- 1 day ago
Category
📚
LearningTranscript
00:00DZIĘKI ZA OBSERWACIE
00:30To koniec znienawidzonego reżimu.
00:33Ale dla ofiar nazizmu, które przetrwały wojnę, to dopiero początek poszukiwania dóbr zrabowanych przez Niemców.
00:41W historii był to największy robunek na masową skalę.
00:46Naziści starali się ukraść ile się da, zwłaszcza Żydom.
00:52Grabili nieruchomości, kosztowności, pieniądze.
00:56Na świecie wciąż są ludzie, którzy walczą o to, aby dzieła sztuki i inne dobra wróciły do właścicieli.
01:08Ale brakowało nie tylko zrabowanych dóbr, bo wielu nazistowskim zbrodniarzom wojennym udało się uciec z Niemiec.
01:16Działała nielegalna organizacja, pomagająca w ucieczkach nazistowskim oficerom i urzędnikom.
01:26Po wojnie wielu z nich wiodło normalne życie.
01:29Wyroki były zbyt łagodne i zbyt szybko wychodzili z więzień.
01:34Wielu z tych, którzy finansowali Hitlera lub wykorzystywali pracę więźniów, potraktowano nadar łagodnie.
01:40A miliony ich ofiar wciąż szukają sprawiedliwości i odszkodowań.
01:47Jeśli chce się szukać złota nazistów, trzeba się udać do Curychu.
01:56Złoto Hitlera
01:58Odcinek czwarty. Następstwa i niesprawiedliwość.
02:03Europa, rok 45.
02:10Potężna Trzecia Rzesza kurczy się pod naporem wojsk alianckich na obu frontach.
02:18Bombardowania i akty sabotażu posłabiają morale niemieckich żołnierzy i cywilów.
02:23Obłąkane dążenie Hitlera do podbojów i władzy nad światem
02:36zmieniło życie niemieckiego narodu w koszmar.
02:42Oto film nakręcony w zniszczonym Berlinie tuż po zakończeniu wojny.
02:50Tak wygląda piekło Dantego.
02:52Niemcy rozpoczęły tę wojnę, aby rządzić światem.
03:01Pod jej koniec wszystko obróciło się przeciwko nim.
03:09Wszędzie byli bezdomni i uciekinierzy.
03:12Do tego cofające się oddziały wojska.
03:16Sytuacja się komplikowała.
03:19Panował chaos.
03:20Jeśli ktoś chciał coś ukryć, bez trudu mógł to zrobić.
03:27Nadługo przed oblężeniem Berlina naziści starali się ukryć to, co zrabowali milionom swoich ofiar.
03:346 kwietnia 45 roku amerykańscy żandarmi zatrzymali dwie kobiety w pobliżu miasteczka Merkers, w środkowej części Niemiec.
03:46Kobiety były francuskami i nie mówiły po angielsku, więc zabrano je na posterunek do kogoś, kto znał ich język.
04:01Jedna z kobiet była w ciąży i potrzebowała lekarza, więc postanowiono zabrać ją do miasta.
04:06W trakcie jazdy do Merkers, gdy mijali kopalnię soli, francuska powiedziała żandarmom coś ciekawego.
04:14Powiedziała, że ukryto tam wiele wartościowych rzeczy.
04:26Żołnierze zameldowali o tym dowództwu i pojechano do kopalni.
04:32To była prawdziwa jaskinia skarbów.
04:34W kopalni znaleziono ponad 8 tysięcy sztabek złota oraz worki i skrzynie z banknotami, złotymi monetami, wyrobami z platyny i srebra, a także ogromny zbiór dzieł sztuki.
04:54Nasi żołnierze znaleźli mnóstwo biżuterii, srebra, złota w sztabkach i obrazów, zrabowanych przez nazistów w czasie wojny.
05:02Podobnych odkryć dokonywano na terenie całych Niemiec i na terenach okupowanych przez III Rzeszę.
05:10Na ogół były to zbiory dzieł sztuki.
05:14Ale wielu zrabowanych dóbr nie udało się odnaleźć, ponieważ pod koniec wojny naziści wysyłali je do tzw. państw neutralnych.
05:23Naziści wysyłali pieniądze do innych krajów, bo liczyli, że będą mogli je tam ukryć.
05:32Jednym z tych krajów była Argentyna, a drugim, o którym często się zapomina, Hiszpania.
05:38Trafiło tam mnóstwo niemieckich łupów, a Hiszpania stała się pranią brudnych pieniędzy.
05:43Wyjątkowo gościnna dla nazistowskich zbrodniarzy okazała się Ameryka Południowa.
05:53W wielu krajach istniały duże niemieckie społeczności, które powstały jeszcze w XIX wieku, więc łatwo można się było wtopić w otoczenie.
06:03Eichmann uciekł do Argentyny.
06:05Josef Mengele do Brazylii, a Klaus Barbie do Boliwii.
06:10Naziści przenosili się też do Stanów Zjednoczonych.
06:20Pamiętajmy, że prezydent Argentyny, Juan Perón, był faszystą i sympatykiem nazizmu.
06:27Argentyna wypowiedziała wojnę III Rzeszy na miesiąc przed końcem działań wojennych,
06:32tylko po to, aby znaleźć się po stronie zwycięzców.
06:36Na świecie było wielu dyktatorów, a śmierć Hitlera nie oznaczała końca faszyzmu.
