Çamëria

nostaALB

Dokumentar Shqiptar; Film Dokumentar Albanian documentary during the socialist era

Transcript

00:00Era, frynte me e gërësi mbi trojet shqiptare.

00:04Mis Edith Durham, në librin e saj,

00:08njëzet vjet nga të resa balkanike, pohon.

00:12Delenda est Albania,

00:14Shqipëria duhet të prishet.

00:17Kë ishte qëlimi i fqinjive.

00:23Vitet 1912-1913

00:27Shqipëria duhet që në vitet e kobit të madhë.

00:31Shpata mizore e fqinjive të më dha dhe e fqinjive të Shqipëris,

00:35godiste furishëm mbi trupin e cfilitur.

00:40Shqipëria utkur.

00:43Shqipëria umpak.

00:47Via e kufirit kulon gjak.

00:52Hynte dhe dilte kancelarive plaku orakul.

00:57Evropa,

00:59akul,

01:01është vendi im.

01:03Një krahë Shqipënje,

01:04ikën te i drinus,

01:07tjetëri te i drinit.

01:11Shkon gjaku,

01:12dheri në barkë të kalit,

01:15shamifë zeza,

01:17lidhë liria.

01:20Në konferencen e ambasadorve të vitit 1913,

01:23qeveria e vlorës,

01:25dërgoj në Londër një delegacion,

01:28të kryesuar nga biri i qamëris,

01:31Rasi Dino.

01:33Populsia e bregdetit,

01:35duke të luar nga kufirit tanishëm i Shqipëris me malin e zi,

01:38deri në prevez,

01:40është tërësisht Shqiptare.

01:42Sanjaku i qamëris me një populsia prej 75.000 Shqiptarës,

01:47ka vetëm 18.000 Shqiptartë greqizuar.

01:51Ishte një gojtari e rralë në mbrojtje të qeshtjes Shqiptare,

01:55por fati i Shqipëris ishte vendosur.

01:58Qamëria,

02:00ush këput nga trungu më.

02:02Në qamëri,

02:07në acarin e dimëri të vitit 1912-1913,

02:13zhvilloheshin luftimet përgjakshme.

02:16Vullënetarët qamë,

02:17për balu shtëris greket të armatosur diri në dhëmë,

02:21luftuan në trimërit rra.

02:27Gjaku pikoj e hovi rranjë mbigur.

02:32Gjaku në prej shpatave,

02:34e fshin me shajakë.

02:37Kur spatëm armë,

02:39ne prej trupit e shkullëm njërën nga brinjët,

02:42dhe e bëm shpatë.

02:47Qeveria e Vlorës,

02:49mbrojten e Aninës,

02:51e konsideronte të një rëndësie jetësore

02:53për egzistencën e Shqipëris.

02:56Në një telegram drejtuar Ismail Qemali,

02:59suhej,

02:59ka tëtë ditë që qëmëria përleshet përmëshirë me armikun,

03:05deri brendën në qytete.

03:07Vendin e shumë burrave të shquarë,

03:09që dhanë jetën,

03:11e kanë zënë gradë,

03:12të cilat marrin pjesë direkte në luftime.

03:15Njën nga këto trimëresha,

03:21që do të printe trimave,

03:23ishte dhe daje Sako,

03:25nga gardhisi i paramithis.

03:28Atje,

03:30në mulliri i bardhë,

03:32daje Sako ka dal,

03:35me manzer e me gjerdan.

03:36Dajemol,

03:40të lumë të dora,

03:41sa plumba të shkreprevola.

03:44Më gjashtë mars,

03:46të vitit 1913,

03:49Janina,

03:50qendra e vilajetit të Shqipërisë poshtme,

03:54Ra.

03:54Në ditët e para të pushtimit grek,

04:04përfaqësuesit e qamëris e të Delvinës,

04:07i drejtoheshin Ismail Kjemalit.

04:10Ata, grekët,

04:12runojnë në derin e grave,

04:15therin fëmijët,

04:17në sy të prindërve,

04:18qka se kanë bërë asë barbare të mesjetës.

04:23Në marçë të vitit,

04:241913,

04:2672 krejër të Paris së paramithis,

04:30thiren gjoja për kuvend nga autoritetet greke.

