Party-list system, may butas kaya nakakapasok ang mga hindi nararapat, ayon sa isang political scientist #Eleksyon2025.
Panoorin dito ang 32-hour special coverage ng GMA Integrated News para sa #Eleksyon2025!
WATCH: https://ow.ly/cEFT50VQHix
Welcome to the official YouTube channel of GMA Integrated News, the News Authority of the Filipino. Updated daily with the latest top news and breaking news . Subscribe to the GMA Integrated News channel! https://www.youtube.com/@gmanews
00:00Kabilang sa mga dapat piliin to yung national elections, ang party list.
00:04Pero kadalas ang mga tanong, ano nga ba ang isang party list group?
00:09Alamin sa dapat totoo, election 2025 special report ni Tina Pangaliban Perez.
00:20Ngayong election 2025, 155 party list groups ang nasa balota.
00:26Sa dinami-rami niyan, isa lang ang iboboto.
00:31Alam mo ba kung anong dapat piliin party list? Para saan nga ba ito?
00:371995, nang may isa batas ang Party List System Act.
00:41Sa ilalim nito, maaaring lumahok ang sectoral parties or organizations na kumakatawan sa marginalized at underrepresented sectors
00:50o sa mga sektor na walang well-defined political constituencies.
00:55Maaaring lumahok ang national at regional parties or organizations.
01:00Wala silang baluarte, wala silang teritoryo na talagang solid yung support sa kanila.
01:06Dito pumapasok yung party list system.
01:08Ang objective ay i-represent tayong kanilang region, advocacy, interest, or sector.
01:14Ang camera de representante, bubuuhin ng 80% o 254 na district representatives at 20% naman o 63 seats ang sa party list representatives.
01:27Ang tanong, talaga bang marginalized o underrepresented ang kinakatawan ng mga tumatakbong party list?
01:35Sa pag-aaral ng election watchdog na kontradaya nitong Pebrero,
01:40natuklasan nilang 55% sa mga tumatakbong party list groups ang hindi kumakatawan sa marginalized sectors.
01:4840 party list groups ang konektado sa mga political dynasty.
01:5425 ang konektado sa mga malalaking negosyo.
01:5818 ay konektado sa mga polis o militar.
02:0111 ang may kahinahinalang advokasya.
02:05At 7 ang may kaso kaugnay sa korupsyon.
02:08Unfortunately, yun na nga yung nakita natin na trend the past elections.
02:12Kasi, kung titignan natin, pareho lang ang benefits, pareho lang ang budget na nakukuha na isang party list representative sa isang district representative.
02:21So, kung ikaw ay political family, eh ang party list, kung kontrolado mo ang progrinsya mo o ang syudad,
02:28you have 200,000 votes, at least you get one seat in the party list system.
02:32Ayon sa isang political scientist, may butas ang party list system.
02:38Kaya may nakakapasok na hindi nararapat.
02:40Nagkaroon ng dalawang desisyon ng Korte Suprema, kaugnay sa interpretasyon ng party list system act.
02:47Yung isa, again, kay Justice Art Panganiban, at yung isa naman ay si Justice Antonio Carpio.
02:59Doon kay Justice Panganiban, sinusugan niya yung spirit of the law ayon sa Constitution
03:06na ang party list system na ang party list system ay isang social justice tool na dapat ay para sa mga marginalized at underrepresented
03:16at iba't-ibang sektor ng lipunan.
03:20So, nakalista yung ibang sektor at iba pa.
03:23Para naman kay Justice Antonio Carpio, ito ay proportional representation.
03:31Ito'y tungkol sa partido.
03:33So, whether partido ka ng sektor o partido kang nasyonal o partido ka ng reyon o lokal,
03:42ang pinalalakas mo dapat dito, partido at hindi personalidad.
03:48Ang desisyon ni Retired Senior Associate Justice Antonio Carpio ang sinusunod ngayon.
03:55This opened the floodgates for all the dominant interests to raid the party list system
04:03and appropriate the spirit of the law and the party list election
04:09towards the interests of dynasties, celebrities, and even contractors.
04:15Dito'ng mga nakaraang eleksyon, ang mga party list group halos magkakapare-pareho na ng pangalan
04:24na panay letter A ang simula sa kagustuhang mauna sa alphabetical na order noon ng balota.
04:31Pero noong 2013, nang desisyon ng COMELEC na imbis na in alphabetical order,
04:37ginawang raffle system o iraraffle na ang pagkakasunod-sunod ng pangalan ng party list sa balota.
04:43Eh kasi po, masyado naman pong para po kasing nakakatawa na at para namang napakawalang kwenta ng COMELEC
04:50na ang i-accredit mong nakabasis sa 1111-AAA dahil lang para mauna.
04:56Eh di lahat na lang sila.
04:57Dito kasi sa atin, ang lagi nasa agency, pag nauna ka, madali, mas maagat, mabilis ang pagpili.
05:03Mas nauna ka eh, kesa doon sa nasa kahulihan.
05:05Di ba?
05:07So, a matter of strategy rin talaga yan.
05:09But again, level playing field ang ginawa natin kung bakit tayo nag-raffle.
05:14Mismong ang COMELEC, naniniwalang dapat ng amyandahan ang party list system act.
05:19We should be able to convince the members of Congress, the Senate and the House of Representatives
05:24to immediately revise and or amend 7940.
05:28Yung mga party list ngayon, madami po dyan naka-experience.
05:32Ilang beses silang nalanalo, biglang natalo.
05:36Biglang nawala sila.
05:38Kasi bakit?
05:39Eh kasi may mga pumasok because madami na rin pong mga political families
05:43ang nagke-create ng party list.
05:46Kasi narealize na nila eh, bakit nga pa eh, tayo na lang ang magpatakbo.
05:50Kesa'y magsasama tayo.
05:51So, madami na rin pong ganon.
05:52So, yung traditional ng mga party list organizations, nawawala.
05:56Iyan na po yung present reality.
05:58Sa ngayon, iba't ibang panukala ang nakahain sa Kamara at Senado
06:02para sa reforma ng party list system.
06:05Maraming nagsasabi na dapat i-abolish na dahil wala naman silbe.
06:09Ang sa akin, hindi dapat i-abolish.
06:12Kundi ayusin.
06:14At bigyan ng diin na ito'y para sa mga sektor na marginalized at underrepresented.
06:22Dapat tignan ng butante, whether kandidato yan or a partless group,
06:26ano ba yung plano, ano yung programa?
06:28Kasi kung general motherhood statements lang ang sinasabi niyang isang partless group,
06:33iwasan natin yan.
06:35At kung isang partless group ay sinasabing nirepresenta niya,
06:38ang farmers, nirepresenta niya isang sektor or isang interest,
06:42dapat may kinalaman rin yung kanyang plano o programa sa kanyang sektor
06:46o interest na gusto niyang i-representa sa ating kongreso.
06:50Gaano kahalaga ang tamong pagtili ng party list na iboboto?
06:53Isipin mo na lang, ang party list na makakakuha ng at least 2% of the total party list votes,
07:01tiyak na ang isang seat o pwesto sa kongreso.
07:04At kung nagpa sa 2%, hanggang tatlong seat ang posibleng makuha ng nasabing party list.
07:11Tatlong pwesto para sa iisang party list group.
07:14E paano kung kwestyonable pala ang naturang grupo?
07:17Kaya mga kapuso, dapat pilihing maputi ang iboboto.
Be the first to comment