00:00Haritada gri bir alan düşünün. Ne tam anlamıyla bir ülke ne de açıkça başka bir devlete ait.
00:06Sahip olduğu topraklar var ama sınırları tartışmalı.
00:09Halkı var ama vatandaşlıkları belirsiz. Adı var ama herkes görmezden geliyor.
00:15Kuzeybatı Afrika'da Atlantik Okyanusu kıyısında yer alan Batı Sahra.
00:19Dünya üzerindeki en ilginç ama aynı zamanda en trajik statüye sahip bölgelerden biri.
00:25Örneğin Google Maps gibi kimi haritalarda ayrı bir ülke gibi görünür.
00:28Kimi haritalardaysa Fas'ın bir parçası olarak yer alır.
00:32Peki gerçek nedir? Bağımsız bir ülke midir?
00:35Yoksa sömürgecilik sonrası dönemin hala çözülememiş son büyük sorunu mu?
00:40Bu tartışmalı bölge yaklaşık 266 bin km2'lik yüz ölçümüyle İngiltere, İskoçya ve Galleri'nin üzerinde bulunduğu Britanya adasından daha büyük bir alan kaplar.
00:52Ancak topraklarının çoğunluğu çöldür.
00:54Nüfusu 600 bin civarındadır ve bu nüfus Arap berberi kökenli sahravilerden oluşur.
01:00En önemli yerleşim merkezleri Layun ve Dakla'dır.
01:04Ekonomisi çok zayıf olmasına rağmen bölge zengin fosfat yatakları ve kıyı balıkçılığıyla dikkat çeker.
01:10Ayrıca kıyılarında petrol rezervleri olabileceğine dair tahminler Batı Sahra'nın jeopolitik önemini artırır.
01:18Bugün burada yaşanan sorunların kökeni ise İspanyol sömürgeciliğine dayanıyor.
01:221800'lü yılların sonları Avrupalı devletlerin Afrika'da sömürge yarışına girdiği yıllardı.
01:28Afrika'nın paylaşımı olarak da bilinen 1884 Berlin Konferansı'nda İspanya'nın payına Batı Sahra bölgesi düştü.
01:36Burası stratejik konumu sayesinde Atlantik Okyanusu'na bir çıkış noktası sunuyordu.
01:41Ayrıca İspanya zaten bölgeye yakın olan Kanarya Adaları'nı da elinde tutuyordu.
01:46İlk başta sadece çöl olarak görülen bu toprakların 1900'lerin başında fosfat bakımında da zengin olduğu anlaşıldı.
01:55Modern tarım için çok önemli olan fosfat nedeniyle İspanya burayı bırakmak istemedi.
02:00İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra sömürgeciliği sözde sonlandıran dekolonizasyon dönemi yaşanırken bile elinde tuttu.
02:07İspanyol Batı Afrikası olarak bilinen bu sömürge toprağından ancak 1975 gibi geç bir tarihte diktatör Franco öldükten sonra çıktılar.
02:17İspanyol sömürgeciliğinin son döneminde önce Batı Sahralı milliyetçi öğrenciler tarafından kurulan,
02:23daha sonra toplumun diğer kesimlerinden insanların da katıldığı Polisario Cephesi adlı bir örgüt kuruldu.
02:30Polisario kelimesi İspanyolca Sakiye Tülhamra ve Vadi Zeheb'in kurtuluşu için hak cephesi anlamına gelir.
02:38Sakiye Tülhamra ve Vadi Zeheb Batı Sahra'yı oluşturan iki ana bölgedir.
02:44Polisario cephesi Batı Sahra'nın bağımsızlığı için silahlı ve siyasi eylemler yapmaya amaç edinmişti.
02:51İlk amaçları da tabii ki bu topraklardan İspanyolları kovmaktı.
02:55Fakat İspanya 1975'te çekilince bölge birden fazla aktörün oyun alanına dönüştü.
03:01Aynı yıl Fas, Yeşil Yürüyüş adını verdiği bir halk hareketiyle on binlerce insanı Batı Sahra'ya göndererek bölgeyi fiilen işgal etti.
03:10Moritanya'da güneyden bölgeye asker soktu fakat ekonomik olarak bu askeri işgale kaynak bulamayacaklarını anlayınca hemen çekildiler.
03:18Bu gelişmeleri üzerine Polisario cephesi 1976'da Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etti.
03:26Ancak bu devlet Birleşmiş Milletler tarafından tanınmıyor.
03:29Resmiyette hala bir İspanyol kolonisi olarak görülüyor.
03:33Her ne kadar uluslararası örgütler tanımasa da Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti şu anda 40'tan fazla ülke tarafından tanınıyor ve Afrika Birliği'ne tam üyedir.
03:43Bu üyelik nedeniyle Fas uzun süre Afrika Birliği'nden uzak kalmış ancak 2017'de tekrar örgüte katılmıştır.
03:51Birleşmiş Milletler ise Batı Sahra'yı dekolonize edilmemiş bölgeye yani hala sömürge statüsünde olan bir yer olarak kabul ediyor.
03:59Hemen bir not.
04:00Türkiye Batı Sahra Arap Cumhuriyeti'ni resmi olarak tanımıyor.
04:04Birleşmiş Milletler'in gelişimiyle 1991 yılında Fas ve Polisaryo arasında ateşkes sağlandı ve bölgenin statüsü hakkında referandum yapılması için bir barış gücü görevlendirildi.
04:17Ancak o günden bu yana referandum bir türlü yapılamadı.
04:20Çünkü Fas bağımsızlık seçeneğini asla kabul etmiyor, sadece özellik öneriyor.
