- 2 gün önce
Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Kategori
📺
TV ve DiziDöküm
00:00Vakıf Katılım, tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
00:30İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:00Tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimiz programında Yeni Valide Camii'ndeyiz.
01:06Üsküdar'ın bu eşsiz mabedinde, bu külliyesinde hem Üsküdar'ı hem bu camiyi yaptıran bahanesi Gülnuş Emetullah Sultan'ı birlikte anlamaya çalışacağız.
01:16Bu hafta külliyenin birden fazla özelliklerini anlamaya çalışacağız.
01:20Bunlar arasında da şöyle bir şey söz konusu.
01:23Aslında bazı eserleri, bazı kitapları, bazı vakıf eserlerini anlamaya ömür yetmez.
01:30Anlatmaya da bölümler yetmez.
01:32Fakat bugün bu programda biz Yeni Valide Camii'nin bazı özelliklerini anlamaya çalışacağız.
01:39Tarihte yürüdüğümüz ve orada anlamaya çalıştığımız durakların bir tanesi olarak Üsküdar'da Yeni Valide Camii'nde bugün banisini yani Gülnuş Emetullah Sultan'ı,
01:51onunla beraber caminin içerisindeki şadırvanı, İslam'da su kültürünü ve bununla birlikte caminin ikinci avlusunu anlamaya çalışacağız.
02:01Gelin hep beraber bu özellikleriyle birlikte bugünkü durağımız olan Üsküdar'da Yeni Valide Camii'ni birlikte gezelim.
02:09Caminin banisi Rabia Gülnuş Emetullah Sultan'ın türbesi önündeyiz.
02:32Tam olarak solumda Hünkâr Mahfilinin önünde kendisinin türbesi bulunmakta.
02:37Bu türbe caminin içerisinde olmasının ardında Valide Sultan'ın vasiyeti mevcuttur.
02:43Kendisi Edirne Sarayı'nda vefat etmiştir.
02:45Fakat vasiyeti üzerine buraya defnedilmiştir.
02:49Bugün aslında bir önceki programda sormuş olduğumuz sorunun cevaplarını birlikte arayalım.
02:54Bu sorulardan bir tanesi Valide Sultan kimdir?
02:57Osmanlı'da son Valide Sultan ünvanını kullanan kişi olmaklığı neyi ifade etmektedir?
03:03İsimlerinin anlamı nedir?
03:04Nereden gelmiştir?
03:05Öncelikle Osmanlı padişahlarının 19.sü, 4. yani Avcı Mehmet'in eşi olması Haseki ünvanını alması için yeterli olmuştur.
03:15Bununla birlikte iki tane şehzadenin aslında sonrasında padişahlık yani sultanlık yapacak olan iki kişinin de annesidir.
03:232. Mustafa ve 3. Ahmet.
03:26Fakat bunlarla beraber bu Valide Sultan'ın hikayesi tamamlanmamakta.
03:30Çünkü biz kendisinin aslen Girit donlu olduğunu bilmekteyiz.
03:33Girit fethedildikten sonra Girit'ten saraya getirilen 10 tane cariye içerisinde ismi geçmektedir.
03:40Aslında kendisine Rabia denmesinin ardında da bu hikaye söz konusudur.
03:46Yani Girit fethedildikten sonra saraya getirilen 10 cariyeden 4.sü olmaklığından dolayı kendisine Rabia ismi verilmiştir.
03:55Bir diğer ismi ise Gülnuş Hatun.
03:57Gülnuş ismi de aslında bir tamlama olarak var olan ve kendisinin sarayda çok sevilmesi ve güzel bir yüze sahip olmasının ardında kendisine verilmiş olan isimdir.
04:08Yani ilk ismi Rabia ismi saraya getirilen cariyeler arasında 4. olması sonrasında ise sarayda güzelliğinden söz ettirmiş ve kendisine Gülnuş ismi verilmiştir.
04:20Bununla birlikte Emetullah ismi de söz konusu.
