- 11 hours ago
For this special episode of Howie Severino Presents, the team travels to the northernmost province of the archipelago to look for the last traditional stone houses, a distinctive feature of Batanes that is rapidly disappearing.
Some of these houses have been standing for more than a hundred years, a symbol of Batanes’ rugged ingenuity. But recent restrictions on harvesting local wood and other native materials have hampered their repair. Home owners are shifting to cement and more common shelter designs, erasing a unique cultural treasure.
Racing against time, a collaborative effort by university-based engineers and architects, the DOST, and indigenous builders has created a prototype of a reinforced traditional house.
Is this the solution to a vanishing heritage? Severino and his team journey to a sea-swept corner of Batanes to find out.
Some of these houses have been standing for more than a hundred years, a symbol of Batanes’ rugged ingenuity. But recent restrictions on harvesting local wood and other native materials have hampered their repair. Home owners are shifting to cement and more common shelter designs, erasing a unique cultural treasure.
Racing against time, a collaborative effort by university-based engineers and architects, the DOST, and indigenous builders has created a prototype of a reinforced traditional house.
Is this the solution to a vanishing heritage? Severino and his team journey to a sea-swept corner of Batanes to find out.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Hello, Podmates! Mula sa Batanes, ang pinakadulong probinsya ng Pilipinas.
00:21Welcome to our special episode on Howie Severino Presents
00:24Stone by Stone, Saving the Heritage Houses of Batanes.
00:29Enjoy watching and listening!
00:45Kung may bato-bato sa langit, dito sa Batanes, may bato-bato sa mga bahay.
00:50At sa pagtama ng mga sakuna, hindi sila nagagalit.
00:54Tumitindig lang, paulit-ulit.
00:57Umangkop sila sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga bahay na bato
01:02upang makayanan ang malalakas na bagyong karaniwan sa probinsya nito.
01:06Sa paglipas ng panahon, unti-unting naglaho ang mga bahay na bato.
01:12Ngunit, sa isang araw, mahigit dalawang daan ang gumuho.
01:17Umaga ng ikadalawamput-pito ng Hulyo 2019,
01:26tatlong magkakasunod na lindol ang yumanig sa mga isla ng Batanes.
01:30246 na bahay ang nawasa.
01:35Halos lahat mga tradisyonal na ibatan house.
01:38Matatag ang mga bahay laban sa bagyo,
01:41pero ibang usapan ang malakas na lindol.
01:44Ang mga bahay na matagal ng simbolo ng tibay,
01:47ngayon ay nahaharap sa panibagong panganib.
01:51Ito ang nagbigay daan para simulan ang isang proyektong pakay sa giping
01:57ang mga tradisyonal na bahay ng Batanes.
02:02Ayon kay Engineer Ralph Reyes ng Cagayan State University,
02:05halos tatlong taon nilang pinag-arala ng mga bahay na bato
02:09at kung paano mas patitibayin ang mga ito.
02:13Nag-start po yung project 2019
02:16nung nagkaroon ng earthquake dito sa Batanes.
02:19So nung nangyari yun sir,
02:21siyempre naging concern yung regarding sa mga houses
02:24na nasira, mga ganyan,
02:26na bakit di natin gawa ng proposal
02:29yung sa ibatan houses
02:30na gagawa tayo ng design
02:32na pwedeng ma-adapt nila sa Batanes.
02:40Sinuportahan ang proyekto ng Department of Science and Technology.
02:44Why this particular project?
02:46Well, na-recognize namin yung value kasi ng heritage
02:50and heritage in lives of people.
02:54And siyempre, from a SNP agency point of view,
02:59we have to inject elements of science, technology and innovation
03:03in complementing that desire or aspiration of people
03:08to preserve their heritage.
03:09So sabi namin,
03:11why don't we support some projects that are going in towards that direction?
03:15Inaral muna ng mga profesor ang lahat ng aspeto ng paggawa ng mga bahay
03:21kasama na ang mga unang pagsasaliksik ng mga dalubhasa
03:25tulad ni Dr. Florentino Ornedo na tubong sabdang isang isla sa Batanes.
