- 2 days ago
- #kmjs
Aired (December 14, 2025): NAWAWALANG PELIKULA NA ‘DIWATA NG KARAGATAN NA MAHALAGANG PIRASO NG PRE-WAR PHILIPPINE CINEMA AT HALOS ISANG SIGLO NA ANG TANDA, NAHANAP SA ISANG LUMANG FILM LABORATORY SA BELGIUM!
Ang pelikula ni Eduardo Castro na pinagbibidahan nina Fernando Poe, Sr. at Rosa del Rosario na “Zamboanga” ang itinuturing na oldest surviving pre-war Filipino film sa loob ng mahigit dalawang dekada matapos itong mahanap United States Library of Congress sa Amerika.
Ngunit kamakailan lang, ibinalita ni Prof. Nick de Ocampo na may nadiskubre siyang kopya ng isa pang pelikulang Pilipino na ginawa noong 1930s at isang taong mas matanda kaysa sa Zamboanga.
Ito ang isa sa mga pelikulang pinroduce ng Ama ng Pelikulang Pilipino na si Jose Nepomuceno… ang ‘Diwata ng Karagatan’!
Paano ito nahanap at ano ang kuwento sa likod ng pelikulang ito?
Panoorin sa video. #KMJS
"Kapuso Mo, Jessica Soho" (One at Heart, Jessica Soho) is the Philippines' top-rating news magazine program, hosted by one of the most-awarded broadcast journalists in the country, Jessica Soho. It features human interest stories, food, news personalities, travel, trends and pop culture.'KMJS' airs every Sunday, 8:15 PM on GMA Network. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes. #KMJS
Ang pelikula ni Eduardo Castro na pinagbibidahan nina Fernando Poe, Sr. at Rosa del Rosario na “Zamboanga” ang itinuturing na oldest surviving pre-war Filipino film sa loob ng mahigit dalawang dekada matapos itong mahanap United States Library of Congress sa Amerika.
Ngunit kamakailan lang, ibinalita ni Prof. Nick de Ocampo na may nadiskubre siyang kopya ng isa pang pelikulang Pilipino na ginawa noong 1930s at isang taong mas matanda kaysa sa Zamboanga.
Ito ang isa sa mga pelikulang pinroduce ng Ama ng Pelikulang Pilipino na si Jose Nepomuceno… ang ‘Diwata ng Karagatan’!
Paano ito nahanap at ano ang kuwento sa likod ng pelikulang ito?
Panoorin sa video. #KMJS
"Kapuso Mo, Jessica Soho" (One at Heart, Jessica Soho) is the Philippines' top-rating news magazine program, hosted by one of the most-awarded broadcast journalists in the country, Jessica Soho. It features human interest stories, food, news personalities, travel, trends and pop culture.'KMJS' airs every Sunday, 8:15 PM on GMA Network. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes. #KMJS
Category
😹
FunTranscript
00:00Ang pinakalumang nahanap na pelikulang Pilipino, ang Zamboanga, na pinagbidahan ni Fernando Poe Sr.
00:12Ngayon, meron pang mas luma dyan na nahanap kamakailan lang sa Belgium.
00:19Ito ang Biwata ng Karagatan.
00:30Taong 1937 ito ipinalabas sa mga sinihan.
00:48Halos isang siglo ang tanda.
00:51Ito ang Philippine drama film ni Eduardo de Castro na Zamboanga.
00:57Pinagbidahan ni na Fernando Poe Sr.
01:01Kung hindi nang inisubay tong basan, takap ka mo, katun natin sa ronko!
01:06Opo, tatay ni FPJ at Rosa del Rosario.
01:09Grandfather is giving a big celebration in that now's honor.
01:14Pero gaya ng maraming pelikula noong mga panahon yun,
01:18ang original na kopya ng Zamboanga, nasira at nawala, noong sumiklab ang World War II.
01:25Mula noon, itinuring itong lost media.
01:34Hanggang taong 2004, ang original na kopya ng Zamboanga,
01:40natagpuan sa Library of Congress ng Amerika
01:44ng manunulat, mananaliksik o researcher at profesor na si Nick Deocampo.
01:50Sa loob ng mahigit dalawang dekada,
01:53ito ang itinuring na oldest surviving pre-war Filipino film.