04:23Yani Rabia Gülnuş Emetullah Valide Sultan.
04:26Peki Emetullah ne demektir?
04:28Yani değerli dostlar biz şunu bilmekteyiz.
04:31Türkiye'de yani Türkçe'de ve aynı şekilde Arapça'da da bir insana Allah'ın kulu anlamına gelen Abdullah ismi verilmektedir.
04:39Yani bir erkeğe Allah'ın kulu anlamına gelen Abdullah ismi Türkiye'deki en yaygın isimlerden bir tanesidir.
04:46Hatta birçok Arap yani Müslüman coğrafyada da bu isim çok meşhurdu.
04:50Bunun dişil versiyonu yani müennes formu da Emetullah demektir.
04:55Dolayısıyla Rabia Gülnuş Emetullah Sultan İslam'da şereflendikten sonra kendisine bu isim de verilmiştir.
05:02Dolayısıyla Emetullah isminin ardında onun Müslüman olmaklığı da yatmaktadır.
05:08Bu noktada isimlendirme çok önemlidir.
05:11Yani bir isim kendisine niçin verilmiştir ve orada saray içerisindeki göreviyle birlikte aslında anlaşılabilecek bir şeydir.
05:19Bu noktada şunu da belirtmek lazım.
05:21İsimlendirme aslında dışarıdan yapılır.
05:24Örneğin Türkiye ismi 17. yüzyılda İtalyanların bu topraklarda yaşayan insanlardan dolayı burada ilk defa kullandıklarına dair bilgilerimiz mevcut.
05:33Fakat burada biraz etimolojiden kelime bilgisinden de yararlanarak yani bir cariyenin isminin Rabia olması sonrasında Gülnuş olması ve kendisine Emetullah denmesinin ardında biraz daha derinlere inmeye çalışırsak şunu da görebiliriz diye düşünüyorum.
05:49Yani İngilizce name ismi Latince namostan gelmekte.
05:53Hatta Türkçe'de kullandığımız namus kelimesi de yani kanun da buradan gelmektedir.
05:58Yani ismi belirleyen kanunu da belirler, hukuku da belirler.
06:02Dolayısıyla burada isimlendirme veya isim değiştirme aslında klasik dönem içinde çok yaygın olan bir şeydir.
06:10Bugün Avrupa'da veya herhangi bir gayrimüslim ülkede Müslüman olan insanların biz isim değiştirdiğine şahit olmaktayız.
06:18Çünkü isim bir tanımlama aracı.
06:20Dolayısıyla saraya gelen bir cariyenin dördüncü sırada olmaklığından dolayı kendisine dördüncü anlamına gelen Rabia isminin verilmesi, sonrasında güzelliğinden dolayı Gülnuş denmesi ve en nihayetinde Allah'ın kulu anlamına gelen Emetullah isminin verilmesi.
06:37Bütün bunlarla beraber elbette isminin burada yapılmış olan hayratla da nasıl bir bağlantısı var diye sorabilirsiniz.
06:44Ben bu bağlantıyı şöyle kuruyorum.
06:47Kendisi Osmanlı Devleti'nin Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra en fazla padişahlık yapmış olan padişahın eşi.
06:55Sonrasında iki tane sultanın da annesi.
06:58Bu sultanlar da önemli sultanlar.
07:00Dolayısıyla uzunca bir süre sarayda yani siyasetin göbeğinde ve aynı şekilde gücün merkezinde bulunan bir kadından bahsediyoruz.
07:10Valide Sultan'ın aslında ciddi bir hükmü, ciddi bir etkisi söz konusudur.
07:17Ve çok fazla hayır işleri yapmıştır.
07:20Burada yeni Valide Camii yani Valide-i Cedid Camii de bu hayırlardan bir tanesidir.
07:26Dolayısıyla geçen bölümde sorduğumuz aslında eksik kalan noktalardan bir tanesi caminin bahanesini anlamadan,
07:33caminin kim tarafından yapıldığını anlamadan bu vakıf eserini, burayı anlamanın eksik kalacağını biliyorduk.
