Balitanghali is the daily noontime newscast of GTV anchored by Raffy Tima and Connie Sison. It airs Mondays to Fridays at 11:00 AM (PHL Time). For more videos from Balitanghali, visit http://www.gmanews.tv/balitanghali.
#GMAIntegratedNews #GMANetwork #KapusoStream
Breaking news and stories from the Philippines and abroad: GMA Integrated News Portal: http://www.gmanews.tv Facebook: http://www.facebook.com/gmanews TikTok: https://www.tiktok.com/@gmanews Twitter: http://www.twitter.com/gmanews Instagram: http://www.instagram.com/gmanews
GMA Network Kapuso programs on GMA Pinoy TV: https://gmapinoytv.com/subscribe
00:00Kaugnay po naman ang malawakang pagbaha sa malaking bahagi ng Cebu, dulot ng Bagyong Tino.
00:05Kausapin po natin si Dr. Mahar Lagmay, ang geologist at executive director ng UP Resilience Institute.
00:12Magandang umaga at welcome po sa Balitang Hali.
00:15Hello, magandang umaga po.
00:18Yes, sa inyo pong assessment, sir, ano ba ang nakikita ninyong dahilan sa pagbaha sa malaking bahagi po ng Cebu?
00:24Well, unang-una, nadidinig ko na first time, dati daw hindi binabaha, may bagyo, malakas talaga yung ilan para magkaroon ng gano'ng klaseng pabaha, diba?
00:39At aggravated ito ng siguro development.
00:42Yung mga nakita kong mga nasi social media, although kinag-aaralan ito ko namin, ay natin sila sa mga gilip ng mga ilo, mga floodplains kung tinatawag.
00:51Dapat po sana na iiwa sila doon kasi mayroon naman mga mapa na nagsasabi na delikado doon sa lugar na yun, lalo na mayroong masamang panahon.
01:01Oho, pero yun nga po ang important siguro ng pagkakaroon ng urban planning, sir.
01:08May mga pangunang pag-aaral na nagsasabi na hindi ho magiging maayos kapag may katabi tayong mga ilog,
01:15o kaya doon ho sa area ay talagang flood-prone.
01:18Pero ito ho, ganito ho rin ho ba ang nakikita ninyo?
01:22May mga nakikita rin ho ba kayong violations dito po sa area kung saan natayo yung mga bahay?
01:2634 years na.
01:29Well, yung mga bahay, pala ni kasi mga bahay siya, mga natayo, bago pa tayo na nagkaroon ng mapang magaganda,
01:36na tinutukoy nga ang mga bahay yung lugar.
01:39Pero yung mga bago, dapat hindi sila na itayo doon kasi alam naman na delikado yun.
01:46Kasi may permit na binibigay dyan, di ba?
01:49Yun po, kailangan kasi yung ating mga plano ay nakabase sa mga hazard maps na magaganda.
01:56Kasama yung climate change na scenarios na tinatawag.
02:00Nasa batas naman yun, nasa gaa, ang tawag sa kanya, multi-senaryo probabilistic risk assessment.
02:062018 pa, nasa gaa yan, General Appropriations Act, hanggang 2025.
02:13At kung sinusunog dati nito, pati yung mga scenarios ng climate change,
02:17ay nagagamit sana ng mga local government unit para paggagawa ng mga comprehensive land use development plans,
02:25mga climate change action plans, saka yung mga LDR, RUP,
02:29na tinutukoy doon saan yung mga mapangalim na lugar, at saka hindi mapangalim na lugar.
02:37Maganda sana kung nasusunod natin yun, pero kung masunod sana, baka mas mabawasan natin yung pagkamat.
02:45Alright, base po sa inyong observation at pag-aaral,
02:48ano ba yung mga kalagayan ng ating mga itinuturing na vital waterways at agricultural wetlands dyan sa Cebu?
02:55Ayun, siyempre pag nag-develop ka, sinasakop niya yung mga agricultural land.
03:04Pero dapat natin maisip na bawat LGO, dapat iniisip nila kung ano ba yung gusto ng vision ng people in the community.
03:12Gusto ba nila ng development? Gusto ba nila ng disaster-free na future?
03:19So, dapat yung naisasaling yan doon sa mga plano nila para yung mga hazard maps,
03:27ginagamit para maging risk-informed and science-based yung kanilang mga gusto na mangyari para sa kanilang komunidad.
03:34So, balancing action, depende kung ano yung gusto.
03:37And pagka na-plano na mabuti yan, at least may masusunod.
03:42Yung mga investments ay naaayon doon sa siyensya, investments ay naaayon doon sa mga pangalip,
03:49na may risk involved kasi all the time, di ba?
03:52Pero gusto natin mabawasan doon para kapag mayroong growth, economic growth ng isang community,
03:59hindi natutupok ng disaster.
04:02Hindi nasisila. Pero ituloy ang development.
04:04Ito na nga ho, malaking usapin na naman at nababalik ho parate pag may mga ganito mga trahedya,
04:10baha, yung mga flood control projects po.
04:13May mga sinasabi ho ang local government po diyan na parang meron silang 15 flood control projects
04:20na parang hindi ho nila naramdamang gumana.
