00:00Iba-iba tayo ng buhay at kwento. Iba-iba din ang ating pinagdaraanan.
00:04Ang ilang nga sa atin ay may mga karanasan na hindi madaling kalimutan.
00:08Panorin po natin ito.
00:10It's okay not to be okay.
00:13Pero minsan, kahit ilang ulit nating sabihin yan,
00:16may mga panahon talagang hindi pa rin natin kayang tanggapin ang sakit.
00:20Nakilala namin ang isang empowered woman na piniling labanan ang takot at bumangon mula sa mapait ng karanasan.
00:27Itago na lang natin siya sa pangalang Barry.
00:30Sa likod ng kanyang mga ngiti ay mga sugat na hindi agad naghilom.
00:36Mga karanasang pilit niyang nilalabanan araw-araw hanggang sa unti-unting natutunan niyang muling bumangon.
00:44Nandun po yung pinsan ko na kaklose ko before.
00:49Mas matanda po siya sa akin ng mga 4 years.
00:52Pero dumating po sa time na one night po, bigla na lang po siya lumapit sa akin.
00:58And then sinabi niya po sa akin na pwede bang hawakan and stuff.
01:02At first po, kasi syempre inosente po ako during that time, 17 years old ako.
01:07So hindi ko po alam kung ano po yung mangyari.
01:13Ay, dumating ko na palang normal na nasa akin lahat na inawakal po yung mga private parts ko na out of nowhere po.
01:22And then, hindi po ako mapagsumbong.
01:25Syempre kasi mas iniisip ko po yung family ko na baka masira and stuff.
01:30Ayon sa mga pag-aaral, ang traumaticong karanasan ay maaaring magdulot ng matinding epekto.
01:36Hindi lamang sa ating emosyon, kundi pati sa ating physical at mental na kalusugan.
01:42Right now po, I'm doing well.
01:45And yung mga past experiences ko na naranasan ko, it made me stronger.
01:55And to be the woman that I am today po.
01:59Gaya ni Barry, marami rin sa atin ang tahimik na lumalaban sa sarili nilang mga battles.
02:05Alamin natin kung paano natin mas maiintindihan ang epekto ng trauma
02:09at kung paano natin matututunang maghilom dito lang sa Rise and Shine, Pilipinas.
02:22Mga car-spin, hindi lang po relasyon at masasayang alaalang, mahirap kalimutan.
02:27Pati na po ang mga karanasanan at dulot ng tinatawag po nating trauma.
02:30Pero paano nga ba harapin ang isang traumatic experience at paano natin ito ma-manage?
02:36Alamin natin ang sagot dyan, kasama natin ang psychiatrist na si Dr. Joan May Perez-Riparial.
02:42Magandang umaga po, Doc.
02:43Hello.
02:44Hello, good morning, Ma'am Diane, Sir Joshua, at sa lahat ng mga nakikinig at tanonood ng Rise and Shine, Pilipinas.
02:50Thank you for having me.
02:52Dr. Joan, thank you for also joining us again dito sa RSP.
02:55Alright, Doc, paano po ba malalaman kung mayroon pong trauma ang isang individual?
02:59Ano po yung mga signs o palatandaan na dapat pong bantayan?
03:04Yes. Thank you, Ma'am Diane, for this question.
03:07Pag may trauma, ang scientific basis kasi nito, Ma'am Diane, is na-activate ang ating fight or flight or freeze response.
03:16So from here, makikita natin na based doon sa ating response, yun yung mga signs and symptoms na ating mapapansin.
03:22So for example, in terms of cognition, ang ating emotions, maaari tayong magiging malungkot, we feel numb, for example, or siguro anxious at nahinit tayong nakakatulog ng maayos because of the trauma.
03:39And nagkakaroon tayo ng mga intrusive thoughts, mga thoughts na paulit-ulit about the traumatic event.
03:44For example, through nightmares, nakakaroon din tayo ng mga flashbacks of the incident, of the traumatic incident.
03:52Maaari also na may avoidance. We avoid talking about the trauma.
03:56Kasi again, siguro pag we are put in a position na naririmind tayo of the traumatic experience,
04:04ay bumabalik yung alaala at the negative na mga symptoms associated with it.