07:40Biz bu hafta yolculuğumuza başladığımız bu noktada caminin bahanesini yani Rabia Gülnuş Emetullah Sultan'ı,
07:49Valide Sultan'ı da anlamaya çalışarak bölümümüze başlamış olduk.
07:53Gelin hep beraber camimizin diğer cephesine ve diğer yönlerini birlikte anlamaya çalışalım.
08:00Yeni Valide Camii'nin bir parçası olan Hazire'nin önündeyiz.
08:25Daha önceki programlarda söylediğimiz gibi hazireler yani mezarlıklar şehrin ve bir medeniyetin hafızasıdır.
08:33Bir hatıra defteri olarak bu mezarlıklar, bu hazireler okunabilir.
08:38Zira bu hazirelerde yatan birden fazla toplumun farklı çeşitlerine, farklı seviyelerine mensup insanlar burada birlikte yatmaktalar.
08:47Yani vezirler, padişah ailesinden insanlar, saraylılar, bazen ilmiye sınıfından insanlar veya halkın kendisi.
08:57Bu aslında bize şunu göstermektedir.
08:59Ölümle hayatın iç içe olması bir mabette yani bir vakıf eserinde birlikte bulunması aslında bize birçok şeyi söylemektedir.
09:07Bunlardan bir tanesi şu, siz geçmişinizle yani sizden önce bu medeniyette var olmuş insanlarla birlikte yaşıyorsunuz demektir.
09:17İkincisi ölümün bir sonu olmadı.
09:19Yani günde beş vakit uğradığınız, geldiğiniz ve ibadet ettiğiniz bir mekanın yanına bir mezarlık, adeta bir hafızayı oraya işliyorsunuz.
09:31Yani her gün burada ölülerinizle birlikte yaşadığınızı görmektesiniz.
09:36Daha önce de söyledim, camilerin hazireleri, şehrin içerisinde daha önceden merkezi konumda bulunan mezarlıklar aslında bizlere bütün bu anlamları söylemekte ve bu şekilde konuşmaktadır.
09:51Bugün Yeni Valide Camii'nde, Valide-i Cedid Camii'nde hazirenin önünde bir noktaya daha temas etmek istiyorum.
09:58Şu an caminin bu cephesinde bulunan yukarıda bir kuş evi söz konusu.
10:03Bu kuş evi ne anlama gelmektedir?
10:05Aslında 21. yüzyılda geldiğimiz son noktada ve bugünlerde sosyal medyada da çok fazla görmüş olduğumuz hayvanlara işkenceleri bugün burada aslında değinmek istiyorum.
10:17Bunu şunun için anlatmak istiyorum.
10:18Bugün 21. yüzyılda geldiğimiz son noktada bile sosyal medyanın aracılığıyla biz hayvanlara yapılan işkenceleri görmekteyiz.
10:26Peki bu noktada bu caminin köşesine işlenmiş adeta bir kuş sarayı gibi duran ve kuşların gelip konduğu bir yuva olarak kullandığı bu noktada niçin bunu bahsettim?
10:39Veya niçin bu konuya temas etmiş bulunmaktayım?
10:43Aslında şu bir medeniyet düşünün her gün ibadet ettiği ve aslında bir dünya görüşü olarak namaz kıldığı, ibadetini yaptığı bir külliyenin bir bileşeni olarak hayvanları bu noktada unutmamış olsun.
10:58Bu aslında çok önemlidir.
10:59Çünkü daha önceki programların birinde bahsetmiştim.
11:03Şuydu konumuz, salat kelimesi ne anlama gelmekteydi?
11:07Salat kelimesi en temelde dua anlamına gelmekteydi.
11:11Kullanıldığı kontekste bazı yerlerde Hazreti Peygamber'e destek ve bazı noktalarda Allah'a dua ama en nihayetinde formal olarak bir ibadet biçimini ifade etmektedir.