04:34Pabesisht,

04:36kapiten Delianaci,

04:38në në komandën e të cilit ishin 120 andart,

04:42me e gërësisht a zarake,

04:44masakruan me thika 72 krejërët e paramithis.

04:49Masakra,

04:50ishte e të mërshme.

04:52Burra të therur,

04:53kafka të soptuara,

04:56gjymëtyr të prera,

04:59ku shishikonde,

05:01nerte arratim,

05:03praktiste,

05:05gjithësha.

05:05kryu ishte qëlimi i gërekërve.

05:10Ky është filimi i tragedisë qame.

05:15Finalizim isaj do të ishte në nështrimi,

05:19shfarosja,

05:20dhe së pastrimi i vunëshëm etnik.

05:24Më tridhjet janartë të vitit 1923,

05:29unën shkruan në Lozan,

05:31konventa Greko-Turke,

05:34në bishkëmbimin e popullësis.

05:36Si pas kësaj konvente,

05:38Grekët e Turqis,

05:39vinin në Greqi,

05:41ndërsa Turqit e Greqis,

05:43shkëmbeheshin me ta,

05:44duke shkuar në Turqi.

05:46Marveshja përjaçton të qdo shkëmbim të popullësis shqiptare.

05:52Por, autoritetet Greke,

05:54në kundërshtim me marveshjën dhe deklaratat e tyre,

05:58ndërmorën masat të gjithanshme për spastrimin etnik

06:01të popullësis shqiptare të qamëris,

06:04duke i etiketuara ta si Turq.

06:07Në vitin 1923,

06:10u dëbuan 10.400 qamë,

06:14dhe në vitet 1924, 1925,

06:18edhe 20.000 të tjerë,

06:21shkëmbimi u shoqërua me një terror të paparë.

06:2517.500 refugjatët Grekët azistë vogën

06:28që erven për të vendosur në qamëri,

06:31grabitën qëdëgjë,

06:33shtëpi e pasuri,

06:38politi,

06:41fici i këntymi,

06:42foshnjatë në gjithë,

06:47shtëpia në bishpin,

06:49ky fati yën,

06:51një gurë në rokullim,

06:54ku ku pas neshë,

06:56këmdo në qyqja në brinjë,

06:59në fushat e zbrasta,

07:02dënesin u linjë.

07:03Popullësia qame ngriti zërin e protestës,

07:13para qeveris Greke,

07:14ku nërë dhunës dhe arbitraritetin.

07:18Patriotët qamë si Ali Dino,

07:20Asaf Aydonati,

07:22Musa Demi,

07:24nuk heshtën përbavës pasrimit etnik të qamërës.

07:26Faj Konica,

07:30Fan Noli,

07:31Mitat Frashin e të tjerë,

07:33do t'i bashkohe qinë zërit për t'i thëmë dalë,

07:36zhbërje se qamëris,

07:38dhe largimi të popullësisë sajë për në Turqi.

07:43Përfshirja në shkëmbimin e kësaj popullësie shqiptare,

07:47duke e konsideruar atët turke,

07:49edhe pse skishte as një lidhje gjaku,

07:52gjuh e zakone me elementin turk,

07:54do t'i ishte një pa drejtësi e madhe,

07:58e hidhur dhe me pasorja.

08:07Historian dhe studiues serios grek,

08:10duke analizuar bëmate bandave të Napoleon Zervës në qamëri,

08:14kanë vënë dukje barbarine tyre,

08:16ndaj popullësisë pa fajsh me qame.

08:20Studiues i Jorgo Margariti,

08:22jebë të dhëna tromëditëse

08:23në librin e ti bashk patriot të pa dëshiruar.

08:27Me përdorimin e fjalës genocid,

08:29unë do t'isha shumë i gjydeshëm.

08:31Nëse shfarosja e breve mund të quhat genocid,

08:33kënë nuk mund të suat përqamët.

08:35Ndërsa do të përdorin i fjalën së pasërim etnik,

08:37që e mësuam tani pas luftërave në Jugoslavi po,

08:40mund të them se po.

09:11Dëi dëi dëi tësámydes dënë ë ë ë plës laos,

09:16unht make governed

09:20ihnë nes imbus

09:22TOP Shizen

09:26he dir

09:27ike sir

09:29tis epeyr mu

09:30që që

09:32pe s looki

09:36të neke dおj

09:37nes

09:40taj

09:42që

09:43që

09:44që

09:45говорить

09:46underjimuan.

