Unang Balita is the news segment of GMA Network's daily morning program, Unang Hirit. It's anchored by Arnold Clavio, Susan Enriquez, Ivan Mayrina, and Mariz Umali, and airs on GMA-7 Mondays to Fridays at 5:30 AM (PHL Time). For more videos from Unang Balita, visit http://www.gmanetwork.com/unangbalita.
#GMAIntegratedNews #GMANetwork #KapusoStream
Breaking news and stories from the Philippines and abroad: GMA Integrated News Portal: http://www.gmanews.tv Facebook: http://www.facebook.com/gmanews TikTok: https://www.tiktok.com/@gmanews Twitter: http://www.twitter.com/gmanews Instagram: http://www.instagram.com/gmanews
GMA Network Kapuso programs on GMA Pinoy TV: https://gmapinoytv.com/subscribe
00:00Parami ng parami ang mga Pinoy na nakaranas ng mental health problem.
00:05Mapaba tama ng matanda.
00:07Base po yan sa isang pag-aaral.
00:09Gakaunti lang sa kanila ang nakapagpapagamot dahil sa kakulangan sa pera at kakulangan sa doktor at pasilidad.
00:16Paano nga ba hinaharap ng mga taong may mental health problem ang kanilang silent battles?
00:22Yan ang special report ni Darlene Cai.
00:30Hindi natin alam ang pinagdaraanan ng bawat isa.
00:48Gaya ng dalawang putsyam na taong gulang na si Neil.
00:53Marketing professional, law student, palakaibigan at masayahin.
00:57Pero hindi pala ito ang buong kwento.
01:09Ako si Neil, na-diagnosed with anxiety and panic disorder.
01:162023 na-diagnosed si Neil.
01:18Noong unay ilang beses siyang isinugod sa ospital dahil sa hindi maipaliwanag na nararamdaman.
01:23Nakahiga ako, tapos hindi kasi akong makatulog dun eh.
01:27Nagla na lang bumilis yung timok ng puso ko.
01:29As a 150-160 yung palpitation essentially.
01:34Pagkatapos ng lahat ng tests, hindi raw siya nakitaan noon ng mga doktor ng karamdaman.
01:40Ong mga panahon ito, marami rin siyang ibang pinagdaraan ng pagsubok sa buhay.
01:45Gaya ng stress, pamumuhay mag-isa at naskampa siya.
01:49Kaya pinayuhan siya ng doktor na baka psychological o ang kanyang mental health
01:53ang pinagbumula ng mga iniindang sakit.
01:56Pero hindi niya raw ito matanggap noon kaya hindi raw siya agad lumapit sa isang psychiatrist o psychologist.
02:02Once na pumunta ka sa psychiatrist, quote-unquote, baliw na ako.
02:06Ganon yung notion ko that time.
02:10Nang lumala pa ang nararamdamang sintomas,
02:14nagpasya na siyang magpatingin sa isang psychiatrist
02:16at na-diagnose siyang may general anxiety and panic disorder.
02:21May mga to the point na I was alone in the condo,
02:25nagbuha ko ng hotel nang walang bintana.
02:29Anything.
02:29Bakit walang bintana?
02:30I was living in 26th floor.
02:33And natakot ako mismo sa sarili ko.
02:35And sabi ko, hindi ako to.
02:38Kung kay Neil ay hindi maipaliwanag na pagkabalisa,
02:43para kay Sandy naman ay malulupit na boses na siya lang ang nakakarinig.
02:48Ako si Sandy Miguel Descalzo at meron akong bipolar type 2 disorder.
02:5522 years old si Sandy nang magsimula siyang makaranas ng hallucinations.
02:59Sa kanyang utak, tila raw may mga boses na lumilibak sa kanya.
03:03Matapos siyang madiagnose sa may bipolar 2 disorder, nahirapan daw siyang tanggapin ang kanyang sakit,
03:20lalo pa ng malamang pang matagala na ito.
03:23I thought before na, if you get diagnosed and treated, gagaling ka na.
03:29Pag nawala na yung symptom mo, titigil ka na maggamot.
03:32Pero apparently, it's a lifelong illness.
03:35Maraming gaya ni na Sandy at Neil.
03:41Isa sa kadapitong Pilipinong edad 18 hanggang 65 ang nakaranas ng mental disorder sa kanilang buhay.
03:47Ayon sa pinakuling Philippine National Survey for Mental Health and Wellbeing,
03:51pinakakaraniwan ng depression, anxiety disorder at panic attack at disorder.
