- 2 gün önce
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Güney Amerika'nın tam kalbinde dünyanın en yüksek şehirlerinin, en tehlikeli yollarının ve en ilginç geleneklerinin bulunduğu bir ülke var.
00:08Bir zamanlar İspanya İmparatorluğu ve Avrupa'yı zengin eden, bugünse yoksulluğun simgesi haline gelen bu topraklarda tarih ve hayat hala canlı, tuhaf ve merak uyandırıcı.
00:17Bolivya, Güney Amerika'nın orta kesiminde yer alan Şili, Arjantin, Paraguay, Brezilya ve Peru ile komşu denize kıyısı olmayan bir ülkedir.
00:261.098.581 km2 yüz ölçümüyle Güney Amerika'nın 5. Dünyanın ise 28. büyük ülkesi konumundadır.
00:36Nüfusu yaklaşık 12.600.000'dir.
00:39Batıda karla kaplı Ant Dağları'nın zirvelerinden başlayan coğrafyası, doğuda Amazon Havzası'ndaki geniş ovalara kadar uzanır.
00:47Topraklarının yaklaşık %47'si ormanlarla kaplıdır.
00:50Ancak 1990'dan 2020'ye kadar bu alanlarda ciddi azalmalar yaşanmıştır.
00:57Ülkenin resmi olarak başkenti Sukre şehridir ama idari merkezi La Paz şehridir.
01:03Anayasa Mahkemesi Sukre'dedir.
01:05Başkanlık Sarayı, Ulusal Kongre ve diğer tüm idari organlarsa La Paz'dadır.
01:10Resmi olarak başkenti olmamasına rağmen biraz da eksik bilgiyle La Paz, dünya üzerindeki en yüksek başkent olarak tanınır.
01:17Şehir deniz seviyesinden 3650 metre yükseklikle yer alır.
01:22La Paz'ın hemen yanında Altipilano platosu üzerinde yer alan El Alto, 1 milyonu aşağı nüfusuyla dünyanın en yüksek rakımlı en büyük şehri olarak bilinir.
01:324150 metre yüksekte bulunan şehirde oksijen seviyesi deniz seviyesine göre oldukça düşüktür.
01:38La Paz ile El Alto, 2014 yılında hizmete giren ve bazı hatları hala planlama aşamasında olan 36 istasyonlu teleferik sistemiyle birbirine bağlanmıştır.
01:50Ayrıca El Alto'da bulunan uluslararası havalimanı, dünyanın en yüksek rakımlı uluslararası havalimanı olma özelliğini taşır.
01:58Bolivya'nın en kalabalık şehri Santa Cruz, De La Sierra'dır.
02:01Kısaca Santa Cruz olarak bilinen ve hızlı büyüyen bu şehir, yaklaşık 2 milyonluk nüfusuyla ülkenin doğusunda düz ve alçak bir arazide yer alır.
02:11Amazon havzası içindedir ve rakımı yaklaşık 400 metredir.
02:15Bu nedenle iklimi daha ılıman ve yaşaması diğer bölgelere göre daha kolaydır.
02:20Şehir Bolivya ekonomisinin bel kemiğini oluşturur.
02:22Özellikle doğalgaz rezervlerine yakınlığı ve tarıma elverişli toprakları sayesinde son yıllarda ülkenin en hızlı gelişen ticaret ve sanayi merkezi haline gelmiştir.
02:33Ayrıca karayolu, demiryolu ve havayolu bağlantılarıyla Brezilya, Paraguay ve Arjantin gibi komşu ülkelere kolay ulaşım imkanı sunar.
02:42Bolivya, Latin Amerika'da en yüksek yerli nüfusunu barındıran ülkedir ve bu sebeple çok kültürlüdür.
02:47Duyduğunuzda biraz garip gelecek ama bu ülkenin tam 36 resmi dili var.
02:51Evet, tam 36 tane.
02:53Yaygın olarak İspanyolca'nın kendilerine özgü bir lehçesi olan Bolivya İspanyolcasını konuşurlar.
02:58İspanyolcadan sonra en yaygın diller de Keçua, Guarani ve Aymara dilleridir.
03:02Ülke kültürel olarak da 3 ana gruba bölünmüş durumdadır.