06:43W Portugalii rządził Salazar, w Hiszpanii Franco.
06:47Podobne dyktatury funkcjonowały na Bliskim Wschodzie.
06:51W wielu krajach naziści mogli się czuć jak w domu.
06:54Uciekający naziści korzystali z tras zwanych Szczurzymi Szlakami.
07:06A nieśli ze sobą tyle zagrabionych łupów, ile mogli unieść.
07:10Jedni uciekali przez Danię, inni przez Hiszpanię.
07:20Ale chyba najczęściej wykorzystywano trasę przez Niemcy do Austrii i dalej przez Alpy i przełęcz Brenner.
07:27We Włoszech uciekinierzy kierowali się do Bolzano lub Murano.
07:37A tam, od miejscowych zakonników lub księży, dostawali fałszywe dokumenty.
07:44Z nimi wyruszali do Rzymu albo do Genui, gdzie w portach mogli wsiąść na statek.
07:59Pod koniec wojny Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża wydał setki tysięcy tymczasowych dokumentów tożsamości
08:06byłym więźniom obozów koncentracyjnych, jeńcom, robotnikom przymusowym i wszystkim, którzy nie mieli paszportów.
08:15Dziś wiadomo, że Niemcy kradli lub fałszowali te dokumenty, aby uciec z kraju.
08:25Podobno niektórzy księża z Watykanu przekazywali uciekającym nazistom blankiety dokumentów Czerwonego Krzyża.
08:34Wielu nazistów wykorzystywało fałszywe dokumenty.
08:38Robiłam wywiad z Żydami, którzy emigrowali do Argentyny i twierdzili, że na statku widzieli niemieckich oprawców z obozów koncentracyjnych.
08:50Nie można twierdzić, że cały Watykan pomagał nazistowskim uciekinierom, bo papież był temu przeciwny.
08:59Ale część watykańskich księży, w tym biskup Alois Hudal, dostarczała dokumenty niezbędne do podróży.
09:09W archiwach rzymskiego kościoła Santa Maria dell'Anima, w którym Hudal był rektorem, zachowały się listy z prośbami o pomoc od byłych nazistów.
09:29Ponoć wielu z tych, którym udało się uciec, żyło potem dzięki ochronie i finansom z organizacji byłych członków SS, zwaną Odessa.
09:39Źródłem jej środków miały być zrabowane dobra ukryte w zagranicznych bankach.
09:48Oficer SS, Erich Pripke, który kilka lat temu zmarł we włoskim więzieniu, opowiadał wcześniej o swojej ucieczce do Argentyny.
09:59Zapewniał, nie było żadnej Odessa. Wolałbym, żeby istniała, bo wtedy miałbym trochę pieniędzy.
10:05Większość uciekinierów była raczej biedna, jednak niektórym nie brakowało pieniędzy.
10:11Wynika z tego, że ukryli jakieś dobre. Inni nie mieli nic.
10:16Ale nie wszystkim nazistom udało się uciec.
10:19Wkrótce wielu z nich miało stanąć przed Trybunałem w Norymberdze.
10:22Byli wśród nich ci, którzy finansowali partię Hitlera.
10:25Ale czy przed sądem stanęli właściwi ludzie?
10:28Jak można było osądzać takie zbrodnie?
10:31I czy ofiary otrzymały zadośćuczynienie?
10:44W maju 1945 roku władze okupacyjne wypuściły przez pomyłkę kilku nazistowskich więźniów.
10:51Wśród nich znalazło się dwóch ludzi, którzy finansowali NSDAP.
10:54Przemysłowiec Fritz Thyssen oraz znakomity ekonomista i były szef Banku Rzeszy Hjalmar Schacht.
11:10Ale wkrótce aresztowano ich ponownie i postawiono przed sądem.
11:14Norymberga, 20 listopada 1945.
11:25Cały świat obserwował najgłośniejszy i najbardziej oczekiwany proces w historii.
11:31Międzynarodowy Trybunał miał osądzić 22 nazistowskich przywódców oskarżonych o zbrodnie przeciwko ludzkości.
11:38Był wśród nich Hjalmar Schacht, który w latach 1933-1939 był prezesem Banku Rzeszy, a w latach 1934-1937 także ministrem gospodarki.
11:49Było jasne, że alianci mają wyraźne cele polityczne, więc wszystkich nas określano mianem przestępców z reżimu Hitlera.
12:05Proces zbrodniarzy wojennych został już zaplanowany i było oczywiste, że jako ekonomista i biznesmen trafię na ławę oskarżonych.
12:13Pialmar Schacht był oskarżony o to, że umożliwił Hitlerowi przygotowania do wojny.
12:26I temu nie dało się zaprzeczyć, bo to Schacht stworzył finansowe podstawy remilitaryzacji Niemiec i zreorganizował zasady wymiany handlowej z zagranicą.
12:36Jednak nie udowodniono mu udziału w zbrojeniach, bo przestał być ministrem gospodarki przed rozpoczęciem wojny.
12:48Nie ponosił za nią odpowiedzialności.
12:55Hjalmar Schacht został uniewinniony, ale jego następca na stanowisku prezesa Banku Rzeszy, Walter Funk, za finansowanie planów Hitlera dostał dożywocie.
13:06W trakcie procesu Schacht spotkał się z kimś, kto wprowadził go kiedyś do najwyższych nazistowskich sfer.