01:58Hanggang kamakailan lang.
02:02Ibinalita rin ni Prof. Deocampo na meron siya ulit na diskubring kopya
02:07ng isa pang pelikulang Pilipino na ginawa noon ding 1930s.
02:12Isang taon na mas matanda o luma kesa sa Zamboanga.
02:18Isa ito sa mga pelikulang pre-produced
02:21ng tinaguriang ama ng pelikulang Pilipino,
02:24si Jose Nepumuseno,
02:27ang diwata ng karagatan.
02:29Paano nahanap ni Prof. Deocampo ang kopyang ito
02:43at ano ang maikukwento nito tungkol sa ating napakayamang kultura at kasaysayan?
02:53Ang diwata ng karagatan, kwento ng pag-ibig.
02:57May dalawang magkasintahan si Jose at saka si Ligaya
03:01in this paradise of an island
03:03until may dumating na si Wong na tagalabas
03:06napusuan niya ito si Ligaya.
03:08Siniduce niya by giving a lot of gifts.
03:11Hanggang sa huli, nakuha niya ang gusto niya kay Ligaya.
03:14So, hinimatay na si Ligaya, iniwan niya doon sa may bangka.
03:18Nakita siya ng kanyang Jose.
03:19Tumakbo na siya sa mga villagers.
03:22Hinabol na nila ang nag-e-escape na si Wong.
03:25Hanggang sa nahuli siya later on,
03:27nagkabalikan si Ligaya at saka si Jose.
03:30And the ending is, we are in a sunset.
03:33Classic.
03:34Classic talaga.
03:35They walk into the sunset.
03:36Absolutely.
03:37Literally, they walk into the sunset.
03:39Ang nagbigay buhay sa karakter ni Ligaya,
03:42ang aktres na si Marie Velez.
03:45Ang kanya namang leading man,
03:46ang binansagang greatest matinee idol of all time,
03:50si Rogelio De La Rosa.
03:52Noong nagkakaisip na ako,
03:53doon ko nalalaman na sikat pala siya,
03:56nakakalaglagpanti pa.
03:57Sabi nga ng mga matatanda.
03:58Gusto ko naming malaman,
04:00paano nyo nalaman na may ganitong pelikula?
04:03I was already in Belgium way back in the 90s.
04:06Pumunta ako doon sa Belgian archive,
04:08Cinemateque Royale de Belgique.
04:10Noon pa ako nagtatanong,
04:11meron ba kayong any ni Pumuseno film
04:13or any film from the Philippines?
04:15Palagi ang sagot was,
04:16no, no, no.
04:16Nagtanong lang ako doon sa konta ko sa Belgium
04:19dahil siya ay marunong mag-French.
04:20Finally, nagtanong siya.
04:21They were able to really penetrate
04:23the so-called inner sanctum of the archive.
04:26Sabi niya,
04:26uy, mukhang merong pelikula dito
04:29pero hindi sila sure kung yung hinahanap mo.
04:31That's enough for me to buy my own ticket
04:34and you know,
04:34it can be very expensive.
04:38Nang inilatag na yung pelikula,
04:40tumakbo na ang rolyo.
04:43Oh my God, this is it.
04:44We have found a treasure.
04:46The film is almost immaculate.
04:48Dahil hindi pa raw digitized
04:51ang nag-iisang kopya
04:52ng Diwata ng Karagatan,
04:54ang ipinanood sa akin ni Professor Diocampo
04:57mga video clips lamang
04:58na kinuhanan niya sa kanyang cellphone.
05:01Ito na yung exciting na part
05:03kasi papakita na ni Professor Diocampo
05:05yung mga nakuhan niyang video clips
05:08ng Diwata ng Karagatan.
05:10Ah, it's because it's a killing.
05:12I have a photograph of these
05:17macphones.
05:23Amazing.
05:25I mean, how did you do this?
05:33Nakahiga yung screen.
05:34Kaya all that time,
05:35nakaganyan ako
05:35ng aking cellphone.
05:37Pero kahit cellphone na nga siya,
05:39ang ganda talaga ng quality.
05:43Good quality pa rin.
05:44Preserved.
05:45Nakilala ko kaagad, no,
05:46ang isang batang si
05:47Rogelio de la Rosa
05:48at itong si Marie Velez.