03:55Yung young adults is yung maari na peer pressure.
04:00Another survey naman, ang nakita naman doon is number one source of stress.
04:06For individuals, it's financial talaga and also money.
04:11Mas marami naman ang mga bata o mga edad 4 hanggang 17 ang may mental health disorder.
04:17Ilan daw sa mga dahilan ng pressure sa pag-aaral, labis na paggamit ng social media,
04:21mga problema sa pamilya, bullying at peer pressure.
04:24Sa dami ng mga Pilipinong nakararanas ng karamdaman sa pag-iisip,
04:29marami rin ang hindi man lang nakapagpapatayin o nakapagpapagamot.
04:33Very important na magpakonsult sila sa isang doktor because itong mga mental health conditions na ito ay highly treatable.
04:42Base sa pag-aaral, mahigit labing isang porsyento lang daw na mga Pilipinong may problema sa mental health ang nagpapagamot.
04:47Pinakakaraniwang dahilan ang kawalan ng sapat na pera para magbayad sa doktor at magpagamot.
04:54Sinisiguro ng bata sa ilalim ng Mental Health Act ang karapatan ng mga Pilipino na mapangalagaan ang kanilang kalusugang pangkaisipan
05:01sa pamamagitan ng mga serbisyong abot kaya, sapat at dekalidad.
05:06Ang tanong, ito nga ba ang nararanasan ng ating mga kababayan?
05:10Ilan sa mga itinakda ng Republic Act 11036 ang mga sumusunod?
05:17Dapat kasama sa basic health services ang mental health services,
05:21partikular sa barangay at munisipalidad o syudad.
05:24Dapat din daw magtatagang gobyerno ng community-based mental health care facilities
05:28na magbibigay ng atma at sapat na mental health care services.
05:33Bukod sa mental health professionals,
05:34dapat din daw ang Department of Health ay sinasanay at binibigyan ng supplies
05:38ang barangay health workers para mapalawak ang pangunawa sa mental health.
05:43Pero ayon mismo sa NCMH o National Center for Mental Health,
05:46malaking mga hamon ang kinakaharap nila.
05:49Una, kulang ang mental health professional sa bansa.
05:520.6 o wala pang isa ang psychiatrist sa kada isandaang libong Pilipino.
05:58We are aware that medyo kulang talaga in terms of manpower.
06:04But hindi naman tayo pwedeng maupo na lang at sumurender.
06:08Number one is representation with the law, sa legislation,
06:14na maipasa para mapadali ang mga requirements for being a psychiatrist or a psychologist.
06:21Ang Department of Health ay may tinatawag na resource-statisfied framework.
06:26Yun nakatugon sa amin na magtayo ng mga specialty centers all over the Philippines regions
06:31para matugunan yung mga acute psychiatric issues.
06:37Nagbibigay rin naman daw ng libre gamot at konsultasyon sa mga pampublikong ospital.
06:42Yun nga lang, parte na ng realidad ang pila sa mga ospital.
06:45Dito lang sa NCMH. Halimbawa, 200-300 pasyente raw ang nag-walk-in kada araw.
06:52May 24-7 suicide hotline din ng NCMH.
06:56Sabi ng NCMH, marami ang tumatawag sa hotline.
06:59Actually, pre-pandemic, we are just receiving around 400 calls per month.
07:05But during the pandemic, up to the quadrupled.
07:08I think the latest census for this year is it averages around 16,000 calls per month.
07:14It is being manned by our crisis responders.
07:18Ang aming responders ay on two ships.
07:22So talagang kahit anong order, 24-7 yan.
07:27Bukod sa pamahalaan, may mga pribadong organisasyon tulad ng Healthy Mind Manila na kinabibilangan ni Sandy.
07:34Napakalaking tulong daw na magkaroon ng komunidad na nagsusulong ng advokasiyang pangalagaan ng mental health.
07:39Important siya kasi, it's para siyang sa kaibigan, di ba?
07:48You share a rapport or you feel safe in sharing your problems or finding help with other people who are similar to you.
08:01Hindi lahat ng sugat nakikita, hindi lahat ng daing malakas.
08:07Kaya sa mundong marami ang may nakatagong pagdurusa, piliing mas maging maunawain at mabuti, dahil hindi natin alam ang pinagdaraanan ng bawat isa.
08:19Ito ang unang balita, Darlene Kai, para sa GMA Integrated News.
Be the first to comment