11:23Bu noktada bir peygamberden örnek göstermiş ve doğruluğu emrettiğinde yani terazide doğruluğu, dürüstlüğü emrettiğinde bunu sana salatın mı emretti şeklinde bir karşılık görmüştü.
11:37Bu noktada demek ki namaz bir kişilik ve aynı zamanda bir duruşu da simgelemektedir.
11:43Bir duruş olarak da namaz tam olarak şu an burada salat kelimesinin bütün bileşenleriyle bir formal ibadet, bir dua, bir duruş, bir kimlik olarak namazı anlatmamın sebeplerinden bir tanesi de şu.
11:56Her gün beş vakit bu formal, bu resmi yani dinin özünde var olan ve aslında bütün inananlardan yani müminlerden beklenen aslında istisnası olmayan bir ibadetin yapıldığı bir mekanda kuşlar es geçilmemiş.
12:11Yani bir canlıyı es geçmeyen aslında namazla bağlantısını burada kuruyorum.
12:15Bir kuş sarayı bir ibadethanenin kenarına yapılmakta ve burada inananların düşünüldüğü, inananların hesap edildiği aslında inananlar için, müminler için, bütün insanlık için inşa edilen bu mabette kuşlar unutulmamış, hayvanlar unutulmamış.
12:3221. yüzyılda az önce de söylediğim gibi sosyal medya aracılığıyla gördüğümüz bazı vahşetlere bir bakalım, bir de burada ibadetin yapıldığı bir noktada kuşların unutulmadığını da biz görmüş olmaktayız.
12:48Bu çok önemli bir noktadır.
12:49Çünkü ibadet yapılan bir noktada doğa es geçilmemiş.
12:53Tam olarak aslında anlatmak istediğim şey şudur.
12:56Salat kelimesine değindim.
12:58Birden fazla anlamı, birden fazla katmanı olduğunu söyledim.
13:01Fakat İslam'da namazın aslında bir külliyenin müştemilatı içerisinde muvakkithaneler de var.
13:08Yani zamanın belirlendiği yerler de var.
13:11Güneşin dünya üzerindeki konumuyla alakalı.
13:14Daha doğrusu güneş doğmadan önce sabah namazının kılınması gibi.
13:18Bizler doğayla iç içe bir şekilde aslında hem dünyayı hem ahireti yani namazla birlikte aslında her ikisini birlikte kavramaktayız.
13:28Burada aslında söylemek istediğim şey şu.
13:30Güneşin hesaplanması gibi aynı zamanda bu doğayla, kainatla iç içe olan bir ibadetten bahsetmekteyiz.
13:39Bu çok kıymetli bir şey.
13:40Burada güneşin hesaplanması gibi yani bir külliyenin müştemilatı içerisinde muvakkithanenin olmasıyla buradaki kuş evinin olması tesadüfi bir şey değildir.
13:49Fakat burada bu kuş evi aslında çok önemli bir noktaya temas etmiştir.
13:55Bir, salat kelimesinin kendisi.
13:57Salat kelimesiyle birlikte, katmanlarıyla birlikte kainatın aslında gezegenlerin hesaplanması ama aynı zamanda coğrafi konum olarak inşa edildiği yerde hayvanların es geçilmemiş olması.
14:09Bunun hesaplanmış olması büyük bir inceliktir.
14:13Bu inceliği es geçmemek adına bugün Yeni Valide Camii'nde sizlere tarihte geldiğimiz nokta, yürüyerek yani bir mabedi anlama noktasında geldiğimiz durakta burayı da göstermek istedim.
14:25Bugün burada Yeni Valide Camii'nde küçücük bir kuş sarayını yapıldığı nokta üzerinden aklıma gelen merhum Abdurrahim Karakoç'un şu şiiriyle bu bölümü tamamlayıp caminin iç kısmına geçmek istiyorum.
14:39Gölgesinde otur ama yaprak senden incinmesin, temizlen de gir mezara, toprak senden incinmesin.