03:30Sa isla ng Batan, sa Batanes, matatagpuan ang isa sa pinakamatandang
03:38Ivatan House sa bayan ng Ivana.
03:40Ang tinaguri ang House of Dakay.
03:44Itinayo ito noong 1877.
03:47At ngayon, isa na itong UNESCO heritage structure.
03:50Okay, kasama ko ngayon itong si Lani Barbara Estrella Vaso
03:55na tiga rito sa Ivana.
03:57Siya ay apo ni Dakay, ni Jose Dakay Estrella
04:02na naging may-ari nitong bahay.
04:06At ito na lang ang natitirang bahay na bato dito sa Ivana na buo pa.
04:16Isa siya sa limang bahay na nakatayo pa noong lumindol dito sa Ivana noong 1918.
04:26Halos lahat ng mga bahay na bato ay nagbagsakan.
04:30Ito lang yung naging na-maintain na hanggang ngayon.
04:34Kasi yung ibang mga bahay na na-renovate na parang na-modern na siya.
04:41Ito pala ng original?
04:42Opo.
04:43Na bakod?
04:44Yung bato?
04:45Opo.
04:46So hindi lang ito bato, coral?
04:47Corals po.
04:48Ang kita naman po yun.
04:49So halo-halo, no?
04:50Opo.
04:51Tapos yung Kogun.
04:52Siyempre yung Kogun pinapalitan yan.
04:53Opo.
04:54Pinapalitan po yan.
04:55Pagka medyo makapal yung palit niyan, maabot ng 30 years.
05:0130 years?
05:02Opo.
05:03Pero yun.
05:04Hindi na siya ganun kakapal eh.
05:06Pinalitan lang to nun 2023.
05:08Ano yung gusto yung malaman ng mga kabataan ng batanes tungkol sa mga bahay na ito?
05:14Kung gano kahalaga tsaka yung katibay ng mga dati.
05:19Kasi ngayon na puro na disemento eh ngayon yung yali sa mga corals, makita pa nila na mas matibay siya sa ano.
05:28Parang diyan na ang galing yung resiliency ng taga batanes.
05:32Pagka yung may bagyong malalakas, pag nasa loob ka, tas sarado lahat, hindi mo ramdam yung malakas na hangin.
05:39Pero pag lindol, delikado na.
05:41Pag malakas na malakas na siguro.
05:43Dito sa sulok na to ay mga litrato ng mga ninuno ni Ate Lani, ni Lani Estrello Vaso yung caretaker dito.
05:55Wala nang gumagamit at talagang pang-display na lang itong bahay na to.
06:00Dahil pati yung pamilya ay nakatira na rin sa mga tinatawag na modern houses na may cemento at iba na yung material.
06:10So, kung baga, parang naging museum piece na lang ito.
06:21Hinanak namin sa batanes ang mga bahay na bato na tinitirhan pa.
06:25At meron daw dito sa bayan ng Uyugan.
06:28Sa kabuan, may labing-anim na ivatan house ang nakatayo pa rito.
06:32Gaya na lang ng bahay ng head teacher ng Uyugan Elementary School na si Michael Ryan Kabugaw.
06:39Ang masasabi ko is we are very lucky that we still live in this kind of house na Iwatan house.
06:45Kasi napaka maganda pagdating sa bagyo, pagdating ng mga bagyo, napaka safe.
06:51Then pagdating naman ang mainit na panahon, napaka-presco.
06:54So, we are very lucky.
06:56Pati lining dito.
06:57Naitayo ang bahay nila bago pa man sumiklab ang ikalawang digmaang pandaigtig.
07:02And strong typhoons na talagang secure na secured yung loob.
07:09Although we also have the preparations ng pagdataali.
07:12Kasi yung bubong minsan, yung kogon baka nilili.
07:14Para nilili pa rin.
07:15Yan talagang protection sa ano.
07:18Then sabi ko, halwa pagdating naman ang mainit na panahon,
07:21open yung mga windows namin.
07:23Then hindi kailangan ng electric pan.
07:26So, yun ba.
07:27So, malaking advantage yun na parang may natural temperature control.
07:31Yes.
07:32Di ba?
