- evvelsi gün
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Çok kısa zaman öncesine kadar tüm Amerika kıtasının en fakir ülkesi olarak gösterilen Guyana,
00:05bugün dünyanın en azı zenginleşen ülkelerinden biri olarak gösteriliyor.
00:09Biz de videomuzda bu ülkeye yakından bakacağız ve nasıl zenginleştiğini anlamaya çalışacağız.
00:14Guyana, Güney Amerika'nın kuzeydoğusunda yer alıyor ve Surinam, Brezilya, Venezuela ile komşudur.
00:20Ayrıca Atlantik Okyanusu'na da kıyısı vardır.
00:23Türkiye'nin dörtte biri büyüklüğündedir ve Uruguay ile Surinam'dan sonra Güney Amerika'daki en küçük üçüncü ülkedir.
00:30Başkenti Georgetown şehridir. Nüfusu da 813.000'dir.
00:35Güney Amerika'da komşusu Surinam'dan sonra en az nüfusa sahip ülkedir.
00:39Ayrıca nüfusunu yüz ölçümüne oranladığımızda dünyanın en az nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden biri olduğunu görürüz.
00:47Halkının büyük kısmı kıyı bölgeleri toplanmıştır.
00:50Çünkü topraklarının büyük bir kısmı Amazon ormanları, bataklıklar ve dağlık arazilerden oluşur.
00:56Örneğin her dört kişiden biri başkent Georgetown'da yaşıyor.
01:01Ek olarak değişen kaynaklara göre 500.000 ile 700.000 arasında Guyana'lı nüfusu da yurt dışında yaşıyor.
01:07Bu insanlar büyük çoğunluğu Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve İngiltere olmak üzere çeşitli ülkelere göç etmişlerdir.
01:15Resmi dili İngilizcedir ve Güney Amerika anak arasında resmi dilin İngilizce olduğu tek ülkedir.
01:22İngilizcenin yanında bu 813.000'lik ülkede 10 tane yerel dilde resmi olarak tanınır.
01:28Halkın çoğunluğu da İngilizce tabanlı bir krayol dili olan Guyana krayolünü konuşur.
01:33Krayol, yöreye ve kişiye göre gelişen ve birkaç dilin karışımından oluşan dillere verilen attır.
01:40Çoğunlukla İngiltere, İspanya, Fransa, Portekiz gibi kolonici ülkelerin sömürdükleri ülkelere kendi dillerini dayatması sonucu ortaya çıkmıştır.
01:50Guyana adı, yerel Aravak dilinde çok solu topraklar veya sular diyar anlamına gelir.
01:56Ve yalnızca ülkeyi değil Surinam, Fransız Guyana'sı ve Venezuela'nın doğusunu da kapsayan bölgeyi tanımlar.
02:03Coğrafi keşifler öncesinde bölgede Aravak ve Karib adlı yarı göçebe kızılderili kabileler yaşıyordu.
02:111498'de Kolomb tarafından keşfedilen topraklar, 1620'lerde Hollandalılar tarafından sistemli şekilde sömürgeleştirildi.
02:20Şeker plantasyonlarında çalıştırılmak üzere Afrika'dan köleleştirilmiş insanlar getirildi.
02:26Daha sonra bölge Fransa, Hollanda ve İngiltere arasında el değiştirdi ve 1831'de İngiltere'nin sömürgesi oldu.
02:35Köleliğin İngiltere tarafından 1833'te yasaklanması şeker plantasyonlarında iş gücü açığına yol açtı.
02:42İngilizler bu sorunu Hindistan'dan sözleşmeli işçiler getirerek çözdü.
02:47İşçilerin çoğu sözleşme süreleri dolunca Guyana'da kalmayı tercih etti.
02:52Bunun nedeni toprak sahibi olma fırsatları ve Hindistan'daki kas sistemine geri dönmek istememeleriydi.
02:59Bugün Guyana'nın nüfusunun %39,8'i Hint, %29,2'si Afrika, %19,9'u karma kökenlidir.
03:09Karma kökenlilerin oranı giderek artmaktadır.
