdynanda.
28:02Serbski ambasador w Wiedniu informuje cywilnego namiestnika Bośni Bilińskiego
28:12o plotkach na temat próby zamachu i radzi uważać.
28:1524 czerwca 1914 ukończono rozbudowę Kanału Kilońskiego.
28:39Niemieckie dreadnoty mogły już przepływać z Bałtyku na Morze Północne.
28:45Tego samego dnia Franz Maczeko, urzędnik w MSZ-cie Austro-Węgier,
28:50ukończył memorandum nazwane od jego nazwiska,
28:53a skierowane do przywódców Austro-Węgier i Niemiec.
28:56Rosji zawsze przyświecała idea wyzwolenia narodów chrześcijańskich
29:06spod panowania tureckiego w celu ich wykorzystania
29:10jako broni przeciwko Mitteleuropie.
29:13Z powodów wojskowo-politycznych Austro-Węgry nie mogą pokornie znosić
29:17tej jednostronnej zmiany status quo.
29:21We wspólnym interesie Austro-Węgier i Niemiec
29:23leży szybkie i energiczne przeciwstawienie się rozwojowi wydarzeń,
29:27do którego dąży i który wspiera Rosja,
29:30a którego później nie będzie już można odwrócić.
29:3816 czerwca 1914
29:41Kaiser nakazuje niemieckiemu ambasadorowi w Londynie,
29:45by wybadał stanowisko Anglii wobec wybuchu wojny na kontynencie.
29:48Kilka dni wcześniej
29:54Moltke i minister spraw zagranicznych Gottlieb von Yago
29:58wracają samochodem z Potsdamu do Berlina.
30:05Moltke w zasadzie poleca Gottliebowi prowadzić politykę tak,
30:09by wkrótce zacząć wojnę prewencyjną.
30:11Mam wrażenie, że wchodzimy w obszar burzy.
30:25Nie umiem dokładnie określić,
30:27gdzie na horyzoncie i kiedy się rozpęta,
30:29ale od tej pory wojna jest przesądzona
30:31i niedaleka.
30:32Słowaj w
30:55Uznano, że jadąc na manewry do Bośni i Hercegowiny, arcyksiąże Ferdynand podejmie ryzyko.
31:17On sam nie zdaje się wykazywać szczególnego entuzjazmu dla tej misji.
31:25Od 1910 podjęto pięć prób zamachów na austro-węgierskich namiestników Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji.
31:33W 1910 wizytę cesarza Franciszka Józefa w Sarajewie zabezpieczało kilka tysięcy żołnierzy.
31:41Ale odwiedzin arcyksięcia Ferdynanda w Dzień Świętego Wita, serbskie święto narodowe, strzegło zaledwie 36 miejscowych policjantów.
31:49Chociaż gdy Ferdynand wsiadał do samochodu ze składanym dachem, pod miastem stacjonowało 20 tysięcy wojska.
31:56W drugiej próbie tego dnia arcyksiąże Ferdynand został zabity.
32:18Jeśli zlekceważymy tę okazję, Austro-Węgry będą zdane na łaskę aspiracji jugosłowiańskich, czeskich, rumuńskich i włoskich.
32:43Zamach w Sarajewie jest wypowiedzeniem nam wojny przez Serbię.
32:56Rząd serbski z całą pewnością nie chciał zamachu w Sarajewie.
33:00Jest absolutnie jasne, że w interesie Serbii było odłożenie konfliktu w czasie.
33:07Trwały tam właśnie zaciekłe zmagania dowództwa serbskiej armii z rządem.
33:10Myślę, że Apis działał przede wszystkim w celu osłabienia premiera Pasiccia.
33:18Zamach był osobistym przedsięwzięciem príncipa i jego przyjaciół.
33:26Wielokrotnie rozmawiałem o tym z profesorem Vaso Czubrilowiciem.
33:31Nie czuli się w żaden sposób zobowiązani wobec czarnej ręki.
33:35Po prostu przyszli po broń, by zrealizować swój cel w Bośni.
33:40Ludzie cierpią, ponieważ skrajnie zubożeli i traktuje się ich jak bydło.
33:45Pragnąłem zemsty i nie żałuję.
