00:00Welcome back to Rise and Shine, Pilipinas.
00:09Sa ating SeneDoc, pag-uusapan po natin itong World Alzheimer's Month.
00:15Mahalagang mas mapalawak pa ang ating kalaman tungkol sa kondisyong ito.
00:20Layo ng pagdiriwang ito, nabigyang pansin,
00:22hindi lamang ang mga taong nakakaranas ng Alzheimer's,
00:24kundi pati na rin ang kanilang mga pamilya at nagpag-alagang araw-araw na nakikibakan sa hamon nito.
00:31Kaya ngayong umaga mga ka-RSP, makakasama natin si Dr. Villa Galban,
00:34isang general physician para talakayin ang kahalagahan ng World Alzheimer's Month.
00:39Bibigyan lino din ang kondisyon na ito at kung paano natin masusuportahan yung mga taong apektado nito.
00:45Rise and Shine, Dr. Villa, welcome back.
00:47Good morning, Rise and Shine, Sir Joshua and Prof. Fifi, and happy 50-year anniversary po sa inyo.
00:54Thank you so much, Doc. How are you? It's been a while.
00:58Yes, I'm good. Healthy pa rin.
01:01Yan, dapat gano'n.
01:02In regards kay Asik Dexter.
01:05But anyway, Doc, let's go with the topic.
01:07What's all about this Alzheimer's disease? Tell us more.
01:10Alright.
01:11So ang Alzheimer's disease, bilang nagsa-celebrate tayo ng World Alzheimer's Month,
01:15is a neurodegenerative disorder. Meaning, over time, nagpo-progress, lumalala siya.
01:24Ang Alzheimer's, usually, na-associate siya sa dementia. It's the most common form of dementia.
01:31Okay.
01:31Pagkakaiba ng dalawa, Alzheimer's is a particular kind of disease. Yung dimension naman are groups of symptoms.
01:40Yung mga sintomas ito, that pertains to memory loss, loss of concentration, hindi na nakakagawa ng mga daily activities.
01:49So, yung mga grupo ng symptoms na ito, maraming causes yan. Ang pinaka-common na cause, ang pinaka-common na disease that is related to dementia is yung Alzheimer's.
02:01Ano-ano, Doc, yung mga unang palatandaan o signs na nakakaranas na tayo ng Alzheimer's?
02:07So, yung disease itself happens way before maramdaman natin yung sintomas or makita natin yung sintomas sa ating mga mahal sa buhay.
02:17Pinaka-usual na nakikita natin yung sintomas is memory loss.
02:22Okay.
02:22Especially yung memory loss na hindi na nakaka-function daily.
02:27Another symptom, minsan diba yung Alzheimer's na na-associate lang natin sa memory loss, yung isa is hindi niya niya nagagawa.
02:36Yung mga usual niya ginagawa everyday. Minsan nakakalimutan niya paano maligo.
02:41Minsan nakakalimutan paano magluto.
02:44Yung mga normal na nagagawa, yung mga routine tasks na nagagawa niya everyday, hindi na magagawa or there's severe impairment already.
02:53Or, Doc, kasi you said a while ago, nagpapaggress siya. So, what would be the factors para mag-progress siya? May chance na ba mawala ito?
03:01Yeah, okay. So, unfortunately, nung ang Alzheimer's ay walang cure.
03:05Wala pang nadi-discover na cure for Alzheimer's. But, ang sintomas, pwedeng mapabagal yung paglala niya.
03:14Usually, kasi ang Alzheimer's, ang tinitingnan na cost, pinag-aaralan pa yan, it's one of those diseases na marami pang research ang ginagawa.
03:22Dalawa yung nagiging cost, yung dalawang protein na nagbe-build up doon sa brain natin, yung amyloid, tsaka yung tau protein.
03:30Ang, simply say, yung proteins na ito, minsan namumuo yan sa brain natin or nagbubuhol-buhol.
03:38That's why yung communication ng mga cells sa brain natin, hindi ganun kabisa yung function niya.
03:45Kaya, nagkakaroon ng memory loss, nagkakaroon minsan ng common solutions to problems.
03:51Kunyari, math, subtraction addition, yung mga abstract thought, nawawala because of that.