03:12İnanç olarak baktığımızda da nüfusunun %54,2'si Hristiyanlık, %31'i Hinduizm, %7,5'i de İslam inancına mensuptur.
03:23Guyana 26 Mayıs 1966'da İngiliz Milletler Topluluğu bünyesinde tam bağımsız bir devlet haline geldi.
03:311970'de de Cumhuriyet ilan ettiler.
03:34İngiltere Kraliçesi yerine bir devlet başkanı atandı.
03:37Ekonomik eşitliği ve etnik birliği sağlamak için ilk başta sosyalist temelli kooperatif cumhuriyeti modelini benimsediler.
03:45Ancak 1980'lerde Batı baskısıyla sosyalist politikalardan vazgeçildi.
03:50Fakat ülkenin resmi adı Guyana Kooperatif Cumhuriyeti olarak kaldı.
03:55Güney Amerika'da İngiliz Milletler Topluluğu'na üye olan tek ülkedir.
03:59Güney Amerika Anak arasında yer alsalar da ülke sakinleri kendilerini Latin Amerika kültürüne değil Karayip kültürüne daha yakın görüyorlar ve Karayip'le olduklarını söylüyorlar.
04:11Karayip denince de herkesin aklına turkuaz denizleri geliyor ama Guyana deniz kenarında yer almasına rağmen deriz turizminden mahrum bir ülkedir.
04:20Bunun nedeni de Demerara nehridir.
04:23Ülkenin iç kesimlerinde Amazon ormanlarında doğan bu dev nehir Amazon'un tüm çamurunu alıp ülkenin sahil kesimine taşıyor.
04:31Bu çamur nedeniyle bulanık ve balçık olan kıyılar denize girmeye elverişli değildir.
04:37Ülkenin en öne çıkan ve dünya çapında da en çok tanınan yeri ise Keytur Şelalesidir.
04:43Bu şelale yaklaşık 225 metre derinliğiyle dünyanın en uzun tek damla şelalesi olarak kabul ediliyor.
04:50Guyana'nın bugün en büyük uluslararası sorunlarından biri, komşusu Venezuela ile arasında uzun süredir devam eden toprak ihtilafıdır.
04:59Ese Cubo bölgesi, Guyana'nın toplam yüz ölçümünün yaklaşık %60'ını kapsayan altın ve petrol gibi zengin doğal kaynaklara sahip bir alandır.
05:08Venezuela bu bölge üzerine çok uzun süredir hak iddia ediyor.
05:12Hatta 2023'te uluslararası analistlere göre sonuçları hileli olan bir referandumda bu bölgenin kendi topraklarına katılması fikri halka soruldu ve halk da %95 oranında bu fikre destek verdi.
05:27Guyana son 4 yıldır petrol sayesinde dünyanın en hızlı zenginleşen ülkesi olarak gösteriliyor.
05:33Guyana'nın nerede olduğuna baktığımızda aslında petrol rezervlerine sahip olması sürpriz sayılmaz.
05:38Çünkü komşusu Venezuela dünyanın en büyük petrol rezervine sahip ülkedir.
05:43Guyana'da da 1930'lardan itibaren petrol çıkarılması için çeşitli çalışmalar yapıldı ama bunlar zayıf çalışmalardı.
05:51Peki daha sonrasında ne değişti?
05:54Bağımsızlıklarını kazandıkları 1966 yılından itibaren ekonomik zorluklarla ve siyasi istikrarsızlıkla mücadele ettiler.
06:02Yatırım ortamı güvenilir olmadığından uluslararası petrol şirketleri ülkeye ilgi göstermekte tereddüt içinde oldu.
06:10Hükümetler arasında değişen politikalar da uzun vadeli enerji projelerinin planlanmasını zorlaştırıyordu.
06:17Bölgedeki petrol rezervleri karada değil denizin altındadır.
06:21Bu durum petrolü çıkarma maliyetini artırıyor.
06:23Guyana ayrıca Venezuela ile toprak anlaşmazlıkları yaşarken bir diğer komşusu Surinam'la da deniz sınırı konusunda anlaşmazlık yaşıyordu.
06:331990'lardan sonra bu gördüğünüz bölgede artık petrol rezervlerinin olduğu kesinleşince gerginlik daha da tırmandı.
