- 9 months ago
Wujek Stalin obejrzał w swoim życiu więcej filmów niż nam się wydaje, z powodów, które poznacie również w tym materiale. Oto historia o jego ulubionym filmie - Chapaevie.
Więcej filmów od Marcina: https://www.youtube.com/channel/UCI_J08LFR7uZrQ_h3Mtf4ZQ
---
✔ Facebook TvFilmy: https://www.facebook.com/Filmomaniakpl-104320947717013/
✔ Instagram TvFilmy: https://www.instagram.com/tvfilmy.yt/
✔ Nasz główny kanał: https://www.youtube.com/user/TVGRYpl
Więcej filmów od Marcina: https://www.youtube.com/channel/UCI_J08LFR7uZrQ_h3Mtf4ZQ
---
✔ Facebook TvFilmy: https://www.facebook.com/Filmomaniakpl-104320947717013/
✔ Instagram TvFilmy: https://www.instagram.com/tvfilmy.yt/
✔ Nasz główny kanał: https://www.youtube.com/user/TVGRYpl
Category
🎥
Short filmTranscript
00:00O kinie rosyjskim mówiliśmy już wielokrotnie.
00:03Sprawdziliśmy czym różni się Kubuś Puchatek od towarzysza Puchatka,
00:08a także przyjrzeliśmy się czy Stalin miał poczucie humoru
00:11i czy podobałby mu się najbardziej odjechany film propagandowy.
00:15Wszystkim tym tematom towarzyszyła jedna osoba,
00:19nasz ekspert Marcin Strzeżewski, który na takich tematach zjadł zęby.
00:25Dziś z jego pomocą postaramy się opowiedzieć o kolejnej produkcji radzieckiej,
00:29która znalazła specjalne miejsce w sercu Józefa Stalina.
00:34Jaki jest jego ulubiony film?
00:36Ruszajmy!
00:50Warto zarysować od początku, o czym jest sam film, o czym jest Czapajew.
00:56Film Czapajew z 1934 roku jest filmem wojennym.
01:02Jego głównym bohaterem jest tytułowy Czapajew.
01:05My tak wymawiamy ten tytuł, choć w oryginale to był Czapajew.
01:10I nie wiem w sumie dlaczego mielibyśmy po polsku nie mówić po prostu Czapajew.
01:14To był bohater wojny domowej, rosyjskiej wojny domowej, czyli wojny pomiędzy czerwonymi bolszewikami, a białymi, czyli różnymi frakcjami monarchistów, którzy walczyli za cara, kozakami i tak dalej.
01:27Czapajew wyróżniał się przede wszystkim tym, że on był zwykłym chłopem, który zrobił dużą karierę, co oczywiście w czasach carskich było trudne do wykonania, a stało się takim znakiem rozpoznawczym władzy radzieckiej.
01:42I oni chcieli, żeby ludzie byli równi, chcieli pokazywać, że każdy może w społeczeństwie awansować, że zwykły chłop może w tym wypadku zostać komdiwem.
01:52I tu warto by wyjaśnić, kto to jest komdiv.
01:56Kiedy powstała Armia Czerwona, to oni uznali, że w ich armii nie będzie stopni wojskowych, bo taka sztywna wojskowa hierarchia kojarzyła im się właśnie z taką sztywną społeczną hierarchią carską,
02:08w której byli oficerowie, zazwyczaj szlachcice i żołnierze, zazwyczaj chłopi, mieszczanie, więc oni chcieli z tym zerwać, zlikwidowali stopnie wojskowe,
02:20no ale się okazało, że bez podziału na żołnierzy i dowódców, no to armia funkcjonować w zasadzie nie może, więc się pojawili tacy funkcyjni.
02:31I komdiv to był po prostu skrót od komandir dywizji, czyli dowódca dywizji.
02:36Ten realny Czapajew tak naprawdę szczególnie nie wyróżnił się w czasie tej wojny.
