- 2 gün önce
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Herkese merhaba, ben Erkan Karahan.
00:02Kangurular, masmavi sahiller, gülümseyen yüzler ve sonsuzmuş gibi uzanan okyanus.
00:07Avustralya uzaktan bakıldığında bir kartpostal gibi görünebilir.
00:11Ama bu kıtanın kalbine doğru ilerledikçe sizi bambaşka bir dünya karşılar.
00:15Kuraklıkla kavrulan topraklar, neredeyse hiç el değmemiş çöller ve daralana sıkışmış şehirler.
00:20Gelin o zaman dünyanın en düz, en yalnız ve en sıra dışı kara parçasını yakından tanıyalım.
00:25Klasik Birleşik Krallık merkezli dünya haritalarında Avustralya güneydoğuda, Yeni Zelanda'nın hemen batısında yer alır.
00:34Kuzeyinde Timor, Arafura denizleri ve Torres boğazı, doğusunda Pasifik okyanusunun kapsadığı Mercan ve Tazmanya denizleri,
00:42batısında Hint okyanusu, güneyinde ise Güney okyanusu bulunur.
00:46Başka bir ülkeyle kara sınırı yok.
00:49Ancak Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, bir Fransız deniz aşırı toprağı olan Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda ile karşılıklı kıyıları var.
01:00Avustralya'nın en ilginç tarafı aynı zamanda hem bir ülke hem de bir kıta olmasıdır.
01:04Yani burası tek başına tüm bir kıta ana karasını kaplayan tek ülkedir.
01:08Bu yüzden Avustralya nerede sorusu sadece bir coğrafi cevap değil,
01:12dünyanın en büyük adası ve en küçük kıtası nerede sorusunun da cevabıdır.
01:16Ülke 6 eyalet, 2 büyük ana kara bölgesi ve çeşitli küçük bölgelerden oluşan federal bir yapıya sahiptir.
01:23Eyaletleri Batı Avustralya, Güney Avustralya, Queensland, Yeni Güney Galler, Victoria ve Tazmanya'dır.
01:30Ana kara bölgeleri ise kuzey bölgesiyle federal hükümetin merkezi olan Avustralya başkent bölgesidir.
01:37Başkent demişken başkenti en çok karıştırılan ülkelerden biridir.
01:41Çoğu insan dünya çapında en tanınan şehri olan Sydney'in başkenti olduğunu zanneder ama Sydney'in yaklaşık 250 km güneybatısında bulunan Canberra bu ülkenin başkentidir.
01:53Başkent bölgesinin küçük olmasına rağmen federal hükümetin merkezi olduğundan dolayı ayrı bir eyalet olmasını anlayabiliriz.
02:00Ancak dünyanın büyüklük açısından 19. ülkesi Peru'dan daha fazla bir toprağa sahip olmasına rağmen kuzey bölgesinin neden eyalet olmadığı aklınıza takılabilir.
02:10Bu bölge çok büyük bir toprağa sahip olsa da yaklaşık 250 binlik küçük bir nüfusa sahip.
02:17Bu küçük nüfus sürdürülebilir bir ekonomiye sahip olmak için federal hükümete tamamen bağımlıdır.
02:23Ayrıca eyalet olurlarsa nüfus dolayısıyla federal parlamentoda şu an olduğundan daha az temsiliyet hakkını sahip olacaklar.
02:32Aslında 1998'de eyalet olma konusunda bir referandum da yaptılar fakat hayır sonucu çıktı.
02:38Eyaletlerin ve iki ana kara bölgesinin dışında federal hükümetin doğrudan yönettiği bazı küçük ama stratejik bölgeler de var.
02:47Örneğin Yeni Güney Galler sınırları içinde bulunan Jorvis Körfezi bölgesi doğrudan federal hükümet tarafından yönetilir ve ulusal başkent için bir deniz üssüyle liman işlevi görüyor.
02:58Ek olarak daimi yerleşimin bulunduğu Kokos, Norfolk ve Christmas gibi adaları da var.
03:04Büyük ölçüde ıssız olan Ashmore ve Cartier adaları, Mercan Denizi adalarıyla Hurt ve McDonald adaları da bu ülkeye aittir.
03:13Resmi olarak hiçbir ülkeye ait olmayan ancak farklı devletlerin üzerinde hak iddia ettiği Antarktika'da da Avustralya'nın toprak talebi var.
03:21Coğrafi yakınlığı nedeniyle bu buzul kıtanın yaklaşık %42'sinin kendilerine ait olduğunu öne sürüyorlar.