07:33So, bakit pa nag-iibang klaseng bahay pa yung ibang tao rito?
07:37I think, sir, kasi da sa materials.
07:40Unang-una yung lime, wala nang lime ngayon dito sa amin.
07:45Yung mga bato parang limitan na rin yung pinapayagan na gamitin.
07:49Saka, siguro para mas mabilis yung pag-built ng bahay.
07:53Kasi kung susundan ito, for example, the wall is around 1 meter yung thickness.
07:58So, yes.
07:59Wow.
08:00Pero in general, sa tingin mo yung mga tigarito at yung mga new generation,
08:07proud pa rin sila sa ganitong tradisyon?
08:10I think proud pa rin.
08:12Proud pa rin po kami.
08:13Lalo-lalo na ako proud pa rin ako sa bahay namin talaga.
08:17And siguro as much as possible kung nga yung i-maintain hanggang sa i-maintain at i-maintain po namin yan.
08:23I do hope that in the future,
08:25pag natin ang time na sila na yung magbibuild ng kanilang own house,
08:28they still consider making.
08:31Kahit siguro, kahit modern na yung materials,
08:33pero ganun pa rin yung parang itsura.
08:3776 na taong gulang na si Nanay Priscila.
08:40Mas matanda pa rin sa kanya ang kanyang bahay.
08:43Ang inuuna nilang gawin is, i-construct is kusina.
08:50Yan ang inuuna?
08:51Opa.
08:52Bakit?
08:53Eh, siyempre.
08:54Paglutuan.
08:55Pwede ka naman matulog.
08:57Okay.
08:58So, parang all in one.
08:59Pwede ka matulog dito.
09:00Kumain, dinaro na sala.
09:02Opa.
09:03Anim na magkakapatid, si Nanay Priscila ang mag-isang nakatera rito.
09:07Dati siyang guro at hindi na nag-asawa.
09:10Mas gusto niyo bang tumira sa ganitong bahay o doon sa mga ibang klaseng bahay?
09:16Pwede naman akong tumira sa itong bagong ano.
09:23Ako kasi nung naiwan akong mag-isa.
09:27Matibay pa itong dalawa.
09:29E alam na na, iwanan ko sinong at saka sirain.
09:34Kaya naiwan ako dito.
09:38Lalo na ngayon, madalang na yung ganit native house sa Batanes.
09:44E para mayroon pang makita yung bagong generation na ano nila ay yung bahay ng mga lolo nila noon.
09:56Bakit mahalaga yun para sa inyo?
09:58E dapat malaman natin yung kung saan tayo galing.
10:04Saka para ano nila yung buhay ng mga lolo ni nono natin.
10:11Hindi na mabilang ang mga bagyong dumaan sa kanyang bahay.
10:16Ngunit nakatayo pa rin.
10:18Ako hindi ako masyadong matatakot sa hangin kung bumabagyo.
10:23Kasi wala pang nabual ng bagyo na ganitong bahay sa Batanes.
10:29E minsan kung hindi nakatali ng mabuti sa labas, mayroong natatanggal na kugon.
10:36Pero pwede mo namang siksikan yan.
10:39Ang kinatatakot ako is yung alon kung bumagyo dahil 4 times na siyang naka-
10:46Pumasok dito?
10:47Opo.
10:48E delikado na yung tsunami?
10:50Opo.
10:51Wala pang tsunami?
10:53Yung dalawang na ano dito, na announced na tsunami,
10:57lahat ng tao pumunta sa bundok dyan at sa bundok dito.
11:02Pero hindi na nakarating dito.
11:04Yung Japan nung 20.
11:06Hindi umabot?
11:07Hindi.
11:08Ang kapitbahay ni Nanay Priscilla na si Arthur,
11:13na abutan naming kapapalit lang ng bubong na gawa sa kugon.
11:17Bakit nyo kailangan lagyan ng bago?
11:20Masisira na?
11:22O, masisira na.
11:24Yung pinaka-tuktok niya kasi,
11:26every 2 years kami pinapalitan ito.
11:30Bakit 2 years?
11:31Oo, pinapaintain ito.
11:33Pag yung nasisira na, pinapalitan.
