00:00Malaria Awareness Month
00:30Back to Rising Shine, Pilipinas Doktora
00:31Magandang umaga
00:34Thank you for joining us again
00:36Yes po, loud and clear
00:38Doc, thank you for joining us again
00:39Para po sa mga hindi pamilyar po sa sakit na ito
00:42maaari niyo po bang ipaliwanag
00:43kung ano po ang malaria at paano po ito nakaka-apekto
00:46sa kalusugan po ng isang tao
00:47Ang malaria kasi is
00:51kagat na sakit siya
00:53na nakukuha natin
00:55pag nakagat tayo ng lamok
00:56may daladala sa kanilang katawan
00:58ng malaria or nakagat
01:00ng isang taong may malaria
01:03tapos nakagat ka
01:04yun yung malaria
01:05tapos isa siyang sakit
01:07anybody can have it
01:09umpisahan ka muna sa mataas na mataas na lagnat
01:12tapos giginawin ka
01:14tapos yun yun
01:16tapos unless mabigyan ka na yung gamot
01:18pababa ng pababa na
01:20ang resistensya mo at bibigyan ka na doon sa sakit
01:23Okay, well Doktora
01:24ano po ba yung mga basic
01:25o pangunahing sintomas
01:27ng malaria
01:28na dapat bantayan ng publiko?
01:33um
01:33ang pinaka basic kasi is
01:35kung natun ka sa lugar
01:36na mayroong malaria
01:38tapos nakagat ka
01:39tapos ang
01:40ay nakagat ako na lamok
01:42tapos after
01:43after a few
01:44a few days
01:45pagkakaroon ka na ng
01:46huwan, ng rash
01:47ng fever
01:48mataas na mataas na fever
01:49tapos parang
01:51siyempre
01:52namumula ka na
01:53tapos may mga issue kasi yan
01:55na during na tayo
01:56nakakamalaria ka
01:57yung mataas na mataas
01:58ang lagnat mo
01:59tapos biglang mabagsak
02:00manginginig ka eh
02:01so yun yun
02:03at malalaman mo ng malaria siya
02:05kasi
02:05alam mo kasi
02:06nakagat ka ng lamok
02:08Ano po ng mga preventive measures
02:10na pwedeng gawin
02:11para makaiwas po dito, Dok?
02:15Ang preventive natin
02:16at di
02:16ingatan natin
02:19lalo na
02:19pagkalalo na ngayon
02:21pagka umuulan
02:22alam natin
02:23yung mga lugar
02:23na maraming lamok
02:24na nagdadala
02:25ng sakit na malaria
02:26kasi pag nakagat
02:28yung isang meron
02:29makakaroon ka na rin
02:30hindi masyado dito
02:32sa atin
02:32sa Metro Manila
02:33pero may mga lugar tayo
02:35dito sa Pilipinas
02:36na
02:37eka nga nila
02:38endemic sa malaria
02:39pero sa mga
02:40panahon na ito
02:41kumukonti na siya eh
02:42kasi
02:42mukhang
02:43matanda na yung mga lamok
02:45hindi na tayo
02:45naka-inde
02:46medyo kasi
02:47nakakaroon na tayo
02:48ng malinis na kapaligiran
02:49so kumukonti na
02:50yung lamok natin
02:51Okay
02:52sakali naman po
02:53na magkaroon
02:54itong malaria
02:55ano po ba
02:56yung mga treatment
02:57options para dito
02:58meron po bang
02:59bakuna po
03:00laban sa malaria
03:02wala po tayong
03:04bakuna eh
03:04pero meron po tayong
03:05mga gamot
03:06ang kailangan po
03:07dyan kasi
03:08is pakikita na po tayo
03:09sa doktor
03:10sa health center
03:11para sila na po
03:12yung makakapagbigay
03:13ng gamot sa atin
03:14Alright
03:15ano po ang malagang
03:16kasi po hindi
03:16hindi natin
03:17siyempre
03:18ang mga gamot natin
03:19yung para sa
03:20para sa fever
03:21para hindi tayo
03:22magkumpunsyon
03:22siyempre
03:23mga gamot natin
03:24papakainin natin
03:26fluids
03:26etc
03:27pero makapatingin na po tayo
03:29sa doktor
03:29pagka may simptomos na tayo