14:47Yollar uzun, yollar ince, yol kısalır aşk gelince, yat kurban ol İsmailce, bıçak senden incinmesin.
14:54İnceliğin olduğu bir medeniyette gelin hep beraber Yeni Valide Camii'nin inceliklerini birlikte görelim.
15:24Üsküdar'dayız, Yeni Valide Camii'ni anlamaya çalışıyoruz.
15:36Bu bölümde iki önemli noktaya temas etmek istiyorum.
15:40Bir tanesi cedid kavramı, yani niçin valideyi cedid denmiş, niçin Yeni Valide Camii denmiş bunu ifade etmek istiyorum.
15:47İkincisi de Üsküdar'ın coğrafi, tarihi ve manevi konumuyla alakalı aslında biraz da bu külliyeyi anlama noktasında değinmek istediğim ikinci konu da burası.
15:59Bu şunun için önemli.
16:01Niçin cedid denmiş olması?
16:03Aslında daha önceki bölümlerde biz Atik Valide Camii'ni, yani eski Valide Camii'ni anlatmıştık.
16:10Burası ondan sonra yapılmıştı.
16:12Orası Mimar Sinan'ın son eseri olarak bilinmekte.
16:16Dolayısıyla sonrasında yapılan yeni bir Valide Camii'ni öncekinden ayırmak için buna yeni anlamına gelen cedid ve ötekine de eski anlamına gelen Atik Valide Camii denmişti.
16:30Fakat bu noktada niçin cedid dendiği önemlidir.
16:33Cedid kelimesi Arapçadan Türkçemize geçen ve Türkçede çok fazla kullandığımız kelimelerden bir tanesi.
16:39Yine aynı kökten gelen ced yani ata yani dede kavramı da kelimesi de buradan gelmiştir.
16:47Bu aslında bize şunu göstermektedir.
16:49Hem dede yani ata kelimesinin yani eski anlamına da ihtiva eden bir kavram olmaklığıyla cedid bize şunu da göstermekte.
16:58Geçmişle bağının kuvvetli olması.
17:01Birine eski diyorsak ötekine yeni demişiz kadar basit bir isimlendirme olmadığını düşünüyorum ben.
17:06Çünkü aslında cedid yani yeni olan bu kavramlarla birlikte klasiği de öncesini de içeren bir kavramdır.
17:15Gelelim ikinci mevzuya.
17:16Üsküdar İstanbul'un en güzel semtlerinden bir tanesi.
17:20Fakat şunu belirtelim.
17:22Üsküdar 1453 öncesinde yani İstanbul fethedilmeden önce İstanbul'un ana yeri yani merkezinde yer almayan semtlerden bir tanesi.
17:33Bunu şu şekilde ifade edebiliriz.
17:35İstanbul'un merkezi her zaman için Konstantinopol'ün merkezi tarihi yarımada Fatih ya da Eyüp'le beraber o bölge olduğunu ifade edelim.
17:44Üsküdar hep dışarıda kalmıştır.
17:46Yani Üsküdar'dan birisi yola çıktığında şunu söylemekteydi.
17:50Ben İstanbul'a gidiyorum demekteydi.
17:52Bu Üsküdar'ın konumunu belirtmesi açısından önemlidir.
17:56Fakat burada yine ilmi bir tabir olan Bilad-ı Selase'yi ifade etmem gerekiyor.
18:02Bilad beldenin çoğulu.
18:04Selase ise üç.
18:05Bu kavramla birlikte aslında bu ilmi bir kavramdır.
18:08Yani ilmiyeye dair bir kavramdır.
18:10Burada üç semt ifade edilmektedir.
18:13Galata, Eyüp ve Üsküdar.
18:16Bunlar aslında kadılıklarından dolayı.
18:18Buraların bir kadı tarafından idare edilmesinden dolayı Bilad-ı Selase denmiştir.
18:23Fakat bunlarla birlikte aslında Bilad-ı Selase bazen yine üç büyük şehir,
18:30yine kadılıkları üzerinden ilmiye bir tabir olarak Bursa, Edirne ve İstanbul'u da kastetmiştir.