03:07Batıdaki Lapaz ve El Alto gibi yüksek rakımlı şehirlerde yaşayan ve çoğunluğunu yerlilerin oluşturduğu kültürel gruba Koyas deniyor.
03:15Bu grup çoğunlukla Aymara ve Keçua halklarından oluşuyor.
03:19Geleneksel kıyafetler, renkli pançolar ve şapkalar Koyas kültürünün simgesidir.
03:24Mutfağa patates, mısır, kinoa, lama eti gibi daha kökenli yiyeceklerden oluşur.
03:30Topluluk yaşamı, toprak ana dedikleri paçamama kültürü ve yerel ritüellerle iç içedir.
03:35Doğuda merkezi Santa Cruz şehri olan tropikal bölgelerde yaşayan, modern ve kozmopolit topluluğun oluşturduğu kültürel gruba ise Kambas deniyor.
03:45Bu grubu çoğunlukla İspanyol kökenli kişilerin yerli halkla yaptığı evliliklerden doğan ve Mestizo olarak adlandırılan yarı İspanyol yarı yerli insanlar oluşturuyor.
03:55Mutfağa balık, pirinç, muz ve tropikal meyveler gibi Amazon ürünlerine dayanır.
04:00Santa Cruz, Bolivya'nın ekonomik motoru konumunda olduğundan Kambas kültürü, ticaret ve sanayi ile iç içedir.
04:08Diğer bir grup ise güneydeki tariha çevresinde yaşayan ve geleneksel tarıma dayalı bir hayat yaşayan Çapakos denen gruptur.
04:16Kambas kültürü gibi Mestizo kökenli insanlardan oluşuyorlar ama onlara göre daha geleneksel, aile ve tarım odaklı bir yaşama sahipler.
04:24Bu üç grup arasında zaman zaman siyasi gerilimler yaşanıyor.
04:27Tarihsel olarak en baskın siyasi güç Koyas kültürüne aittir.
04:31Zaten ülkenin anayasal ve idari merkezleri de onların yaşadıkları yerlerde bulunuyor.
04:35Kambas grubundaki insanlarsa son yıllarda ekonomik güçleriyle siyasette daha belirgin hale gelmeye başladılar.
04:41Bölgelerinde bulunan en büyük ve en gelişmiş şehir olan Santa Cruz bugün Bolivya'da muhalefetin merkezi konumundadır.
04:47Çapakos kültür grubundaki insanlarsa diğerlerine göre siyasette daha sınırlı bir etkiye sahipler.
04:52Günümüzde Bolivya siyaseti Koyas'ın merkezi hükümetindeki hakimiyetiyle Kambas'ın özellik talepleri arasındaki gerilim ekseninde şekilleniyor.
05:00Bolivya topraklarında ilk büyük uygarlık Tivanaku uygarlığıydı.
05:05M.Ö. 1500'de küçük bir köy olarak başlayan bu uygarlık, M.Ö. 600 ile 800 yılları arasında zirve dönemlerini yaşadı.
05:14Gelişmiş sulama sistemlerine dayalı tarım faaliyetleriyle büyük nüfusları besleyebilecek kapasiteye ulaştı ve bu sayede bugünkü Peru, Bolivya, Şili topraklarına yayıldı.
05:24Ancak M.Ö. 1000'deki büyük kuraklık uygarlığın çöküşüne neden oldu.
05:301400'lü yıllarda bölgede sahneye İnka İmparatorluğu çıktı ama uzun ömürlü olamadı.
05:361500'lerde bölgeyi İspanyollar fethederek Çarkas adını verdiler.
05:40İspanyolların 1545'te kurduğu Potosi şehri, gümüş zenginliğiyle dünyanın en önemli şehirlerden biri oldu.
05:47Potosi'nin tarihinde ve bugününde büyük bir trajedi yatıyor.
05:50Videonun ilerleyen bölümlerini de anlatacağız.
05:531776'dan itibaren Yukarı Peru olarak anılan bölgede 1781'de Tupac Katari önderliğinde büyük bir yerli isyanı yaşandı.
06:021809'da Çukisaka ve La Paz devrimleriyle başlayan bağımsızlık mücadelesi 1825'te Antonio Hosede Sucre önderliğinde Bolivya'nın bağımsızlığını ilan etmesiyle sonuçlandı.
06:1519. yüzyıl ise kayıplarla geçti.