11:36Minsan, taon-taon, di ba,
11:38pag medyo sira, sinira ng bagyo.
11:41Kalimitan kasi, pag bagyo, nasisira to.
11:44Yung pinaka-tuktok.
11:46Ano ba yung huling bagyo dito?
11:48Juan.
11:49Juan.
11:52Ang mga pagbabago ng mga pamayanan dito sa Batanes,
11:55nasaksihan ni James Richard Cabuga,
11:58dating school principal at ngayong alkalde ng maliit na bayan ng Uyugan.
12:03In terms of infrastructure siguro,
12:06dito sa bayan ng Uyugan, marami ng changes sa istilo ng bahay.
12:13Unti-unting nalesen yung mga traditional Ivatan houses natin,
12:18yung vernacular houses natin.
12:20Dahil na rin siguro sa, medyo mahirap ang pagputol ng kahoy,
12:26yung pagkuhan ng mga materialis.
12:29So, when you were young, marami pa?
12:32Marami pang stone houses?
12:33Yes po.
12:34Marami pa?
12:35Marami pa.
12:36Actually, member din kami previously,
12:38nung kamanyidungan group na yan.
12:41Ang tatay ko, dating member doon.
12:43At marami.
12:44Marami sila.
12:45Kasi paliwanag lang po yung grupo na yan.
12:47They call it kamanyidungan.
12:49Kamanyidungan.
12:50Kamanyidungan.
12:51Kamanyidungan.
12:52From the word manidung.
12:53Or to help.
12:54Okay.
12:55So, ito yung isang organization na yung mga members nito ay obligadong mag-render ng service kapag may repair ng bahay o gagawa ng bahay.
13:10At obligado silang mag-donate ng mga materialis.
13:14So, ang asosasyon na ito is one of the oldest civil society organizations here siguro sa buong Batanes kasi recorded mga sa record nila is since 1933.
13:29So, 1933 past yan.
13:32Tuloy-tuloy yun.
13:33Hanggang ngayon?
13:34Almost 100 years na?
13:35Yes po.
13:36Kaya ang naging festival ng municipality natin sa Uyugan is the Kamanyidungan Festival.
13:41Oh, okay.
13:42So, that's based on a culture of cooperation.
13:45Yes po.
13:46Yes po.
13:47Mga isang cooperative organization.
13:49In other words, tutulungan kita ngayon, pero in the future tutulungan mo rin ako.
13:52Yes po.
13:53Parang time banking ba na ikaw ngayon ang tutulungan.
13:56So, pag akong ngailangan, na time na ako naman ang ngailangan, ako naman ang tutulungan ng grupo.
14:03Nabanggit nyo kanina na yung isang pagbabago ngayon ay nawawala na yung ibang stone houses.
14:10Bakit po?
14:11So, yun na rin siguro yung efekt ng unang una, nagmahal ang mga materiales.
14:18At napakahirap kumuha ng mga materiales na yun.
14:23Mga kahoy, yung native na kahoy na angkop talaga para sa vernacular houses namin.
14:32Kasi hindi basta-basta yung pagpili nila ng kahoy na ilalagay doon eh.
14:37So, kailangan mo yung mga kahoy na yung medyo mahirap atakihin ng anay.
14:44At meron kami mga local wood dito na molni at yung isa yung isa is chipuho.
14:51Ang chipuho is itong mga kagaya ng mga nakatway doon, may mga lalaking dahon.
14:58Yung ba yung parang ganyan? Parang breadfruit?
15:01Yes po, breadfruit po siya mismo.
15:03Taong 1994 nang idiniklarang protected area ang probinsya ng Batanes.
15:09Mula noon, ipinagbawal ang pagputol ng anumang puno rito
15:13na pangunahing materiales sa pagbuo ng mga tradisyonal na bahay.
15:18Ang pagkakaiba ng protected area namin dito sa Batanes is buong probinsya.
15:25Buong probinsya is protected.
15:27Doon sa ibang lugar may certain area silang protected.
15:31Correct.
15:32Parang yung Sierra Madre.
15:34Lahat ng isla sa inyo covered?
15:35Opo, lahat. Lahat ng isla.
