Kuweba sa Bohol, may misteryosong taga-bantay?! | Born to be Wild - video Dailymotion

GMA Public Affairs

Aired (November 9, 2025): Sa Trinidad, Bohol, natuklasan ni Doc Ferds Recio ang isang kuweba na pinamumugaran ng iba’t ibang uri ng buhay-ilang, ngunit may kuwentong bumabalot dito tungkol sa isang nilalang na itinuturing tagapangalaga ng kuweba. Anong nilalang kaya ito? Panoorin ang video!

Transcript

00:00The water is the same as our way to come.

00:07For seeing it, we need to remember.

00:16It's the same as their world,

00:19the building that doesn't have a day.

00:25So, the young people who are not playing,

00:28They didn't even laugh at the fact that they were living with us.

00:46When we go to the cueva, we immediately fired the residents.

00:50There's a bus here, but it's like a ceiling on our ceiling.

01:02Mula sa itaas, maririnig ang ingay ng mga paniki.

01:09Sa ganitong oras, karamihan sa kanila ay nagpapahinga.

01:14Nag-iipo ng lakas para sa paghahanap ng pagkain mamayang gabi.

01:18Habang ang iba naman, naglinis ng kanilang sarili.

01:27Malawak pa ang espasyo, pero ang tatlong black-bearded tomb bat na ito, nagsisiksikan.

01:37Gumagamit ng echolocation o sound waves sa mga paniki na katira dito.

01:41Para malaman ang kanilang lokasyon, ginagamit din ito ng paniki sa paghahanap ng pagkain sa dilim.

01:49At para malaman kung ano ang nasa kanilang paligid.

01:57Samantala, hindi lang mga paniki ang nakabitin dito.

02:01Dahil sa tabi nila, namumugad ang mga swiflet o balinsasayaw.

02:06Sa isang pugad, makikita ang dalawang mag-asawang balinsasayaw.

02:20Monogamuso, stick to one partner lang ang mga ibong ito.

02:26Salitan lang sila ng mga paniki.

02:30Kung ang mga paniki sa gabi umaalis, ang mga ibong ito sa umaga naman.

02:36Pero sa ngayon, kailangan muna nilang limliman ang kanilang itlog.

02:41Isang buhay na laboratorio ang kuweba para sa mga eksperto.

02:51Dahil sa mga hayop na piniling manirahan sa dilim,

02:57pinag-aaralan ito ng grupo ni Dr. Rizal Jose

03:00ng Bohol Island State University, BLR Campus.

03:05May mga bats na dito pero parang mababaw pa lang yung ceiling natin.

03:08Ang lahi ng mga paniki na naninirahan dito,

03:13nadagdagan daw ayon kay Dr. Rizal.

03:16Ang dating tatlong species ng insect bat,

03:19nadagdagan ng isa pa.

03:23However, today,

03:25meron na naman sa literatures na identified species inside.

03:29We just want to find out if they are still there.

03:32And right now,

03:34sabi ni Ma'am,

03:36nadagdagan ng isa.

03:38So, ito na yung kalahati ng cave, no?

03:49Habang binabaybay namin ang kahabaan ng kuweba,

03:53narating namin ang bahagi nito na may tubig.

03:56Ang puting diwata na catfish o hito.

04:11So, yung mga bata po,

04:12nag-nakipaglalaro po.

04:14Hindi po nila ginagalaw

04:15kasi sabi po nila,

04:16mga diwata daw po yun.

04:17Magkita namin sa ilalim, yung stream.

04:30Medyo hindi siya moving eh.

04:31Di katulad ng ibang part doon.

04:34Ang daming, ano,

04:35yung catfish.

04:37Sa ilalim.

04:38Small, parang breeding ground nila ito eh.

04:40So, I think they're

04:41very sensitive to the light that we're giving.

04:46Siguro ito yung breeding ground nila.

04:48Kanina nakakita ako isa-dalawa

04:49pagdating dito,

04:50nandito sila lahat eh.

04:52Kanyang lang kalalaki eh.

04:53And they're light-colored.

04:55The eyes are kind of covered.

04:57Yan o.

05:00Halos puti na ang kulay ng catfish.

05:04Kadalasan itong makikita sa freshwater pool

05:06sa loob ng kuweba.

05:09Ang mga catfish na ito,

05:11nakadepende rin sa iba pang species

05:13ng hayop na nakatira rin sa kuweba

05:15gaya ng paniki.

05:17Dahil limitado ang pagkain sa loob ng kuweba,

05:21itinuturing din ito na scavenger.