06:181879 ile 1883 yılları arasındaki Pasifik Savaşı'nda denize açılan topraklarını Şili'ye kaybettiler.
06:251903'de Akra bölgesini Brezilya'ya, 1909'da da bazı Amazon havzalarını Peru'ya kaybetti.
06:33Böylece bugünkü sınırlar şekillendi.
06:36Bolivya'nın adı Güney Amerika'nın en önemli bağımsızlık liderlerinden biri olan Simon Bolivar'dan geliyor.
06:42Bolivar, Venezuela, Kolombiya, Ekvator, Peru ve Bolivya'nın İspanya'ya karşı verdiği bağımsızlık mücadelerine öncülük etmiş, halklar arasında kurtarıcı olarak anılmıştır.
06:53İspanyol sömürge döneminde Yukarı Peru adıyla bilinen bu topraklar, bağımsızlığını kazandıktan sonra Bolivar'ı onurlandırmak amacıyla Bolivar'ın ülkesi anlamına gelen Bolivya adını aldı.
07:05Ülkenin resmi adı uzun yıllar boyunca Bolivya Cumhuriyeti olarak kaldı.
07:09Ancak 2009 yılında yapılan değişiklikle bu isim Bolivya Çok Uluslu Devleti oldu.
07:152006'da iktidara gelen Evo Morales, Bolivya'nın ilk yerli kökenli devlet başkanıydı.
07:21Morales'in hedefi yerli halkların haklarını tanıyan ve ülkenin kültürel çeşitliliğini öne çıkaran bir devlet yapısı kurmaktı.
07:292009'daki anayasa referandumuyla ülkenin resmi adı Bolivya Çok Uluslu Devleti oldu.
07:35Bu değişiklikle Bolivya artık yalnızca tek bir ulus olarak değil, 36 farklı yerli halkın eşit temsili üzerine kurulu çok uluslu bir devlet olarak tanımlandı.
07:45Yeni anayasayla birlikte 36 yerli topluluk anayasal güvence altına alındı.
07:51Her birinin dili, gelenekleri ve toprak hakları resmen tanındı.
07:55Ayrıca devletin resmi dilleri yalnızca İspanyolcayla sınırlı kalmayıp,
08:00Keçua, Aymara, Guarani ve diğer 33 yerli dili de kapsayacak şekilde genişletildi.
08:06Bolivya'daki bu çok uluslu devlet modeli Latin Amerika'da bir ilk oldu ve bölgedeki diğer ülkelerde de tartışmalara yol açtı.
08:15Bolivya denize kıyısı olmamasına rağmen dünyada donanmaya sahip ender ülkelerden biridir.
08:20Yaklaşık 5000 personelden oluşan donanma, özellikle Amazon'a bağlı büyük nehirlerde devriye görevleri yürütüyor.
08:27Bu görevlerin öncelikli amacı kaçakçılığı ve uyuşturucu ticaretini önlemektir.
08:32Ayrıca Peru ile paylaştıkları Titicaca gölü üzerinde de bir donanma varlığına sahipler.
08:38Dünyanın en yüksek rakımlı gezilebilir gölü olan Titicaca'da,
08:42Bolivya deniz kuvvetleri hem eğitimi hem de stratejik gözetim faaliyetlerini sürdürmektedir.
08:47Bolivya donanmasının varlığı sadece güvenlik amacıyla değil,
08:51aynı zamanda 1883'te Şili'ye karşı kaybedilen savaş sonrasında,
08:54kaybedilen kıyıları unutmamak için de ulusal bir sembol olarak görülüyor.
08:58Her yıl 23 Mart'ta düzenledikleri deniz günü, bu kaybın ulusal hafızadaki yerini canlı tutar.
09:04Kaybedilen kıyılar Bolivya halkı için hala bir onur meselesidir.
09:072010 yılında dönemin devlet başkanı Evo Morales,
09:11Peru ile tarihi bir anlaşmayı imza atarak Bolivya'nın denizle yeniden bağ kurmasının önünü açtı.
09:16Bu anlaşma kapsamında Peru, Bolivya'ya 99 yıllığına belirli bir kıyı şeridi ve serbest ticaret bölgesi tahsis etti.
09:24Ayrıca Pasifik kıyısında Bolivya donanmasının eğitim faaliyetleri için ek bir bina inşa edilmesine de izin verildi.