33:52Nie ma żadnego dowodu na to, że serbski rząd nakłaniał zamachowców do przestępstwa lub dostarczył im broni.
33:58Przeciwnie są podstawy, by to całkowicie wykluczyć.
34:01Przed zamachem w Austro-Bęgrzech istniało z pewnością stronnictwo wojny skupione zwłaszcza wokół dwóch ludzi.
34:18Konrada von Hötzendorfa, szefa sztabu generalnego, który wielokrotnie nalegał na wojnę prewencyjną z Serbią, według niektórych 20 razy.
34:29Później zaś Berchtolda, ministra spraw zagranicznych.
34:33Naturalnie, ewentualne ostrzeżenie z Serbii o możliwości zamachu nie byłoby dla nich warte uwagi.
34:44W rozmowie z cesarzem wyraziłem przekonanie, że wojna z Serbią jest nieunikniona.
34:49Cesarz odrzekł.
34:51Zgadza się, ale czy chcemy wojny, skoro wszyscy są przeciw nami, zwłaszcza Rosja?
34:57Naszej flanki nie osłaniają Niemcy?
34:59Wczoraj wieczór wysłaliśmy do nich notę z prośbą o odpowiedź.
35:04Jeśli odpowiedzą, że stoją po naszej stronie, czy wtedy możemy iść na wojnę z Serbią?
35:12Wtedy tak.
35:29Franciszek Józef był świadom, że konflikt przerodzi się w wojnę światową.
35:43Na pytanie ministra finansów Bilińskiego, czy wie, że to oznacza wojnę europejską,
35:48Franciszek mruknął tak.
35:49Franciszek chodził, czy jest.
35:51KONIEC
36:21Odpowiedź, która nadchodzi za pośrednictwem austriackiego ambasadora w Berlinie, hrabiego Sygieniego, jest zdecydowana. Tak, poprzemy Was, niezależnie od tego, czy to, co zrobicie, zaangażuje Rosję i skończy się wojną europejską.
36:40Kaiser pisze słynne i fatalne «Jedz, puder ni». Teraz albo nigdy musimy zrobić porządek z Serbami. Brzmiało to jak sygnał do rozpoczęcia wojny.
36:51Jest to ów słynny «Czech in Blanco», który Berlin wystawia Wiedniowi. To nie tylko zachęta, ale wręcz presja.
37:05Berlin oczekuje, że Wiedeń podejmie działania przeciwko Belgradowi i nie zrozumiałby, gdyby w tak dogodnej sytuacji nie zadano ciosu.
37:147 lipca rząd Austro-Węgier doszedł do następującej konkluzji.
37:17Wszyscy obecni, poza premierem Węgier, uważają, że czysto dyplomatyczny sukces byłby bezwartościowy.
37:24Wystosowanie wobec Serbii tak daleko idących żądań sprawi, że odmowa będzie prawie pewna.
37:29Otworzy to drogę do radykalnego rozwiązania w postaci działań zbrojnych.
37:33Żona Bertholda w liście do kuzynki pisała
37:47Biedny Leopold. W nocy nie mógł spać.
37:51Ciągle wstawał i zmieniał warunki ultimatum.
37:54Aż tak się bał, że Serbowie je przyjmą.
37:56Ultimatum wobec Serbii powstało tylko po to, by zostało odrzucone.
38:05Każdy, kto je czytał, mówił, że rzeczywiście stanowczy dokument.
38:09To słowa samego cesarza.
38:11Ale wiedział, co robił.
38:13Stwierdził, że nie chcemy kolejnego kompromisu, kolejnej jałowej konferencji.
38:18Chcieli w istocie, by Serbia rozpłynęła się w powietrzu.
38:22Lato 1914 nazwano ostatnim latem Europy.
38:47Może dlatego Stefan Zweig napisał w świecie wczorajszym,
38:55że był on bogatszy, piękniejszy i bardziej lecny.
39:05Pozornie nic nie zapowiadało katastrofy, która miała niebawem nadejść.
39:10Wszystkich ważnych decydentów wysłano na zaplanowane wcześniej urlopy.
39:21Także nikt nie jest świadom nadciągających za kulisami kłopotów.
39:26I tak Moldke jedzie na drugą w tym roku kurację do Karlowych Warów.
39:31Jago spędza miesiąc miodowy w Szwajcarii.
