ICYMI: Malaki ang papel ng paglawak ng access sa edukasyon sa panahon ng mga Amerikano sa bansa para mas magkaroon ng oportunidad ang mga kababaihan. Pero ang papel nila sa gitna ng digmaan, nakatulong din umano para maisulong ang karapatan nilang makaboto.
Kung paano, panoorin sa video.
Balikan ang FULL EPISODE ng Howie Severino Presents.
00:001898 pa lang, may nagsusulong na sa karapatan ng mga kababaihan para bumoto.
00:06At ito, si Gat Apolinario Mabini, ayon kay Prof. Doty Jose.
00:11May iba-iba kasi na pagtingin kung kailan talaga nagsimula yung women's suffrage movement sa Pilipinas.
00:18Like for example, para kay Encarnational Zona,
00:21tinitrace niya yung start ng women's suffrage movement sa Malolos Constitution ni Apolinario Mabini
00:27kung saan may provision nga para sa pag-a-allow sa kababaihan na bumoto at maihalal sa posisyon.
00:34As early as 1898, meron ng ganito konstitusyon.
00:39Unfortunately, hindi na-aprubahan yung Malolos Constitution ni Apolinario Mabini dahil sa hidwaan.
00:46So si Mabini pala yung isa sa pinakaunang advocates ng women's right to vote.
00:53Bakit? Bakit si Mabini?
00:55I think si Mabini ay mayroong liberal na, well, sa panahon na yun ay ituturing natin na advance doon sa pangkalahatang pagtingin sa kababaihan.
01:08Na pinapahayag lamang nito or pinapatunayan lamang nito na may tiwala si Mabini sa kakayahan ng kababaihan
01:15kung kaya't naisip niya na ilagay na provision doon sa Malolos Constitution o yung women's suffrage.
01:21At bakit hindi naman na-approve yun?
01:23Hindi ito yung inaprubahan kasi kailangan ma-aprubahan ng Malolos Congress yung konstitusyon.
01:30Ibig sabihin, marami kumontra.
01:32Yes, marami kumontra.
01:34Ano naman yung argument against it?
01:37Mabini, medyo respetadong tao siya noon. Malapit kay Aguinaldo, etc.
01:43So, bakit hindi siya pinakinggan?
01:45Well, binigay ng mga miembro ng Malolos Congress kay Apolinario Mabini yung pagkakataon na mag-draft ng konstitusyon.
01:56Although, noong pinresent na ito, hindi nga nila inaprubahan kasi meron silang iba na gustong magsulat o konstitusyon talaga.
02:05At yung konstitusyon na na-aprubahan ay yung sinulat ni Felipe Calderon.
02:14Lalaki lang daw ang maaring bumoto noon, pero hindi rin lahat.
02:19So, how did they define voters in the konstitusyon?
02:25Who gets to vote?
02:26I mean, may provision doon about voting.
02:28Sinasabi lang nila na lalaki lang ang pwedeng bumoto.
02:32I mean, ganun kadiretsyo.
02:33The first national elections ay naisagawa 1907 for the Philippine Assembly.
02:41So, American period na yun.
02:43Pero nakalagay doon na at least 21 years old dapat yung kalalakihan, malinaw.
02:49And then, merong property and literacy requirements.
02:53Like, kundi ako nagkakamali, dapat at least merong property na hindi bababan ng 500 pesos yung lalaki na boboto.
03:01At dapat marunong siya ng English or Spanish or any native language.
03:07Marunong siya magbasa at magsulat.
03:08So, merong literacy requirement.
03:09Pero talagang explicitly ay nakalagay na lalaki lamang yung pwedeng bumoto.
03:18The elections at that time, in the Spanish times, was controlled by two factors.
03:22The government and the church.
03:24And remember, the church was very, let me call it misogynist.
03:30It regards to certain things of the female.
03:34And education pa lang eh.
03:36The education in the church, the church-controlled schools were all male.
03:42Even in the public schools, they were all male, no?
03:44It took a while before some of the schools had females for its students.
03:52In fact, UP had its first women's students only when it opened in 1908.
03:59But otherwise, the Philippines at that time, until probably the early 20th century, was male-dominated in all certain aspects of social life.
04:12Unti-unting nagbago ang panahon.