09:31Böylece Bolivya doğrudan olmasa da denizle kısmi bir erişim imkanı elde etti.
09:37Buna rağmen Şili'ye kaybettikleri kıyıları geri alma hedefinden vazgeçmiş değiller.
09:412013 yılında bu konuda Uluslararası Adalet Divanına resmi başvuru yaptılar,
09:47ancak bugüne kadar bu gelişimden somut bir sonuç alınamadı.
09:50Günümüzde Bolivya, dış ticaretinin yaklaşık 3'te 2'sini Şili limanları üzerinden gerçekleştirmeye devam ediyor.
09:58Bolivya, modern dünya tarihinde en çok darbe ve darbe girişimi yaşayan ülke olarak bilinir.
10:03Bağımsızlıklarını kazandıkları günden bugüne 190'dan fazla darbe, darbe girişimi ve hükümet değişikliği yaşadılar.
10:10Bu rakam onları bu konuda dünya birincisi haline getirdi.
10:12Bu durum ortalama olarak Bolivya'nın bağımsızlığından bu yana yaklaşık her 10 ayda bir hükümet değişikliği yaşadığı anlamına geliyor.
10:19Bağımsızlığın ardından Bolivya sürekli iç siyasi çekişmeler, ekonomik krizler ve bölgesel çatışmalarla sarsıldı.
10:27Bu dönemde ordunun siyasette etkin rol üstlenmesi sık sık yönetim değişikliklerine neden oldu.
10:321952 Bolivya devrimi ülke tarihinde dönüm noktalarından biridir.
10:37Milliyetçi devrimci hareket iktidara gelerek geniş kapsamlı sosyal, ekonomik ve politik reformlar yaptı.
10:44Ancak bu reformlar da yeni çatışmaların önünü açtı.
10:47Toprak reformu, madenlerin millilleştirilmesi ve sendikal hareketlerin güçlenmesi ülke içinde farklı grupların çatışmasına yol açtı.
10:561964 ve 1982 yıllar arasında yaşadıkları döneme darbeler çağı deniyor.
11:01Bu dönem Bolivya tarihinin en kıranlık ve kaotik yılları olarak anılır.
11:05Sadece bu 18 yılda 20'den fazla askeri darbe yaşadılar.
11:08Tabi ki bu darbeler çağının arkasında Amerika Birleşik Devletleri vardı.
11:12ABD'nin hedefi de sosyalist hareketleri bastırmak, ülkedeki madenlerin sömürülmesini sağlamaktı.
11:18Bu sebeple darbelerin bazılarını açık açık destekledi, bazılarını da askeri eğitim verdi, bazılarını da finanse etti.
11:24Dünyada sol hareketlerin en önemli simgelerinden biri olan Che Guevara da bu dönemde Bolivya'da hayatını kaybetti.
11:31Sık sık değişen askeri cunta yönetimleri ülkeyi derin bir krize sürükledi.
11:35Özellikle General Hugo Banzer'in 1971 ile 1978 yılları arasındaki askeri diktatörlüğü, baskı, sansür ve muhalefetin susturulmasıyla hatırlanır.
11:461982'de demokrasiye geçişle birlikte askeri darbeler sona erdi.
11:51Ancak bu da siyasi istikrarın tamamen sağlandığı anlamına gelmedi.
11:552003'te Başkan Gonzalo Sanchez de Loza da kitlesel protestolar nedeniyle istifa etti.
12:012005'te Başkan Carlos Mesa halkın baskısıyla görevi bıraktı.
12:062019'da ise seçimlerdeki usulsüzlük iddiaları ve büyük gösteriler sonucu Evo Morales istifa etmek zorunda kaldı.
12:15Bolivya'nın en dikkat çekici yerlerinden biri Salarde Uyuni adı verilen Tuzgölü ya da daha doğru bir ifadeyle Tuzdüzlüğüdür.
12:23Ülkenin güneybatısında 3.656 metre yükseklikte yer alan Salarde Uyuni,
12:2910.582 km2'lik yüz ölçümüyle dünyanın en büyük Tuzdüzlüklerinden biridir.
12:36Uzaydan bile görülebilecek kadar büyük olan bu doğa harikası,
12:39yalnızca eşsiz manzarasıyla değil, aynı zamanda altında yatan zenginlikleriyle de dikkat çeker.
