00:00Mga ka-RSP, ayon sa World Health Organization,
00:11ang lung cancer ay isa sa mga pangunahin sanhin
00:13ng pagkamatay na may kaugnayan sa cancer sa buong mundo.
00:17At ngayong buwan na Nobyemre,
00:18ginugunitan natin ang Lung Cancer Awareness Month,
00:20isang pagkakataon para magbigay pansin,
00:23magbigay linaw,
00:24at magbahagi ng mahalagang impormasyon tungkol sa sakit na ito.
00:27Mahalagang, mas lalo nating maunawahan
00:29kung paano ito naiwasan
00:31at kung paano natutulungan
00:32ang mga pasyente yung dumaan sa ganitong kondisyon.
00:35Kaya ngayong umaga, sa Sany Doc,
00:38makuusap natin ang isang eksperto,
00:40immunologist and oncologist,
00:42Dr. May Sabando.
00:44Magandang umaga po and welcome sa Rise and Shine, Pilipinas.
00:47Doc May, this is Prof. Fee, together with Joshua.
00:50Good morning.
00:52Hi, good morning po. Magandang umaga po.
00:54Good morning, Doc.
00:55Doc, pakipaliwanag po, ano po ba yung lung cancer?
00:57Kasi ang alam lang nang iilan,
00:59nakukuha lang doon sa paninigarilyo.
01:01Pero ano po ba talaga yung,
01:03ano po ba meron dito sa sakit na ito?
01:06Ako.
01:07Well, ang lung cancer po kasi,
01:08basically,
01:09ibig sabihin lang po, no,
01:11na yung cancer is nang galing mismo
01:13sa baga ng pasyente.
01:15Ngayon, it's very important po
01:16na napag-uusapan ito
01:18kasi ang lung cancer,
01:19ang most common cancer-related death po.
01:22Dito po sa Pilipinas,
01:24yan ang second most commonly
01:26na na-diagnose po na lung cancer po sa atin po.
01:30So, tama po yung sinabi po ninyo,
01:32yung paninigarilyo po, no,
01:34siya po ang most common risk factor
01:36in the development of lung cancer po.
01:38Almost 80% po na mga lung cancer patients
01:42ay makukuhanan po natin
01:43ang history po
01:44ng paninigarilyo po.
01:46Kaya very important po
01:47ang smoking po,
01:48especially in, ano,
01:50especially if we are screening patients
01:52for possibility of lung cancer po.
01:55Okay.
01:56Sige, Doc.
01:57Kasi ako naninigarilyo ko minsan.
01:58Kailangan pala mabago to.
02:00Doc, may,
02:02Doc May,
02:02ano po ba yung mga sanhi
02:04ng pagkakaroon ng cancer sa baga?
02:07At gusto rin natin malaman,
02:08ano-ano po yung mga sintoma
02:10sa mga pansin na makikita
02:11sa ganitong uri ng cancer?
02:15Well, yun nga.
02:16As nabanggit ko,
02:16ang pinaka-most commonly po
02:18na napag-aralan,
02:20na nagka-correlated po
02:21in the development of lung cancer po
02:23is their smoking po,
02:24no, tobacco smoking po.
02:26But there are other risk factors po
02:27associated in the development
02:29of lung cancer po.
02:30No, pangalawa po diyan,
02:31yung sinasabi nating exposure po,
02:33environmental exposure,
02:35no, especially sa atin,
02:36yung air pollution itself po,
02:38no, can really trigger
02:39in the development also,
02:41in the development of lung cancer po.
02:43Meron din po diyan yung tinatawag natin
02:45na family history po,
02:46no,
02:47kaya yung mga pamilya po,
02:49no,
02:49meron na family history
02:50ng lung cancer po,
02:52no,
02:52isa na po sila sa mga kasama
02:54sa ini-screen natin po
02:55sa development
02:57ng possibility of lung cancer po.
02:59So,
02:59yan yung mga possible na risk factors po,
03:02ilan lang po yan sa mga possible risk factor
03:04in the development of lung cancer.
03:06Isa pag po yung tinatawag natin
03:07na second-hand smoking po.
03:09So,
03:09not necessarily,
03:11hindi po,
03:11kaya kayo po,
03:12hindi naninigarilyo,
03:13eh,
03:13wala po kayong kakayahan
03:15o wala kayong,
03:16ano,
03:16na possibility
03:16na magkaroon ng lung cancer.
03:18Kung kayo po ay exposed
03:20sa mga tao po
03:22na naninigarilyo
03:23at nagkakaroon kayo
03:24ng second-hand smoke,
03:25you are also at risk
03:27in the development po
03:28of lung cancer po.
03:30Alright,
03:30so nabanggit niyo yung mga
03:31pwedeng pagmulan
03:32itong lung cancer
03:33o yung kung ano yung
03:34pwede mag-trigger dito,
03:35Doc.