04:09And also, because of that fight, or yung response natin, ay nagkakaroon tayo ng mga hypervigilance na symptoms.
04:17Meaning siguro, konting halimbawa, if trauma is due to disaster, natural disasters or calamities,
04:24konting ulan lang, natatakot ka agad tayo, madali tayong ma-startle, or nagmamasid tayo sa ating paligid.
04:31Kasi in trauma kasi, ang core na nangyayari sa isang individual is nagkakaroon ng threat sa kanyang safety.
04:40So meaning that safety is, in a way, we feel na parang may breach of trust and safety sa atin kung kahit nagkakaroon tayo nitong mga signs and symptoms.
04:50Alright, Doc, paano po yung halimbawa, merong tayo nagawa, or for example, ako, may nagawa ko sa isang tao na na-trigger ko yung trauma niya,
04:59tapos bigla na lang naiyako, nagpanik, o nagkaroon ng discomfort, or flashback.
05:06Paano po yung mamanage?
05:07Like for example, hindi ko po sinasadya na may magawa akong bagay na nag-trigger doon sa trauma ng isang tao.
05:12Ano pong dapat kong gawin para kahit pa paano ma-neutralize, or paano po agak?
05:19Oo, yes, Sir Joshua. Ito naman kasi, I'm sure na kung sino man ang nasa posisyon na ganito,
05:26wala namang intention, di ba, Sir Joshua, na to reactivate or ibalik natin yung ating kausap to that traumatic na experience na yan.
05:37So walang intention na masama. But siguro, ang next natin gagawin dito is to reassure the individual na we are here to help kung kinakailangan,
05:48let's make them feel safe, and help them to regain that sense of control na nawala because of that traumatic na experience.
05:58Sir Joshua, kasi pag ang isang individual ay dumaan sa isang traumatic experience, yun din pala.
06:04Aside sa safety, they feel na nawawalan sila ng control sa mga bagay-bagay.
06:10So as a friend na nandun kasama sa ating kaibigan na dumaan sa trauma, magiging mindful din tayo sa ating mga words.
06:18Mas dapat, mga non-judgmental ang ating stance always, at mas maganda, if we are not sure kung ano ang sasabihin,
06:26then we can always stay silent lang, lalo na kung tingin natin is medyo sensitive ang topic, at reassure lang natin.
06:34In fact, Sir Joshua, yung physical na presence natin, enough na yun to make them feel na they are safe from any form of harm,
06:43at may kasama sila, hindi sila nag-iisa during a stressful or traumatic na incident.
06:50So better to keep safe, to remain silent kung if we are not sure what to say,
06:56and kung may sasabihin man tayo, it's to reassure them na hindi sila nag-iisa,
07:00and we are here to support them, to help them, and to keep them safe from any other form of harm.
07:07In relation to that, Dr. Joan, can an individual really overcome yung kanyang trauma na bit-bit hanggang ngayon,
07:15or forever yung naanjaan at kailangan mo lang i-manage? I'm curious, I want to know.
07:21Yes, Ma'am Dayan, maaaring kasi na over time, the emotions medyo less na yung intensity.
07:28Maaaring heightened ang emotions during the impact of the trauma, during the time of the traumatic event,
07:35and slowly, it's a process always, Ma'am Dayan, yun always, and reminder natin na
07:40ang healing and recovery from any form of traumatic event, hindi siya yung overnight,
07:47na hindi siya yung merong specific na timeline na dapat by one month, okay ka na, hindi, walang ganun.
07:52So, kanya-kanya tayo ng pagdadaanan na proseso, so mas maganda, huwag madaliin, and we go through the process of healing.
08:01And kung halimbawa, very painful, yes, let's feel the pain.
08:06Kung kinakailangan umiyak, umiyak tayo, express natin ang ating emotions,
08:10because through these processes, ay nagkakaroon din ng sense of clarity,
08:16parang naiisip natin ano nga ba ang ating mga coping mechanisms na nakakatulong,
08:21ano ang mga supports available for us, at nagkakaroon ng sense, no, kung ano ba ang nangyari sa atin.