18:36Bunlar dışında Bilad-ı Hamsa de söz konusudur.
18:39Mısır, Şam, İstanbul, Filipe'yi de dahil eden beş tane şehri içine alan Bilad-ı Hamsa de bu ifadelerden bir tanesidir.
18:48Bununla beraber aslında biz Üsküdar'ın coğrafi konumundan bahsediyoruz.
18:52Tarihi konumu itibariyle ise İstanbul fethedilmeden önce Osmanlı'nın burada son olarak bulunduğu yerlerin başında geliyor.
19:01Bir kimse Hicaz'a gidecekse Üsküdar'dan yani İstanbul'dan yola çıkıp ilk durağı Üsküdar'dı.
19:07Bunu hep bilmekteyiz.
19:08Bununla birlikte modern dönemlerde de aslında bugün günümüzde de bir karmaşayı ifade etmek istiyorum.
19:14İstanbul'da şu meşhur ifadeyi hepimiz duymuşuzdur.
19:17Ben karşının taksisiyim.
19:18Karşı neresi?
19:20Yani bu noktada aslında güzel bir fıkra var.
19:22Nasrettin Hoca'dan yardım alarak bu karşı meselesini bir yeni valide camiini bir vakıf eserini anlama noktasında bize yardımcı olması için çağıralım.
19:31Fıkra şu.
19:32Nasrettin Hoca bir gün nehrin kenarındadır ve nehrin öte yakasından bir kimse hocadan şöyle bir talepte bulunmaktadır.
19:40Hoca hoca ben nehrin karşısına nasıl geçebilirim?
19:44Hoca'nın cevabı elbette hem muziplik hem de düşünmemize vesile olacak şekildedir.
19:49Hoca der ki sen zaten karşıdasın.
19:52Burada aslında perspektifin durduğumuz yerin dünyayı algılamamızda nasıl etkili olacağına dair bunu ifade eden en kompakt, en girift ve aslında sarahaten ifade edilen bir fıkradır.
20:06Yani hoca ona demek istemektedir ki sen bana göre zaten karşıdasın.
20:10Dolayısıyla İstanbul'un karşısı neresidir? Kim karşının taksisidir? Karşının taksisi olmaklığı neyi ifade etmektedir? Bu noktada önemlidir.
20:18Burada aslında şunu ifade etmek istiyorum. Karşısı en temelde coğrafi olarak Anadolu yakasıdır.
20:24Çünkü merkez tarihi yarımadadır. Tarihi yarımada orada olduğu için fethedilen kısım Konstantinopol'ün üzerine inşa edilen Fatih ve civarı olduğu için orası merkez.
20:35Dolayısıyla Anadolu yakası. Dolayısıyla Üsküdar karşısıdır.
20:39Fakat şunu es geçmememiz gerekiyor. Üsküdar İstanbul fethedilmeden önce de aslında İstanbul'un en manevi mekanlarından tekkelerin, zaviyelerin, türbelerin aynı zamanda vakıf eserlerinin inşa edildiği bir semt olarak burada hep vardı.
20:57Dolayısıyla karşısı neresidir derken biz coğrafi bir konumu ifade etmiyoruz.
21:02Üsküdar her zaman için manevi merkezlerden bir tanesi olmuştur.
21:06Bu noktada bizim Üsküdar'ın bu yani coğrafi ve tarihi konumunun birlikte anlaşılmasıyla birlikte biz bir vakıf eserini ancak bu bakış açılarıyla yola çıktığımızda anlayabiliriz.
21:19Çünkü bir medeniyeti anladığınız zaman diğer bütün medeniyetleri de anlamaya kapılar açılmış olacaktır.
21:27Bugün Yeni Valide Camii'nde, Valide-i Cedid Camii'nde hem Üsküdar'ı hem vakıf eserinin kendisini hem külliyeyle birlikte Osmanlı kültürünü bizim tevarüz ettiğimiz bir medeniyeti anlamaya çalışıyoruz ve anlamaya devam ediyoruz.