03:31na nagfeever
03:32tapos nanginginig ka bigla
03:33tapos bigla ka na lang
03:35parang
03:35I have seen one
03:37nangangatal ka sa sakit
03:38ng malaria
03:38kasi giniginaw ka eh
03:40parang
03:40parang ganun ang feeling
03:42okay
03:43tapos may mga
03:44may mga issue nga kami noon
03:45sa
03:46sa PGH
03:47wala pa akong nakitang bata
03:49pero sa matanda
03:50na pumapasok talaga
03:52sa katawan
03:52yung malaria
03:53hanggang nagkakaroon pa lang
03:54sa
03:55sa balat
03:57sa
03:57sa dugo
03:58tapos hanggang sa utak
04:00okay
04:00kasi yun ang napakahirap
04:02kaya ngayon
04:03pagka may mga
04:04ang kailangan natin gawin
04:06ah
04:07ingatan natin
04:09yung mga
04:09mga
04:10mga
04:11mga
04:11mga
04:11mga
04:12mga baso
04:13mga lata
04:14na may mga
04:15pwede kaming
04:15magitlog ang
04:16ang lamok
04:17kasi pagka ganun
04:18kakalat yan sa buong
04:19paligid natin eh
04:20pero so far
04:22as of this moment
04:23no
04:23wala pa kaming
04:24na
04:24na
04:25na
04:25na
04:26na
04:26na
04:26wala pa kaming
04:27nasasabing
04:28nagkakaroon tayo ng
04:29malaria ngayon
04:29dito sa Manila
04:30ngayong mga panahon
04:31na ito
04:32kasi biglang na
04:33nababalik tayo
04:34so ibig sabihin
04:36nakukontrol natin
04:37yung pagdami ng lamok
04:38nakukontrol natin
04:40yung
04:40kung saan nangingitlog
04:42yung mga lamok
04:42kaya hindi tayo
04:43nagkakamalaria
04:44kaya hindi na
04:46ganun ka-endemic
04:47ang Metro Manila
04:47siguro
04:49ang importanteng
04:50mensahe na lang din po
04:51na gusto nyo pong
04:51iparating sa ating
04:52mga kababayan
04:53ngayong
04:54malaria awareness month
04:56Dok
04:56ano po ito?
04:58ang importante po
04:59sa atin
04:59is
05:00malinis na kapaligiran
05:01wala po
05:02wala po
05:03dapat
05:03mapapagtaguan
05:05yung mga lamok natin
05:06yung mga sulok-sulok
05:08natin
05:08if ever
05:09maglinis po tayo
05:10pangalawa
05:11kung may mga
05:12may mga
05:13pabalita na tayo
05:16na sa lugar natin
05:17mayroong mga
05:18naglalagnat
05:20nanginginig
05:20etc
05:21tumawag na po tayo
05:22sa ating mga health center
05:23o sa ating
05:24Department of Health
05:26para ma-investiga
05:27kung mayroong talagang
05:28malaria doon
05:29sa lugar nyo
05:29so far at this point
05:31wala pa kaming
05:32nababalitaan
05:33na mayroong malaria
05:34dito sa atin
05:35sa Metro Manila
05:35sa mga probinsya
05:37kasi siguro
05:37hindi pa siya
05:39naaabot ng
05:39kung paano
05:40ang gagawin natin
05:41pag
05:42disinfect
05:43o pagpapatay
05:44sa mga lamok na yan
05:45ang maiki is
05:47wag po tayong
05:48magiiwan
05:49ng tubig
05:51sa mga paso
05:51sa mga lata
05:53o kung ano mang
05:54pwede maimbak
05:55ang tubig
05:56kasi po
05:57may mga lamok po
05:58kung nagpukudaron
05:58hindi lang po
05:59malaria ang nakakatakot
06:01nakakatakot din po
06:02yung dengue fever
06:03kasi ang dengue po
06:04na yung nahahawal din natin
06:05pagka nakakatayang lamok
06:07Ayon
06:08importante
06:08sabi ni Doktora
06:09yung awareness
06:10ng community
06:11at participation na rin
06:12para maisabi kagad
06:15dito sa mga
06:15proper authorities
06:16Maraming salamat po
06:17sa pagbibigay sa amin
06:18ng kaalaman
06:19patungkol po
06:20sa sakit na malaria
06:21Dr. Cynthia
06:22Cuwayo Wigo
06:23Basta makapaglink ko
06:26at salamat
