Skip to playerSkip to main content
nostaALB
  • 2 days ago
Dokumentar Shqiptar; Film Dokumentar
Albanian documentary during the socialist era
Transcript
00:00Muzika
00:30Në lefëtësi të maleve, muti ka të papriturat e ti.
00:44Me gjithë se nuk ja ke frikën kushtëve të natyres, sepse në verë këmenduar për dimërin,
00:49një shqecimi brendë që më të shtun tjesh atje, në malë, tekstane dimërore.
00:54Sa do këtjesh i përgatitur, mishë se erë dhe nuk i thuadot mësafire së bardhë,
00:59se kushe di ke haruar diqka pambaruar, se kushe di era ka futur borën stallave,
01:05se kushe di e kushe di.
01:16Pasione i bariut nuk e le as njëherë në qëtësi herojnë e punës socialiste, komunistin Lezan Pislit.
01:24Njëth një nështë të gëtim, njëth një për tekstane, të gëdit, pranë punës,
01:28sepse atje është shtegu i gëzimit dhe i shqecimit të ti të përherëshëm.
01:33Njëzet vjetë bari, njëzet vjetë pranëdhive në gjirin e maneve, një jetë plotë vështiresie fitore,
01:55plotë gëzime që borujnë nga puna, nga sakrificët.
02:04Bora e këti viti që mbushi shpatet e maleve, e vështiresoi qëndrimin e vive tekstanet,
02:10por barintë nuk friksoen nga kjo, aqë më tepër kërkan prantyre, krye bariun Lezan Pislit.
02:40Edhe atë vit, binte borë dhe irdhi fare papritur, i than të zbriste tufat posht në fshat.
02:50Po pse, tha Lezani, këtu ka gjitha të kulota.
02:53I shkun të pishat, u njiste degave të bartë të fatë, dhe vitë u shqeshin për mrekulit.
03:12Kështu kaloi një dimër, kështu kaluan edhe dimrat të tjerë tekstan.
03:16Për dy gjera i porosit Lezani, barinë të rinë, kur i ze bora në malë.
03:25Tyruajnë tufat nga kontakti me akullin dhe të ftohtit e mëngjezit,
03:29dhe ti kënë stallat e ngrohtat të mbrojtura nga shihu dhe era,
03:32sepse dhia ftohet natën kur ri e jo ditën kur lëvis.
03:40Pas i këhetjur me rakhun e tufat i ke siguruar mirë,
03:44ke kohë të rish e të bisedosh të ruar me barinë të rinë,
03:48këtu në lartësi të maleve,
03:50të tregohë diçka nga vitet e shkuara,
03:52përsa e sa tufa dhisht që ke kaluar në përdorë.
03:58Gjatë 24 orve të artëshme,
04:01koa në përgjësi do tjetë e vranët me shirat përkoshme,
04:04sidomos në pjesë në 2 të ditës.
04:07Këtu e 20 vjetë më parë,
04:09Lezan Pislje filloj punën si bari me tufët e kooperatives
04:12që sa po ishë formuar.
04:14E filloj me dy tufat vogla që mërnin 17 litra e qumës për dhi në vitë.
04:24Koteke, i thoshtë e ndonjë,
04:26dhia nuk ka leverdi të bajet,
04:28se ka rendiment ullët dhe dëmton pyet.
04:31Bariu Lezan Pislje nuk ishte i këti mendimi,
04:40rendimenti varet nga trajtimi i disë dhe përmirësimi racor,
04:44e e sa përpyet, asë që bëhe i fjarë.
04:46Me përësit të partisë,
04:51Bariu Lezan Pislje shkoj në fshatin val të martaneshit
04:55dhe zgjudi 120 kecët të rritur.
04:59Dhejt e martaneshit dhe të hasit,
05:00janë shumë të mira për qumësht dhe mishë.
05:03Tufa e valit ishte shpresa e lezanit.
05:19Një dit, barin të vonërese kestrit u sëmurën,
05:22ishin qjerë nga buzët e intur nuk hanin dot,
05:26nuk ishin mësuar të kolosnin në përferë.
05:33I dhimbeshin në shpirë të kishikht e kogëvarur,
05:39përgatiti edhe i lachin për të shëruar,
05:42përzjeu ujtë mbrohtë, gurkali, evaj,
05:44dhe u aleu buzët një nga një.
05:59Po nuk që mjeshtër doktorë dhe nën
06:02për gjën e gjallë, thota i,
06:04nuk mund t'jesh bari i mirë.
06:15Me faktet të tila,
06:17filloj të shkruan të biografi në punës,
06:20bari uja pasionuar.
06:22Në për këtë udh,
06:22aja rriti të merte rendiment e rekord
06:24në të ufën e ti,
06:25dhe të bëhet shembul frumëzimi
06:27për gjithë barin të Shqipëris.
06:32Për në vera e vitit 1967,
06:40e mbushi i plut frumëzim bariun.
06:43Ishi në rritur tufat,
06:44ishte rritur rendimenti.