02:41Oczywiście spośród tych setek tysięcy żołnierzy on, skoro został dowódcą, to prawdopodobnie był trochę bardziej kompetentny, trochę ciekawszą był postacią,
02:52ale to nie jest tak, żeby on dokonał jakichś wielkich czynów, które by zmieniły na przykład losy wojny.
02:58On zresztą brał udział w wojnie z Białymi na Powołżu, w okolicach Uralu.
03:03To nie były najważniejsze fronty wojny domowej.
03:06Sam film opowiada o życiu Czapajewa w takiej zmitologizowanej formie, ale też w formie takich luźnych, często oderwanych od siebie anegdotek.
03:16Wiele z tych scen to są w zasadzie takie zabawne historyjki, w których jest pokazywany człowiek, który po prostu uwielbia wojnę, dobrze się w niej czuje,
03:24a przy okazji staje się postacią wręcz humorystyczną, pomimo tragicznego końca, ponieważ ostatnia scena wygląda w ten sposób, że Czapajew próbuje przepłynąć rzekę Ural i ginie.
03:36To jest jedna z najbardziej prawdopodobnych wersji śmierci tego prawdziwego człowieka, choć tak naprawdę nie do końca wiadomo, jak on zginął.
03:45I tutaj ciekawostka, on chociaż walczył w wojnie domowej w Rosji, to umarł na terytorium dzisiejszego Kazachstanu,
03:52które wtedy było częścią, trudno powiedzieć, czy jeszcze Imperium Rosyjskiego, czy już Związku Radzieckiego, bo podczas wojny domowej to było dość płynne.
04:01Czy w takim razie ktoś taki jak Józef Stalin lubił kino, chodził na różne seanse?
04:10Stalin miał przynajmniej kilka ulubionych filmów i Czapajew zdecydowanie był jednym z nich.
04:16On miał własną salę kinową na terytorium Kremla, zresztą dość się ograniczał i zazwyczaj podróżował pomiędzy swoją daczą pod Moskwą a Kremlem
04:25i raczej byśmy nie mogli go zobaczyć w takim ogólnodostępnym kinie gdzieś w Moskwie,
04:31więc on miał swoją salę kinową.
04:33Wiele kręconych w tamtych czasach filmów zresztą było w pierwszej kolejności pokazywanych właśnie tam,
04:38żeby Stalin mógł wyrazić swoją opinię na ich temat, zanim pokazano je reszcie świata.
04:45Stalin zresztą podchodził do kina na dwa sposoby.
04:48Z jednej strony bardzo je lubił osobiście, a z drugiej strony zdawał sobie sprawę z tego,
04:53jak bardzo potężnym narzędziem propagandowym jest kino.
04:57Można przy tym powiedzieć, że to były zupełnie inne czasy.
04:59Stalin, jak ogólnie ludzie tamtej epoki, był świadkiem narodzin kina.
05:04Dodajmy przy tym, że on się urodził w Gori, to jest niewielka miejscowość w Gruzji,
05:08na uboczu Imperium Rosyjskiego.
05:11Kiedy dorastał i zaczął mieszkać w większych miastach, w Tyflisie, w Baku, ostatecznie w Moskwie,
05:17to te wszystkie elementy nowoczesności, samochody, kino, robiły na pewno na nim ogromne wrażenie
05:23i trudno się dziwić, że on się tym, jak wielu ludzi tamtego okresu zachwycał.
05:31Zapewne film musiał przejść przez jakąś formę cenzury.
05:34Czy twórcy chcieli pozbyć się jakiejś sceny?
05:37Czapajewa kręcili bracia Wasiliewy i to jest też zabawna historia, bo oni się przedstawiali jako bracia,
05:44wspólnie reżyserowali filmy, ale tak naprawdę nie byli ze sobą spokrewnieni.
05:48Po prostu nosili to samo nazwisko.
05:51Oni faktycznie swój film pokazali w pierwszej kolejności Stalinowi.
05:55On długo oglądał go w milczeniu i skupieniu i im się wydawało, że to jest bardzo zły znak.