12:45Yaklaşık 40.000 yıl önce kuruyan tarih öncesi göllerin kalıntısı olan Salarde Uyuni'nin yüzeyi,
12:52adeta bir bal peteyini andıran beşgen ve altıgen şekillerden oluşur.
12:56Yağmurlu mevsimlerde üzerine ince bir sult tabakası yayılır ve bu sayede ortaya çıkan görüntü,
13:02dünyanın en büyük doğal aynasını oluşturur.
13:05Bu dönemde bölge, fotoğraf tutkunlarının akınına uğrar.
13:08Doğal ayna etkisiyle çekilen görüntüler ve fotoğraflar,
13:11şu an gördüğünüz örneklerde olduğu gibi hayranlık uyandırır.
13:15Salarde Uyuni aynı zamanda çeşitli flamingo türleri için önemli bir üreme alanıdır.
13:21Tuz düzlüklerinin ortasında tamamı dev kaktüslerle kaplı Isla Inkuasi adında bir ada var.
13:28Bu adanın oluşmasına sebep olan kaktüs doğumlarının flamingolar tarafından buraya taşındığı düşünülüyor.
13:34Adanın en şaşırtıcı yanlarından biri ise,
13:37böylesine tuzlu bir çevrede tesislerin ve yaşamın var olabilmesidir.
13:41Uzaydan görülebilen Salarde Uyuni'nin bir diğer özelliği de,
13:46dünya gözlem uydularının yükseklik ölçerlerini kalibre etmek için kullanılmasıdır.
13:51Açık havalarda, uydu ekipleri dünyanın en büyük doğal aynası kabul edilen bu bölgeye sinyaller göndererek cihazlarını ayarlıyor.
13:59Bölgede yaklaşık 10 milyar tonluk tuz rezervi bulunduğu tahmin ediliyor.
14:02Ve her yıl bunun yalnızca 25 bin tondan azı çıkarılıyor.
14:07Ancak asıl zenginlik yüzeyde değil, yüzeyin altında yatıyor.
14:10Bugün artık tamamen mobil bir dünyada yaşıyoruz.
14:13Başta cep telefonu olmak üzere teknolojik aletler ve daha da önemlisi elektrikli otomobiller,
14:18günlük hayatımızın ayrılmaz parçaları haline geldi.
14:20Bu cihazların ortak noktası ise bataryalar.
14:23Ve bataryanın en önemli birleşeni de lityum elementidir.
14:26Beyaz altın olarak bilinen lityumun dünyada en yoğun olduğu yer ise Arjantin, Şili ve Bolivya'nın oluşturduğu lityum üçgenidir.
14:33Bu üçgenin en zengin kaynağı da Salar de Uyne'nin altındadır.
14:37La Paz şehrinin tam ortasında dünyada eşi benzeri olmayan bir hapishane bulunuyor.
14:42San Pedro Hapishanesi.
14:44Filmlerde ya da eski mahkumların anlattıklarında hapishanelerde belli hiyerarşiler olduğunu,
14:50bazı gizli düzenlerin ve kanunsuz işlerin döndüğünü mutlaka duymuşsunuzdur.
14:54Ancak San Pedro Hapishanesi, bunların çok ötesinde adeta kendi başına bir devlet gibi işleyen tamamen özerk bir sistem kurmuş durumda.
15:04Gardiyanların ve polisin içeride neredeyse hiç bulunmadığı, içeride ise tamamen mahkumların koyduğu kuralların geçerli olduğu bu yer,
15:11görünümüyle de sanki surlarla çevrili bir gece kondu mahallesini andırıyor.
15:16Başlangıçta 600 kişilik kapasiteyle inşa edilen hapishanede bugün yaklaşık 3000 kişi yaşıyor.
15:22Bolivya devleti yeterli bütçeye sahip olmadığı için yeni hapishaneler inşa edemedi ve mevcut hapishanelerin kapasitelerini de artıramadı.
15:31Bu yetersizlik San Pedro gibi birçok cezaevinin aşırı kalabalık olmasına yol açtı.
15:36Aynı ekonomik sorunlar nedeniyle gardiyan ve polis sayısı da artırılamadı.