15:37Okay.
15:38So, on the one hand,
15:40siyempre mahalaga yung maging protected area kasi protectado nga kayo.
15:44Pero on the other hand,
15:46hindi nyo naipagpapatuloy yung inyong cultural tradition.
15:50So, hindi rin maganda yun.
15:51Yes.
15:52Parang mayroong mga magandang effect ito.
15:55Kagaya nung hindi basta-basta maibenta sa foreigner o sa nanibatan yung mga lupa namin.
16:03So, maganda.
16:04Napi-preserve para sa ano.
16:07Pero on the other hand,
16:08meron namang mga naging problema.
16:13Lalo na kung minsan kaya nadidila yung ibang mga government projects namin dahil sa kailangan mong mga ECC.
16:21On the whole,
16:22do you support being a protected area or
16:26mas nakakaharang ba yan sa progress ninyo?
16:31Considering the good effects,
16:35parang kailangan natin mamaintinin.
16:38Pero ang nakikita kong solusyon sana is kung pwedeng baguhin na yung specific areas na lang dito sa Batan Island
16:50ang i-declare as protected area.
16:54Hindi buong probinsya?
16:55Hindi yung buo.
16:56Hindi yung buong probinsya.
16:57So, halimbawa yung mga watersheds natin,
17:01kailangan ma-declare siyang protected area.
17:05Pero dito sa may community, lalo na yung mga government projects tayo.
17:14Sa bayan ng Uyugan,
17:15may pinakamaraming natitirang native houses sa isla ng Batan.
17:19Pero sa paglilibot namin dito,
17:21tumambad sa amin ang iba't ibang kalagayan ng mga bahay.
17:24Maliban sa mga napreserva pa,
17:27may mga gumagamit na ng mga ibang materyales.
17:30Halos karamihan ng ibang bahay moderno na,
17:33para mga karaniwang nakikita sa ibang lugar.
17:37Ang dami na talagang mga vernacular houses na nasira na lang,
17:44nawala na lang ng bubong,
17:45tapos hindi na nagagamit.
17:48Dahil unang-una,
17:50mahirap makaproduce ng mga materyales na yan.
17:54At napakamahal na rin ng cost of labor.
17:58So ang ginagawa ng LGU,
18:01ang ginagawa para makatulong dito sa kamanyidungan,
18:04mayroon siyang binibigay na tulong.
18:11Sa pagtutulungan ng DOST
18:13at ang Philippine Council nito na be shared,
18:16kagayan State University at mga leader at komunidad dito sa Batanes.
18:20Masusing pinag-aralan ng mga bahay na bato
18:23at kung paano ito patatagin laban sa sakuna.
18:27Dalawang taon isinagawa ang proyekto.
18:30Kasama na rito ang halos isang taong pagtatayo
18:32ng Modern Resilient Ivatan House.
18:36I-invite namin yung mga elders
18:37hindi lang dito sa Batanes,
18:41pero pati doon sa Kwancer,
18:43sa other islands dito sa Batanes.
18:46Nagkaroon kami ng discussion
18:48and then during the discussion,
18:50na-appreciate nila yung design
18:52for the Disaster Resilient Ivatan House.
18:55and willing sila for the adoption
18:58ng mga ganitong klase para ma-preserve yung
19:00yung mukha ng Batanes na ito nga po, yung Stone House.
19:06So, sa appearance,
19:10mukha siya talaga ang traditional.
19:12Yes po.
19:13Paano naman siya naiiba sa traditional?
19:15Architecturally,
19:17kamukha siya nung sa Ivatan Houses.
19:19Pero kung titignan po natin yung loob
19:21nung bahay,
19:22nag-introduce na kami ng ribars.
19:25May bakal na po sa loob.
19:27And then, ginamitan na rin namin ng cemento.
19:30Kasi yung sa Lime po kasi,
19:31pag tumagal,
19:32madali siyang mag-pulverize
19:34and pag may sudden movement,
19:35na doon na po nag-istart yung...
19:37Vulnerable siya sa Lindhol?
19:38Yes po.
19:39Kung baga,
19:40yung mga unang design,
19:43ginawa para sa Bagyo.