06:00Podobno wódz Związku Radzieckiego tylko raz skomentował w trakcie filmu wydarzenia,
06:05kiedy Czapajew zapytał Furmanowa, innego bohatera, komisarza politycznego,
06:11a co komisarz o tym myśli, to Stalin się miał uśmiechnąć i powiedzieć,
06:16no tak, on go próbuje wybadać.
06:21Ale co to miało znaczyć?
06:23Po filmie Stalin długo miał w milczeniu nabijać swoją fajkę,
06:27tak długo, że jeden z reżyserów zemdlał w nerwowym oczekiwaniu,
06:32bo bał się, że to oznacza, że Stalin jest niezadowolony
06:35i że to oczywiście oznacza areszt, rozstrzelanie, łagry i tak dalej, kto wie.
06:40Z nimi był podczas tego pokazu Borys Szumiański.
06:43To był taki, jego nazywali czasem ministrem kinematografii.
06:48On nie miał rangi ministra, ale był takim naczelnikiem radzieckiej kinematografii
06:51w tamtych czasach.
06:52On prowadził notatki, według których do 1936 roku, czyli przez dwa lata,
07:00Stalin obejrzał Czapajewa 38 razy.
07:04Wychodzi niezła średnia, jak to przeliczyć na miesiące.
07:07Nie wiemy, czy nie oglądał tego filmu Stalin dalej,
07:11po prostu Szumiański przestał notować cokolwiek,
07:14bo został zaaresztowany i rozstrzelany.
07:17W 1936 roku, jak wielu ludzi w tamtym momencie przypominam,
07:211936-1937 rok, to największe czystki.
07:25Co jedna ciekawe, Stalin nie jest jedynym rosyjskim przywódcą,
07:29którego nazwisko kończy się na IN, który lubił Czapajewa.
07:33W 2014 roku zapytany podczas konferencji prasowej Władimir Putin,
07:39jaki jest jego ulubiony film, powiedział Czapajew oczywiście.
07:42Zatem, czy pierwszy widz testowy, albo wódz hehe,
07:52miał jakieś uwagi, albo wpływał w jakiś sposób na proces kreatywny?
07:57Po pierwsze, mówi się, że to właśnie Stalin wpłynął na reżyserów,
08:01żeby w filmie pojawiła się postać kobieca,
08:04CKM-istka Anka, która zresztą wprowadziła do filmu też wątek romantyczny.
08:09Wiemy też, że twórcy filmu nakręcili trzy różne zakończenia.
08:13W jednym z nich Czapajew po prostu umiera w rzece.
08:17W dwóch kolejnych możemy zobaczyć, jak czerwone armiści
08:21maszerują przez miasteczko, w którym tuż przed śmiercią walczył Czapajew.
08:26A w trzeciej wersji jeszcze możemy zobaczyć, jak ta Anka CKM-istka
08:31razem ze swoim ukochanym ordynansem Czapajewa Pietką
08:35wychowują dzieci w Gruzji już po wojnie.
08:38Ale Stalin miał wybrać to pierwsze zakończenie
08:41i film faktycznie kończy się po prostu na śmierci Czapajewa.
08:45Warto tutaj powiedzieć także, że w obawie przed reakcją Stalina
08:48twórcy myśleli o tym, żeby wykreślić z filmu, tuż przed pokazem,
08:52jedną ze scen, scenę ataku Korpusu Oficerskiego Białych.
08:56Bali się, że to zostanie uznane jako pokazywanie wroga tego klasowego,
09:01z którym się bili komuniści podczas wojny domowej w zbyt dobrym świetle.
09:06Ale sam Budionny i Woroszyłow i podobno paru innych oficerów Armii Czerwonej
09:12powiedzieli, że nie, ta scena powinna zostać i faktycznie Stalin nie miał nic przeciwko niej.
09:17Co możemy zobaczyć w tej scenie?