15:41İşte bu noktada mahkumlar kendi düzenlerini kurmak zorunda kaldı ve San Pedro kurallarıyla,
15:47ekonomisiyle ve toplumsal yapısıyla kendi kendine yeten bir hapishaneye dönüştü.
15:51Burada mahkumlar barınma, yiyecek ve güvenlik gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için kendi para ve iş sistemlerini oluşturmuş durumda.
16:00Hücreler satın alınıyor ya da kiralanıyor.
16:02Fiyatlar bulundukları bölgeye ve sağladıkları konfora göre değişiyor.
16:06La Posta gibi lüks bölümlerde özel banyolu, televizyonlu hücreler binlerce dolara satılıyor.
16:13Hatta bazı varlıklı mahkumlar hücrelerine ikinci kat ekletip jacuzzi bile taktırabiliyor.
16:18Öte yandan daha yoksul mahkumlar daracık, havasız, karanlık odalarda yaşamak zorunda kalıyor.
16:24Bolivya hükümeti mahkumların aileleriyle bağlarını koparmaması gerektiğini savunduğu için eşlerin ve çocukların da hapishanede yaşamalarına izin veriyor.
16:34Bu uygulama rehabilitasyon açısından olumlu bir adım olarak görülse de suçsuz bireylerin bu koşullarda yaşamak zorunda kalması ciddi bir etik tartışmayı da beraberinde getiriyor.
16:44San Pedro'nun yönetimi ve güvenliği de mahkumların kendi ellerinde.
16:49Her yıl her bölüm kendi liderini ve mali sekreterini seçiyor.
16:53Toplumsal düzeni korumak için özel kurallar uygulanıyor.
16:56Kadınlar ve çocuklar büyük saygı görüyor.
16:59Bir kavga sırasında bir çocuk yaklaştığında çocuk var diye bağırılıyor ve kavga anında duruyor.
17:04Kadınları ve çocuklara yönelik suçlarsa kesinlikle affedilmiyor.
17:08Bu tür suçları işleyenler en ağır cezaları çarptırılıyor.
17:11La Paz şehrinin Serro Cumbre bölgesinde bulunan Cadılar Pazarı ülkenin en ilginç ve değişik yerlerinden biri.
17:19Yerel halklardan Aymaralar'ın kadim geleneklerinin izlerini taşıyan bu pazar yalnızca alışveriş yapılan bir yer değil,
17:27aynı zamanda mistik ritüellerin, inançların ve büyücü doktorların bulunduğu bir merkez.
17:322019 yılında La Paz Belediyesi tarafından somut olmayan kültürel miras olarak ilan edilen pazar,
17:39yerel halk için olduğu kadar yabancı ziyaretler için de önemli bir simge haline geldi.
17:45Cadılar pazarına adım atanları sıra dışı manzaralar karşılar.
17:48Düzinilerce satıcı, mistik ritüellerde kullanılan ürünlerden doğal ilaçlara kadar uzanan geniş bir yelpazede ürünler sumar.
17:56Ve bunların bazıları oldukça şaşırtıcıdır.
17:59Örneğin kurutulmuş lama fetüsleri bu pazarın en ikonik ürünüdür.
18:04Aymara inancına göre bu fetüsler, toprak ana Pachamamo'ya adak olarak yeni binaların temellerine gömülür.
18:11Bu ritüelin inşaat işçilerini koruduğuna ve inşaat bittikten sonra burada yaşayacak olanlara bolluk bereket getirdiğine inanılır.
18:19Fakir halk kurutulmuş lama fetüslerini kullanırken zenginse genellikle canlı lama kurban eder.
18:25Birçok yerel pazarda olduğu gibi geleneksel bitkiler, doğal merhemler, tozlar ve sabunların olduğu tezgahlar burada da var.
18:32Ama bunları sağlık dışındaki amaçlar daha doğrusu inanışlar içinde kullanıyorlar.
18:37Örneğin esnaflar bazı otları daha fazla müşteri, aşıklar partnerlerinin daha tutkulu olması, fakirler para bulma umuduyla da kullanıyorlar.
18:46Kurutulmuş kurbağalar ve kaplumbağalar gibi hayvanlar baykuş tüyleri, armadillo derileri, Latin Amerika'ya özgü tukan kuşlarının gagaları ve çeşitli değişik heykelcikler de bu pazarın vazgeçilmez ürünleri arasındadır.
