Türkiye’nin zengin mirası canlanıyor: Değerlerin Daveti’nde günün ürünü: Kütahya çinisi

Gezelim

Türkiye’nin dört bir yanındaki eşsiz yerel zenginlikler, Ülke TV’nin “Değerlerin Daveti” programıyla hafta sonları ekranlara taşınıyor.

Transcript

00:00Halkbank değerlerin davetini sunar.

00:02Halk ister Halkbank yapar Halkbank.

00:30Seramik dünyasında bir dünyanın böğrüne yani göğsüne Türk'ün vurduğu büyük bir mühürdür.

00:46Bunu hiç kimse silemez.

00:48Çünkü bu sanatın bambaşka bir dünyası vardır.

00:54Öyle laleyi, karan pili, gülü çizme boyama hadisesi değildir.

01:00Yaratılıştaki altın oranı nakşederiz biz.

01:02Ve sanat yaradana ayna tutmaktır.

01:12Sanatçı evvela kendini hissedecek.

01:17Arkasından ustasını bulacak, zamanı yayacak, sabırlı olacak.

01:21Arkasından ne yapacak?

01:23Taklit yapacak tabii.

01:25Daha önce yapanlara taklit edecek.

01:27Az çok onları başlayacak, ustalaştıkça geliştirecek.

01:31Ondan sonra kendinden yapmaya başladığı zaman, kendinden olmayanı yaptığı zaman benim nazarımda sanatçı.

01:39Öteki zaten o kopya deniz hatcam diyerekten benim nazarımda o zanaatkar.

01:43Hayat, yaşamak bir sanattır diyor bir insan psikolojisi üzerine kendini geliştirmiş bir idim adamın.

01:55Kütahya yaşayan bir sanat şehri aslında.

01:58Bunun temel dinamini hepimizin bildiği Çin'i.

02:01Çin'i diye tabir ettiğimiz şey aslında insanın kendi emeğinin, yaşama bakışının bir yansıması.

02:07Bir sanat, Kütahya'yı tanımlarken bundan ayrı Kütahya'yı tanımlamak çok zor.

02:17Kütahya'mızda 414 Çin atölyesi bulunmaktadır.

02:2152 Kültür Bakanlığı Çin'i sanatçısı, 839 usta ve evlerde çalışanlarla birlikte 6 bin kişilik bir aileyle biz bu sanatı icra etmekteyiz.

02:322019 verilerine göre 35 milyon dolarlık bir üretimimiz var.

02:38Bu 6 bin kişilik aileyle de dünyanın en büyük el sanatları merkezlerinden birisiyiz.

02:45Ustada kalırsa bu öksüz yapı, onu sürdürmeyen çırak utansın diyordu şiirinin bir tanesinde.

02:52Bizim Çin'i sanatının çırakları bu utancı yaşamıyorlar.

02:57Çok şükür onlar bu Çin'i sanatını nesilden nesille aktarmayı başarmışlar.

03:02Ve ben inanıyorum ki bundan sonra da bu aktarım devam edecek.

03:06Başarıyla bu Çin'i sanatını gelecek nesillere tanıtacaklar, aktaracaklar, türdürecekler.

03:15Şimdi hocam Muhsin Demir Onak nur içinde yatsın.

03:19Bize bu sanatın inceliklerini öğreten adamdır.

03:23İstanbul'a gittiğimde mutlaka mezarını ziyaret ederim.

03:25Ders de az önce bahsetti mi hatayi çiçeğini çiziyoruz.

03:32Mübarek çizerdi, tahtaya çizdi gayet güzel, biz de bakarak çiziyoruz.

03:36Çizdim götürdüm hocaya, nasıl olmuş dedim.

03:39Olmamış evlat dedi.

03:41Evlat derdi bana.

03:42Bir daha çizdim götürdüm.

03:44Yine olmamış dedi.

03:457-8 defa çizdim götürdüm.

03:47Olmamış evlat dedi.

03:48Bir boş kağıt gittim.

03:50Çizer misiniz lütfen dedim.

03:52Çizdi verdi işte böyle çizeceksin diye.

03:55Aradan 5-10 dakika geçtikten sonra hocaya tekrar gittim.

03:58Nasıl olmuş dedim.

04:00Olmamış dedi.

04:01Siz çizdiniz dedim.

04:03Hocanın çizdiğini hocaya götürmüştüm.

04:06Evlat dedi.

04:07Sen hoca değil misin?

04:08Hocayım dedim.

04:10Öğrencinin iyi yetişmesini istemez misin?

04:12İsterim dedim.