03:29Güneyindeki en büyük adası ve bir eyaleti olan Tazmanya'yı da dahil ettiğimizde Avustralya'nın ana karası batıdan doğuya yaklaşık 4000 km, kuzeyden güneye ise yaklaşık 3700 km boyunca uzanır.
03:41Dünya haritasını iki boyutlu düzleme aktarmak için genel olarak kullanılan Mercator projeksiyonlu haritalarda ekvatordan uzaklaştıkça bozulmalar meydana gelir.
03:52Bu bozulmaları telafi ederek ülkelerin gerçek boyutlarını karşılaştırmamızı sağlayan The True Size sitesinde Avustralya'yı alıp Avrupa kıtası üzerine getirdiğimizde
04:02Rusya'nın bu kıtada olan batı kısmı hariç neredeyse Avrupa'nın tamamını kapladığını görüyoruz.
04:08Avustralya yüz ölçüm bakımından dünyanın en büyük ülkelerinden biri olmasına rağmen nüfus açısından oldukça geride kalır.
04:15Bu devasa kara parçasında 27 milyonun biraz üzerinde insan yaşıyor.
04:19Bu rakam Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Ukrayna ve Polonya gibi birçok Avrupa ülkesinden daha azdır.
04:24Hatta İngiltere'nin nüfusu Avustralya'nın iki katından fazladır.
04:28Amerika'nın Kaliforniya ve Teksas eyaletleri bile tek başlarını Avustralya'nın nüfusundan daha fazla nüfusa sahipler.
04:34Nüfus konusuna tekrar geri döneceğiz ve coğrafyayla ilişkili olarak yakından bakacağız.
04:38Ama önce olayın tarihi kökenlerine inelim.
04:41Avustralya'da bilinen ilk insan yerleşimleri yaklaşık 65 bin yıl önce deniz seviyesinin çok daha düşük olduğu dönemlerde
04:48Güneydoğu Asya'dan yürüyerek ulaşabilen aborjinler tarafından gerçekleşti.
04:53O dönemde Yeni Gine ile Avustralya karaları birbirine bağlıydı.
04:58Bugünkü Avustralya'nın ortaya çıkması ise ilk insan yerleşimlerinden çok çok daha sonra günümüzden yaklaşık 420 yıl önce
05:05Avrupalı keşiflerin bu devasa adanın kıyılarına yanaşmasıyla başladı.
05:10Zayıf ve çoğu tarihçi tarafından kabul görmeyen iddialara göre Portekizlilerin
05:15Hollandalılardan yaklaşık 100 yıl önce burayı keşfettiği yöne sürülüyor.
05:20Ancak resmi tarih kaynakları Hollandalı kaptan Willem Jansson'un
05:241606'da Defkin adlı gemisiyle Queensland'deki Cape York Yarımadası'na ulaştığını kaydeder.
05:31Hollandalılar adanın bütününe New Holland adını verdi.
05:34Daha sonra keşfettikleri Yeni Zelanda'ya da Hollanda'nın illerinden biri olan Zeland'dan isimlenerek New Zealand adını verdiler.
05:43Keşfetmelerine rağmen Hollandalılar burada kalıcı bir yerleşim kurmadı.
05:47Çünkü Avustralya topraklarının su ve verimlilik açısından yetersiz olduğunu düşünüyorlardı.
05:52Ayrıca keşfi de devlet adına değil Hollanda Doğu Hindistan şirketi adına yapmışlardı.
05:58Dünyanın ilk anonim ve çok uluslu şirketlerinden biri olan Hollanda Doğu Hindistan şirketi de
06:04karlılığını sürdürmek ve arttırmak adına bir maceraya kalkışmak yerine
06:09Güney Asya'da başta baharat olmak üzere ticaret faaliyetlerine odaklanmıştı.
06:151788'de ise İngilizler adaya ayak bastı ve ilk yıllarda burayı mahkumları gönderdikleri bir yer olarak kullandılar.
06:22Sydney'in yakınlarındaki Bartney Bay bir mahkum kolonisine dönüştü.
06:26Avustralya Ulusal Müzesi'nin resmi kayıtlarına göre yaklaşık 100 yıllık bir sürede 162 binden fazla mahkum bu koloniye gönderildi.
06:35Mahkumlar cezalarını yalnızca cezaevine kapatılarak çekmedi.
06:39Haftanın 6 günü gün doğumundan gün batımına kadar ağır işlerde çalıştılar.
06:43İngilizlerin bölgeye atadığı vali Arthur Philip hükümlülerin iyileşmesi için en iyi yöntemin dürüstçe ter dökmek olduğunu düşünüyordu.
06:50Bu şekilde bugün bildiğimiz Avustralya Devleti'nin ilk temelleri atıldı.