03:58Because nape-prevent ng mga pamumuo ng protein sa brain natin, yung communication between our brain cells.
04:05Gano'ng kahalaga, Doc, yung healthy lifestyle sa papabagal somehow ng pag-progress itong Alzheimer's?
04:12Actually, ang lifestyle is a big factor, especially when it comes to coping naman doon sa mga sintomas.
04:21Ang pinaka-ini-encourage natin sa may mga Alzheimer's, sa mga pasyente natin may Alzheimer's,
04:27is we do cognitive exercises. Kunyari, puzzles, yung mga mentally stimulating na mga activities.
04:36Yun yung inaano natin, yung ini-encourage natin.
04:40And others, since it's going to be related again to degenerative decline,
04:46pag may gano'n, minsan yung physical din natin na aspeto ng kalusugan ng isang may Alzheimer's will be affected.
04:55That's why important pa rin yung proper nutrition pag, kunyari, na diagnosed with Alzheimer's.
05:01Or to prevent risks for Alzheimer's.
05:04Okay, kasi minsan ginagawa ng joke in term na Alzheimer's pa nagkakaroon ka ng pagkalimot.
05:11Doc, ano ba yung mga misconceptions with Alzheimer's disease na kailangan i-break natin sa society?
05:18Alzheimer's is a disease, meaning sakit po siya.
05:21Minsan kasi doon sa mga matatanda natin, akala natin normal lang na nagiging makalimutin sila.
05:28Normal lang na minsan hindi nila magagawa yung mga bagay na hindi nila usual nila ginagawa.
05:36But sometimes, severe impairment, especially once na doon sa memory, nakikita natin sa memory, can be a sign of disease na.
05:45Ang Alzheimer's po ay hindi normal part ng aging.
05:49So it's a disease, it's a neurodegenerative disease that can affect actually our body.
05:55Usually, ang mga may Alzheimer's, they live after diagnosis, they live 4 to 8 years, that's common.
06:03Pero meron din namang decades, especially kapag na may maintain or na mamanage yung symptoms.
06:09So, nakakatani po pag may Alzheimer's?
06:12Not necessarily, but nakikita kasi natin yung decline from the time that they were diagnosed.
06:20Especially kapag hindi na ano yung symptoms, hindi na ma-manage.
06:27Minsan, the nutrition will decline.
06:30Minsan, the physical activity will decline.
06:33And actually, yung mood, yung behavior ng ating mga pasyente na apektuhan din.
06:39Minsan, nagkakaroon sila ng depression because of the illnesses.
06:42Dahil din siguro dun sa, it has something to do with the routine na ginagawa nila araw-araw.
06:48So, hindi na sanay yung katawan nila.
06:51Pero, doc, how true na, is it somehow namamana or hereditary?
06:56Yes, no?
06:56That's a factor na tinitingnan natin, no?
06:59Kasi, usually, no, kapag we're seeing symptoms of Alzheimer's or dementia, no?
07:05We're looking at familial factors or minsan, no, nakikita ito sa family, no?
07:10So, those who have family members na nagkaroon ng Alzheimer's, no?
07:15Ay, mas malaki ang risk to have Alzheimer's than those who do not have.
07:20Okay.
07:20In line with the world's Alzheimer's Month, anong message ng mga doktor dito para sa ating mga kababayan?
07:28Okay.
07:28So, ang Alzheimer's, hindi natin napapag-usapan siya, no?
07:32So, it's important, no, that during the World Alzheimer's Month, no, pag-usapan natin, palawakin po natin ang kaisipan, ang ating knowledge, no, about Alzheimer's.
07:43Kasi po, Alzheimer's is not a normal part of aging.
07:46So, importante pa rin po na alam natin or sapat ang kaalaman natin para ma-prevent, no, ma-manage yung mga disease na ito, especially doon sa ating mga loved ones.
07:58And doon din sa ating mga nag-aalaga sa mga patients na may Alzheimer's.
08:03On that note, maraming salamat sa paglano oras, the ever-gorgeous and beautiful beauty and brain, Dr. Maria Galvain.
08:10Thank you so much.
08:11Thank you, Doc.
08:11Salamat po.