39:33W Wiedniu zaśniema Konrada von Hützendorfa.
39:35Pod ich nieobecność współpracują ze sobą zastępcy.
39:43Nie ma też Kajzera, który wyruszył na doroczny rejs.
39:47Wysłali go do Norwegii, mówiąc
39:51Wasza cesarska mość, to musi wyglądać tak, jakbyśmy nic nie wiedzieli.
39:57Gramy na to, że jesteśmy niewinni, to Austriacy nas w to wciągają.
40:01Niech Wasza cesarska mość popłynie jak zawsze, by nie wzbudzać podejrzeń.
40:06Najdalej jednak do Bergen, inaczej powrót potrwa zbyt długo.
40:10Na horyzoncie pozostał tylko Betman.
40:20Znalazł się w zgoła niespotykanej dla siebie sytuacji.
40:24Mógł samodzielnie podejmować decyzje.
40:26Czuł się władny to robić, ponieważ przed wyjazdem Kajzer powiedział bojowym tonem, że muszą wreszcie rozprawić się z Serbią.
40:41Skoro Kajzer pokazał, że jest w nastroju wojennym,
40:45Betman Holbeck mógł kontynuować politykę zgodną z jego poglądami,
40:50czyli rozpętania powszechnej wojny.
40:5212 lipca rząd Austro-Węgier miał gotowy tekst ultimatum wobec Serbii.
41:06Upłynęło jednak jeszcze 11 dni, nim dokument przedstawiono rządowi w Belgradzie.
41:12Duże opóźnienie we wręczeniu ultimatum ma swoje przyczyny.
41:17Żołnierze austriaccy są na urlopach w związku ze żniwami.
41:23Nie można ich po prostu z nich odwołać bez wzbudzania podejrzeń.
41:27Zresztą przed wojną trzeba zebrać plony.
41:32Poza tym trwa oficjalna wizyta prezydenta Francji w Rosji.
41:37Jak tu wręczać ultimatum w czasie, gdy francuski prezydent i rosyjski minister spraw zagranicznych
41:42mogą na miejscu uzgodnić reakcję?
41:47I bez ultimatum Rosjanie i Francuzi trafnie przewidzieli to, co miało nadejść.
41:5821 lipca prezydent Poincaré spotkał się z ambasadorem Austro-Węgier w Rosji,
42:04hrabią Saparim i ostrzegł go, że wojna z Serbią wciągnie w konflikt Rosję,
42:08a w konsekwencji Francję.
42:11Sapari wyszedł bez słowa.
42:12Poincaré powiedział carowi Mikołajowi II,
42:23musicie niewzruszenie stać przy Serbii.
42:30Nie możecie pozwolić Austriakom, by zastraszali Serbów,
42:34bo wtedy Wiedeń odniósłby wielkie zwycięstwo,
42:39a dla Paryża i Sankt Petersburga problem austriacko-niemiecki
42:43urósłby jeszcze bardziej.
42:5123 lipca, jak tylko okręt Poincarégo wypłynął ze stolicy Rosji,
42:56rząd serbski otrzymał austro-węgierskie ultimatum.
42:59Pasiccia, który prowadził kampanię wyborczą na południu kraju,
43:09wezwano do Belgradu.
43:11Gdy rząd przeczytał ultimatum,
43:14jeden z ministrów powiedział,
43:16Boże, nie pozostało nam nic innego, jak ginąć znowu.
43:20Na widok ultimatum Sazonow mówi,
43:24to oznacza wojnę europejską.
43:26Niemożliwe, by Austriacy napisali coś takiego,
43:30nie mając niemieckich gwarancji.
43:33I dodaje, 48 godzin?
43:35To stanowczo zbyt krótko,
43:37chyba że ktoś wie, że wojna i tak wybuchnie.
43:39Odpowiedź Serbii premier Nikola Pasic
43:52wręczył osobiście ambasadorowi Austro-Węgier w Belgradzie,
43:55baronowi Gizlowi.
43:56Kiedy Pasic wszedł do poselstwa austriackiego,
44:05baron Gizl był już gotowy do wyjazdu.
44:08Miał polecenie opuścić Belgrad bez względu na to,
44:11jaka będzie serbska odpowiedź.