04:13Ben çizdiysen de olmamış dedi.

04:15Sen çizdiysen de olmamış dedi.

04:17Çiz evlat çiz dedi.

04:20Bu sanat çizgi sanatı.

04:22Aklım başıma geliverdi.

04:25Geri geri, gergahtan geri geri çıkar gibi geri çıktım.

04:30Edebimle oturdu.

04:31Çizmeye devam ettim.

04:3345 yıldır çizmiyorum.

04:37Şimdi Çin'in şeyse sanki Çin'den gelmiş de.

04:44Çin'i mahsusmuş gibi bir kelime aslında.

04:47Tabii ki bu evvela nereden gelmiş?

04:50O taraflardan ama yeni Türkler tarafından gelmiş.

04:54Hani tutup da affedersin Çin'den gelen bir Çin'i değil.

04:58O porselene Çin'den geldiği için onu benzetmişler.

05:01Ve adını Çin'i demişler.

05:03İtiraf etmek gerekirken önceden bir şehre ilişkin bir sorumluluk üstlenmeden önce Çin'i dediğiniz zaman görsel bir şölen olarak aklımdaydı ama

05:17arkasındaki emeği çokça zihnimde bir karşılığı yoktu.

05:21Buraya gelip temas etmeye, bu işin nasıl yürüdüğünü öğrenmeye başlayınca inanılmaz bir emek olduğunu,

05:29bunun ortaya çıkabilmek için gerçek bir çalışmanın, emeğin ve sabrın gerektiğini ben de öğrendim.

05:35Bu benim açımdan aslında büyük bir eksiklikmiş.

05:37Gördüğünüz ortaya çıkan bir ürünün sürecini, işleyişini, onun ürün olarak ortaya çıkması bir emek istiyor.

05:46Çin'i bu anlamda görselliğin yanında sabrı ve biraz önce ifade ettiğim gibi emeği de barındırıyor.

05:52Bugün yaşadığımız dünyada birçok fabrikasyon, her şeyin bir kolaylaştırıcı yönü var.

05:58İşte çıkartma, yapıştırma gibi.

06:00Ama renklere ve şekillere elle hükmetmek, elle onları tasdif etmek,

06:08onlara elle bir kendi baktığınız zaviyeden onları nakşetmek ciddi bir emek istiyor.

06:19Kütahya Çinisi'nin en önemli bir özelliği vardır.

06:22Bugün her yerden hediyelik eşya alabilirsiniz.

06:26Ama aldığınız hediyelik eşyanın bedeli bellidir.

06:29Kütahya Çinisi ölümsüzdür.

06:31Duvara astığımız sürece ölümsüzlüğünü korur.

06:34Ve fiyatı belli olmaz.

06:35Hep fiyatını emeğinin dışına yansıtır ama bedenini hep içine atmıştır.

06:41Bundan dolayı çok değerli bir, kıymetli bir hediyedir.

06:48Kütahya'mız ruhları dinlendiren bir kültür sanat şehri,

06:52bedenlere şifa veren bir termal sağlık şehri

06:54ve aynı zamanda kuruluşun, kurtuluşun beşiği kadim bir şehrimiz.

06:58Kütahya'mız çok bereketli bir topraklara sahip.

07:01Burada çok güzel sanatçılar yetişiyor, devam ediyor.

07:05Daha önce de yetişmiş durumda.

07:07Neyzen, ressam, modacı, film yönetmeni ve birçok Çin'i sanatçımız,

07:13Çin'i ustamız bu topraklarda yetişmiş, yetişmeye de devam ediyor.

07:17Efendim, Fatih Sultan Mehmet Han, İstanbul'u fethettiği zaman,

07:26dünyanın her yerinden hediyeler geldiği gibi,

07:29Japonya'dan ve Çin'den de porselenler geliyor.

07:32Hepsi mavi beyaz.

07:33Diyor ki sanatkarlara, daha güzeli yapılan sarayın bahçesine bir çıkın,

07:40cümrüş var diyor, renk yağı.

07:42Ve sarayın sanatkarlarına kaç başı,

07:46yücev her renklerini kondurmamız lazım diyor.

07:49Yüzük taşı gibi objelerin üstüne.

07:51Bakın altını istiyor, yüzük taşı gibi.

07:53Mercan'ı konduruyorlar.

07:57Lapis Lazülü Mavisi'ni konduruyorlar.

08:00Zümrüt Yeşil'ini konduruyorlar.

08:01Turkuaz Taşı'nı konduruyorlar.

08:04Böylesine Göz Muğuz ikisi doğuyor.