05:25Isa sa kanilang kinakain

05:27ay ang guano o dumi ng paniki.

05:31Sa kanilang tirahan,

05:33mayroon pa kaming napansin.

05:34Usually,

05:36sabi nila,

05:36ang dami daw dito eh,

05:38na bats.

05:38Pero pagdating namin sa loob,

05:40halos wala na kaming inabutan.

05:42May mga roosting sites.

05:44Yan, makikita natin yan.

05:45Yan yung mga pinagakapitan ng mga bats eh.

05:48May mga pangilang nilang mga bats.

05:52Isa ito,

05:53siguro sa indication

05:54na-disturb itong area.

05:56Dahil kasi nga,

05:57in-open for tourism and all.

05:59Madaming pumunta ng mga turista

06:01up to this point.

06:03Even ang doob nyo sa loob eh.

06:05So, really,

06:06it's an indication na

06:08we should limit the number of people

06:11pangilin na up of the state.

06:13Sa kisami ng kuweba,

06:15may mga nakaukit.

06:17As you can see,

06:18on the ceiling,

06:19may mga bell caves.

06:21Mayroon siyang mga,

06:22ano,

06:23no, sorry.

06:25Medyo ano lahat,

06:26may heavy ceiling staining siya.

06:29Tapos yung mga naman dito,

06:30may mga vandalism.

06:34Ayan, oh.

06:37Nakakulang sinanda ng mga uling,

06:39so, ginamit na lang

06:40with that mga kawayan

06:41or mga panuulat

06:43to protect their names.

06:47Ngaman,

06:47no, five things have it.

06:48Sa na-observe natin ngayon,

06:51medyo kumunti talaga

06:52yung population ng bats.

06:54Based dun sa,

06:55as compared dun sa,

06:57last time?

06:58Last time,

06:58na nandito kami.

07:00But that was 10 years ago.

07:01More than 10 years ago.

07:02Gusto ko lang i-emphasize dito

07:04na yung caves

07:07are critical habitats

07:09for bats

07:11and other organisms.

07:13And these bats,

07:15they produce guano

07:18and considered din sila

07:20yung mga bats na nasa loob,

07:21considered as keystone species

07:23dahil yung guano nila

07:26supports diverse wildlife.

07:30Kung ano yung nakikita natin ngayon,

07:32ano yung conditions

07:33or situation ng cave na to,

07:36threatened yung mga bats

07:37due to human disturbances.

07:40Wala namang problema

07:41ang tourism.

07:43I mean,

07:44as long as

07:45it's strictly regulated.

07:48Ayon sa municipal tourism

07:49officer na si Fernie Villamor,

07:52kontrolado o may limit daw

07:53sa lima hanggang sampung turista

07:55ang maaaring pumasok sa cueva

07:58kada batch.

07:59Hindi naman po ganoon.

08:00Karami yung bumibisita

08:02sa Batungay Tourism Complex po namin

08:05kasi nasa proseso pa lang po kami

08:07sa pag-develop ng cave namin

08:09para maging isang eco-tourism site.

08:12Meron naman po kaming

08:13mga regular po na bisita doon

08:16kagaya po ng mga estudyante,

08:18mga researchers

08:19at mga nature enthusiasts po talaga.

08:22Kasama rin ang kanilang paalala

08:24na huwag magtapo ng basura

08:26at huwag mag-ingay

08:27para hindi mabulabog

08:29ang mga hayop sa cueva.

08:32Magtatakda po kami

08:33ng conservation zones

08:34kung saan

08:35hindi po pwedeng pumasok

08:37ang mga bisita doon

08:38kasi yun po ang lugar

08:40or part ng cave

08:41kung saan

08:42nagpaparami po

08:43ang ating mga panitip.

08:45Tourism can coexist

08:47with healthy bat colonies.

08:51So to that,

08:52kailangan regulate natin

08:53yung number of visitors coming in.

08:56Yes.

08:57Magsagawa ng campaign.

09:00Yes.

09:01Educate also the tour guides.

09:03The tour guides.

09:04The importance of preserving the caves.

09:06And the bats.

09:08Maraming salamat sa panonood

09:10ng Born to be Wild.

09:11Para sa iba pang kwento

09:12tungkol sa ating kalikasan,

09:14mag-subscribe na

09:15sa GMA Public Affairs

09:16YouTube channel.

Kuweba sa Bohol, may misteryosong taga-bantay?! | Born to be Wild

Category

Transcript

Be the first to comment

Recommended