44:13Sir Edward Gray, brytyjski minister spraw zagranicznych,
44:22próbuje na tym etapie przywołać ducha koncertu mocarstw,
44:26idee systemu kongresowego.
44:28Zbierzmy mocarstwa i to omówmy,
44:30zamiast iść na wojnę.
44:35Przystąpienie do rozmów zrodziłoby dwojakie skutki.
44:38Po pierwsze, Austro-Węgry nie wszczęłyby wojny z Serbią,
44:42wracając do punktu wyjścia.
44:45Problem serbski ożyłby ponownie za kilka lat
44:47i Wiedeń musiałby znów się nim zająć,
44:50zapewne w mniej korzystnych dla siebie warunkach.
44:52Po drugie, z punktu widzenia Niemiec,
44:55szansa podziału wrogiego im sojuszu,
44:57a on tanty, również by się nie ziściła.
45:01W tym momencie kanclerz Bettman Holweg mówi
45:03nie.
45:0828 lipca Austro-Węgry wypowiedziały Serbi wojnę,
45:13wysyłając stosowny telegram.
45:16Tego samego wieczoru rozpoczął się
45:17ostrzał Belgradu z Zemunu i okrętów na Dunaju.
45:20Zemunu i okrętów z Zemunu i okrętów z Zemunu.
45:34Zwracam się do Ciebie o pomoc.
45:55Słabemu krajowi wypowiedziano haniebną wojnę.
45:58W pełni podzielam ogrom oburzenia tym faktem w Rosji.
46:01W tej sytuacji Rosja musi stanąć przy Serbii.
46:29Jednak ani Wiedeń, ani Berlin nie brałyby na poważnie rosyjskiego wsparcia bez jednoczesnego pokazu siły.
46:38Z drugiej strony, z punktu widzenia Mikołaja II, pokaz siły militarnej nie musiał automatycznie skutkować wojną.
46:46Mobilizacja w Rosji zagrozi moim możliwościom mediacyjnym, jeśli w ogóle ich nie zaprzepaści.
46:52Wili.
46:52Istnieje poczucie, że Rosja ogłosi mobilizację?
46:59Wprawdzie nie wiadomo dokładnie kiedy, ale Niemcy muszą uczynić to samo.
47:04A co ważniejsze, jeszcze przed wypowiedzeniem wojny zająć Luksemburg i Belgię.
47:11Jeśli Lierz nie zostanie zdobyte w ciągu pierwszych 11 dni, cały plan runie i Niemcy przegrają wojnę.
47:17To stawia decydentów w Berlinie pod silną presją czasu.
47:27Postanawiają, że niezależnie od tego, co zrobi Rosja, 31 lipca będą musieli wydać wojsku rozkaz wkroczenia do Belgii.
47:35Potem powiedzą, że była to odpowiedź na rosyjską mobilizację, ale z tajnych dokumentów wiemy, że Klamka zapadła niezależnie od decyzji rosyjskich.
47:5730 lipca Mikołaj II zarządził mobilizację w rosyjskich okręgach wojskowych graniczących z Austro-Węgrami.
48:05Zmobilizowałeś swoje wojska przeciwko mojemu sojusznikowi.
48:09Nie na mnie spadnie odpowiedzialność za katastrofę, jaka grozi teraz całemu światu.
48:14Wili.
48:18Rosjanie przeprowadzają częściową mobilizację obejmującą siły przy granicy z Austrią.
48:24Chcą w ten sposób ostrzec Wiedeń, że nie pozwolą na rozgromienie Serbii bez antagonizowania Niemiec.
48:31Rosyjskie dowództwo buntuje się wobec częściowej mobilizacji, która ich zdaniem zaszkodzi mobilizacji powszechnej, gdy zajdzie jej potrzeba.
48:44W rezultacie Mikołaj II zmienia decyzję i zarządza mobilizację powszechną.
48:48Niemcy wykorzystają to, by później zawsze mówić, że to Rosjanie zaczęli.
48:58Nastroje są znakomite. Rząd świetnie nas pokazał jako zaatakowanych.
49:09Rozkaz o mobilizacji Kaiser podpisał na biurku wykonanym z drewna pochodzącego z Victory, okrętu Lorda Nelsona w bitwie pod Trafalgarem.