09:19Możemy zobaczyć, jak atakują Biali, tak zwani kapieliewcy,
09:24czyli żołnierze generała Wladimira Kapiela,
09:27którzy w takim równym szyku, w rytmie bębna atakują z wypiętymi piersiami,
09:33w pięknych mundurach, wprost pod CKM-y tych czerwonych,
09:39komunistów, bolszewików, jakbyśmy ich nie nazwali.
09:42I tutaj widać pewien kontrast, bo bolszewicy w tym filmie to jest taka bohaterska,
09:48ale jednak zbieranina, chłopi, brodaci, poubierani w co im się tam udało,
09:55zalegający w błocie, w ziemi, ostrzeliwujący się do tych właśnie pięknie ubranych w mundury,
10:02idących pod sztandarami carskich, monarchistycznych żołnierzy,
10:05którzy walczą przeciwko głównemu bohaterowi.
10:08I nawet ci czerwoni, ci prości chłopi mówią, widząc to,
10:14jeden z nich mówi do drugiego, pięknie idą, a drugi mu odpowiada, inteligencja.
10:24I to się nie do końca mieści w ramach takiego typowego, propagandowego kina,
10:29w którym ten przeciwnik, którego pokazujemy prostym ludziom,
10:33prostym mieszkańcom Mostwy, Petersburga, ogólnie Związku Radzieckiego,
10:37pokazujemy, że nasi czerwoni walczyli w słusznej sprawie z paskudnym wrogiem.
10:42Tak się pokazuje w propagandzie przeciwnika, się go odczłowiecza i tak dalej.
10:47A tutaj mogliśmy zobaczyć tego wroga dumnego i do pewnego stopnia pięknego,
10:54jako godnego przeciwnika. I to była duża zmiana i faktycznie mogli się obawiać,
11:00że Stalin źle na to zareaguje, ale film przeszedł w tej wersji,
11:05został pokazany publiczności i do dzisiaj ta scena jest jedną z najważniejszych
11:11według filmoznawców rosyjskich w historii tamtejszego kina.
11:17A co z odbiorem publiczności? To był hit, czy raczej całość przeszła bez echa?
11:25Przynajmniej tak dobrze jak sam Stalin. Wiemy, że w ciągu pierwszego roku w kinach
11:31ten film obejrzało 30 milionów ludzi, a były kina, w których przez dwa lata
11:37ten film był pokazywany dzień w dzień. Także to był niesamowity sukces.
11:42Trzeba wziąć też pod uwagę, że to były czasy, kiedy w Związku Radzieckim kręciło się
11:47dużo filmów, otwarcie propagandowych, na które ludzie chodzili niechętnie.
11:52I to był w zasadzie pierwszy film, który faktycznie się ludziom spodobał
11:57i na to się nałożyło kilka czynników. Po pierwsze on pokazywał wojnę od strony
12:02akcji, scen batalistycznych i tego wszystkiego, co się dzieje na wojnie.
12:07Krew, szarże, bitwy. To zawsze przyciąga ludzi, ale jednocześnie był to film,
12:12tak jak mówiłem, trochę humorystyczny. Czapajew był postacią zabawną.
12:17Zresztą to do dziś jest widoczne, bo dowcipy o Czapajewie, jego ordynansie
12:22Pietrce i Jance w internecie można spotkać praktycznie na każdej stronie
12:27ze śmiesznymi obrazkami. W Rosji wymyślają cały czas nowe, do bieżących sytuacji.
12:32Tego jest mnóstwo i tego by nie było, gdyby sam ten film nie był pod wieloma względami
12:38zabawny. Zresztą według jednego z takich dowcipów właśnie dzięki temu filmowi
12:42podczas II wojny światowej każdy Rosjanin mógł odróżnić swojego od ewentualnego
12:48niemieckiego szpiega, bo wystarczyło takiego człowieka zapytać, gdzie powinien być
12:54dowódca, a każdy Rosjanin powinien wiedzieć, że trzeba odpowiedzieć na przodzie,
13:00na lichym koniu. Bo tak powiedział właśnie Czapajew w scenie, w której prowadził
13:06naradę sztabową przy mapie, na której jednostki były pokazane przy użyciu
13:12ziemniaków, jabłek. No trudno potraktować taką scenę poważnie.