13:21Z Hermanem Göringiem.
13:27Dawni przyjaciele stali się rywalami, gdy w roku 1936 Hitler powierzył Göringowi kierowanie drugim planem czteroletnim.
13:37Schacht zrezygnował wtedy z teki ministra gospodarki, a wkrótce potem usunięto go ze stanowiska prezesa Banku Rzeszy.
13:48Pod koniec wojny Göring, nałogowy morfinista i kobieciarz, także stracił zaufanie Führera i został odsunięty od władzy.
13:55W więzieniu Göring zerwał z uzależnieniem i pełnił rolę najwyższego rangą wśród oskarżonych.
14:05Zawsze uważałem go za najgorszego z podsądnych, choć miał dobre pochodzenie i wychowywał się w świetnych warunkach.
14:17Jednak na procesie Göring wykazał się wielką odwagą, tak w zachowaniu, jak i w wypowiedziach.
14:24Herman Göring odegrał znaczącą rolę w remilitaryzacji Rzeszy i był odpowiedzialny za przejęcie wielu żydowskich fabryk, w których zginęły tysiące więźniów.
14:39Trybunał skazał go na karę śmierci przez powieszenie.
14:44Uniknął jednak szubienicy, bo w przeddzień egzekucji popełnił samobójstwo.
14:50Rozgryzł kapsułkę z syjankiem potasu.
14:54To była porażka Trybunału.
15:02Moim zdaniem w procesach norymberskich starano się obniżyć liczbę oskarżonych.
15:07W efekcie przed Trybunałem stanęło 22 nazistowskich przywódców, a było ich znacznie więcej.
15:16Na przykład Gauleiterów, czyli naczelników okręgów, w III Rzeszy było 42.
15:24Każdy z nich wysyłał do obozów koncentracyjnych ludzi z podległych im obszarów.
15:31Wszyscy powinni stanąć przed sądem, ale puszczono ich wolno.
15:35Dotyczyło to także przemysłowców, takich jak Gustaw Krupp,
15:40którzy popierali nazistowski plan remilitaryzacji Niemiec,
15:44czerpali z niego zyski i finansowali działalność NSDAP oraz Hitlera.
15:48Rodzina Kruppów wspierała remilitaryzację, co doprowadziło do Holokaustu i innych zbrodni.
16:00Nie chodziło o samego Gustawa Kruppa, ale on był symbolem.
16:05Pod koniec wojny Amerykanie postanowili go aresztować,
16:09ale znaleźli zniedołężniałego starca na wózku.
16:13Gustawa Kruppa uznano za niezdolnego do procesu.
16:20Zamiast niego przed sądem stanął jego syn, Alfred,
16:23którego skarżono współpracę z SS i wykorzystywanie w zakładach robotników przymusowych
16:29oraz więźniów obozów koncentracyjnych.
16:31Od grudnia 45 do kwietnia 49 w Norymberdze odbyło się łącznie 12 tzw. procesów
16:49następczych przemysłowców, urzędników i tych, którzy wspierali i służyli reżimowi.
16:54W Norymberdze przeprowadzono kilka dużych procesów,
17:03np. przeciwko zarządowi koncernu IG Farben,
17:07koncernowi Kruppa, czy kierownictwu Dresdener Bank.
17:14Amerykanie chcieli usunąć się z niemieckiej elity gospodarczej
17:18byłych członków partii nazistowskiej
17:20oraz, co ważniejsze, rozbić wielkie niemieckie kartele i korporacje.
17:36Jednym z ważniejszych procesów był tzw. proces Oswalda Pola,
17:42szefa SSWVHA, czyli Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS,
17:48który zarządzał obozami koncentracyjnymi i ograbianiem ofiar.
17:55Pola i trzech innych podsądnych skazano na karę śmierci,
18:00a pozostałych 11 dostało wyroki od 10 lat do dożywocia.
18:06Innym wyroki skrócono lub nawet anulowano od siatki.
18:10Stracony został tylko Pol.
18:13Został powieszony w roku 1951.
18:18Oswalda Pola powieszono jako ostatniego na mocy wyroku trybunału w Norymberdze.
18:27Później alianci stali się bardziej tolerancyjni
18:30i wielu nazistowskich zbrodniarzy uniknęło kary.
18:34Pierwszym niemieckim przemysłowcem, którego sądzono w Norymberdze,
18:42był magnat węgla i stali – Friedrich Flick.
18:46W roku 1947 oskarżono go o zbrodnie przeciwko ludzkości,
18:50wykorzystywanie robotników przymusowych i więźniów,
18:53przejmowanie mienia i firm produkcyjnych na terenach podbitych.
18:56Oraz, co równie ważne, o finansowanie NSDAP i SS.
19:13Został skazany na zaledwie 7 lat pozbawienia wolności.
19:17W latach 1946-1947 sądzono niemieckich przemysłowców.
19:24Był to tzw. proces IG Farben,
19:27kartelu, który dostarczał nazistom syntetycznej benzyny i gumy,
19:31a także cyklonu B, którym zamordowano miliony Żydów w obozach śmierci.
19:35IG Farben było największym niemieckim koncernem.
19:50Wykorzystywało największą liczbę robotników przymusowych oraz więźniów obozów.
19:57Pamiętajmy, że to IG Farben zbudowało obóz Auschwitz,
20:01wielką fabrykę chemiczną, aby jak najefektywniej wykorzystać więźniów.