19:00Bunların her birinin kendine özgü bir anlamı vardır.
19:03Örneğin kurbağalar şansı, kaplumbağalar uzun ömrü, tukan gagaları ise hastalıklardan korunmayı simgeler.
19:10Aşk, güzellik, doğurganlık ve şans için hazırlanan özel iksirler pazarın diğer dikkat çekici bölümlerinden biridir.
19:17Bunun yanında aldatılmış eşler için kara büyü ritüelleri ve lanetler de talep edilen hizmetler arasındadır.
19:25Bolivya'nın güneyinde Ant Dağları'nın yüksekliklerinde yer alan Potosi şehri, tarihin en trajik şehirlerinden biridir.
19:31Bugün yoksullukla bilinse de 16. ve 17. yüzyıllarda en zengin ve en büyük şehirlerden biriydi.
19:371545 yılında adı zengin dağ anlamına gelen Cerro Rico'nun eteklerine kurulan şehir,
19:43kısa sürede İspanyol Sömürge İmparatorluğu'nun en önemli merkezlerinden biri haline geldi.
19:47Öyle ki New York'un adı bile henüz konulmamışken Potosi'nin nüfusu 200 bine yaklaşıyordu.
19:52Lakabı insan yiyen dağ olan Cerro Rico, Potosi'nin kaderini belirledi.
19:57Çünkü buradaki gümüş madenleri yaklaşık 500 yıl boyunca milyonlarca insanın yaşamına maaliydi.
20:04Tahminlere göre yalnızca bu dağda 8 milyondan fazla yerli ve Afrika'dan getirilen köle kötü çalışma koşulları,
20:11açlık, soğuk, kazalar ve cıva zehirlenmesi nedeniyle hayatını kaybetti.
20:16Dönemin sömürge valilerinden biri,
20:19pazartesi dağdaki madene gönderdiğimiz 20 yerlinin yarısı cumartesi olmadan işe yaramaz hale geliyormuş diyerek bu trajediye özetliyordu.
20:27Bu madenlerden çıkarılan gümüş eritilip külçeler halinde İspanya'nın Sevilya şehrine taşınıyordu.
20:341556 ile 1783 yılları arasında resmi kayıtlara göre yaklaşık 150 bin ton gümüş Avrupa'ya gönderildi.
20:42Bu gümüşler Avrupa'nın ekonomik yükselişine büyük katkı sağlarken aynı zamanda kıtanın ilk büyük enflasyon krizine yol açtı.
20:50Avrupa'nın refahı Potosi'nin damarlarından akan gümüşle inşa edilirken bu toprakların asıl sahipleri olan yerli halklara zenginlikten hiçbir bay düşmedi.
21:00İspanyollar Cerro Rico'da zorla çalıştırdıkları yerli halklar sayesinde servetlerine servet kattılar.
21:06O dönemde basılan her gümüş para da aslında bu insanların hayatları saklıydı.
21:10Hatta Valerun Potosi yani Potosi'ye layık olma deyimi İspanyolca'da çok değerli bir insan anlamında kullanılıyor.
21:17Yüzyıllar boyunca İspanyol Sömürge İmparatorluğu'nun gümüş darphanesi olan Potosi bugün hala önemli bir madencilik merkezi olmayı sürdürüyor.
21:26Ancak görkemli geçmişinin aksine Bolivya'nın en yoksul şehirlerinden biridir.
21:31Yaklaşık 4000 metrelik rakımı ile dünyanın en yüksek büyük şehirleri arasında yer alıyor ve sert iklim koşullarıyla biliniyor.
21:38Uzun kurak dönemler, kısa ama yoğun yağışlı mevsimler ve dondurucu soğuk, halkın yaşamını zorlaştırıyor.
21:45Şehrin kolonicilik zamanı inşa edilen tarihi merkezi, iyi korunmuş sömürge mimarisi sayesinde UNESCO Dünya Mirası listesine alınmış durumda.
21:55Ancak bu estetik miras Potosi'nin derin ekonomik sorunlarını gölgelemiyor.
22:00Şehir hala Cerro Rico'ya bağımlı, gümüş, kalay ve çinko çıkarımıyla geçimini sağlıyor.