06:46Nga 108 dhe i pëleja,
06:48mori 119 ketësa
06:50dhe 120 litra qumë është për kokë.
06:53Nga shpatet e maleve kukuloste të ufën e ti,
07:04lezan pisli i shkruan të atërë shokut e nverë.
07:07Jam një bari i thjeshti
07:09i kooperativës bujthore një maj
07:10i plesh të retit të matit,
07:12kur isha juzme qartë e këbejlerët për një co buk,
07:15shpesherë malkojshe vetën,
07:17mosu hangërët dhe kjo buk.
07:19Kur nuk më shkonë të mendja
07:20se për mua bari dhish,
07:22do të vind të koa të ndryshoj jetën,
07:24të bëhem shtëpi me themel,
07:26të ndjej dashurin e njerëzve që ndjej so.
07:32Bari u lezan pisli,
07:34pas i raportonë për punën
07:35dhe rendimentit e rritura,
07:37zëtojt se vitin me artëshëm
07:39do të merte 130 litra qumë është për kokë.
07:44Për të rritu rendimentit e lafta,
07:46duhet që tu fës tja zgjë dhe shkullotën
07:48pëllëm për pëllëm,
07:49si mbas kohës muajt dhe stimës.
08:05Lezani e njehë malin,
08:08njehë barin dhe lullet,
08:10i di vlerat u shqyset të tyre.
08:12A i prim të ufës ati ku kulota është me mirë.
08:14Po nuk e njohë me sy barin,
08:18e prishe të ufën,
08:19e helmove dhin,
08:21sepse në shpate shpesh shtërien
08:23si për fakjet të tëra me bar helmonjes.
08:25Edhe në kohë të keqe,
08:31edhe në dimrat e egrë,
08:33lezani nuk imbyllë dhit,
08:34sepse ka dy gjera,
08:35thotaj,
08:36dhit mësojnë dembele,
08:38dhe bëjnë grindavece e zihen me njëra tjetërën.
08:41Kripa e dimrit është qumështi i verës.
08:49Lezani mendoj që kripen
08:51mëstua jep të direkt si që bënin njëra tërën,
08:53por pasit të atreste me ujtë
08:55të spërkaste dë linjët.
09:02KĂ«shtu edhe kripen e marin,
09:04edhe ushtime ju shion më mirë,
09:06edhe qumështi do tjetë më i bolshë.
09:11Rendimentet e larta kërkojnë
09:20seleksionimin dhe përmirësimin
09:22racëor të tufës.
09:25Ciepët e zgjedhur të një tufe,
09:27lezani jetë për ndërzim në tufat e tjera,
09:30për ndryshe tufa dhe generojt,
09:32sepse nga dhitë mira
09:33edhe ciepët të racës e zgjedhur të një tufe,
09:35dalin trashëgust të dobet
09:37dhe ndonjerë me difekte trupore.
09:41Kjo është praktika e lezanit për përmirësimin racëor,
09:46është një kothishtë zbatimi i parimjave të zo teknikës.
09:50Bëgëtia është si fëmija,
10:03thotë lezani,
10:04ndojë të flasesh me të mirë,
10:06të i përkëdhejlësht të thërasesh me emër,
10:08kështu dhia vjenë vetë plotë qefët e këbariu për të mielur
10:11dhe të jepë të gjithë sasin e qumështit.
10:17Ka barin që përdorin shkopin për të afuar dhin,
10:21kështu dhia në vrikoset e mblezë gjirin dhe nuk të jepë gjithë qumështin që ka,
10:26dhe kur mbetet qumësht në gjirin e visë,
10:28mbetet edhe ndyra në që gjithë një rrisi për.
10:31Mjeljen e bën jash në ajer të pastër
10:34dhe e filon me njerë pas pjelljeve,
10:36nderi në shkëputin e kecit pak e nga pak,
10:39merë 35 litra për kokë.
10:45Që nga majin në korik,
10:47mjeljen e bën tre herë në dit,
10:49në gjashtë të mëgjezit,
10:50në 12,
10:51në 19 mëdhjet të mbrëmjes,
10:53dhe këtë regull nuk e prish as njerë.
10:55Kështu lezani edhe qumësht mërë mëte,
10:58përse barin të tjerë edhe ndyrë më shumë.
11:04Ndo një dit,
11:05lezani do të marë qumësht nga dit,
11:07aqësa marim galopët,
11:09thonin bashkështatart e ti,
11:10kure shikrin se si rris të renimentet nga vitin e vit,
11:13nga 17 në 125 e mëtej,
11:17sepse aji nuk ishte thënë as njëherë
11:19se cili do të ishte kufiri i fundit i rritjes.
11:25Në gjdo vit i ri që vjen,
11:27shënën diçka dëveçanë për bariun herot,
11:30por me i bukure i paharuari,
11:32do të metet vit i 1972,
11:35kur në plenumin e matit,
11:36u dhe i si dashur i partiz dhe i popullit,
11:38e takoj dhe e përgëzoj lezanin për rezultatet e aritura.