03:35Pero,
03:36ano po yung may papayo ninyo
03:38na pinakamabuting paraan
03:40para maiwasan
03:41na nga itong sakit nito,
03:43itong lung cancer?
03:45Yes,
03:45para maiwasan po talaga,
03:47we really advocate po
03:48to stop smoking,
03:49especially in those patients
03:51who are already smoking po.
03:53Now,
03:53meron naman tayong
03:54mga lung screening po,
03:56para po kasi
03:56the earlier po kasi
03:57natin na-detect yung cancer po,
03:59mas maganda po
04:00nagiging outcome din po
04:01ng mga pasyente na ito.
04:03Pero,
04:03ang lung screening kasi
04:04is hindi pa po kasi
04:05siya pwede natin i-offer
04:07sa lahat ng pasyente po.
04:08Meron lang tayong
04:09mga tinapag na mga
04:10high-risk na pasyente po
04:12kung saan po
04:13pinagpa-undergo po natin sila
04:14ng low-dose
04:15chest CT scan.
04:17So,
04:17sino po itong mga pasyente na ito?
04:19Yung mga pasyente pong
04:2050 to 80 years old,
04:23meron po silang
04:2430-pack years smoking,
04:26kinocompute po natin yan,
04:28at sila po
04:28yung mga
04:29currently
04:29naninigarilyo
04:30or nag-quit ng smoking
04:3215 years ago po.
04:34So,
04:34kung itong mga pasyente na ito
04:35ay pasok po doon
04:36sa criteria natin
04:37to be screened
04:38for lung cancer po,
04:40so they undergo
04:41low-dose
04:42chest CT scan po.
04:43Kasi as I mentioned earlier,
04:45the earlier in the stage po
04:46na didetect ang cancer po,
04:48the better po
04:49ang nagiging prognosis
04:50ng mga pasyente.
04:51But again,
04:52what is the most
04:53common prevention
04:53is very number one po,
04:55is we stop smoking po.
04:57Kasi napag-aralan din po yun.
04:59Habang
04:59pag tinigil na po
05:01yung pasyente,
05:01yung paninigarilyo po,
05:03yung risk po nila
05:04to develop lung cancer po
05:05also goes down din po.
05:08Alright,
05:08Doc,
05:08pahabol lamang
05:09kasi kanina hindi natin
05:10ang sagot.
05:11Yung sintomas,
05:12when do we say na
05:13kailangan malaman natin
05:15for magpa-check up na
05:16for lung cancer,
05:18ito ba yung grabe na
05:18yung pag-ubo,
05:20hindi na makahinga,
05:21and what could be the
05:22ways mayroong mag-cure
05:24na pwedeng gawin,
05:25or anong first hand
05:26na pwede gawin dito,
05:27or kailangan
05:28dating,
05:28or diretsyo agad
05:29sa doktor.
05:30Doc,
05:30go ahead.
05:31Alright.
05:32Okay.
05:33So yung sintomas po
05:34kasi nag-lung cancer
05:35is really also
05:35very non-specific po,
05:37but then some of the
05:39symptoms po
05:40na ina-advise po namin
05:41kung napansin po nila
05:42yung pag-ubo po nila
05:43na palala ng palala,
05:45o yung ubo po
05:46na hindi mawala-wala,
05:47o kaya naman po
05:49infection,
05:50pneumonia
05:51na hindi po matanggal-tanggal,
05:53mga paninikip po
05:54ng dibdib,
05:55yan po.
05:56Tapos yun nga po
05:57pagbaba ng timbang po nila,
05:59at yung ibang pasyente po,
06:00kung meron po silang
06:01mga panganakit
06:02ng mga dibdib
06:03o yung mga likod po nila,
06:04mabilis po silang
06:05mapagod po,
06:06yan po ang ilan lang po
06:08yan sa mga symptoms
06:09ng lung cancer.
06:10Kasi yan din po
06:11ang nakakatakot,
06:12no?
06:13Minsan,
06:13lumanabas lang po
06:14yung mga symptoms na yan
06:15pag medyo advanced na po
06:17yung stage ng cancer po,
06:19no?
06:19Kaya nga po,
06:20hindi ibig sabihin na po,
06:21kit wala po tayong
06:22mga symptoms na yun,
06:24pero nandun tayo
06:25sa high risk po
06:26na population
06:27na nabanggit ko po kanina,
06:29no?
06:29By all means po,
06:30consult po your doctor po,
06:32no?
06:32Para po mapakita natin
06:34ay mas-screen namin kayo
06:35for possibility
06:36of having lung cancer po.
06:38Alright, Doc.
06:39Maraming maraming salamat po
06:40sa pagbabahagi
06:41ng inyong kaalaman
06:42at inyong panahon
06:43para sa paalala
06:44patungkol sa lung cancer.
06:45Dr. May Sabando.
06:46Thank you so much, Doc.
06:47Thank you po.