Göçebe Şavakların yaşam öyküsü Yeşil Doğa'da ekrana geldi

CNN TÜRK

Güven İslamoğlu ile Yeşil Doğa, bu hafta uzun yıllar uzak kaldıkları köylerine geri dönmeye başlayan Şavak topluluğunu ekranlara taşıdı. İşte hayvancılık ve doğayla uyumlu yaşam biçimleriyle kültürel miraslarını korumaya çalışan bu topluluğun hikayesi...

Transcript

00:00MÜZİK

00:30Merhaba ben Güve İslamoğlu.

00:46Yeşildoğ programıyla yine karşınızdayız.

00:48Muhteşem bir yerdeyiz.

00:49Şu anda Tuncili'nin dağlarındayız, sırtlarındayız.

00:52Geçtiğimiz haftalarda aşağıdaydık.

00:54Munzur Vadisi'ni tanıtmıştık.

00:55Şimdi yukarı çıkmaya başladık.

00:57Arkamda Kabasakal Dağı'nı ve Sultan Baba Dağı'nı görüyorsunuz.

01:01Burada bir göçer aileyi, daha doğrusu bir aşireti ziyaret edeceğiz.

01:05Onları ziyaret etmek için yaklaşık 2000 metreye kadar çıktık.

01:09Tuncili'den buraya gelmemiz yaklaşık 2,5 saat sürdü.

01:12Hala yolumuz var.

01:14Ve bu aşiret aslında göçer bir aşiret.

01:17Aşağıdan yukarıya doğru son konaklama noktalarına ulaştılar.

01:21Son konaklama noktalarında onları ziyaret etmek istiyoruz.

01:24Birazdan sizleri Şavaklar aşireti, Şavaklar göçerleriyle tanıştıracağız.

01:30Yeşildoğa başlıyor.

01:38Tunceli kısımda yaşayan Şavak topluluğu ile bir gün geçirmek için 3.120 metre yükseklikteki bu yer dağına tırmanmamız gerekiyor.

01:46Yol uzun ve bozukmuş.

01:49Bize Tunceli Doğa, Koruma ve Milli Parklar Şurva müdürlüğü ekipleri belge edecek.

01:53Bölge onların denetimi altında.

02:01Şavaklılara Tornava'dan aşağı Tornava köyünden yukarı doğru Sultan Baba Dağı, Çambulak.

02:06Oradan da Buyer Baba'ya doğru çıkacağız.

02:09Ne kadar kalıyorlar orada?

02:10Orada Haziran 1'de başlarlar.

02:13Eylül gibi inerler aşağı.

02:15Kışlamaları nerede?

02:16Kışlamaları Çemişgezek, Pertek.

02:19Bu bölgelerde daha ılıman, sıcak olan yerlerde kalıyorlar.

02:23Şu an Çambulak yolu üzerindeyiz.

02:25Çambulak köy yolu üzerinde.

02:27Bu sağ tarafımız Sultan Baba Dağı.

02:30Burası İkbayran'ın çok böyle aşırı güzel bir atmosferik bir yapısı var.

02:37Yeşil komple.

02:38Sol tarafımızda da Ağdat köyü var.

02:41Ağdat'ta da ters zaleler mevcut.

02:43Ağdat'ta da ters zaleler mevcut.

03:13Bu yer daha Alevi inancına göre kutsal bir dağmış.

03:35O nedenle Buyer Baba ya da Buyer Ana olarak anılıyormuş.

03:38Bir buçuk saatlik bir yolculuktan sonra terör nedeniyle 1994'te boşaltılan Yalmanlar köyüne ulaşıyoruz.

03:55Yaklaşık 2000 metrede bir köy.

03:57Binaların tamamı yıkılmış.

03:59Bir tek eski karakol binası ayakta.

04:01Eskiden bu köyde 60 hane yaşıyormuş.

04:13Terör nedeniyle Erzican'a göç etmişler.

04:16Ancak köye dönüş başlamış.

04:17Yeni yapılan evler göze çarpıyor.

04:20Bizi Yalmanlar köyü muhtarı Nuri Turan karşılıyor.

04:22Şimdi geri mi döndünüz?

04:27İşte geri dönmeye çalışıyoruz.

04:28Öyle mi?

04:30Tabii çalışıyoruz ama yol sorunumuz var.

04:33Yani bizim su sorunu en az biraz hallettik ama yol sorunumuz çok.

04:37Belediyelere başvurdum.

04:39Bizim burada işte burası.

04:41Bizim ortak alanımız.

04:42Ortak alanımız.

04:45Köyü oluşturmak için oraya.

04:47Peki bu süre içinde nerede konakladınız?

04:50Erzincan, Elazığ, Tünceli, İstanbul.

04:54Genel Gerzincan, Çalyan.

04:56Ama şimdi toplanmak istiyorsunuz.

04:58Tabii ki köyü buraya yine geliştirme.

05:0060 hane az bir köy değil yani.

05:06Köye ilk hayvancılık yapan Yalmanlılar dönmüş.

05:09Ardından diğerleri gelmeye başlamış.

05:11Şu anda köyde altı hane var.

05:14Karakol varken elektrik vardı herhalde burada.

05:16Ya burada telefon vardı, elektrik vardı.

05:18Ne oldu onlara?

05:19Hepsi gitti.