49:21Berlin ogarnia uniesienie.
49:27Pewien generał donosi, wszędzie rozpromienione twarze.
49:31Idzie nam świetnie, udało się.
49:33Erich von Falkenheim, pruski minister wojny, mówi, jeśli nawet przez to zginiemy, przynajmniej było zabawnie, pięknie.
49:42Pierwszy raz od trzydziestu lat czuję się jak Austriak i mam ochotę dać temu niezbyt dobrze rokującemu cesarstwu jeszcze jedną szansę.
50:00W Wiedniu deklarację wojenną przyjęto dobrze.
50:04Na ulicę wyległy tłumy.
50:07Panowało przekonanie, że to będzie szybka wojenka, którą Austria naturalnie wygra.
50:12Myślą, że główną rolą Niemiec będzie wsparcie austriackiego planu pokonania Serbii.
50:20Ale Niemcy, którzy mają swój priorytet, czyli plan Schiffena, chcą, by Austria osłaniała ich na froncie rosyjskim i zapomniała o Serbii.
50:30Przekonują, Serbia nie jest aż tak ważna.
50:34Chcąc zaś odciągnąć od wojny Włochów, mówią Austriakom, oddajcie im części w ziem.
50:40Wprawia to Wiedeń w osłupienie.
50:42W nocy z 30 na 31 lipca w sztabie generalnym rozegrała się budząca grozę scena.
51:07Moldke przyjął swojego adiotanta, majora von Haftena i powiedział mu, jaka to będzie wojna.
51:18Mianowicie, że cofnie cywilizację europejską o dziesięciolecia.
51:28A w razie przystąpienia do niej Anglii będzie trwała lata.
51:39Mówił o ogólnej katastrofie, po czym, według relacji Haftena, ze łzami w oczach spojrzał na portret swojego stryja, również Helmuta.
51:51Moldke starszy obawiał się właśnie takiego rozwoju sytuacji, a mimo to sam zawsze domagał się wojny prewencyjnej.
52:05Niemniej 1 sierpnia 1914 nie była to jeszcze wojna europejska.
52:21Tego samego dnia niemieccy przywódcy otrzymali ważny telegram od ambasadora w Londynie.
52:33Lichnowski sugeruje, że Sir Edward Grey nie wykluczył neutralności.
52:39Uznają to za wielkie zwycięstwo Niemiec.
52:42Tym bardziej, że w drugim telegramie pada obietnica możliwej neutralności Francji.
52:48Kaiser prosi o Szampana. Wszyscy są zachwyceni.
52:54Nagle każe Moldkemu zmienić wszystkie jego plany i zaatakować nie Francję, tylko Rosję.
53:04Moldke załamuje się nerwowo. Mówi, to niemożliwe.
53:07Kilkumilionowej armii nie można po prostu posłać w przeciwnym kierunku.
53:11Jeśli zmienimy plany, zamiast armii będziemy mieli zdezorganizowaną masę.
53:21Na to Kaiser odpowiada, moim zdaniem, tragicznie.
53:24Pański stryj udzieliłby innej odpowiedzi.
53:28Jeszcze tego samego wieczoru książe Lichnowski przysyła kolejny telegram.
53:36Naturalnie z Londynu przychodzi sprostowanie.
53:39Dzień zrozumiałym, Anglicy nie pozwolą na zmiażdżenie Francji.
53:43Przystąpią do wojny.
53:45Kaiser, który jest już w piżamie, mówi Moldkemu, niech pan robi co chce.
53:49Wraca do łóżka i sam załamuje się nerwowo.
53:55Przystasz z
54:08KONIEC
54:15Moje inne serie.
54:19KONIEC
54:49KONIEC
55:19KONIEC
55:49KONIEC
56:19KONIEC
56:21KONIEC
56:23KONIEC
56:25KONIEC
56:27KONIEC
56:31KONIEC
56:33KONIEC
56:35KONIEC
56:37Scenariusz i reżyseria
56:39KONIEC
56:41Opracowanie telewizji.
Recommended
56:53
|
Up next
48:10
43:38
50:00
58:30
42:11
42:06
54:11
46:33
45:58
45:51
43:37
44:36
43:56
43:46
44:59
12:08
44:03