04:24Malaki ho ba ang chance kaya kung sakasakalin na ma-mitigate po yung mga ganitong problema?
04:28Kung angkop lamang yung pagkakagawa ho ng mga flood control projects at sa mga flood control areas,
04:34lalong-lalo na dyan sa Cebu?
04:36Ayan, magiging problema yan.
04:38Kasi yung mga dike, kung flood control ay dike ang tinutupok ninyo,
04:43hindi kasi lahat ng dike ay para pigilan yung tubig na malaki.
04:49Halimbawa, yung minsanan lang sa isang buhay natin,
04:52nangyayari yung pinatawag na 100-year return period.
04:57Ayan, pag nangyayari yun, although hindi pa namin nakikita yung talagang dami ng ulan,
05:03pinag-aaralang pa namin.
05:05Tawari ko ay base doon sa description na nabulaga sila na surprise,
05:10ay mukhang mas malaki doon sa historical record.
05:14So that means na mukhang rare event dito,
05:17at yung mga dike na tinayo ay hindi naaayon para sa ganung class mabaha.
05:22So dapat nalalaman din ang mga tao yun, kasi it might have given a false sense of security.
05:28So yung mga ganyan ay dapat naisasama sa mga response plans,
05:33DRRM plans, mga development plans,
05:36para hindi tayo nasusurpresa lang yan ito at magiging disaster,
05:39lalong-lalo na nang meron tayong climate change na hinarap.
05:42Opo, at ito ho bang nakita ho natin, dahil biglaan din ito,
05:46parang may mga nasasabi kahalintulad ito ng Bagyong Ondoy dito sa Metro Manila.
05:51Anong ho ang inyong thoughts on it?
05:54Ayan, ang nakikita ko dito, metropolitan city din yan,
05:59sa tangkap nilakamalaki sa Pilipinas, gaya ng Metro Manila,
06:02na napakalaki, akalaan natin na ligtas tayo sa mga ganung klaseng mga diluvio.
06:07Hindi pala na-surprise na naman tayo, kaso mas malaki ito sa ating alam.
06:13E ganoon din doon sa Cebu, may mga nagtetect sa akin,
06:18sinasabi eh, hindi pa nangyari yan,
06:20e tinatahan sila noong mas malaki doon sa naka-hacks kesa doon sa alam nila.
06:26And syempre, merong complications yan,
06:28dahil so nagpuputol tayo ng puno,
06:31hindi maganda siguro yung development,
06:33hindi maganda yung response plans,
06:35dapat evacuate sila,
06:36ngayon na alam na natin na nasa pangalim yung mga tao.
06:39Maraming mga bagay na complicated dematters,
06:44and kailangan siguro mga lessons dito,
06:47huwag natin ulitin na.
06:49Let's not repeat on mistakes,
06:51let's bring from the past disasters
06:53so that we can reduce the risk of those in the future.
06:58Ayun, yun nga po, moving forward,
07:00ano po ang sa tingin yung pinakadapat nagiging prioridad
07:03ng lokal na pamahalaan?
07:04Particular na po, sa iba't ibang mga probinsya,
07:08lalo na po itong mga nangyaring nagkaroon ng lindol,
07:11ito lamang po, yung 6.9 na lindol dyan sa Cebu,
07:14tapos ito naman ngayon, yung pagbaha.
07:16Malaki talaga ang problema natin kasi may bukod sa pagbaha,
07:21storm surge pa, may land flight pa, may mga hazards pa ng earthquake,
07:25at mayroon pang, nagkaroon pala ng lahar doon sa Negros, Oriental, di ba?
07:30Lahar yun, related sa mga volcanic processes.
07:33So, yan ang ganyang klaseng mga sinagayos.
07:36We should always remember na kailangan natin sinagahandaan ito.
07:42At hindi, siguro sa mga leksyon dito,
07:45damihan pa natin at lawakan natin yung edukasyon,
07:49damihan natin, build an army of scientists and researchers
07:53who will work on this problem.
07:55Kasi hanggat hindi natin ito sinusold,
07:58hindi natin ginagamit yung siyensya ng buong makahaya niya,
08:02hindi natin ginagamit yung teknolohiya na pinakamabago,
08:05pinakaangpok sa mga bagay-bagay na nangyayari ngayon,
08:09ay wala siya tayong aatras sa ating economic growth
08:13tuwing pinatamaan tayo ng disaster.
08:15So, mag-invest tayo sa mga kakayahan,
08:18sa mga local resources, capacity meeting, training,
08:21scientists, researchers,
08:22bago tayo mag-isip na, mag-gumastos sa mga diking na pagkamahal-mahal
08:28na nakikita natin ay hindi naman umuubra.
08:32So, that should be our last resort.
08:34We should exhaust all possibilities,
08:36determine the residual juice,
08:37at pag hindi na kaya ng nature-based solutions,
08:39tsaka tayo mag-concrete type.
08:41Katuwang po siyempre ng good governance.
08:44I think yun na rin ang direksyon ni Secretary Dizon
08:47ang makapagpakonsulta at kayo ay magiging katuwang
Be the first to comment