20:05Był to jeden z zarzutów postawionych zarządowi firmy.
20:17Spośród 24 oskarżonych z IG Farben,
20:2111 uniewinniono, a pozostałych skazano na od 8 lat do 1,5 roku więzienia.
20:27Wyroki dla przemysłowców i oficerów SS, którzy kierowali fabrykami i obozami koncentracyjnymi,
20:41były zbyt łagodne.
20:44Uważam, że ukarano tylko nielicznych.
20:46Z tak zwanych procesów przemysłowców wyszła farsa.
20:55Uznano, że oskarżeni jedynie wydawali rozkazy,
20:59więc wyroki były symboliczne.
21:01Po wojnie wielke nazistowskie firmy stały się wielkimi niemieckimi przedsiębiorstwami.
21:06Nazistowskich zbrodniarzy sądzono nie tylko w Norymberdze.
21:17We wszystkich krajach okupowanych przez III Rzeszę,
21:21przed cywilnymi sądami stawiano nazistów i kolaborantów
21:24w procesie tak zwanej denazyfikacji.
21:26Ale, jak w Norymberdze, był to proces dość powierzchowny.
21:39W ramach denazyfikacji alianci chcieli usunąć nazistów z władz,
21:45administracji publicznej i zarządów wielkich firm.
21:48Amerykanie stworzyli listę niemieckich przedsiębiorców
21:57i członków zarządów korporacji,
22:00których chcieli przesłuchać
22:02i, jeśli mieli podstawy, internować.
22:11Lecz gdy chodzi o denazyfikację współpracowników Adolfa Hitlera,
22:15mamy do czynienia z wieloma przypadkami dziwnej pobłażliwości.
22:22Na przykład Max Amann,
22:24twórca imperium prasowego,
22:26które uczyniło z Hitlera jednego z najbogatszych ludzi świata,
22:29został skazany na 10 lat ciężkich robót.
22:36Ale wyszedł na wolność po zaledwie pięciu.
22:39Osobisty fotograf Hitlera, Heinrich Hoffmann,
22:46którego zdjęcia przyniosły Führerowi milionowe zyski
22:49i który dorobił się milionów na handlu z kradzionymi działami sztuki,
22:53dostał cztery lata więzienia.
23:00To oburzające.
23:02Niewielu wymierzono sprawiedliwość.
23:04Jeśli trzy osoby stwierdziły, że ktoś był nazistą,
23:08a inne trzy lub cztery mówiły
23:10to porządny gość,
23:12to oczyszczano podsądnego z zarzutów.
23:20Proces denazyfikacji nazywano
23:22Persil Shine,
23:24od marki proszku do prania.
23:28To było wybielanie przeszłości.
23:34Heinrich Hoffmann
23:37to przykład cynizmu
23:39i nieskuteczności denazyfikacji
23:41powojennych Niemiec.
23:45Krótko przed śmiercią,
23:46w roku 57,
23:48władze zwróciły Hoffmannowi
23:49znaczną część jego kolekcji
23:51składającej się ze skradzionych dzieł sztuki.
23:55Podobnie postąpiono
23:56z innymi przemysłowcami i biznesmenami,
23:59którzy wcześniej finansowali
24:00nazistowski reżim.
24:01Po roku 47
24:05podjęto decyzję
24:06o odbudowie niemieckiego przemysłu.
24:12I choć usunięto część
24:14byłego szefostwa,
24:16to większość kierowników
24:17niższego szczebla
24:18powróciła na stanowiska
24:20sprzed denazyfikacji.
24:22We wrześniu 49 roku
24:32prezydent Harry Truman
24:34powołał prawnika
24:35Johna McCloya
24:36na stanowisko komisarza
24:37do spraw okupacji Niemiec.
24:39Dzięki McCloyowi
24:41skrócono wyroki
24:42lub uniewinniono
24:44wielu zbrodniarzy wojennych
24:45sądzonych w Norymberdze.
24:47W tym także prawie
24:50wszystkich niemieckich przemysłowców.
24:56Wyszli na wolność,
24:58bo USA i reszta aliantów
25:00normalizowały stosunki
25:02z Republiką Federalną Niemiec.
25:03W praktyce oznaczało to
25:08początek remilitaryzacji RFN,
25:11przekształcenie trzech stref
25:13okupacyjnych
25:13w stabilny organizm
25:15oraz wypuszczenie nazistów
25:17z więzień.
25:25Jeden z najzagorzalszych
25:28popleczników Hitlera,
25:29przemysłowiec Friedrich Flick,
25:31został wypuszczony
25:32w roku 1950.
25:35Nie tylko odzyskał
25:36przedsiębiorstwa
25:37na terenie Niemiec Zachodnich,
25:39ale zaczął inwestować
25:40w nowe firmy
25:40i z czasem
25:42został największym
25:43udziałowcem koncernu
25:44Daimler-Benz.
25:46Flick należał
25:47do najbogatszych ludzi
25:48w RFN.
25:49Gdy umierał
25:50w roku 1972,
25:52jego 330 firm
25:54miało roczny obrót
25:55rzędu 8 miliardów marek.
26:02Alfred Krupp
26:05wyszedł z więzienia
26:06w roku 51
26:07i także odzyskał
26:09część zakładów
26:09oraz odbudował
26:11przemysłowe imperium.