11:43Takimi me shokun e në verë,
11:45e frëmëzoj i bariun e matit për rezultatet reja.
11:48A i me gjdo kushtë duhet harin të kufirin e 200 litrave qumës për kok,
11:53sa do që duke e lartë,
11:54sa do që duke e pamundur.
12:00Por, a duhe që rendimentet rritë eshin vetëm në tufët e ti,
12:04kooperative e kishtë filluar jetën e saj me 150 krerë,
12:08ndërsa tani i kalonte 2.000 krerët.
12:17Kështu, bariu lezan pislit u bë edhe mësusi barinjve.
12:24Ruga dhe eksperiencës shumë vjeqare,
12:27nuk është vetëm ruga e bariu të hero,
12:30por e djetra e qindra barinjve të rinj,
12:32që bëjnë shkollën e lezanit që etsin në gjurëmët e ti.
12:38Në fshatin Seruj është hapur kurse i barinjve,
12:52ku jetë mësim jo vetëm lezani,
12:54por edhe agronomot e specialistët e kooperatives bujqesore.
13:08Ta një ori që fitot në këtë kursë,
13:17pa tjetër dhe të shurbejmë në kooperativat bujqesore që i dëpnonin si blektovë.
13:23Përë nësishme është të dushë profesionin,
13:28të dashorejshë ata,
13:30atere sigurisht dhe keshë rezultate,
13:35atere dhe të shurbejshë sa ma mirë ti popli,
13:39ti atë dhevë ton,
13:41partijës ton që në nëzori në dritë.
13:43Bagetin nuk e mba në vetëm mali,
13:51vetëm kulota,
13:52nuk mba e dhe dhija vetëm e dushk,
13:55edhe ajo dojongë, e lakër, foragjere,
13:58ndoha sëlle e ushtimet përpunuara.
14:05Toka është edhe bujqesis,
14:08edhe e blektorisë,
14:09porësit partija,
14:10dohet menduar për qumështin
14:12si që mendojmë për bukën.
14:14Bagetit duhet ken parcelat e veta,
14:165 hektar një tuf.
14:27Zduhen haruar edhe koncentratet,
14:30thot lezani.
14:33I bluan mirë koçankat e mistrit në mudhi,
14:36i përzien me pakhime,
14:38dhe ja jep jo vetëm lopës e deles,
14:39por edhe dhisë.
14:41Po e trajtove dhinë,
14:45si bagetit e tjera,
14:46ajo të rritë në një mentin,
14:48kështu edhe dhia bëhet një fabrike vogël qumështi.
14:56Heroi i punës socialisti,
14:58lezan pislik,
14:59a rriti atë të që kisë guzuar të amendon të për para 20 vjetëve,
15:04ku firin e 210 litrave qumësht për dhi.
15:09Shumë vjetë më partë,
15:10i klezan e erdi një pion njerë dhe i tha se donë të të bëhe bari.
15:14Komunisti bashkem jaze e arriti rendimentin e mjeshtrit
15:17dhe lufton për 220 dhe 220 kilogram qumësht për dhi.
15:22Shumë vjetë më partë,
15:52treja në momentet kryesore në punën e bariut,
16:00thot lezani.
16:01Nëndërzimi, pjellia, mjellia,
16:04ato lidhen ngusht.
16:05Nëndërzimi i hershëm siguron pjelliet hershme
16:08e sirjedhim prodhimet larta qumështi.
16:22Pjellia, xivërgaë,
16:28sajën e zarjën,
16:31nĂ«ndĂ«rό.
16:32Rënvera, së parit roket në zemrat e barivë.
17:01Në prek të stallëve, ku kestrëve të ubudhë qeshin rezet e ngrohtat të djeli.
17:07Kjo pranver vjen shumë dit për para lurzimit të pjeshkës e kumbullës,
17:11shumë dit për para ardhjes e dalëndysheve.
17:15Ditët e bariot në këtë pranver janë plotë dritë.
17:19Në këtë ditë gjdo kushen djenë sa poezi ka në jetën e bariot.
17:31Ka një ditë bukur në pranver,
17:57që e koperativistët e kjojnë festa e barinve,
18:01që e qonë fshatin pesh me të ringlimat e zileve.
18:04ÊshtĂ« dita e shte gĂ«timit tĂ« tufave tĂ« reja nĂ« malĂ«.
18:08ÊshtĂ« dita kur bashkĂ« me tufat nĂ« stanet,
18:11shkojnë me djetra barin të ring,
18:13për të cilët lezan pislit mburet si që mburet shdo mësus me në zënë si të ti.
18:25Në këtë ditë pranveri,
18:27mbushet fshati me këngë,
18:29mbushet me këto tringlima zilesh dhe këmboresh,
18:33që e shojkërojnë barion në zdo shte këtim,
18:35në zdo kulot, në zdo shpat mali,
18:38janë këngët baritore,
18:40melodia e mrekulushme barion.
18:43Uva tëmbar,
19:00shtë të gatim tëmbar.
19:13Muzika
Be the first to comment
Add your comment