Aired (December 7, 2025): Join Doc Ferds Recio and Doc Nielsen Donato as they explore stories of wildlife rescue and survival in this week’s episode of Born to Be Wild.
00:00This is the most important part of our lives.
00:15For the help of our senses, there are different ways for
00:18to be able to return to the natural situation.
00:22The sea baby was born in captivity.
00:25They're here because they want to be able to return.
00:27This is the most important part of our lives.
00:32Let's try to make a help here,
00:36because it's the most important part of our lives.
00:43There is a great achievement
00:46for the world's four decades.
00:50Before we continue to return to the state,
00:53it's not endangered,
00:54it's not endangered,
00:55but it's not endangered
00:56due to this concern.
01:00We need to take care of it
01:01because it's a great tumor.
01:03Let's see what we can do.
01:12It's a great tumor.
01:13It's a great tumor.
01:14It's a great tumor.
01:15It's a great tumor.
01:16The tenes.
01:17The tenes.
01:24The tenes.
01:25Just like the two stages.
01:28It's all about life.
01:29The tenes.
01:30The tenes.
01:32The tenes.
01:33The tenes.
01:35There are aboutyi,
01:37the tenes.
01:38The process is not easy, but possible.
01:50Ang kanilang dibdib, namumula na parabang pusong nagdurugo.
02:10Ito ang critically endangered na ibon na negros bleeding heart.
02:15Ang ground dwelling bird na ito, parang malo.
02:17Imbis kasi na lumipad, naglalakad ito sa lupa.
02:24Ito rin ang dahilan para maubos ang kanilang bilang ayon sa veterinaryo ng Talarak Foundation na si Dr. Monica Atchensa.
02:31They are ground elves and they can be easily preyed on.
02:36And then also, wala na rin kasing natitirang forest ang negros.
02:4030% lang ng primary forest ang natitira sa negros.
02:45Natirahan ng mga negros bleeding heart.
02:47Mahirap silang i-breed kasi meticulous sila with the environment na kung nasan sila.
02:54If magput ka ng bleeding heart in a flock, they will not breed on their own.
03:00So kailangan meron silang specific area na sila lang dalawa.
03:05And walang sound, walang anything na makikita nila.
03:09Tinatayang nasa mahigit dalawang daan na negros bleeding heart na lang ang nasa wild.
03:17Kaya noong 2021, nagpadala ang Pilipinas ng 6 na pares ng negros bleeding heart sa Singapore para doon subukan ito paramihin.
03:25Sa Singapore, nanirahan ang mga negros bleeding heart sa Jurong Bird Park.
03:30Isang pasilidad na nangangalaga sa mga ibon na pinag-aaralan at pinaparami ng Manday Wild Group.
03:37Kailangan i-relocate ang mga negros bleeding heart sa Singapore dahil mas moderno ang pasilidad ng kanilang breeding program doon.
03:45Ito po ay para ma-insure na yung negros bleeding heart ay hindi po magiging extinct.
03:53Although baka mawawala dito, may security po na merong maiiwan sa ibang bansa na pwede nating hingin pabalik dito sa negros island.
04:02Ngayon taon, nagbalig ang 10 negros bleeding heart sa Pilipinas.
04:07At sinalubong ito ng aking partner na si Doc Nielsen.
04:09Ito yung mga pinaglagyan ng mga balikbayans natin yung mga umuwi ulit dito, coming home ng mga negros bleeding heart.
04:19So nakita natin yung mga speakers, kung gaano ka-dedicated sila na supportahan yung conservation ng negros bleeding heart.
04:28And dahil doon, sana ma-infect yung mga locals natin dito to help protect.
04:33Kasi without their participation, itong mga efforts na ito ay hindi makukomplete.
04:37Mula sa 6 na pares na ipinadala ng ating bansa, nagbunga ito ng 10 bagong offspring.
04:45Pansamantalang nanatili noon ang mga ibon sa quarantine facility para sanayin sa bago nitong kapaligiran.
04:54Sa ngayon, nananatili sa pangalaga ng Talarac Foundation ng 10 ibon para sa ginagawa nitong breeding program sa negros.
05:08Samantala, sa Palawan-Walda Rescue and Conservation Center sa Puerto Princesa, kabilang sa inaalagaan at pinaparami roon, ang Palawan hornbill.
05:20Naabutan ko pang nagilinis ito ng kanyang katawan gamit ang mahaba nitong tuka.
05:25Dahil endemic o sa Palawan lang ito nabubuhay, mahalaga na maparami ang populasyon nito.
05:34Sa tulong ng Katala Foundation, naitala ngayong taon ang kaunaunahan at matagumpay na captive breeding ng Palawan hornbill sa Darapalawan, matapos ang isang taon.
05:47Agresibo at mailap ang mga bisayens pati diro-lagsaw.
05:56Pero sa buhol, may kinikilala raw itong amo, si Miguela.