21:43Gelin hep birlikte bu yağmurlu havada hem şadırvanı hem de suyun İslam'da ne kadar önemli bir unsur olduğunu birlikte anlamaya çalışalım.
21:52MÜZİK
22:04Arkamda görmüş olduğunuz şadırvan aslında tam pınara göre lale devrinin en güzel örneklerinden bir tanesi.
22:29Sekizgen bir yapıya sahip üzerinde kuşların da şurada görmüş olduğunuz bölümlerden kuşların da rahatlıkla su içebileceği bir şekilde tasarlanan aslında lale devrinin girizgahı diyebileceğimiz en güzel örneklerinden bir tanesi.
22:45Şadırvanı anlatıyorum aslında yağmurlu bir günde güzel bir tesadüf söz konusu.
22:49Yağmur yağdığında bu bahçe mermerleriyle birlikte dizaynı aslında caminin temeline su gitmemesi için eğimli bir şekilde yapılmıştır.
22:58Görmüş olduğumuz bu kanallardan şuradaki su oluklarına suyun gelmesi için tasarlanmış ve aslında şadırvanın altından yağmur sularının caminin temelinden uzak tutulması gerektiğine dair temel bir bilgiyi aslında burada hem mimarlık hem sanat hem de işlevi açısından bir sanat eserinin bir vakıf eserinin nasıl inşa edildiğine çok güzel bir örnek olmuştur.
23:20Az önce yağmur yağdığı için dışarıdan apar topar içeriye geldik.
23:25Acaba bölümü tamamlayabilir miyiz sizlerle bu camiyi buluşturabilir miyiz diye düşünürken aklıma şu güzel söz geldi.
23:32Yağmura kötü hava diyeni Allah kuraklıkla terbiye eder.
23:35Çünkü su en temel unsurlardan bir tanesidir.
23:39Bu şunun için önemli.
23:40Su medeniyetin kendisidir.
23:42Bizler astronomide ilerlemiş olan antik Mısır'ın bilgisinin aslında Nil nehrinin hangi dönemlerde taştığını, hangi dönemlerde geri çekildiğini ve aslında medeniyetlerin büyük bir kısmının su havzalarında ve o büyük nehirler etrafında şekillendiğini biliyoruz.
24:00Dolayısıyla yağmura kötü hava diyemeyiz.
24:02Son yıllarda yaz aylarında biz Türkiye'de aslında yavaş yavaş ciddi bir şekilde şunun yani kuraklığın alarm verdiğini bilmekteyiz.
24:12Dolayısıyla suya kötü diyemeyiz.
24:14Fakat burada camiye girmek için abdest almak yani namaz kılmak için abdest ön şartlardan bir tanesidir.
24:21Bu noktada şadırvanı anlatırken aslında hem abdest almanın camiye manevi veya bir metaforik bir hazırlık olduğunu daha önceki bölümlerde anlattım.
24:31Fakat burada bugün su üzerinden hem şadırvanı hem de su medeniyetinin ne demek olduğunu ifade etmek istiyorum.
24:39Su medeniyeti olmanın ne demek olduğuna birlikte yakından bakalım.
24:44Bu aslında şu demektir.
24:45Su bizim için temizliğin temel unsurudur.
24:49Bugün klasik fıkıh kitaplarına yani ameli mezheplerin bütün kitaplarına baktığınız zaman kitapların ilk bahsi taharet bahsidir.
24:57Dolayısıyla suyun temizliği, suyun kullanılabilirliği, suyun çeşitleri herhangi bir kuyudan veya herhangi bir şeyden suyun nasıl kullanılacağına dair ciddi anlamda bir literatür oluşmuştur.
25:10Bu bize aslında yakın dönemde bir pandemi atlattık.