06:53Yeni iş fırsatları ortaya çıktıkça mahkum olmayan gönüllü yerleşimciler de gelmeye başladı.
06:591851'de Victoria'da altının bulunmasıyla Avustralya'ya tam bir göç dalgası yaşandı.
07:05Avrupa, Çin ve Amerika kıtasından binlerce insan geldi.
07:09Bu gelişmelerin sonucunda ise İngiliz Kraliyetine bağlı bugün ülkenin eyaletlerini oluşturan 6 koloni ortaya çıktı.
07:17Her koloninin kendi hükümeti ve yasalarının olmasının yanında hepsinin kendine ait farklı demir yolu sistemi, posta polu, gümrük vergileri gibi uygulamaları vardı.
07:27Farklı kurallar ve sistemler zaman ilerleyip ticaret geliştikçe birçok soruna yol açtı.
07:33İnsanlar tek bir ulus olarak birleşmenin faydalarını düşünmeye başladılar.
07:371 Ocak 1901'de de birleşerek Avustralya Milletler Topluluğu adı altında tek bir ulus haline geldiler.
07:44Avustralya Devleti'nin ilk çıkardığı yasalardan biri Beyaz Avustralya Politikası olarak bilinen Göçmenlik Kısıtlama Yasası'ydı.
07:52Başta Çin olmak üzere Asya'dan gelen göçmenler Avrupalı göçmenlere göre daha düşük ücretlere çalışıyordu.
08:00Ülkenin kurucuları ise kendilerini Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olarak görüyor ve Beyaz ırkın üstün olduğu anlayışını benimsiyordu.
08:08Asya ve Pasifik kökenli göçmenleri sınırlandırmak, Britanya kökenli nüfus çoğunluğunu korumak,
08:14Beyaz Avustralya ideali çerçevesinde homojen bir toplum oluşturmak ve Avrupalı işçileri rekabetten korumak amacıyla göçmenliği kısıtlayan yasayı çıkardılar.
08:24Yasa sonucunda Avustralya'nın demografik yapısı onlarca yıl boyunca ağırlıklı olarak Britanya ve Kuzey Avrupa kökenli nüfusla sınırlı kaldı.
08:33Ta ki 2. Dünya Savaşı sonrasına kadar, savaş sonrası 1970'lere kadar Avrupa dışı göçmenlere karşı yasaklar yavaş yavaş gevşetildi,
08:421973'te Beyaz Avustralya politikası tamamen sona erdirildi ve 1975'te de ırka dayalı göç kısıtlamaları ve ayrımcı yasalar tamamen kaldırıldı.
08:54Kaldırılmasının üzerinden yaklaşık 50 yıl geçmiş olsa da uygulanan politikaların etkisi bugün bile devam ediyor.
09:00Günümüzde Avustralya nüfusunun büyük bölümünü kökeni Avrupa'ya dayanan kişiler oluşturuyor.
09:07Bir zamanlar bu toprakların sahipleri olan aborjinler ise bugün nüfusun sadece %3'ünü oluşturuyor.
09:13Ülkenin ekonomik değeri düşük ve çoğunlukla boş olan kuzey topraklarının büyük bir kısmı onlara verilmiştir.
09:20Çoğunlukla da bu bölgelerde yaşıyorlar.
09:222013'te bazı aborjin gruplar Muravari adlı bağımsız bir cumhuriyet ilan etse de bu ülke Avustralya devleti tarafından resmen tanınmamıştır.
09:33Avustralya kilometre karabaşına 3,5 kişiyle Moğolistan'dan sonra dünyada en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ikinci ülkedir.
09:40Buna rağmen dünyanın en yoğun şehirleşmiş ülkeler arasında yer alır.
09:43Nüfusunun %90'ı belli bölgelere sıkışmış kentsel alanlarda yaşıyor.
09:47Bu gördüğünüz Avustralya'nın yükseltilerini gösteren bir topografik harita.
09:52Burası dünya üzerindeki en düz kıtadır ve aktif volkanlardan yoksundur.
09:57İç kesimleri milyonlarca yıldır dağ oluşumu yaşamamış bir kara bloğu olan Avustralya kalkanından oluşur.
10:04Avustralya kalkanını da içine alan ve sınırları net olarak belirtilmemiş de olsa,
10:09ülkenin büyük bir bölümünü kaplayan çöllerle yarı kurak çalılıklardan oluşan uzak ve insan yaşamına elverişli olmayan izole bölgeye de Avustralyalılar Outback diyor.
10:21Bu gördüğünüzde Avustralya'nın nüfus yoğunluğunu gösteren bir harita.