06:01Itinuturing daw na parang anak ni Miguela ang lagsao na si Baby.
06:16Paboritong laruan daw nito, ang lagaya ng tubig.
06:28Pagpumanta kami ng dumagat, nag-research kami, nakita namin yung lagsao sa Salaman.
06:52Gano'ng katagal ang nangyari bago niyo talaga naka-acquire at nai-uwi sila dito?
06:57Two years or three years before na-approve yung permit ko.
07:00Ihirap talaga. Yung requirements pa lang ng DNA, sobrang hirap na.
07:04Bukod kay Baby, may dalawa pang alagang babaeng lagsao si Miguela.
07:10Layo niya ng Central for Tropical Conservation Studies ng Salaman University na paramihin ang mga lagsao sa pamamagitan ng conservation breeding.
07:17Itong si Baby was born in captivity, so hindi na siya pwedeng i-release back into the world.
07:26But they're here because gusto na nilang magparami.
07:29Itong lahi ng DNA na ito is one of the rarest.
07:32Si Baby yung nag-iisang lalaki dito, there are two female deer, and siya lang yung nag-iisa.
07:40Galing ito sa Salaman University, kinuha nila at tinransfer dito para dito alagaan muna.
07:46Endangered species o hayop na nangangalip nang mawala ang mga besayan spotted deer.
07:53Tinatayang may 700 lagsao na lang ang natitira sa wild, ayon sa IUC and Red List of Threatened Species.
08:01Napansin ko may sugat sa dibdib si Baby.
08:04Kapapansin nyo dito, parang may mapulat, tapos it's round.
08:07Yung nilalangaw, no?
08:09So, karanihan yan, siguro nakuha niya sa sugat dito sa enclosure, o kaya kagat na mga insekto,
08:16or sa viral infection na usually results on its own.
08:20But since it's a wound, treat na rin natin.
08:25Try lang natin na humingi ng tulong dito kay ma'am, kasi kay ma'am lang siya lumalapit.
08:31Kakawa ka lang yung sungay, and then, dilinisin lang natin, bibigyan natin ang gamot.
08:40Okay.
08:41Okay na.
08:42Okay na.
08:43Okay na, pe.
08:44Okay na, pe.
08:45Mula sa pitong individual, naparami ng sentro pa hanggang sa apat na pong lagsaw sa kanilang pasilidad sa apat na dekada.
08:57Nakita ko ang dedikasyon ni Miguela sa mga lagsaw.
09:00If you want to really take care of wildlife, you have to go through the right process.
09:11Hindi yung, kukuha lang tayo sa wild, lalagay mo siya sa kulungan, tapos bahala na.
09:16Bahala na.
09:17Diba, ganun na nangyayari sa ilan eh.
09:18Ah, madame.
09:20But this is how you do it properly.
09:22You go through the right venues, you secure the right permits, and you make sure that you have the capability to provide for them.
09:31In goal kasi, endangered na talaga.
09:33Ang kanilang bilang, hindi madaling maparami.
09:36Pero sa tulong ng mga taong handang sumugal para sa kanilang lahi, kahit ako naman ang aantayin, hangad nating maging matagumpay ang kanilang pagpaparanin.
09:47Malalaking hakbang at matipinding sakripisyo ang ginagawa ng ibat-ibang mupo.
10:07Para lang masigurong patuloy na mabubuhay ang mga hayop sa mundo.
10:11Ibat-ibang mga kalunos-lunos na sitwasyon na mga pawikan na aming sinubukang tulungan sa loob ng labing walong taon ng aming programa.
10:23Kailangan namin niya kita dahil grabe yung mga tumor niya.
10:26Kaya't may tuturing na isang malaking tagumpay ang mahigit apat na dekadang paghihintay ng mundo.
10:33Bago tuloy ang ibaba ang estado nito muna endangered o nangangalib maubos tungo sa least concerned.
10:43Ito rin ang naging kapalaran ng Black Shama o Siloy ng Cebu na dekada nang hindi narinig bago muling sumilay ang hunin nito sa natitirang gubat ng Cebu.
10:55The Shama is one of the most beautiful birds that can sing in the forest.
11:03Maaga pa lang, naghahanda na kaming mag-dive sa Sulu.
11:17Perfect day to dive.
11:20Wala pang current.
11:22Nice weather.
11:26Palubog pa lang kami.
11:29Sumalubong agad sa amin ang isang malaking pawikan.
11:33At may kasama ito, si Donatello, ang residenteng pawikan sa isla.
11:43Pareho silang mailap.
11:48Sa di kalayuan, may napansin ang aking kasama.
11:54Kitsurang malaking bato na nababalutan ng lumot.
11:57Nang lapitan namin ito, isang nangihinang pawikan.
12:07Pero, nang masuri, buhay pa ito at nasa kritikal na kondisyon.
12:15Nagpa siya kaming iangat at tulungan ito.
12:18Halos puton na rin ang isang flipper o paliktik ng pawikan.