05:50Gwapo.
05:50Very, ano, no,
05:52masculine ang dating.
05:58Masyadong na-exoticized
05:59ang kultura natin nung una.
06:01Hindi mo malaman
06:02kung Cambodian,
06:03Lautian ba yan.
06:04But definitely,
06:05it's very Hollywood
06:06ang fantasy.
06:06Parang pang belly dancer.
06:08Look at this shot.
06:10Wow, nice shot.
06:12This is an amazing
06:13mise en scene
06:14or composition.
06:16Ihilera ba naman
06:17ni Carlos van der Tolosa
06:18ang mga bangkana ito
06:19in such a way
06:20na ang perspective
06:21ay really impressive.
06:23Ang lalim.
06:25May medium shots pa siya.
06:28May medium shot.
06:29At nandi dito na tayo
06:30sa gitna ng karagatan.
06:31Ang tanong natin ay,
06:32paano kinuha
06:33ang shots na ito?
06:35Like what you said kanina,
06:36napakabigat ng camera.
06:37Hindi lumubog yung bangka.
06:38Hindi lumubog ang bangka
06:39pero walang katig.
06:41This is just amazing.
06:43Paano inishoot?
06:44Amazing.
06:45I mean,
06:46how did you do this?
06:48Ano bang value
06:50nitong diwata ng karagatan?
06:52Kilala ang Pilipinas
06:53kasi as one of those
06:55na may unang
06:56introduction to film.
06:57Dito na ipalabas
06:58as early as 1897
07:00ang pelikula
07:01mainly because of
07:02our connection with Spain.
07:03At mula noon,
07:04ang kauna-unahang Pilipino,
07:06native-born na filmmaker,
07:08si Jose Nipo Museno.
07:09She really established
07:10the foundations
07:10of a Tagalog
07:11later to become
07:12Filipino cinema.
07:14Ang masaklap ay
07:14dahil sa World War II,
07:16pinulubo ang buong
07:18kamay nilaan
07:19ng mga Amerikano
07:20dahil sa carpet bombing nila.
07:21Ang collateral doon
07:22ang mga pelikula natin.
07:24We should have produced
07:25around 400 films
07:26before World War II.
07:29Ilan palang
07:29ang nahanap natin?
07:30Pang-anim
07:30itong diwata ng karagatan.
07:32In fact,
07:33may mga nagtatanong sa akin,
07:34anong camera ang ginamit?
07:35Yung Zamboanga.
07:36May underwater shots pa
07:37na kahit ang Hollywood,
07:38humanga sila na
07:39how was that shot ever taken?
07:40Underwater camera ito,
07:43naghalikan pa si Fernando Poe
07:45at si Rosa Del Rosario.
07:47Even Hollywood
07:48did not have
07:49that kind of shot.
07:50Namamanghago ako dun sa
07:52we were ahead
07:53of the Americans,
07:54we were ahead
07:55of Hollywood.
07:56That particular shot,
07:57mas magaling
07:58I have records
07:59to prove that.
08:00Nakuha ko ito
08:01sa mga Hollywood
08:02newspapers,
08:03Los Angeles Times,
08:05New York Times,
08:06sila mismo
08:06kasi sila ang humanga.
08:08Pero ang ipinagtataka
08:09ni Professor De Ocampo
08:11ang kopya rao
08:12ng Diwata ng Karagatan
08:13na kanyang nadiskubre
08:15sa Belgium
08:16hindi buo.
08:17Inire-edit
08:18ang kopyang ito
08:19and it only exists
08:20for 52 minutes.
08:22I totally doubt
08:23whether you can just
08:24screen 52 minutes
08:25during that time
08:26kasi established na
08:27ang tinatawag na
08:27full-length film
08:28which should run
08:29at least 60,
08:3170,
08:3280,
08:32or 90 minutes.
08:34If it's 100 minutes,
08:36saan na ang 50 minutes
08:37na nawawala?
08:37Pero dito ka magugulat.
08:39Ang pangalan
08:40ng kagalanggalang
08:42natin na director
08:43na si Carlos
08:44van der Tolosa
08:45pati pangalan
08:46nina Rogelio De La Rosa
08:47at nina Marie Velez
08:50lahat na pangalan nila
08:51ibinura.
08:51Bakit ho kaya?