06:412000 yılında Guyana devleti tarafından davet edilen bir petrol arama gemisi Surinam güvenlik güçleri tarafından tartışmalı sulardan zorla çıkarıldı.
06:51Bu olay iki ülke arasında diplomatik ve askeri bir gerilim yarattı.
06:56Sorun 2007 yılında Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Mahkemesi tarafından çözüldü.
07:01Şimdi şunu düşünüyor olabilirsiniz.
07:03Petrol şirketleri orada rezerv olduğunu biliyorsa anlaşmazlık falan dinlemez.
07:07Bunlar zaten ufak ülkeler.
07:09Gelirler, petroli çıkarırlar ve işlerine bakarlar.
07:11Sonuçta bugün dünyanın en büyük petrol üreticisi ülkelerinden biri olan Nijerya,
07:15tam bir kaosun hakim olduğu, kıyılarında korsanların cirit attığı bir ülke.
07:19Petrol şirketleri bu ortamda bir şekilde işlerini yürütüyorlar.
07:23Kaosun ve korsanların da işlerini sektöre uğrattığını pek duymuyoruz.
07:26Guyana'da ise aslında petrolün bu kadar geç çıkarılmasının nedeni tamamen ekonomikti.
07:31Bu grafik OPEC, yani Petrol İhraç Ödeni Ülkeler Örgütü'nün tarifesine göre,
07:36son 60 yılda petrolün varil başına fiyatını gösteriyor.
07:391973 yılına kadar çok ufak artışlarla 2,7 dolara kadar çıkan petrol fiyatları,
07:461974 yılında ise bir anda 11 dolara fırlıyor.
07:50Bunun nedeni İsrail ile Arap ülkeleri arasında 1973 yılında yaşanan Yom Kipur Savaşı'dır.
07:56Savaşla birlikte petrol üreticisi Arap ülkeleri,
08:00başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere,
08:02İsrail destekçisi Batı ülkelerine ambargo uygulamaya başladı.
08:06Çoğu uzman, savaşı fırsat bilen petrol üreticisi ülkelerin,
08:10aslında fiyatların artması için ambargo uyguladığını iddia ediyor.
08:14Savaş sonrası barış görüşmeleri ve barışın sağlanmasıyla ambargo kalktı
08:19ama bunun faturası olarak petrol fiyatları o güne kadar görülmemiş şekilde arttı.
08:24Bir sonraki fırlamanın ise 2000'li yılların başında olduğunu görüyoruz.
08:28Petrolün ana kaynağı olan Orta Doğu'nun savaşlarla istikrarsızlaştırılması,
08:33Çin ve Hindistan'da enerjiye olan talebin yükselmesi,
08:37Amerika'da 2005'te yaşanan Katrina kasırgasıyla petrol kuyularının zarar görmesi,
08:422008 küresel mali kriz derken varil başına petrol fiyatı yaklaşık 110 dolara kadar yükseldi.
08:501972'den itibaren alırsak 40 yılda yaklaşık 100 kat artmış bir fiyatla karşı karşıyayız.
08:55Sonrasında yine dalgalanmalar olsa da işte Guyana'nın kaderi de burada değişiyor.
09:00Petrolün pahalılaşması ülkeleri ve firmaları yeni rezervlerin keşfedilmesine itiyor.
09:07Bunun üzerine teknoloji nedeniyle ucuzlayan deniz sondaj teknikleri de deniz sahalarında araştırma yapmayı yaygınlaştırıyor.
09:14Guyana'da ilk kez 2008'de gerçek anlamlı keşifler başladı.
09:182015 yılında ise kıyıdan yaklaşık 200 kilometre açıkta ilk rezerv keşfedildi.
09:242019 yılında ise ilk kez ticari olarak petrol çıkarılıp satılmaya başlandı.
09:29Bu sebeple Guyana dünyadaki en yeni petrol üreticisi ülkedir.
09:34Dünyanın en büyük 18. petrol rezervine sahipler ve rezervleri Norveç'ten daha fazladır.
09:40Ancak bu listede üstünde yer alan ülkelere göre 813 bin ile en düşük nüfusa sahip ülkedir.