13:23Dodatkowo Czapajew był jednym z pierwszych radzieckich filmów dźwiękowych.
13:28To jest duża rewolucja w kinie, wiemy o tym bardzo dobrze, także kiedy oni mogli zobaczyć
13:33film udźwiękowiony, nie tylko z napisami, to robiło na tych ludziach
13:39duże wrażenie, więc tym chętniej chodzili do tego kina.
13:42Sami dobrze wiemy, że odkąd wymyślono kino dźwiękowe, to już jakby kino nieme
13:48straciło na popularności, bo to jest po prostu lepsze i ciekawsze.
13:52Ticha.
13:53Ticha, chłasz komisar.
13:55Film został nakręcony niedługo po zakończeniu wojny domowej.
14:00Czy zatem miało to jakiś wpływ na proces twórczy?
14:03Jeśli tak, to jaki?
14:05Trzeba też powiedzieć, że film zadebiutował w 1934 roku.
14:09Od wojny domowej minęło bardzo niewiele.
14:1215 lat od śmierci Czapajewa w 1919 roku.
14:17Także odtwórca głównej roli był weteranem tamtej wojny.
14:21On służył w tych samych mniej więcej miejscach, co Czapajew
14:25i później we wspomnieniach wspominał, że śpiewał te same piosenki, co on.
14:28I da być ciebie...
14:34Potrafił nosić w ten sam sposób futrzaną czapkę, potrafił mówić tym samym językiem,
14:39którym mówili czerwone armiści wtedy w czasie wojny domowej.
14:42Dzięki temu ten film był bardziej autentyczny.
14:45Zresztą jeden z reżyserów też był weteranem wojny domowej.
14:49Mogli kręcić w tych samych miejscach, gdzie te wydarzenia faktycznie miały miejsce,
14:52a wśród widowni było bardzo wielu ludzi, którzy po prostu pamiętali tamte wydarzenia.
14:58Więc ci ludzie mogli oglądać na ekranach kin to, co sami przeżyli.
15:02To jest trochę tak, jakby 15 lat po wojnie w Wietnamie
15:06weterani tej wojny nakręcili film w dżunglach Wietnamu.
15:10Nie mogę!
15:12A ty szkacz!
15:13A jak obraz, który przedstawiony jest w produkcji, ma się do faktycznych wydarzeń?
15:19Jak ma się do rzeczywistości historycznej?
15:21I tutaj trzeba powiedzieć, że historia Czapajewa przeszła od rzeczywistości do kina
15:27dość długą drogę, bo oczywiście był ten prawdziwy Czapajew,
15:32ten, który miał dzieci z córką Popa, choć ani jego rodzice, ani jej rodzice
15:37nie chcieli się na to zgodzić.
15:39On poszedł do armii carskiej, tam zrobił jakąś tam niewielką podoficerską karierę.
15:45Przylgnął najpierw do partii eserów, potem do anarchistów,
15:48potem go zwerbowali czerwoni i w służbie czerwonym, czyli bolszewikom,
15:53zginął na froncie wojny domowej.
15:55Później jednak te wydarzenia, jego życie, te frontowe wydarzenia,
16:00opisał niejaki Furmanow, gdzieś tu pod rodzeniem wspominałem.
16:03To był komisarz polityczny, który służył Czapajewem w jednej jednostce,
16:06a potem to wszystko opisał w książce.
16:09Dodajmy, że to była książka z literackiego punktu widzenia bardzo słaba.
16:15Taka, której raczej dzisiaj nikt by nie czytał z przyjemnością
16:19i wtedy trudno też powiedzieć, czy ona była doceniana przez krytyków literackich,
16:24raczej nie bardzo, ale okazała się dość popularna wśród zwykłych ludzi,
16:28choćby dlatego, że dotyczyła bardzo ważnego dla tych ludzi tematu.