12:24May tumor yung pawikan!
12:30Kailanan namin ni Akito dahil grabe yung mga tumor niya.
12:34And we'll see what we can do.
12:36One, two, three.
12:38Fifty-fifty ang lagay ng pawikan.
12:57Kaya, sa dalampasigan na namin ito, ooperahan.
13:00Meron siyang labino-limang bukol.
13:09This is my OR today.
13:15At that, o? Yung neck niya.
13:17It's the neck of the tumor.
13:18Fibropapillomatosis ang tawag sa cauliflower-like tumor ng pawikan.
13:32Isa itong infection na sanhing ng herpes virus.
13:36At ang ganitong sakit ay posibleng makahawa sa ibang mga pawikan.
13:41Taking out the first tumor.
13:46Kapalang balak eh.
13:48Kapag hindi naagapan,
13:52pwedeng tuluyang manghina ang pawikan at mamatay.
13:56Kira makuha natin talaga yung mga lichin.
14:00That's a tumor, o.
14:01We have to take excise it completely.
14:04I think we're almost done with the sides.
14:09My last two stitches.
14:12And we're done.
14:15Bibigyan ko na ng antibiotics at saka pain reliever.
14:18Itong patient natin, ha?
14:20And in no time, ibabalik na natin siya sa dagat.
14:24Yung da, grabe ito yung mga natanggal natin sa kanya, o.
14:26Oh, this tumor.
14:27Bago pakawalan, sinuri ko muna kung may sapat siyang lakas para lumahoy.
14:39Wow, look at this.
14:42Our patient is ready to swim without all those tumors.
14:45Nice save, you know.
14:47This is a great thing.
14:48Sa tala ng International Union for Conservation of Nature, o IUCN Red List of Threatened Species,
15:061982 nang maging endangered ang estado ng pawikan sa mundo,
15:12kung saan maaaring tuluyan ang maubos at mawala ang mga ito.
15:16Dahil sa paghuli kawalan ng tirahan at polusyon.
15:20Gaya na lang ng aming nakunan sa sitwasyon nito sa Basilan,
15:27kung saan lumalangoy ito sa basura.
15:31Pero ngayong Oktubre, matapos ang higit apat na dekada,
15:37ibinaba na ang estado nito sa least concern sa mundo,
15:41kung saan tumaas ng 28% ang global population ng Green Sea Turtle.
15:46Ito ang natitirang gubat ng Cebu.
15:55Pero ang mas malaking bahagi nito, tapyas na ang gubat.
16:01Dahilan para putik ang umagos sa rumaragasang baha tuwing may malakas na pagulan.
16:06Nasa 10,000 hektarya ng kagubatan ang nawala sa Cebu o halos kasing laki ng Bantayan Island
16:15mula taong 2001 hanggang 2022 ayon sa datos ng Global Forest Watch.
16:21Pero ang mulisipalidad ng Alcoy sa Cebu, inilalaban ang kalanggubat.
16:30Sa nugas kung saan naninirahan ang endemic na black shama o siloy,
16:35nasa 1.6 hektarya na lang ang gubat na natitira.
16:39So akit tayo ngayon kasi ito daw yung active na time na nagpapakita itong siloy between 3 to 4 o'clock.
16:48Pero ang kalaban natin, baka umulan. So tara na, nakita tayo.
16:55Bago pa bumuhos ang ulan, sasamaan tayo ng Forest Warden na si Pedro para subukang masilayan ang siloy.
17:05Taong 2008 na mapasama ang siloy sa lista ng mga endangered na hayop.
17:11Dahil ang bilang nito aabot na lang ng 3,000 wild.
17:15According to Kuya Pedro, we've reached the territory of the siloy or the black shama.
17:21Kuya Pedro, itong lugar na ito, paano nyo nalaman na ito yung territory ng black shama?
17:27May assessment kami.
17:29Kasama sa taga-DNR, every quarterly may lagi buhat dito.
17:35Ang dating hunter na si Pedro, pangalaga na sa kagubatan at mga hayop sa wild ang pinagkakaambalahan.
17:44Para makilala at mapag-aralan ang mga ibon na makikita sa kanilang lugar,
17:50inaral niya ang tunog ng mga ito.
17:52At si Pedro, kaya raw gayahin ang huni ng black shama o siloy.
18:07Kaya pati ako, napahuni na rin.
18:10Matapos ang ilang huni,
18:19maliit ang itsura ng mga siloy.
18:25Pero higit itong nakilala dahil sa pagkantaan nito.
18:31Ang ganda ng huni niya.
18:32Ang balahibo ng ibon, kapag nasinaga ng araw, lumalabas ang asul na kulay nito.
18:42Naabutan naming naglilinis na kanyang katawan ang siloy.
18:46Tapos yung tuka niya, napakaliit lang.
18:49This indicates that it feeds on insects.
18:53Unlike mga fruit eaters, medyo mahaba ang tuka niyan.
Be the first to comment