04:15At pagdating ng taong 1901, nagsimula ng magtatag na mga eskwelahan para sa mga kababaihan.
04:22The turn of the 20th century, masasabi natin na ito yung panahon ng transition mula sa kababaihan na nanggaling doon sa panahon kolonyal hanggang sa pagsisimula ng panahon ng Amerikano.
04:40Kasi compared sa mga Espanyol, yung Americans, mas pinalawak nila yung educational opportunities at nakinabang dito ang kababaihan.
04:50Kasi Act 74 of 1901, ipinatupad agad ng mga Amerikano ang pagpapatayohan ng mga paaralan na pambabae at lalaki at libre.
04:59So, naging malawakan talaga yung pagkakataon na pang-education.
05:04Segregated yung public schools noon?
05:06No, magkasama na sila.
05:07Co-ed na sila?
05:08Co-ed na sila, yeah.
05:10Before ba? Hindi?
05:11Hindi, bawal noon.
05:12So, the Americans introduced co-education.
05:15And, nagkaroon din ng pagkakataon ang mga Pilipino, ilang mga Pilipino at Pilipina na makapagtayo ng mga paaralan.
05:23So, during the early decades of the American period, talagang doon na itayo yung mga universities, colleges na hanggang ngayon ay nage-exist sa Philippines.
05:36Like, 1901, I think, or 1900 pa nga, yung Instituto de Mujeres na itinayo ni Rosa Sevilla Alvero.
05:44Saan yun?
05:46Maynila.
05:46Yes, Maynila, sa Manila.
05:49And then, meron pa yung Philippine Women's College, na naging Philippine Women's University.
05:55Tinayon ni Francisca Benitez, Ramona Tirona, Jose Abad Santos.
06:01Okay, and then yung Centro Escolar de Senoritas, na pinatayo ni Librada Avellino.
06:05So, during that time, mga unang dekada ng 20th century, talagang parang ito yung mga schools na pinapamahalaan.
06:15So, dito sa mga paaralan na ito, nakapasok yung ating mga kababaihan.
06:22Yung iba pa nga sa kanila ay nakinabang doon sa pensionado system na inintroduce ng mga Amerikano.
06:29Kung saan nagbigay sila ng scholarship sa mga pinakamahuhusay sa kanilang fields.
06:35Pinadala sila sa US.
06:36So, may mga babae kasama doon?
06:38Yes, may mga pensionado na babae.
06:40Pero kakunti lang?
06:41Kunti lang.
06:42Like, for example, si Onoria Acosta Sison, na siyang unang babaeng doktor sa Pilipinas.
06:48Graduate siya ng Women's Medical College of Pennsylvania, 1909.
06:53Isa pa, si Encarnacion Alzona nga.
06:57May dalawang MA sa history.
07:00Yung isang MA niya sa history ay nakuha niya mula sa Radcliffe College ng Harvard University.
07:06Tapos nagkaroon siya ng PhD sa Columbia University.
07:09And then, of course, si Josepa.
07:10Yung mga yan sa Pilipinas at nagturo dito?
07:13At nagkampanya for suffrage.
07:15Okay.
07:16Yes, and then si Josepa Llanes Escoda, na kilala natin na founder ng Girl Scouts of the Philippines,
07:21ay nagspecialize naman sa social work sa New York.
07:25Karamihan dito sa mga babaeng ito na produkto ng educational system,
07:30na itinayo ng American period, and then yung iba na kinabang doon sa pensionado system.
07:34Sila ngayon yung magtatatag ng mga unang asosasyong peminista
07:40at sila ngayon yung magkakamping para sa karapatan sa pagboto ng kababaihan.
07:44Isa-isang umusbong ang mga grupong peminista
07:47o mga nagsusulong ng mga reforma para sa karapatan ng mga kababaihan.
07:53Kabila nga ang karapatang bumoto.
07:55Okay, so walk us through this timeline up to the time that women got the right to vote.
08:04Ano yung major milestones dyan?
08:07Okay, so siguro pwede nating simulan doon sa pagkakatatag ng kauna-unahang feminist association,
08:141905.
08:18Itinatag yung asosasyon, Feminista Pilipina, ni Concepcion Felix.
08:21Ang mga layunin nito ay reforms for women.
08:25Reforma para sa kababaihan na nasa larangan ng edukasyon, larangan ng bilangguan.