08:52Ang Philippines
08:53hindi pa kilala
08:54as a film producing country.
08:55Sa French point of view yan,
08:57no?
08:58Masaklap talaga
08:59because
08:59the credits
09:01did not do any justice
09:02to Filipino
09:03movie industry
09:05at that particular time.
09:06Ang ginawa nila,
09:12however,
09:12was
09:13to have
09:13a French voiceover
09:15in order to
09:16create
09:16a second level
09:17of narration
09:18so
09:18French audiences
09:20can understand
09:21what is going on.
09:22All those long dialogues
09:23were taken out
09:24at kinuha lang nila
09:25yung
09:26action moment
09:28sa pelikula.
09:29The reason why
09:29hindi talaga
09:30natin mahanap
09:31kasi
09:31for example,
09:33ang original title
09:34ay
09:34Diwata ng Karagatan.
09:36In English,
09:37it can be
09:38Nymph of the Sea
09:39or Goddess of the Sea.
09:40Pinalitan ito
09:41ni George Palou
09:42na ang title
09:43na ngayon
09:43ay Phil Delil.
09:45In other words,
09:45Ligaya,
09:46Daughter of the Island.
09:47Saan mo kahanapin yan?
09:48As of this point,
09:50Professor,
09:50ang malinaw sa inyo,
09:52gawang Pilipino ito
09:53pero
09:54pinirate
09:54sa Europe?
09:56The accusation
09:57of piracy
09:57actually hindi
09:58nanggaling sa akin
09:59kundi sa isang staff
10:00sa Belgian Archive.
10:02And when we talk
10:02about piracy,
10:03kahit pa-legitimate
10:04ang pagkabili nila,
10:06papalitan mo na
10:06ang elemento
10:07ng pelikula.
10:08You begin to own it.
10:09Pati ang naratibo
10:11binalibaliktad.
10:13So,
10:13ang biggest challenge
10:14sa amin ngayon,
10:15ano yung original
10:16narrative niya?
10:18Ito ngayon,
10:18nakatulong
10:19ang aking research
10:20on the day
10:21that it's going
10:22to be promoted.
10:23May tinatawag
10:23na film complete.
10:24I have a copy
10:25of the cover
10:25parang promotional material
10:27together with the posters.
10:28To a certain point,
10:29gusto ko man
10:30magalit na
10:30my God naman,
10:31binalibaliktad yung
10:32pelikula namin,
10:33heritage namin yan.
10:34I cannot have
10:34an accusing finger
10:35sa kanila
10:36kasi
10:36pasalamat ka nalang
10:37may kopya pa tayo
10:38ng the only
10:39Jose Nipo Museno film
10:41so far
10:41na nahanap.
10:42Because
10:42Jose Nipo Museno,
10:43bilang ama
10:44ng pelikulang Pilipino,
10:45wala tayo
10:46ni isang pelikula niya
10:47na nag-survive
10:48ng gera.
10:49Ito pa lang
10:49ang kauna-unahang pelikula
10:50at dito
10:51hindi pa siya
10:52ang director
10:52na kilala natin
10:53doon sa dalagang bukit
10:55na nawawala
10:56ang pelikula.
10:57Kauna-unahang pelikula
10:58natin yun,
10:581919.
10:59So ang pinaka-lumaho pala
11:00natin yung pelikula
11:01yung Dalagang Bukid?
11:021919.
11:04May isa pa,
11:05ako din ang nagbago
11:05na kasaysayan natin.
11:06Nang in-interview ko
11:07sa Matalang Buhay pa,
11:08ang anak ni Jose Nipo Museno
11:10na si Luis Nipo Museno,
11:12sabi niya,
11:12ang unang pelikulang
11:13ginawa ng ama ko,
11:14Older Than Dalagang Bukid,
11:16was this documentary
11:18that was shot in Cebu
11:20tungkol sa burial
11:21ng asawa
11:22ni Osmenya.
11:24Ang kita mula doon,
11:25ginamit niya rin
11:25para gumawa ng Dalagang Bukid.
11:27Jessica, we have to rejoice
11:28because genre natin
11:30na documentary,
11:31ang kauna-unahang pelikulang
11:32ginawa sa Pilipinas
11:33at hindi isang
11:34fiction film.
11:36Okay,
11:36diba?