10:25Dikey çizgiler ne kadar sık ve yüksekse nüfus yoğunluğu da o kadar fazladır.
10:30O zaman biraz önce gördüğünüz topografik haritayla birlikte bakalım.
10:34Aradaki benzerliği ilk bakışta fark etmiş olmalısınız.
10:37Adanın neredeyse tüm doğu tarafında büyük bir dağ sırası uzanıyor.
10:41Bugün bu dev adada 27 milyon kişi yaşıyorsa işte bunun en büyük nedeni adı Büyük Bölme Sıradağları olan bu dağ siğsilesidir.
10:51Bu sıradağlar okyanus rüzgarlarının getirdiği nemi dünyanın en düz kara parçası üzerine tutabilen nadir yerlerden biri.
10:58Bu sayede aynı zamanda Antarktika'dan sonra dünyanın en kurak yerinde insan yaşamına uygun, tarıma elverişli bir alan oluşturuyor.
11:07Sıradağlarla deniz arasında kalan kısımda ülkenin 3 büyük şehri Sydney, Melbourne ve Brisbane yer alıyor.
11:14Melbourne'ün batısında yer alan Adelaide şehri de okyanus rüzgarlarının getirdiği nem tutan ve büyük bölme sıradağlarına göre daha küçük bir dağ siğsilesi olan Mount Lofty sıradağlarının hemen yanında yer alıyor.
11:28Nüfus yoğunluğu haritasına tekrar baktığımızda kıtanın en batı ucunda diğerlerinde oldukça uzakta olan, etrafında da başka bir şehir olmayan Perth şehrini görüyoruz.
11:39Dünyanın en büyük izole şehri Perth, Avustralya'nın madencilik ekonomisinin merkezidir.
11:44İlk olarak altına hücum döneminde şehirleşmeye başladı.
11:48Sonrasında da çevresindeki demir cevheri, petrol, doğalgaz gibi zengin maden ve enerji kaynakları sayesinde stratejik bir önem kazandı.
11:57Bu bölgede iklim olarak elverişli tek yerdir.
12:00Aslında Avustralya haritasına baktığımızda kuzey kıyılarının stratejik olarak çok öneme sahip olacağını düşünürüz.
12:06Çünkü burası ülkenin dünya ticaretinin büyük kısmının gerçekleştiği Doğu Asya'ya en yakın yeri.
12:11Ancak upuzun kuzey sahil kesiminde sadece 150 bin kişilik Darwin şehrini görüyoruz.
12:16Kuzey Avustralya ise ülkenin geri kalanından iklim ve coğrafya açısından belirgin bir şekilde farklılır.
12:23Tamamen tropikal kuşakta yer alır.
12:25Batı ve merkezinde tropik savan, kuzey doğusunda tropik muson iklimi görülür.
12:30Mevsimler düzenli değildir.
12:32Yağışlı dönemde şiddetli sıcak ve yoğun yağmurlar bölgeyi su altında bırakırken, kurak dönemde bu alanlar tamamen kurur.
12:40Bölge kasırgalar gibi yıkıcı hava olaylarına açıktır.
12:44Avustralya coğrafyasının çok büyük bölümü insan yaşamı, tarım ve hayvancılık olarak elverişsiz olsa da dünyada ekilebilir arazinin nüfusa oranı en yüksek olan ülkedir.
12:54Tarım alanlarını toplayıp nüfusa böldüğümüzde her bir Avustralya vatandaşı başına 1,9 hektarlık ekilebilir arazi düşüyor.
13:03Sonuçta devasa bir toprak parçasından bahsediyoruz.
13:06Ayrıca inek, koyun ve tavuk gibi hayvanları yetiştirmek için de büyük bir potansiyele sahip.
13:12Örneğin dünyanın en büyük tapulu özel mülkü olan ve hayvancılık için kullanılan Anna Creek Çiftliği gibi tesisleri var.
13:20Anna Creek Çiftliği, El Salvador, Slovenya gibi ülkelerle yaklaşık olarak aynı büyüklüğe sahiptir.
13:27Video boyunca incelediğimiz tüm nedenlerden dolayı Avustralya nüfusunun %85'i sahil şeridinde yaşar.
13:33Bu şeritte en fazla 50 km kadar içeriye uzanır.
13:3650. km'den sonra iç bölgeler büyük oranda boştur.
13:39Burada seyahat ederseniz yüzlerce hatta binlerce kilometre boyunca bırakın tek bir evi, tek bir insana rastlamadan ilerleyin.
Önerilen
1:02:44
|
Sıradaki
35:07
13:53
17:43
3:45
13:36
10:50
4:26