08:07Bu bir padişah buyuruyor uzuncudan.

08:09Yavuz Selim Han'da, Çaldıran Zafer'ine gittiği zaman,

08:13Tebriz'den sanatkarları getiriyor.

08:15Ve baş nakkaçlık unvanı veriyor İran'dan getirdiği sanatkarı.

08:21Bu bizden değildir demiyor.

08:23Sanatına hürmeten onu baş nakkaç yapıyor.

08:28Babam derdi ki, babam ta o eskilerden değil ama son zamanların eskisinden.

08:35Bizler de soda kullanıyoruz mesela camı eritmek için.

08:39Sodayı nereden getiriyoruz?

08:41Afyon'dan, Gazlıgöl'den.

08:43Gazlıgöl'ün akan suyunun kenarındaki köpükleri toparlıyorduk diyor babam.

08:48Ve o köpüklerden, bu hafta fırından çıkan bir renk çıkar.

08:52Öteki hafta, halbuki aynı renk.

08:54Başka bir tonda çıkar.

08:57Çok büyük zorluklarda yaptık der.

09:00Çamurunu işlemesin desen gene zor.

09:03Affedersin, makine yok, şu yok, bu yok.

09:06Ayaklarla, ellerle, onları sulandıraktan.

09:11Süzgeç yok, nasıl süzdükleri belli değil.

09:15Ve bunlar ne yapmış?

09:16Yapılan o altyapıdaki yapılan Çinler Kütahya'da hep şatlarlı çıkmış.

09:21Şatlar demek, çatlak demek.

09:23Yani çatlak bünye değil de üzerindeki sırın çatlaklığını biz şatlar diyoruz.

09:28Şatlak, bunları neyle kapatacağız demişler?

09:32Desenleri sık yapalım demişler.

09:34Simetrili yapalım demişler zaman içinde.

09:37Kütahya, İznik'ten hariç bir tarz yaratmış kendini göre.

09:41Tarza hatayı kapatmak için yaratmış.

09:43Bana göre Çin'i bir göz müzikisidir.

09:53Bu müzikinin notaları da laleler, karanfiller, güller, zümmüllerdir.

09:59İkinci anlamda Çin'i mücevher renklerini sır altına gizleme sanatıdır.

10:04Nedir bunlar?

10:06Mercanı, zümrütü, lazuli ve füruzeyi.

10:09Çin'i incenin, incenin incesidir.

10:15Baktıkça zevk alırsınız.

10:17Dokundukça zevk alırsınız.

10:19Size pozitif enerji yükler.

10:21Çünkü mücevherler hanımlara pozitif enerji yüklemez.

10:29Bir gün ben Kütahya'daki Ziraat Bankası'ndan çıkarken,

10:34Ziraat Bankası'nın duvarında bir Çin'i gördüm.

10:36Ah benim kızım gelmiş, ah benim tatlı kızım gelmiş,

10:40Güzel kızım gel bakayım öpereyim be, öpereyim be.

10:43Hadi bakayım.

10:44Hadi senden öp bakayım hadi.

10:47Ve ben o Ziraat Bankası'ndaki Çin'i gördüm zamanlarsa,

10:51Çin'i rölyef'ti.

10:53Kütahya'da rölyef Çin'i yapılmıyordu.

10:55Ben sevdim, derdim kendi kendime.

10:59Ya ben de yaparım Çin'i derdim ama utanırdım, sıkılırsın.

11:03Yapamazsam hani başkasının gözünde,

11:06Çin'i cinin oğlu yapamadı gibi bir his vardı.

11:10Fakat onu gördüm, aşık oldum.

11:12Babamın yanına gittim.

11:13Baba dedim, bunun boyası nasıl?

11:16Oğlum dedi, ben sana zaman içinde buna göstereceğim.

11:19Sen biraz daha bir piş dedi.

11:20Fakat ben duramadım.

11:23Ustabaşıların yanlarına gittim.

11:24Hangi toprağın, hangi boyanın ne ırga ayarda,

11:28ne gramda, ne işi yaradığını öğrendim.

11:36Mehmet Gürsoy yaşayan insan hazinemizden birisi

11:39UNESCO kapsamında tesir edilmiş.

11:42Bunun anlattığı çok özel bir şey.

11:43Bu mercan kırmızısı, Çin'in üzerindeki gördüğümüz o boyalar,

11:46renkler tesadüfen ya da kolayca elde edilebilen şeyler değil.

11:51Binlerce yıllık bir birikim var.

11:53Özellikle son 400 yılda Çinlilerin üzerinden mercan kırmızısının kaybolduğunu,

11:59bunu çünkü boyayı doğal yöntemlerle kendileri geliştiriyor.