25:13O pandemide abdestin ne kadar önemli bir şey olduğunu ben İngiltere'de yazılmış olan bir makaleden bile bakın Müslümanlar günde beş sefer temizlik yapıyorlar ve bu aslında onların günlük pratiklerinden bir tanesi şeklinde bir yazı, bir makale okuduğumu da hatırlamaktayım.
25:30Dolayısıyla bütün fıkıh kitaplarının ilk bahsinin taharet olmuş olması basit bir şey değildir.
25:37İslam'ın tabi bu tanımlamalar elbette çok genelleyici tanımlamalar bunun farkında olarak söylüyorum ama İslam bir su medeniyetidir.
25:45Dolayısıyla su korunması gereken, temiz tutulması gereken, kaynaklarına sahip çıkılması gereken bir şeydir.
25:51Fakat tekrar ardımdaki şadırvana dönelim ve Yeni Valide Camii'ni şadırvan üzerinden anlamaya çalışalım.
25:58Lale Devri dediğimizde aklımıza ilk gelen şairlerden bir tanesi Nedim'dir.
26:02Fakat çok enteresandır, burada bu şadırvanın etrafında yazılı olan şiiri Nedim yazmamıştır.
26:09Başka bir şair yazmıştır.
26:10Burada hem tarih not düşme açısından hem de dönemi yansıtması açısından şadırvanın ve üzerindeki şiirin önemi de açıktır.
26:19Dolayısıyla bugün bir su medeniyetini camiye girerken alınması gereken abdestle birlikte biz bu şadırvan etrafında Yeni Valide Camii'ni anlama noktasında bir çaba sarf etmekteyiz.
26:31Gelin bu bölümü bitirmeden önce caminin yani bir Salatin Camii'nin bir vakıf eserinin temel bir unsuru olan camiye ait önemli bir noktayı sizinle paylaşmak istiyorum.
26:42Aslında birden fazla ismi olan bu bölüm mükebbire olarak da anılmaktadır.
26:46Aslında mükebbire kelime itibariyle tekbirle aynı kökten gelmektedir.
26:51Bu yani şu an tam olarak yukarıda görmüş olduğunuz bölüm içeride mikrofonun veya herhangi bir ses sisteminin olmadığı dönemde cami içerisindeki imamın sesini veya onun namaza dair komutlarının duyulmasını sağlar.
27:07İçeride bir müezzin vardır fakat bu mükebbire denilen bölgede de bir şahıs belki bir yardımcı müezzin olarak bile düşünebilirsiniz bunu.
27:14İçerideki komutu cami avlusunda bulunan burada da namaz kılan insanlara ulaştırmak istediği zaman orada birisi örneğin imam Allahu Ekber dediğinde onu burada tekrarlar.
27:27Dolayısıyla hem tekbirden ismi gelmiştir hem de böyle bir işlev görmektedir.
27:31Bugün yeni valide camini hep birlikte anlamaya açıklamaya çalıştık.
27:37Bununla birlikte caminin kapısının üzerinde bulunan kitabede camiye dair bilgiler mevcuttur.
27:44Bizler elbette bu programın başında söylediğim gibi anlamaya ömür yetmez açıklamaya bölümler elbette yetmeyecektir.
27:51Ama bir sonraki programda camiyi içerideki levhaları 3. Ahmet'in annesi için yazmış olduğu 3. Ahmet'in annesi için yazmış olduğu levhaları cami içerisindeki kitabeleri camiyi bütün unsurlarıyla birlikte anlamaya çalışalım.
28:10Bir sonraki bölümde görüşmek üzere İstanbul'a ve bu şehrin bütün vakıf eserlerine bütün geçmişine tarihine hep birlikte sahip çıkalım.
28:21İzlediğiniz için teşekkür ederim.
28:51İzlediğiniz için teşekkür ederim.
29:21İzlediğiniz için teşekkür ederim.
Önerilen
30:17
|
Sıradaki
32:17
35:23
31:28
35:35
38:00
35:51
30:47
42:37
48:03
35:19
31:30
27:45
46:32
40:57
30:40
41:33
40:30