04:25Bugün Batı Sahra'nın 3'te 2'si Fas'ın kontrolü altında.
04:29Burada Fas tarafından inşa edilen 2700 km uzunluğunda devasa bir savunma duvarı yer alıyor.
04:36Çin-Settin'den sonra dünyanın en büyük ikinci duvarı olan bu yapı, yerel dilde Berm olarak adlandırılıyor.
04:42Aynı zamanda duvar boyunca döşenmiş tahmini olarak 7 milyon kara mayını bulunuyor.
04:48Bu da onu dünyanın en uzun mayın tarlası yapıyor.
04:50Ek olarak binlerce silahlı Fas askeri duvar boyunca devamlı devriye atıyor.
04:56Batı Sahra'nın geri kalan çöl bölgeleri ise Polisaryo cephesinin kontrolünde.
05:01Yalnız bu kontrol daha çok semboliktir.
05:04Zira bölge coğrafi olarak büyük ölçüde yaşanmaz durumda.
05:08Mülteci kampları Batı Sahra'nın kanayan başka bir yarasıdır.
05:11Polisaryo'nun siyasi merkezi Cezayir'in Tinduf bölgesinde kurulan kamplarda bulunuyor.
05:17Yaklaşık 100 bin Sahra'vinin yaşadığı bu kamplar insani yardımlarla ayakta duruyor.
05:22Burada doğan yeni nesiller hayatlarında ne gerçek bir ülke ne de umut vaat eden bir gelecek gördüler.
05:30Fas, Batı Sahra'yı tarihi topraklarının parçası olarak görüyor.
05:34Ve buraya yaptığı altyapı yatırımlarıyla meşruiyetini güçlendirmeye çalışıyor.
05:38Ancak Cezayir açıkça Polisaryo cephesini destekliyor.
05:42Bu da Fas-Cezayir ilişkilerini uzun yıllardır gerilimli bir hale getirmiş durumda.
05:48Afrika'nın kuzeybatısındaki bu soğuk savaş yalnızca iki ülkenin değil,
05:52aynı zamanda bölgesel istikrarında önünde büyük bir engel oluşturuyor.
05:57Uluslararası arenada ise durum daha karışık.
06:00Amerika Birleşik Devletleri 2020 yılında Donald Trump'ın ilk başkanlık döneminde
06:05Fas'ın İsrail'le ilişkilerini normalleştirmesi karşılığında Batı Sahra üzerindeki Fas egemenliğini tanıdı.
06:12Bu karar daha sonra Joe Biden yönetimi tarafından açıkça geri alınmasa da sessizce rafa kaldırıldı.
06:19Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler ise hala referandum çağrısında bulunuyor ama bu çağrılar yıllardır cevapsız kalıyor.
06:28Batı Sahra'daki durum dünyanın görmezden geldiği bir trajedi.
06:32Ne tam bir savaş var ne de tam bir barış.
06:34Dondurulmuş çatışma terimi bu durumu belki de en iyi anlatan ifade.
06:39Burada doğan bir çocuk kampta büyüyüp pasaportsuz bir şekilde yetişiyor,
06:43eğitim ve sağlık gibi temel haklara kısıtlı erişimle yaşamını sürdürüyor.
06:48Fas'ın önerdiği özellik planı Batı Sahra'ya kültürel ve idari bazı yetkiler tanıyor ancak bu plan
06:55bağımsızlık isteyen sahraviler için kabul edilemez.
06:58Diğer yandan Polisaryo'nun bağımsızlık talebi de uluslararası alanda destek bulmakta zorlanıyor.
07:03Birleşmiş Milletler'in istediği referandum say yıllardır siyasi manevralarla erteleniyor.
07:102025 yılının Mart ayında ise ilginç bir yasa tasarısının hazırlandığı duyuruldu.
07:15İspanya 1976 yılından önce Batı Sahra sınırları içinde doğan ve onların soyundan gelenlere kolay bir şekilde
07:22İspanyol vatandaşlığı vermeye hazırlanıyor.
07:25Bundan yaklaşık 200 bin kişinin faydalanması bekleniyor.
07:28Bu yasa tasarısını ise Tinduf'taki mülteci kampında doğan, 12 yaşındayken İspanya'ya gelen,
07:3522 yıl İspanya'da yaşadıktan sonra vatandaşlı kalabilen ve madditten milletvekili seçilen
07:40sahrabi kökenli teşsidi parlamentoya sundu.
07:44Bazı uzmanlarsa bu hamleyi bölgede olası bir petrol veya değerli maden keşfinden sonra
07:49İspanya'nın hala hak itliye edebilmesini kolaylaştırma hamlesi olarak görüyor.
07:54Batı Sahra, 21. yüzyılda dünya üzerinde hala kendi kaderini tayin edememiş birkaç bölgeden biridir.
08:01Sömürgecilik bitti derken aslında bitmemişti, sadece şekil değiştirmişti.
08:06Bu topraklar büyük devletlerin stratejik çıkarları, bölgesel rekabetler ve diplomatik hesaplar arasında sıkışıp kaldı.
08:12Belki de en acı olan şu, sahraviler dünya gündeminde ne Ukrayna kadar yer bulabiliyor,
08:18ne Filistin kadar tartışılıyor, ne de Keşmir kadar korkuluyor ama onlar da özgür bir ülke.
08:24Bir kimlik ve kendi ellerinde olan bir gelecek istiyorlar.
08:27Bu topraklar sadece çöl değil, umutla kuraklık arasında sıkışmış bir halkın dramı.