16:32Kiedy Furmanow umarł, a umarł dość młodo, zachorował i po trzydziestce już go nie było,
16:38jego żona przerobiła powieść na scenariusz filmowy.
16:42Ona to zrobiła dość nieumiejętnie, ale bracia Wasyliewy, kiedy go dostali do rąk,
16:47uznali, że choć scenariusz jest o kant potłuc, to sama historia świetnie nadaje się na kino.
16:55Więc oni przerobili ten scenariusz kompletnie.
16:58Zmieniając tam bardzo wiele, na przykład wiemy, że ten Ordynans Czapajewa,
17:03jedna z głównych postaci filmu, Ordynans Pietka, był wspomniany w książce gdzieś tam w jednym miejscu,
17:10a CKM-istki Anki nie było w ogóle, ona też stała się jedną z głównych bohaterek.
17:15Także scena ataku Korpusu Oficerskiego nie miała miejsca w rzeczywistości,
17:20a w książce wyglądała zupełnie inaczej.
17:22Tam ci biali skradali się do pozycji czerwonych, nie szli wyprostowani z orkiestrą.
17:29W tamtym momencie zresztą Czapajew miał być ranny w głowę i nie brać udziału w walkach,
17:34podczas gdy w filmie to właśnie jego konna szarża, oczywiście z oddziałem,
17:40przechyliła losy tej bitwy na korzyść czerwonych.
17:42Także ostatecznie film z rzeczywistością wspólnego ma bardzo niewiele.
17:46Jednak on stał się dla całych pokoleń Rosjan takim modelowym wzorcem
17:53dla powstawania wyobrażeń o wojnie domowej.
17:56I to właśnie w ten sposób większość tych ludzi sobie tę wojnę wyobraża.
18:01I to jest do pewnego stopnia smutne, bo o ile na przykład w utworach Babla
18:06wojna domowa była koszmarem, tak u Furmanowa w powieści i to się przełożyło także na film.
18:14Wojna jest wydarzeniem awanturniczo, wesołym.
18:19Sam Furmanow miał pisać w liście do Czapajewa, że to było wspaniałe,
18:23jak jeździliśmy po tym froncie, kule nam latały koło głów, czuło się, że żyjemy.
18:29Wojna tak nie wygląda, wojna nie jest romantyczną przygodą i to jest w gruncie rzeczy smutne,
18:36że taki obraz się w kulturze utrwala, ale nic z tym nie zrobimy i faktycznie
18:41film, który znają przynajmniej moje pokolenie, pokolenie moich rodziców,
18:45nie wiem jak to młodsze pokolenie, bo ono jest już wychowane w trochę innych czasach
18:50i te czarno-białe radzieckie filmy prawdopodobnie już nie były tak często pokazywane w telewizji jak kiedyś.
18:55Nie mam jednak wątpliwości, że dowolnego Rosjanina możecie zapytać o postać Czapajewa
19:01i każdy z nich odpowie coś innego niż nie mam pojęcia, nawet jeśli będą kojarzyć tylko,
19:06że to bohater starego filmu albo bohater wojny domowej,
19:10to jakąś odpowiedź mniej lub bardziej konkretną usłyszycie.
19:14Ja Czapajew!
19:18No i na koniec, warto? Stalin miał dobry gust?
19:21A czy dzisiaj warto obejrzeć Czapajewa z mojej perspektywy?
19:26Czy warto poświęcić półtorej godziny na ten stary film?
19:30Ja osobiście się wymęczyłem, ale jeśli ktoś chce zobaczyć jak wyglądała historia kina
19:34i jak się kręciło filmy te kilkadziesiąt lat temu w Związku Radzieckim,
19:40to oczywiście można, zwłaszcza, że ten film można odpłatnie na rosyjskich stronach kupić,
19:46nawet gdzieś widziałem ofertę za jednego rubla promocyjną,
19:49czyli praktycznie rzecz biorąc za darmo.
19:52Więc jeśli jesteście zainteresowani, śmiało wpiszcie w internecie i zobaczcie sami.
Be the first to comment