08:31And then meron siyang mga provision for pagtatayo ng recreational facilities for women,
08:40campaign against vices, and then religious and moral reform.
08:45So no mention pa ng women's suffrage doon sa 1905.
08:48Reforms lang.
08:49Asosasyon, Feminista Pilipina, ni Concepcion Felix.
08:51Pag dating na 1906, dito ngayon itatatag ni Pura Villanueva Calao, ang Asosasyon Feminista Ilongga.
08:59So ito ngayon yung unang feminist association na magkakaroon ng women's suffrage sa agenda nito.
09:06At sa Ilo-Ilo ito?
09:07Yes, sa Ilo-Ilo.
09:08Yung Asosasyon Feminista Pilipina sa Manila siya itinayo eh.
09:12Okay, and then doon sa akda ni Pura Villanueva Calao na how the Filipina got the vote.
09:18Sinabi niya na 1907, 1906 niya tinatag yung Asosasyon Feminista Pilipina.
09:24Pag dating na 1907, doon sa first session ng Philippine Assembly,
09:28ay meron ng kongresistan na nag-propose ng women's suffrage bill.
09:34I mean, nandun siya para suportahan yung kongresistan na mag-represent dapat ng women's suffrage.
09:41Ngayon, pag dating ng 1912, nagkaroon ng opportunity ng ating mga suffragists na makasalamuha.
09:48Kasi dumalaw dito si...
09:51Chapman?
09:52Chapman niya, Carrie Chapman-Catt, isang Amerikanang nangunguna sa suffrage movement sa US.
09:58And nagkasama niya ang Dutch na si Aletta Jacobs.
10:00At nakipagpulong sila, nakipag-meeting sila doon sa mga suffragists.
10:05Sa Manila Hotel pa nga sila nag-meet.
10:07Para hikayatin, encourage yung ating mga suprahista na isulong yung campaign for women's suffrage.
10:14So ang naging resulta ng pagdalaw na ito, ng dalawang suprahista mula sa ibang bansa,
10:20ay ang pagkabuo ng Society for the Advancement of Women.
10:24Tapos ito yung late 1912, so later on naging Women's Club of Manila and then naging Manila Women's Club.
10:31And then after nun, naantala yung pag-campaign for women's suffrage dahil sa pagsiklab na unang digmaang pandaigdig.
10:46Pagkamat hindi naman talaga direkt ang kasangkot ang Pilipinas dito,
10:50napagpasyahan ng mga suprahista natin na ilaan yung kanilang oras para ibigay yung suporto sa US.
10:58So yung ating mga suprahista nung time na yun, naging aktibo sila at abala sila sa food production campaign, liberty bonds, bilang suporta sa US.
11:10Sa tingin ko, ito ay isang taktika para mas mailabi nila yung kanilang ipinaglalaban.
11:17Kasi sa pamamagitan nito, napatunayan nila na sa pangapanahon ng krisis, nandyan sila.
11:22At kaya nilang kumilos, tumulong sa mga nangangailangan.
11:26Kaya nilang patunayan yung skills, yung kanilang talent, yung kanilang oras, inilaan nila para dito.
11:33And naging active din sila during that time sa pag-aasikaso sa pampublikong kalusugan, public health.
11:40Kasi active sila dun sa mga proyekto, like yung proyekto ng Anti-Tuberculosis Society, and then yung mga proyekto na para sa pagpapababa ng infant mortality rate.
11:53So talagang wala silang inaksayang oras.
11:55Parang, o, tigil muna tayo sa pag-campaign for suffrage, pero ayusin natin yung ibang aspeto ng society.
12:03Then, right after ng World War I, 1918, nagpulong agad yung mga babae.
12:09Doon sa pulong na yun, nagkaroon sila na isang resolution na 1918 din, ipinresente pura Villanueva Calao sa Congress.
12:17And during that time, meron daw isang kongresista na nagsabi na masyado sila ambisyosa.
12:24Pero konti lang naman daw yung nalalaman nila.
12:26So talagang makikita mo yung mga na-generate nila na yung negative na reaction mula sa mga mabatas na karamihan ay hindi naniniwala talaga na kailangan or dapat na mabigyan ng karapatan sa pagboto ang kababaihan.
Be the first to comment