09:48O K. �ibükke si Ka

09:51sel consoltetjimu

09:53edgjimu

09:55ipme

10:00uzsa

10:02poskabita

10:03jok мнere

10:06izstem and

10:08nd 1976

10:09on bol sus

10:11mo an

10:13bu

10:14ages

10:15Reza ekonomike, sociale e patriotike e qamëris, janë me emër pronjatët e paramithis, qaparejt e mërgëlicit, dinet e lopsit e të prevezës, fetahenjt e grikohorit, dematët e sekatët e filatit, kushenjt, tahirejt, rojbotët, agjelenjt, boqarejt dhe shumë të tjerë.

10:45U kam tëtë djetë e pesë dullumë tokë në shumëri, edhe gjajajmë edhe aj aqë, edhe kushenjt parë edhe aqë, se inë tre vëllëzër ka, ka ndarë ka tëtë djetë e pesë dullumë tokë.

11:15që se vëllët i munë mes të pushë mërgëlicit.

11:19Toka kemi, kemi duqan, edhe mund të themë se mëse duke cikësho, po ishtë e njën ka duqanet më me bereqetje, ishtë e në filat.

11:29Ullit mund të keshë nëmërim, pa nëmërim, po ka një mije, ka një mije qarëdhja më tepër.

11:34Edhe prana i kam tëratë shumëra këtu në këto letar, dhe gjitha i kam turqisht, greqisht, edhe tëra këto, janë prana të mija ati që kanë.

11:47Jo një e di, po kam shumë, në Grikohuar, gomenisë, gjitha mardi, Irushan, Osmanit.

11:53Gjitha këto se janë, këtu të tërë janë të shkruara, e të tërë tërë tërë tërën nga qamërija.

11:57Këmi dhe një ishku të matë, këtu e gëne.

12:07Këmi dhe një ishku të matë, këtu e në gëne.

12:19Këmi dhe një ishku të matë, këtu e në gëne.

12:23Këmi dhe në gëne.

12:27Këmi dhe në shktëpit Dikache.

12:32Këmi dhe në makinën valikë në Vobor.

12:37Këmi dhe në Bagdi.

12:39Këmi dhe në fushë dhe kodërë.

12:46Longo, me Uli, Laqa, një fushë që mbilej misër, tokë buke, agrumë, Uli, 400 rënjë agrumë

12:56Kufizoheshin me Vangel Kalivern, me Manthot Zorzi

13:00Nga jugu prapë me Manthot Zorzi dhe vendi i mushajve

13:05Nga perendimi kufizohen me Zeno Pirin, Akif Dinon, Gjorgal, Qamata, Qafo, Bako

13:11Kishim jash paramethis pronë tjetër, në Libon, në Hojka, në Potamja, në Stanavo

13:18Tokë buke me Misër

13:20Këto pronat në Potamja dhe në Stanavo ishim pronë e nënës dhe e gjyshës timen

13:25Kishim pronat dhe në Skupic

13:27Janë tokë, janë pjesë me Uli

13:30Janë vënde turistike si palahori

13:35Këtë kishim ne tëtë nga të tre antë

13:39Dhe, peripu rreth 20-13

13:43Janë tokë bujësore

13:48Kjo është tapia e pronës

13:52është një tokë, 15 dylim

13:57Kam disa tapi të familjes hus mete, aqif mete, nevruz mete, edhe musa mete nga vola

14:08Të cili të regojnë që në volë, familia jonë ka patur një fabrik vaj

14:14Disa vreshta me Uli, ka patur dhe dy anije, anije pëshkimi, edhe transporti

14:20Në pëtë dokumenta pasyrohen 125 hektar pjull, 3 hektar kopështe

14:27Dhe, edhe im shoqe, edhe vjeram, kanë thënë që në shpine tyre kanë pasur një vjera i thosht e lutër vi

14:36Kurse ne i themi mulli vaj

14:39Tapitë, ne nuk i kemi se ne i kemikur me vrap

14:42Ne i kemë robat e trupit

14:44Natyrisht, nuk morëm asiloj dokumenti

14:49Po, me sa dim ne, dokumentat janë të gjitha në kadastrë

14:55Atje, në tonë që a thonë gumenicë, që a thonë janinë

Category

Transcript

Be the first to comment

Recommended