12:02Belki onlar için bir sır, ticari sır da oluşturabiliyor.

12:05Bu bir ustanın eseri.

12:07Bir ustanın vefatıyla o boya rengi,

12:10Çinlilerin üzerindeki rengini kaybediyor.

12:13Bu Mehmet Hocamız, bu anlamdaki sanatçımız.

12:16Yıllarca bu rengi tonunu tutturmaya çalışarak bunu başarıyor insanın da.

12:20Dört yıl sonra Çinlilerin üzerinde o mercan kırmızısı rengisi yer almaya başlıyor.

12:32Bu tesirin yapılmış olması, yaratış şehir olarak ilan edilmiş olması çok büyük bir başarıydı.

12:38Çin'i başta olmak üzere Kütahya'mızdaki tüm el sanatlarını,

12:41zanaatlı el sanatlarını biz uluslararası arenada tescillemiş olduk.

12:46Ve akabinde 2019 yılında da Afyon Karahisar'ımızdaki astronomi dalında,

12:50UNESCO tarafından yaratıcı şehir olarak tescillenmesi için bir çalışma yaptık.

12:55Ve ikinci başarıyı da orada elde ettik.

12:57Yani bölgemizdeki dört ilin iki tanesi UNESCO tarafından yaratıcı şehir olarak tescillenmiş oldu.

13:04Zaten dünyada yedi alanda 246 tane şehir var tescillenmiş olan.

13:08Ülkemizde altı tane var, bu altı ilin iki tanesi de bizim bölgemizde.

13:15Ecdadımızdan aldığımız sanatı biraz daha modernle çevirerek, gelenekselden kopmadan modernle çevirerek

13:23şu anda yaşayan eserleri yapmaya çalışıyoruz ve gayret gösteriyoruz.

13:29Bu konuda da ben bütün ustalarımızı burada saygıyla ve minnetle teşekkür ediyorum.

13:37Ve hepsine kaybettiklerimizi de anlatan rahmet diliyorum.

13:40Hepsini de saygıyla ve sevgiyle anmak istiyorum.

13:42Ben fırsatları tepem, şutlayan bir deliyim.

13:49Gül sümbül koklarken yoka konan serseriyim.

13:53Attırmayın kafamın tasını, volkanım zelzeleyim.

13:57Arkadaş, dost seçemedim, hala bitti piyadeyim.

14:01Okula gitmedim, kaçtım, anlaşılmaz felsefeyim.

14:04Kuş peşinde uçtum, koştum, biraneyim.

14:07Yakıldım, yıkıldım, göçük altında harabeyim.

14:10Sanat yar yolunda debelenen deli divaneyim.

14:14Bir çareyim.

14:18Bir caminin Çinlileri yapılacak.

14:22Rüstem Paşa hayatta.

14:25Saraydan İznik katısına ve Kütahya katısına ferman çıkıyor.

14:30Tez, şu kadar Çin'i yapıla diye.

14:33Sanatkarlar yapmıyorlar.

14:37İkinci ferman çıkıyor İznik katısına, Kütahya katısına.

14:40Yine yapmıyorlar.

14:42Üçüncü ferman çıkıyor.

14:45Yine yapmıyorlar.

14:46Dördüncü ferman çıkınca da yapılmayınca hiddetleniyor hünkâr.

14:50Bre Rüstem git bakalım kullarım neyler diyor.

14:53Rüstem Paşa Kütahya'ya geliyor ve İznik'e gidiyor.

14:57Diyorlar ki ustalar, biz padişaha küsüz.

15:00Neden?

15:01İşte kalanca caminin Çinlilerini yaptığımızda beş kese altın, sekiz kese altın bekliyorduk.

15:08Beş kese verdi hünkâr.

15:09Biz ona küsüz diyorlar.

15:10Tez dönüyor saraya Rüstem Paşa.

15:14Hünkârım diyor, vaziyet bundan ibaret.

15:17Kulların size küsmüş.

15:18Öyle mi diyor.

15:19Tez gönülleri alna diyor.

15:22Kese kese altın gönderiyor.

15:24Ondan sonra bizimkiler de yapalım bari padişah altınlar yollamış diyorlar.

15:28Böyle hadiseler efendim.

15:30Burada evladının kellesine uçuran adam sanatkara karşı selam duruyor.

15:36Halk Bank değerlerin davetini sundu.

16:03Halk ister Halk Bank yapar Halk Bank.

Kategori

Döküm

İlk yorumu siz yapın

Önerilen