11:37Ang ganda ng kwentong yan.
11:38Pero,
11:39Professor,
11:40bakit po
11:40may kopya ang Belgium?
11:42First of all,
11:43ang pelikula
11:44ay binili
11:45ni George Palou,
11:47French.
11:47Most possibly,
11:48distributor siya.
11:49So,
11:50nang binili niya ito,
11:51kinontak niya si
11:52Vicente Scotto
11:53who was known
11:54for his musicals
11:56at that time.
11:57So,
11:57it's amazing
11:58na bigla niya lang
11:58na sa Europa na siya.
12:00So,
12:00let us just assume
12:01that yung pinalabas
12:02na kopya
12:03sa Belgium
12:04ay inideposit
12:06o di kaya
12:07ibinigay sa isang
12:08post-production studio
12:10kasi
12:10itong Belgian archive,
12:12nakuha nila
12:12ang kopya nila
12:13in 2016
12:15mula dito
12:16sa nagsara
12:17na post-production
12:18laboratory.
12:19I didn't even know
12:20saan galing itong pelikula.
12:21Of course,
12:22we're also very happy
12:23na oh my God,
12:23we're keeping a treasure pala
12:24and let me just tell you
12:26right now
12:26na look,
12:28I have more treasures here.
12:30I think I've got
12:30a hundred film titles
12:32na pwede pang mahanap.
12:33Dito mo makita
12:34si Rojas
12:35na nagbibigay ng speech,
12:36Manuel Quezon
12:37na nagmamando
12:38sa Malacanang.
12:39I have more than
12:40a hundred films.
12:41That's the list.
12:42That's the list.
12:43I have seen
12:44some of the films.
12:45I know where they are.
12:46They are in London,
12:47they are in Washington D.C.,
12:49they are in Tokyo.
12:50Bakit hindi natin makuha?
12:51Sinong tutulong sa atin?
12:53Mas maraming pera
12:55yung DPWH
12:55at kung saan-saan
12:56pumupunta.
12:57I'm sorry,
12:58yan ang hinanakit ko na talaga.
13:00That's why I really wanted
13:01to be in your program
13:02is because
13:03you're a platform
13:05kung saan
13:05pwede natin siguro
13:07maipalaganap
13:08yung documentary
13:09heritage consciousness
13:11na itago natin
13:12ang mga pelikula.
13:13Huwag gawing torotot,
13:14diba?
13:14Alam natin yung kwento
13:15ng 35mm.
13:17Ginawang torotot yun
13:18every Christmas,
13:19diba?
13:20Pero,
13:21professor,
13:21meron din naman
13:22magsasabi niyan,
13:23pihado,
13:23pag narinig kayo,
13:24wala nga kaming makain,
13:26wala nga ang ayuda
13:27yung gobyerno sa amin,
13:28hindi kami makabayad
13:29sa ospital.
13:30Ano ba halagan
13:31yung mga pelikulang
13:32lumang yan?
13:33Ang film community,
13:35which I represent
13:35in terms of scholarship
13:36and research
13:37and cultural heritage,
13:40umiiyak din kami
13:41na look,
13:41wala kaming makain din,
13:43wala kaming maisulat
13:44tungkol sa kasaysayan natin,
13:46paano natin
13:47mabubuo
13:47ang ating identidad
13:49at kasaysayan
13:50at ang ating nakaraan
13:51kung
13:52salat tayo
13:54sa lahat na ito.
13:55Samantala,
13:56ang ilan sa mga
13:57kuha sa pelikula,
13:58ipinanood ng aming team
14:00kay Dave Apo
14:01ng isa sa mga bida
14:03sa pelikula
14:03na si Rogelio De La Rosa.
14:07Ayan siya,
14:08yun,
14:09nakaitim.
14:09Oo, yun,
14:10nakaitim.
14:11Nakaitim na short.
14:15Ayan o siya,
14:16yung saharap.
14:16Dave niyan siya dyan.
14:17Proud po siyempre
14:18dahil family po eh.
14:20Sana po,
14:20i-preserve po natin
14:21at saka
14:22huwag po sanang mawala.
14:24Para po mga
14:24yung mga next generation po
14:26makita po nila
14:27yung mga dating pelikula
14:29na nagagawa po natin.
14:30What's the next move?