26:13Powołał także
26:14fundację swego imienia,
26:15w której zarządzie
26:16zasiadał
26:16Herman
26:17Pan Józef Abs.
26:20W czasie wojny
26:20Abs był jednym
26:22z prezesów
26:22Banku Rzeszy
26:23i kierował
26:24przejmowaniem
26:25żydowskich firm.
26:31Abs nigdy
26:32nie został oskarżony,
26:34a po wojnie
26:35odzyskał
26:36niektóre
26:36z zajmowanych
26:37wcześniej stanowisk.
26:44Ale największym skandalem
26:46było to,
26:47że wielu skazanych
26:48w procesie
26:49IG Farben
26:49także wyszła
26:51na wolność.
26:52W roku 50
26:54znacząco
26:55skrócono wyroki
26:56dla szefa
26:56Rady Nadzorczej
26:57IG Farben
26:58Karla Krausza
26:59oraz jednego
27:01z pomysłodawców
27:01i twórców
27:02zakładów IG Farben
27:03w Auschwitz
27:04Fritza
27:05Termeyera.
27:10Rok później
27:10na wolność
27:11wyszli szefowie
27:12IG Farben
27:13w Auschwitz.
27:14Otto Ambros
27:15i Walter Dürfeld.
27:23Podobnie jak
27:24Flick i Krupp,
27:26większość zbrodniarzy
27:27z IG Farben
27:28wróciła po wojnie
27:29do biznesu
27:30i zajmowała
27:30ważne stanowiska
27:31w przemyśle
27:32i bankowości.
27:33To jeden z koszmarów
27:43tego okresu.
27:45Jako, że wszystkim
27:46zależało
27:46na odbudowie
27:47gospodarki
27:48Niemiec Zachodnich,
27:50zaczęto przymykać
27:51oko na przeszłość
27:51tych, którzy
27:52wcześniej kierowali
27:53firmami
27:54i byli związani
27:55z reżimem
27:56Hitlera.
27:57Działające
28:04na terenie
28:05III Rzeszy
28:06filie
28:06wytwórni
28:07Opel,
28:07GM i Ford
28:08także wykorzystywały
28:10robotników przymusowych
28:11i więźniów
28:12obozów koncentracyjnych.
28:15Mimo tłumaczeń,
28:16że zarządy firm
28:17w USA
28:17nie miały
28:17kontroli
28:18nad filiami
28:19w Niemczech,
28:20obie korporacje
28:20starały się
28:21nie stracić
28:21pieniędzy
28:22zarobionych
28:23w okresie wojny.
28:24I Ford
28:26i General Motors
28:28miały kłopoty.
28:29Pod koniec wojny
28:30zyski
28:30obu firm
28:31gromadzono
28:32na kontach
28:32bankowych
28:33w Niemczech.
28:35Jednak
28:36niemiecka
28:36marka
28:37miała w tym okresie
28:38bardzo niekorzystny
28:39przelicznik
28:39w stosunku
28:40do dolara.
28:41Poza tym,
28:42jak przekazać
28:42zyski
28:43z Niemiec
28:43do USA?
28:45Rozwiązania
28:46szukano
28:46bardzo długo.
28:47W latach
28:4850-tych
28:48Ford
28:49i GM
28:49przetransferowały
28:51część zysków
28:51do USA,
28:52choć z dużą
28:53stratą.
28:54obie firmy
28:56wystąpiły
28:57o odszkodowania
28:58za zniszczenia
28:59ich niemieckich fabryk
29:00spowodowane
29:01nalotami
29:02aliantów.
29:06Choć trudno
29:07w to uwierzyć,
29:08zarówno
29:09Ford,
29:09jak i General Motors
29:10wystąpiły
29:11do rządu USA
29:12o odszkodowania
29:13za zniszczenia
29:14ich zakładów
29:15w III Rzeszy.
29:16Żądania
29:17GM
29:17uznano
29:18i korporacja
29:19otrzymała
29:2030 milionów
29:21dolarów
29:22za zniszczenia
29:22wytwórni
29:23Opel GM.
29:25Ford
29:25domagał się
29:26tego samego,
29:27ale w latach
29:2760-tych,
29:2820 lat
29:28po zakończeniu
29:29wojny.
29:32Rząd
29:33w tym przypadku
29:35był
29:35mniej hojny
29:36i wypłacił
29:38Fordowi
29:39nieco ponad
29:40milion
29:40dolarów.
29:43Choć alianci
29:44zapomnieli
29:45o zbrodniach
29:46niemieckich
29:46przemysłowców
29:47i bankierów,
29:48to wciąż
29:48szukali
29:49zagrabionych
29:50dóbr.
29:54Pod koniec wojny
29:55wywiady USA
29:56Wielkiej Brytanii
29:58i Francji
29:58rozpoczęły
29:59operację
29:59Safe Haven,
30:01której celem
30:02było przejęcie
30:03niemieckich aktywów
30:04ukrytych w bankach
30:05państw neutralnych.
30:08Operacją
30:10Safe Haven
30:11kierowało
30:11amerykańskie
30:12biuro służb
30:13strategicznych,
30:14poprzednik
30:15Centralnej Agencji
30:16Wywiadowczej,
30:17czyli CIA.
30:18Chodziło
30:21o powstrzymanie
30:22prania
30:22brudnych
30:23pieniędzy
30:23przez nazistów
30:24w bankach
30:25całego świata.