19:45Yes po.
19:46Pero yung nakita niya sa 2019,
19:49vulnerable siya sa Lindhol.
19:51Yes po.
19:52And then yung in-adapt na rin namin yung
19:55yung ginagawa nilang design
19:58para doon sa roofing
19:59and then yung pag-lay,
20:01yung technology nila sa pag-install
20:03ng mga bato.
20:04Kaya yung mga kasama po namin
20:06naglagay ng mga bato
20:07is yung mga talagang bihasa,
20:08yung mga mason po nila dito.
20:10Bakit mahalaga na kailangan
20:12traditional design?
20:13Traditional design, sir,
20:15kasi kung iisipin mo yung batanes.
20:18Pag sinabi mong batanes,
20:19ang iisip mo yung magandang view,
20:22tapos isang mag iisip po din
20:24is yung stone houses nila dito sa batanes.
20:27So yun yung nagiging symbol,
20:28image na ng batanes sa atin sa mainland
20:31kung masasabi yung batanes.
20:33So kaya,
20:34very important na makita
20:36yung architectural design pa rin
20:39yung tradisyonal na batan house.
20:41So speaking dun sa mga
20:43sa layout ng mga stones niya,
20:46yung traditional technique pa rin yung ginagamit,
20:48yung sa may roofing,
20:50kung ano yung way ng paggawa nila,
20:52yun din po yung ginagamit nila.
20:54The use of materials na rin, sir.
20:56Kasi yung use of materials niya,
20:58example sa mga kahoy,
20:59mga ganyan.
21:00Yung kahoy po kasi,
21:01mahirap nang kunin dito.
21:03Siyempre especially,
21:04itong batanes is protected area po.
21:07Ngayon yung mga kahoy,
21:08hirap na po kaming makahanap ng mga kahoy.
21:10So ang ginamit na po namin
21:11is,
21:12magagaling na sa mainland
21:14o magagaling na sa Manila
21:15yung ginagamit na kahoy.
21:17Ang kanilang research
21:18ay nagbunga ng librong RACU,
21:20A Morphology of Ivatan Houses.
21:23Idinitalya rito ang labing apat na puno
21:26sa batanes
21:27na ginagamit sa mga tradisyonal na bahay.
21:30May kahoy para sa bubong,
21:32meron para sa sahig,
21:34at iba naman sa mga pintana at pintuan.
21:38So it's actually a portrait
21:39of Batanes' environment as well,
21:41reflected in the house.
21:43So yun ang nakita kong isang bagay
21:45na ginawa niyong libro.
21:47More or less yun yung isa sa mga ina-anticipate natin,
21:49yung full documentation,
21:50not only of the techniques in-house construction,
21:53pati yung inventory ng materials
21:56both local
21:57and what can be sourced from elsewhere.
22:00Kasi sa ngayon,
22:02in general naman talaga
22:04may scarcity ng materials for building.
22:07And of course,
22:09the local wisdom dictates
22:11na you source it locally.
22:13Kaya lang,
22:14with all of these restrictions
22:15from laws,
22:16I think we need to review
22:18and adapt.
22:20Adapt maybe while the review is being made,
22:23but push on with the review
22:24so that we can reconsider
22:26some of the things
22:27that we are thinking
22:28that might be too restrictive,
22:30that can be relaxed
22:32because after all,
22:33these are for the benefit of the people.
22:36Kung pwede naman pala siyang
22:38sours sustainably,
22:39maka pwede rin magkaroon ng programa
22:41para, for example,
22:42mag tree planting ka
22:43para suya habit and abundance.
22:45Yung yung pwede rin ma-identify
22:48na next set of interventions.
22:50Kung
22:51we just have to think out of the box.
22:53hindi naman ibig sabihin na
22:55scars ngayon,
22:56bukas wala na.
22:57Kung hindi,
22:58lalagyan rin natin ng
23:00sistema
23:01para maiprovide natin yung source na yon
23:04in a foreseeable future.
23:06So, kung gagamitin natin
23:09itong nalaman natin dito,
23:10itong natutunan natin dito
23:12as a way to determine
23:13what is
23:15the carrying capacity
23:17of the Batanes Island.