08:29And again, through the process, maaaring may mga, sa question mo, Ma'am Dayan, kanina,
08:34maaaring may mga reminders, for example, kung may maamoy tayo sa ating five senses,
08:39na may maamoy, or mayroon tayong makita, may marinig tayo ng music, for example,
08:44which would remind us of the traumatic incident or event, maaaring mag-reactivate ang ating emotions,
08:51but in a more, in a milder form, parang gano'n na siya,
08:54kasi through time ay mas nagiging, mas nagsasubside din ang emotions.
08:59Of course, with the proper, ano to, Ma'am Dayan, ha, with the proper support also from family and friends,
09:05and knowing, ano na yung mga makakatulong sa atin na coping strategies.
09:12Alright. So, what you're saying, Doc, is yung trauma na minsan na dinadala na matagal na ng isang tao,
09:19pwede siya maging simple memory na lang, parang gano'n,
09:22na hindi na masyado makaka-apekto sa takbo ng buhay niya, tama ba?
09:26May mga reminders. Ang tawag natin doon, Sir Joshua, mga triggers na maaaring makapagpaalala sa atin.
09:36Kaya di ba yung isang symptom na sinabi ko kanina, ay gusto nilang to avoid.
09:41Avoid nila any form of reminder, like halimbawa, place kung saan nangyari ang calamity or trauma,
09:49people involved, kung ano man, yung circumstance, ina-avoid nila yun.
09:53But sometimes, through time, may mga episodes talaga, ano, na marireminder ayos.
09:58So, bumabalik the emotion.
10:00So, maaaring rollercoaster of emotions siya, Sir Joshua.
10:04Maaaring we are medyo healed na a bit.
10:07At pag may reminder, bumabalik yung sadness, lungkot, anxiety, takot, fear, worry about our safety.
10:16But what's important, ang kailangan i-monitor ng isang individual,
10:19is sana hindi umabot sa point na naapektuhan na ang kanyang functionality.
10:26Meaning, hindi naapektuhan sana yung kanyang interpersonal relationships,
10:31ang kanyang role sa society, be it as a student siya or magkatrabaho.
10:37So, sana ay huwag maapektuhan yun.
10:39Kasi pag naapektuhan na yung mga gampanin natin sa buhay,
10:43because of the symptoms natin ng trauma,
10:47ay yun ang ano, kailangan na natin to seek help for it.
10:50Kasi, of course, merong help available at huwag mawala ng pag-asa.
10:54Kasi merong mga strategies to help an individual who is going through
10:59a more complex or complicated form of grieving and healing from the trauma.
11:05Okay. Before we let you go, Dr. John, mensahe niyo na lamang po sa ating mga manunood.
11:10Kaugnay po nitong trauma experience na siguro hanggang ngayon daladala pa rin po nila.
11:15Ano po yung importanteng mensahe po ninyo para sa kanila?
11:19Yes. Never be afraid to reach out. Ask for help.
11:24Kung tingin natin is parang persistently talagang hirap tayo to move forward
11:30or to heal or to process our emotions on our own,
11:34huwag mawala ng pag-asa kasi may mga handang tumulong
11:38through the healing and recovery process.
11:41You are never alone. Hindi ka nag-iisa.
11:43And it's okay. Sabi nga kayo na sa intro ninyo dun sa video,
11:47it's okay not to feel okay.
11:49Yes. Embrace natin. Let's acknowledge our emotions.
11:53Pag in-acknowledge natin na tayo ay nangangailangan ng support and help,
11:57hindi siya kabawasan ng ating pagkatao,
11:59it's not never a sign of a weakness of our character.
12:03Hindi tayo weak. In fact, it's baliktad.
12:06It tells us na we are strong enough to acknowledge na temporarily we need help
12:12and know that help and support is always available.
12:16Kaya huwag mawalan ng pag-asa sa buhay.
12:19Yes. Sabi nga nila, our challenges, our struggles is what makes us stronger.
12:25Sumantala mga ka-RSP.
12:26Yes, maraming maraming salamat po, Doc Joanne,
12:29sa paggabay po sa amin tungkol sa trauma at paano po ito maalampasan.
12:33Thank you so much, Doc.
12:33Thank you, Doc Joanne.
12:35Thank you, Sir Joshua and Mamdayan and Rise and Shine Pilipinas.
12:38More power to everyone.