30:27W wyniku
30:27tych działań
30:28alianci
30:29odzyskali
30:29znaczną
30:30część
30:30skradzionych
30:31zasobów.
30:33Kolejnym
30:33etapem
30:33operacji
30:34był zwrot
30:35tych dóbr,
30:36który nadzorowała
30:37Komisja
30:37Trójstronna
30:38do spraw
30:39restytucji
30:39złota
30:40monetarnego.
30:43Komisja
30:44miała zwrócić
30:45zagrabione
30:45środki
30:46do banków
30:47centralnych
30:47poszkodowanym
30:48krajom.
30:50Jednak
30:50niektóre z tych
30:51krajów
30:52znalazły się
30:52w sowieckiej
30:53strefie wpływów.
30:55Złoto
30:55zostało im
30:56oddane dopiero
30:56w latach
30:5790-tych
30:58po rozpadzie
30:58Związku
30:59Sowieckiego.
31:06Zaraz po wojnie
31:07Sowieci
31:08domagali się,
31:09aby w ramach
31:10reparacji
31:10przekazywać im
31:1110%
31:12dochodu
31:13narodowego
31:13Niemiec.
31:14Chodziło o to,
31:17aby nie
31:18przekazywać
31:18pieniędzy
31:19indywidualnym
31:20podmiotom,
31:20ale
31:20Związkowi
31:21Radzieckiemu.
31:24W okupowanej
31:25Europie
31:25naziści
31:26rabowali
31:26nie tylko
31:27złoto,
31:28lecz
31:28także
31:28dzieła
31:29sztuki.
31:30Jeszcze
31:31w trakcie
31:31wojny
31:31specjalne
31:32jednostki
31:33alianckie
31:33szukały
31:34i zabezpieczały
31:34dzieła
31:35sztuki,
31:35aby zwrócić
31:36je właścicielom,
31:38muzeom
31:39i osobom
31:40prywatnym.
31:40Na ogół działania
31:48te były
31:49dość skuteczne.
31:51Jednak część
31:52zbiorów,
31:53zwłaszcza obrazów,
31:54zaginęła.
31:56Niszczyli je
31:57amerykańscy żołnierze
31:58albo rozkradali
31:59miejscowi
32:00w ostatnich
32:01dniach wojny.
32:01Ponieważ część
32:15zbiorów
32:15odnaleziono
32:16już po wojnie,
32:18trudno
32:18ustalić
32:19straty.
32:21Ale wiemy,
32:22że w galeriach
32:22i muzeach
32:23europejskich
32:24krajów
32:24na ścianach
32:25pozostały
32:26puste
32:26miejsca.
32:27Do dziś
32:33niektórzy
32:34potajemnie
32:35kupują
32:35i sprzedają
32:36dzieła sztuki
32:37zrabowane
32:38przez nazistów.
32:41To sprzeczne
32:42z prawem,
32:43ale są
32:43tacy ludzie.
32:52Największe
32:53problemy
32:53z odzyskaniem
32:54zagrabionego
32:55mienia
32:55miały po wojnie
32:57osoby
32:57prywatne.
33:08Wielu
33:09historyków
33:10próbowało
33:10ustalić
33:11wartość
33:11dóbr
33:12zrabowanych
33:13przez
33:1312
33:13lat
33:14rządów
33:14nazistów.
33:17Choć
33:18część
33:18odzyskano,
33:20jednak
33:20te zaginione
33:21wywołały
33:22powstanie
33:22teorii
33:23spiskowych
33:23dotyczących
33:24ukrytego
33:25złota
33:25nazistów.
33:29Są opowieści
33:30o nazistowskim
33:31złocie
33:31zatopionym
33:32w wodach
33:33jeziora
33:33Teplic,
33:34choć nic
33:35tam nie znaleziono.
33:36Oraz
33:37o złotym
33:37pociągu
33:38ukrytym
33:39na Dolnym
33:39Śląsku.
33:42Żadna
33:42z tych
33:42legend
33:43nie znalazła
33:43potwierdzenia.
33:45Napisano
33:45na ten temat
33:46mnóstwo
33:46bzdur,
33:47choć złoto
33:50na pewno
33:51gdzieś ukryto.
33:52Ale moim zdaniem
33:54należy go szukać
33:55w szwajcarskich
33:57bankach.
34:04Wiadomo, że w czasie
34:05II wojny światowej
34:07neutralna
34:08Szwajcaria
34:09odegrała
34:09ważną rolę
34:10w grabieży
34:11dzieł sztuki
34:11złota.
34:13Tajemnica bankowa
34:14szwajcarskich
34:15instytucji finansowych
34:16umożliwiała
34:17nazistom
34:17handel łupami.
34:19W marcu
34:221945 roku
34:23władze
34:24Szwajcarii
34:24zgodziły się
34:25wstrzymać
34:25wymianę
34:26z III Rzeszą,
34:27zablokować
34:28konta
34:28i zwrócić
34:29złoto
34:29właścicielom.
34:33Problem w tym,
34:34że naziści
34:34robili wszystko,
34:35aby uniemożliwić
34:36identyfikację
34:37sztabek.
34:46Sztabki
34:46przetapiano
34:47i umieszczano
34:48na nich
34:49oznaczenia
34:49banku
34:50Rzeszy,
34:50aby nikt
34:51nie ustalił
34:52ich pochodzenia.