23:18If ever we are going to
23:20pursue restoring houses
23:22and even like
23:23yun nga, parang beyond that
23:24baka siguro building
23:25new ones, no?
23:27Ano yung sustainable rate
23:29at which we can get something
23:31out of our environment?
23:33Natingin ko, malaking tulong yung
23:34experience natin dito
23:35kasi they've been there,
23:36they've done that,
23:37they did their inventory of
23:39materials, they did
23:40calculation of how much
23:41resources that it took
23:43to get to how it looks like
23:46right now, no?
23:47And sana yun ang i-consider
23:49kapag nire-review na yung Batas.
23:51So, mayroon Indigenous
23:52People's Rights Act.
23:54And then, mayroon ding Batanes
23:56Landscape Act 89,
23:58R.A. 8971.
24:00So, yun yung mga nakikita namin
24:02na pwede ba,
24:03upuan natin to once and for all
24:05and find some kind of
24:06compatibility and clarity
24:09once and for all.
24:10Kasi, it's one in the same
24:12landscape, it's one in the same
24:13location, it's one in the same
24:14country anyway.
24:15So, wala naman sigurang masama
24:18sa panahon ngayon na mag-revise
24:20tayo ng mga provisions
24:21para lahat ay alam kung saan
24:24patungo.
24:25Kasi, I think, yun yung nga,
24:26with that kind of uncertainty,
24:27actually, everybody is like suffering.
24:29The environment is suffering,
24:30the people is suffering.
24:31Bakit natin sila
24:33pahihirapan kung meron naman tayong
24:36paraan para ito ay mabago.
24:38At hindi naman na tayo mag-aalala
24:40na kung babaguhin natin ito,
24:42alam na natin aling mga bahagi
24:44nun yung kailangan natin
24:45baguhin at klaruhin.
24:47In other words,
24:48meron mang win-win solusyon.
24:50Yes.
24:51Where the environment wins,
24:52the community wins,
24:53the government is happy.
24:55Yes.
24:57Ika-anim ng Desyembre,
24:592025,
25:00na i-turn over sa
25:01Bayan ng Uyugan
25:02ang model house
25:03na pinagtulungan
25:04ng Cagayan State University,
25:05DOST,
25:06at ng komunidad.
25:09On behalf
25:11of the local government unit of Uyugan,
25:14it is with great honor
25:16and deep gratitude
25:18that I stand before you today
25:20to welcome you
25:22and to accept
25:23this modern resilient Pilatan house,
25:26a powerful symbol of innovation,
25:29heritage,
25:30and disaster resilience.
25:32This is a living proof
25:33of what science,
25:35tradition,
25:36and collaboration
25:37can achieve together.
25:39For us,
25:40the house
25:41is more than a shelter.
25:43It is a symbol
25:44of family,
25:45strength,
25:46culture,
25:47and survival.
25:48Thank you for help.
25:49Thank you very much.
25:50Thank you very much.
25:52Tulungan ng mga taga-Maynila
25:54at Cagayan
25:55kasama ang mga taga-Pamayanaan
25:57at LGU
25:58para patibayan ng tradisyon
26:00para sa kinabukasan.
26:03Natuklasan namin
26:04na isa itong makabagong modelo
26:06ng kamanyidungan
26:07o kabayanihan
26:09na likas din
26:10sa ating kultura.
26:11Kung ang bato-bato sa langit ay ang mga hamong ibinabato ng panahon,
26:17ang tanong ay hindi kung may iwasan natin ito,
26:21kundi kung kaya ba nating tularan ang batanes bilang isang bansa.
26:41Videography by Anthony Gonzalez and J.R. Herrera,
26:44edited by Pia Luna and G. Maccabili,
26:47and hosted and co-written by me, Howie Severino.
26:53Thank you, Podmates, for listening and watching until the very end of this podcast.
26:57Alam niyo na, nakakatalino ang mahabang attention span.
27:01Don't forget to like and subscribe,
27:03and binge-watch our videos for more.
27:05See you on the next pod.
27:06Pabuhay kayo at ingat lagi.
27:11Pabuhay kayo.
Be the first to comment