14:31Binuksan ko na ang ideya
14:33na dapat ma-restore ito
14:34at maibalik sa Pilipinas
14:36ng kahit digital copy.
14:38Open naman sila
14:39kasi ang napakaganda dito
14:41ay public domain
14:42ang pelikula.
14:43In other words,
14:43walang may nag-up
14:44mabamay-ari.
14:45A contract has just been sent
14:47to Philippine Film Archive
14:48at during their monthly meeting,
14:50mukhang in-approve naman daw
14:52ang project
14:53to proceed
14:54ng Executive Committee
14:56ng Film FDCP.
14:58In terms of the timeline,
15:00kung kailan mariready yan,
15:02it all depends.
15:02Kasi hindi enough
15:04na makakuha kami ng print.
15:05Kailangan din
15:06i-assess
15:06ang kondisyon
15:07ng pelikula.
15:08Hindi ganun kalaki
15:09ang budget
15:10na binibigay
15:10sa film restoration.
15:11Alam ba kung magkanong budget
15:13ang binibigay lamang
15:13for film restoration?
15:15Good for two films
15:15for a year.
15:17Bakit mahalaga
15:18na i-restore natin
15:19ang diwatan
15:20ng karagatan
15:21at saka mga pre-war movies
15:22because
15:23yan
15:24ang kaibuturan
15:25ng pagiging Pilipino.
15:26Ang pelikula
15:27ay isang
15:28manifestasyon
15:29kung sino tayo
15:30noon,
15:31ngayon,
15:32at kung ano tayo
15:33sa kinabukasan.
15:34I'm really addressing
15:35our government here
15:36na kaunting
15:37ano naman,
15:38pagpapahalaga.
15:40Being late
15:41is still okay
15:41kesa sa wala.
15:43May pagpapahalaga
15:44na ngayon
15:45na isalba
15:47ang ating mga kultura.
15:48Alangga ako
16:04ikaw ako.
16:06Alangga ako man
16:06ka wala.
16:08What ka nang siman?
16:09Maharap ko to eh.
16:11Para kayo
16:11lola dan.
16:13Hindi ko na
16:14walam.
16:14Hindi ko na
16:15itindihan
16:15kung ano
16:16nungyayari
16:16sa kanya.
16:16Makakasiguro
16:18kayong gagawin
16:19namin
16:19ng lahat
16:19para sa kanya.
16:21Wala ka ba
16:21talaga
16:22nakita
16:22at yan?
16:23Wala ka narinig?
16:25May kumagala
16:26na balang
16:27dito sa atin.
16:35Ang mga
16:36nangangambang
16:37puso't isip
16:38binagamit
16:39yan ng demonyo
16:39para kumapit
16:41sa kaluluwa
16:41ng tao.
16:42Alam mo,
16:43kung sino yung
16:44dapat mong ipagdasal
16:45na hindi mo makita?
16:46Si Pochong.
16:53Kumakain ng patay,
16:54may matalang pusa,
16:56may pakpak ng panguke,
16:57lumalakas kapag
16:58kapag kapilugan
16:59ng buwan.
17:02Pag-iingat ka sa
17:03masusunog sa sabihin.
17:09You know about the Pochong?
17:12Please repent
17:13I'm talking about Pochong.
17:15Ito ka patrarkin sa tensyon.
17:18Father X,
17:20yan po bang
17:20pinakamatinding sanig
17:22na naharap ninyo?
17:23Hindi ako titigin
17:27hanggang hindi
17:28ako nakapalingin.
17:31Hindi tayo
17:31papatay.
17:33Nakampilatin
17:33ng Diyos.
17:34Kung magsumog
17:35makita sa akin,
17:36ha?
17:37Masusunod ang
17:38kalulungan mo,
17:39Sintyari na!
17:41Papatawad ng Diyos,
17:42alatang lumalamin
17:43sa katyo!
17:43Ito po si Jessica Soho
17:58at ito
17:59ang Gabi
18:00ng Lagin.
18:02Thank you for watching
18:14mga kapuso!
18:15Kung nagustuhan niyo po
18:16ang videong ito,
18:18subscribe na
18:19sa GMA Public Affairs
18:20YouTube channel
18:21and don't forget
18:23to hit the bell button
18:24for our latest updates.
Be the first to comment