09:47Örneğin petrol üreticisi küçük ülkelerden Katar'ın 2 milyon 700 bin, Kuveyt'in ise 4 milyon 300 bin nüfusu vardır.
09:54Bu sebeple nüfusuna oranla yani kişi başına düşen petrol üretiminde dünyada 3. sırada yer alıyorlar.
10:022019'da ilk petrol ihracatını yapmaya başladıktan sonra bir anda dünyanın en hızlı büyüyen ülkesi oldular.
10:08Tüm dünya ekonomileri pandemiyle sarsılırken 2020'de %43,48, 2021'de %20,6, 2022'de %57,8 ve 2023'de ise %33 oranında büyüdüler.
10:25Bunlar dünyadaki en yüksek oranlar.
10:27Bir zamanlar umutsuz bir şekilde fakirlikle boğuşan, zaten pek parlak ekonomilerin olmadığı Güney Amerika'nın en fakir ülkesi olarak gösterilen Guyana'ya bir anda para yağmaya başladı.
10:39Bu paralarla hızlı bir şekilde altyapı projeleri ve kamu yatırımları yapıyorlar.
10:44Tabi vatandaşlarını da ihmal etmiyorlar.
10:46Yurt dışında yaşayanlar dahil tüm vatandaşlarına kişi başına 100 bin Guyana dolarına denk gelen 478 dolar nakit hibe verdiler.
10:55Yalnız Guyana için iki büyük handikap var.
10:58İlki Hollanda hastalığı derilen ekonomik terimdir.
11:02Bir ülkede çıkan doğal kaynağın o ülkenin ekonomisini ele geçirmesi ve tüm ekonominin o doğal kaynaktan gelen parayla dönmesine denir.
11:10Herhangi bir olağan dışı durum veya aksaklıkta bu ekonomilerde büyük zararlar oluşur.
11:15Örneğin 1973 petrol krizinde Arap ülkeleri Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere batılı ülkelere ambargo uygulayınca batılı ülkeler de bunun üzerine Venezuela'dan petrol tedarik etmeye başladı.
11:30Venezuela ekonomisi bir anda büyüdü ama tüm ekonomi petrol üzerineydi.
11:35Ambargo bitince Venezuela ekonomisi de çöktü ve dünyanın en sorunlu ekonomilerinden biri olarak sorunlarını bugüne kadar taşıdılar.
11:43Bu duruma düşmemek için Arap ülkeleri artık fonları oluşturuyorlar ve dünya çapındaki şirketlerden ciddi hisseler alıyorlar veya direkt ortak oluyorlar.
11:53Dünyanın en değerli gayrimenkullerini satın alıyorlar.
11:56Aynısını Norveç de yapıyor.
11:58Hatta Norveç doğal kaynaklardan gelen parayı yatırıma çevirmek için devlet fonu kurma işinin öncüsüdür.
12:04Eğer Guyana'ya petrol nedeniyle akmaya başlayan para bir anda kesilirse ülke Hollanda hastalığına yakalanabilir.
12:11Komşusu Venezuela'nın yaşadığı kaderi yaşayabilir.
12:15İkinci büyük handikap da petrolün çağının sonuna yetişmiş olmalarıdır.
12:192015 Paris Antlaşması uyarınca ülkeler sera gaza emisyonlarını 2050 yılına kadar net sıfıra düşürme sözü verdiler.
12:27Bu da petrol kullanımını azaltmaya çalışmak anlamına geliyor.
12:31Tabi petrol kullanımının azalacağına çoğu kişi hala şüpheyle baksa da Guyana'nın bu doğal kaynaktan elde edeceği paranın zaman içinde azalacağı çok olası.
12:42Zaten devlet yetkilileri de yaptıkları açıklamalarda zamanın kendileri için handikap olduğunu, yıllar içinde petrol tüketiminin düşmesinin çok olası olduğunu kabul ediyorlar.
12:52Çeviri ve Altyazı M.K.
Önerilen
12:12
|
Sıradaki
3:30
1:14:02
16:13
16:46
25:03
28:43
15:39
10:43
7:19
4:45
23:57
20:54
16:51