34:57Po wojnie,
34:58gdy spadkobiercy
34:59ofiar
34:59chcieli
35:00odzyskać
35:00własność,
35:01banki
35:02domagały się
35:03aktu zgonu
35:03właściciela
35:04konta.
35:06Obozy
35:07koncentracyjne
35:08nie wydawały
35:08takich dokumentów.
35:13Szwajcarscy
35:14bankierzy
35:14mówili
35:15przykro nam,
35:16ale nic
35:17nie da się
35:18zrobić.
35:22Spadkobiercy
35:23i krewni
35:23milionów ofiar
35:24nazistowskich
35:25obozów śmierci
35:26mieli problemy
35:27z uzyskaniem
35:28od banków
35:29informacji
35:29o ich
35:30wojennych
35:30zasobach.
35:32Zwłaszcza,
35:33gdy w okresie
35:33zimnej wojny
35:34zaprzestano
35:35większości
35:36restytucji.
35:40Banki
35:41posiadały
35:42dobra
35:42konkretnych
35:43osób,
35:43ale ich
35:45nie zwracały.
35:47Dlaczego?
35:48Z powodu
35:49psychozy
35:49zimnej wojny.
35:51Mówiono
35:51teraz nie
35:52można tego
35:53zrobić.
35:54Wtedy
35:55żydowskie
35:56pieniądze
35:56zostały
35:57zawłaszczone.
35:59To skandal,
35:59że nie zwrócono
36:00ich po wojnie.
36:01Po zjednoczeniu
36:09Niemiec
36:09w roku
36:101989
36:11odtajniono
36:12miliony
36:13dokumentów,
36:13które rzuciły
36:14nowe światło
36:15na udział
36:15banków
36:16i światowych
36:17korporacji
36:17w finansowaniu
36:18nazizmu.
36:27Dopiero
36:28za prezydentury
36:29Billa
36:30Clintona
36:31poszczególne
36:32niemieckie
36:32firmy
36:33zaczęły
36:34wypłacać
36:34odszkodowania
36:35robotnikom
36:35przymusowym,
36:37którzy
36:37czekali
36:38na to
36:3830 lat.
36:43W połowie
36:44lat 90
36:45coś zaczęło
36:46się zmieniać.
36:48Dziś
36:48wiemy,
36:50że neutralność
36:50Szwajcarii
36:51w czasie wojny
36:52była
36:53bzdurą.
36:57Z tych
36:58dokumentów
36:58wynika,
36:59że dostawy
36:59złota
37:00przewożono
37:01ciężarówkami
37:02ze
37:02szwajcarską
37:03rejestracją.
37:12Mówiąc
37:12najprościej,
37:14złoto z
37:14Niemiec
37:15było
37:15transportowane
37:16przez
37:16Szwajcarów.
37:17Wystąpienie
37:26senatora
37:27Damato
37:28stało się
37:28podstawą
37:29cywilnych
37:29procesów
37:30wytoczonych
37:31przez ofiary
37:32nazizmu.
37:36Sprawą
37:37zainteresowały się
37:38Światowy
37:38Kongres
37:39Żydów
37:39oraz
37:40Agencja Żydowska
37:41na rzecz
37:41Izraela.
37:42Nie ma
37:48powodów,
37:50aby w bankach
37:51znajdowały się
37:52dolary,
37:52funty
37:53czy
37:53franki,
37:54które do nich
37:55nie należą.
38:00Każda
38:00moneta,
38:01która należała
38:02do Żydów
38:02powinna
38:03wrócić
38:03do właścicieli
38:04lub
38:05do państwa
38:06Izrael.
38:06Pod naciskiem
38:12żydowskich
38:13organizacji
38:13z USA
38:14i Izraela
38:15władze
38:16Szwajcarii
38:16powołały
38:17komisję,
38:18która zbadała
38:18działalność
38:19banków
38:20w czasach
38:20nazizmu.
38:22Chcemy
38:23ujawnić
38:24prawdę
38:24i mieć
38:25to za
38:26sobą.
38:27Nawet
38:27jeśli
38:28trzeba
38:28naruszyć
38:29tajemnicę
38:29bankową.
38:33Ujawniono
38:34listę
38:34depozytów
38:35nieżyjących
38:36osób,
38:36i wezwano
38:38spadkobierców
38:38do zgłaszania
38:39się do
38:40banków.
38:42Utworzono
38:43też fundusz
38:44z kapitałem
38:45ponad
38:45miliarda
38:46dolarów
38:46na pomoc
38:47ofiarom
38:48nazizmu.
38:52W innych
38:53krajach
38:54powołano
38:54podobne
38:55komisje,
38:56aby zbadać
38:56współpracę
38:57z nazistowskim
38:58reżimem.
39:00I tak
39:00pojawiło się
39:01kolejne pytanie.
39:03Czy
39:03robotnicy
39:03przymusowi
39:04i więźniowie
39:05obozów
39:05koncentracyjnych
39:06także
39:07otrzymają
39:08odszkodowania?
39:12W roku
39:131999
39:14kanclerz
39:15niemiec
39:16Gerhard
39:16Schroeder
39:17ogłosił
39:17stworzenie
39:18funduszu
39:18do wypłaty
39:19odszkodowań
39:20dla robotników
39:21przymusowych
39:21III Rzeszy.
39:23Wśród
39:23sygnatariuszy
39:24znalazły się
39:24firmy
39:25Krupp
39:25oraz
39:26następcy
39:26IG Farben
39:27wytwórnie
39:28Basf
39:28i Bayer.