22:05İlginçtir ki 5 asır önce olduğu gibi bugün de madenciler ilkel yöntemlerle yalnızca kazma ve kürek kullanarak çalışıyor.
22:15Bolivya'nın La Paz şehrinden Yungas bölgesine uzanan Yungas yolu dünyanın en tehlikeli yollarından biri olarak gün kazanmıştır.
22:2264 km uzunluğundaki bu dar ve virajlı rota, 1995 yılında Latin Amerika'nın kalkınmasına yönelik projelere finansman sağlayan Interamerikan Kalkınma Bankası tarafından dünyanın en tehlikeli yolu ilan edildi.
22:37Her yıl yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği bu yol, hem karanlık tarihi hem de bugün macera arayan turistlerin gözdesi olmasıyla dikkat çekiyor.
22:46Yungas yolu 1930'lu yıllarda Bolivya hükümeti tarafından La Paz'ı ülkenin kuzeyindeki Amazon yağmur ormanlarına bağlamak amacıyla inşa edildi.
22:56İnşaat sırasında 1932-1935 yılları arasında gerçekleşen Chaco Savaşı'nda esir alınan Paraguaylı mahkumlar çalıştırıldı.
23:05Yolun ölümcül olmasının pek çok nedeni var.
23:08Öncelikle çok dar, bazı bölümlerinde genişlik 3 metrenin altına düşüyor ve bu noktalarda iki aracın yan yana geçmesi neredeyse imkansız.
23:16Yol boyunca yer yer 600 metreyi bulan sarp yamaçlar ve uçurumlar bulunuyor.
23:22Tropikal iklim koşulları nedeniyle sık sık yoğun sis, aşırı yağış, toprak kaymaları ve taşkın akarsuların oluşturduğu çağlayanlar görülüyor.
23:31Dahası yolun büyük kısmında araçları uçuruma yuvarlanmaktan koruyacak herhangi bir bariyer yolu.
23:372000'li yıllarda Bolivya hükümeti Yungas yoluna alternatif olarak Ruta Nacional 3 adlı yeni bir otoyol açtı.
23:44Ancak bu ölüm yolu olarak bilinen Yungas'ın ününü gölgeleyemedi.
23:48İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte bölge, macera sever turistlerin ilgisini çekmeye başladı.
23:54Her yıl yaklaşık 25 bin turist, özellikle de dağ bisikletiyle bu yolda sürüş yapmak için buraya geliyor.
24:01La Paz'da bulunan ve milli takımın iç saha maçlarını da oynadığı Hernando Siles stadyumu deniz seviyesinden 3598 metre yükseklikte yer alması nedeniyle dünyanın en yüksekte bulunan profesyonel stadyumlarından biridir.
24:17Yüksek rakımlarda oksijen seviyesinin azalması nedeniyle Hernando Siles stadyumunun rakip milli takımları için zorluk Bolivya milli takımı için de avantaj yarattığı iddiaları stadyumun açıldığı günden bu yana süren en büyük tartışma.
24:32Stadyumun futbol tarihindeki en unutulmaz anlarından biri 1 Nisan 2009'da Bolivya'nın Arjantin'e 6-1 yenmesidir.
24:40Bu sonuç Arjantin'in son 60 yıldaki en ağır mağlubiyeti olarak kayıtlara geçti.
24:452007 yılında FIFA yüksek rakımlı statlarda Dünya Kupası eleme maçlarını yasaklamaya çalıştı ancak Bolivya buna büyük tepki gösterdi.
24:54Dönemin devlet başkanı Evo Morales ve ünlü Arjantinli futbolcu Diego Maradona gibi isimler yasağı ayrımcılık olarak nitelendirdi.
25:02Yoğun tepkilerin ardından FIFA geri adım attı ve Hernando Siles'e özel izin vererek yasağı 2008'de tamamen kaldırdı.
25:10Yüksekliğin yarattığı etkiyi Brezilya'nın yıldızı Neymar'da dile getirmiş,
25:152017'de takım arkadaşlarının oksijen maskeleriyle çekilmiş fotoğraflarını paylaşarak bu şartlarda oynamayı insanlık dışı olarak tanımlamıştı.
Önerilen
1:17:25
|
Sıradaki
17:43
4:02
14:01
16:12
21:58
16:20
17:26
1:16:09