39:29Po wojnie
39:31wypłacono
39:32niewiele
39:32odszkodowań.
39:34Do początku
39:34lat 90
39:35otrzymała je
39:36część
39:37żydowskich
39:37robotników
39:38przymusowych
39:38z Belgii
39:39i Francji.
39:42Ale większość
39:43poszkodowanych
39:44pochodziła
39:44z krajów,
39:45które znalazły się
39:46w komunistycznej
39:47strefie wpływów.
39:50Więc ci ludzie
39:51zostali odcięci
39:52od pomocy.
39:53Problem
39:54pojawił się
39:55dopiero
39:55po rozpadzie
39:56Związku
39:56Sowieckiego,
39:57gdy niemiecki rząd
39:59i przedsiębiorstwa
40:00zaczęły wypłacać
40:01odszkodowania
40:02robotnikom
40:03ze wschodniej
40:03Europy.
40:09Do wypłaty
40:10odszkodowań
40:11zostały zmuszone
40:12także amerykańskie
40:13firmy,
40:14które czerpały
40:14korzyści
40:15z pracy
40:15robotników
40:16przymusowych
40:17w III Rzeszy.
40:18W latach
40:24dziewięćdziesiątych
40:24Ford i General Motors
40:26zaczęły otrzymywać
40:27pozwy
40:28od robotników,
40:29którzy przymusowo
40:30pracowali w ich fabrykach
40:32w czasach wojny.
40:34Jednak pozwy
40:35składano
40:35w amerykańskich sądach,
40:36a te nie mogły
40:37orzekać
40:38w sprawach
40:38dotyczących
40:39III Rzeszy.
40:40Mimo to
40:41obie firmy
40:42stworzyły fundusz,
40:43z którego
40:44wypłacano
40:44odszkodowania.
40:48Trudno powiedzieć,
40:51czy te działania
40:52były wystarczające,
40:53ale zaczęto
40:54coś robić.
40:57Do dziś
40:58nie odtajniono
40:59wielu archiwów.
41:01Wciąż
41:01odnajdowane są
41:02zrabowane dzieła
41:03sztuki,
41:04a w bankach
41:05zostały
41:06tysiące kont
41:07należących
41:07do ofiar
41:08reżimu
41:09albo ich oprawców.
41:14Wciąż
41:15mamy do czynienia
41:16ze spuścizną
41:16po III Rzeszy.
41:18Ofiary nazizmu
41:19nie dostały
41:20zadość
41:20uczynienia.
41:22Jest bardzo
41:23ważne,
41:23aby historycy
41:24i dziennikarze
41:25nawet w XXI wieku
41:27badali dokumenty,
41:28aby ustalić,
41:29dokąd przekazywano
41:30pieniądze,
41:31jakie zasoby
41:32III Rzeszy
41:32znajdują się
41:33w bankach
41:34i jak wymierzana
41:35jest sprawiedliwość.
41:38Na razie
41:39to tylko próba.
41:41Działania
41:41nie są
41:42satysfakcjonujące,
41:43ale podejmuje się je,
41:45a to ważny
41:46precedens.
41:46Musimy pamiętać,
41:48że popełnione zbrodnie
41:49trzeba ukarać,
41:50a ich ofiarom
41:51należy się zwrot,
41:53mienia
41:53i odszkodowania.
41:57Był kiepskim
41:58uczniem,
41:58niespełnionym
41:59i przez kilka lat
42:01bezdomnym artystą,
42:02ale tragicznym
42:03zrządzeniem losu
42:04ten rozgoryczony kapral
42:06wspiął się
42:06na szczyty władzy,
42:08a następnie
42:08rozpętał wojnę,
42:09w której zginęły
42:10miliony ludzi.
42:11Ale nie zrobił
42:15tego sam.
42:16Miał poparcie
42:17wpływowych osób,
42:18które finansowały
42:19jego karierę,
42:20aby potem
42:20czerpać zyski
42:21z przygotowań
42:22do wojny,
42:23rabować
42:23i zmuszać
42:24do pracy
42:25miliony niewolników.
42:30Adolf Hitler
42:31popełnił
42:31samobójstwo,
42:33ale wielu z tych,
42:34którzy pomagali mu
42:34w największej grabieży
42:36w historii,
42:37uniknęło
42:37sprawiedliwości.
42:38Oszacowanie,
42:40ile ukradli
42:41neziści
42:42jest niemożliwe.
42:43To zasoby złota
42:45zrabowane
42:46w podbitych krajach,
42:47majątek osobisty ofiar,
42:50dzieła sztuki
42:51i przejęte firmy.
42:55Lista jest bardzo długa.
43:02To była grabież
43:04na niewyobrażalną skalę.
43:08Czy Niemcy czuli się
43:14lepiej,
43:15czy gorzej,
43:16jeśli nie mieli
43:17z tego korzyści?
43:19A jednak to robili.
43:20Trzeba to zrozumieć.
43:22Jeśli sądzicie,
43:23że chodziło tylko o zysk,
43:24to nie zrozumiecie
43:25III Rzeszy.
43:26Wersja polska
Recommended
43:38
|
Up next
50:00
58:30
47:23
44:36
43:56
43:46
44:59
12:08
44:03
43:59
43:59
44:00
1:12:51
49:00
46:28
41:06
1:29:45