05:21Yeniden olacak.

05:22Direkler duruyor gerçi.

05:23İnşallah olacak.

05:25Bizi de bekletilermiz onlar.

05:27Köyler boşalınca devlet yaylaları kiralamaya başlamış.

05:31Şu an yaylaları şavaklar kullanıyormuş.

05:41İki buçuk saatlik yolculuk sonrası bu yer daha zirvesine ulaşıyoruz.

05:45Şavaklar obalarını zirvenin hemen altına kurmuşlar.

05:48Şu an burası Merdemeye Yaylası.

06:03Bu yerin alt sırtlarındayız şu an.

06:05Rakımımız yaklaşık 3100.

06:07Burası yaylacılığın son noktası.

06:09Yani buradan yukarı hava çok soğuk olduğu için çıkamıyorlar.

06:13Yani burası yeşillik, güzel hayvanlara otlatılacak yerler.

06:1542 dereceden 20 dereceye çıkmak bizi biraz rahatlattı.

06:34Köyde hazırlıklar var.

06:36Sürüler daha yayılmış.

06:37Gelir gelmez sağım içine geçecekler.

06:39Ardından çiğ sütten şavak tulumu peyniri yapacaklar.

06:43O nedenle işlerin hızlı olması gerekiyormuş.

06:47İki buçuk saat yoldan geldik sizi görmeye buraya.

06:50Teşekkür ederim hoş geldin.

06:51Bu şavaklı ne demek?

06:54Şavaklı erken kalkan insanlar ediyorlar.

06:57Erken kalkan insanlar?

06:58Erken kalktıkları için şavaklı diyorlar.

07:00Bizim bildiğimiz o.

07:01Kaç hane geliyorsunuz?

07:03Normalde burada şu anda 18 hane var.

07:05Ne kadar hayvan var?

07:0611 bin civarı.

07:0811 bin?

07:09Evet.

07:09Nasıl da zapt ediyorsunuz hayvanları?

07:11Çobanlar var.

07:11Çobanlarla var.

07:13Ne kadar kalıyorsunuz burada?

07:14Burada 4 ay.

07:154 ay kalıyorsunuz.

07:164 ay boyunca kaç ton peynir üretiliyor?

07:20Koyununa göre mesela.

07:22Koyunu fazla olan daha fazla veriyor.

07:24Az olan daha az veriyor.

07:25Tahmini?

07:26Tahmini işte 400 koyun 10 ton falan mal verir.

07:2910 ton.

07:30Evet.

07:31Çoban bulabiliyor musunuz?

07:32Çoban sıkıntılarımız çok büyük.

07:34En büyük sıkıntımız çoban sıkıntısı.

07:36Niye kimse çobanlık mı yapmıyor?

07:37Yapmıyorlar.

07:38Yani şu anda çobanlara 140 milyar para veriyoruz.

07:41Bine de yapmıyorlar.

07:42140 milyon para veriyorsunuz yine yapmıyorlar.

07:44Bine de yapmıyorlar.

07:45Sigorta?

07:46Sigorta yok.

07:47Sigorta yok.

07:48Başka ne var?

07:49Yeme içme?

07:49Yeme içme, giyme, parınma.

07:51Her şey var.

07:52Her şey var.

07:53Her şey var.

07:53Niye?

07:54İnsanlar hayvancılık mı yapmak istemiyor?

07:56Zor olduk için.

07:57Şimdi benim çocuğumu yapmadığı sürece çobana da bir şey diyemiyor.

08:00Benim çocuğum şu anda Antalya'da bırakmış.

08:03Antalya'ya gitti.

08:03Ne yapıyor Antalya'ya?

08:05Orada turizmci otelden çalışıyorum.

08:08Ben bunu yapmıyorum.

08:09Ne kadar para alıyordur orada?

08:12Normalde herhalde ya 45 lira, ya 45 lira o civarda.

08:14Bilmiyorum.

08:15Ne soru.

08:16Orada 45'e giderken siz burada iş imkanı yaratıp 140 veriyorsunuz.

08:202-3 milyon para veriyorsunuz.

08:21Aynen öyle.

08:23Aynen öyle.

08:24Devletten kiralıyor musunuz?

08:26Kiralıyorsunuz.

08:27Şey, yıllık olarak.

08:28Yıllık.

08:29Şu anda koyun başı 25 lira devlete para ediyoruz.

08:3325 lira?

08:33Evet.

08:37Çabaklar çok ilginç bir topluluk.

08:39Topluluk için hem Alevi hem de Sünni inançlara bağlı breyler bulunuyor.

08:43Ayrıca Türkçe, Zazaca ve Kürtçe gibi farklı dilleri bir arada kullanıyorlar.

08:47Tarihsel geçmişi olan özgün bir topluluk.

08:49Biz kendi ekmeğimizi getirdik fakat değiş tokuş yapacağız.

08:55Buranın ekmeğini yemek için geldik.

08:57Onu yiyeceğiz, bizim ekmeği buraya bırakacağız.

08:59Peynirlerden de yiyeceğiz.

09:00Yanımıza peynir de getirdik.

09:02Değiş tokuş yapacağız.

09:03Öyle bir şey olacak.

09:03Çünkü şey yeri burası yani sizin erzakla belli oranda öyle çok fazla şey yok herhalde buralarda.

09:10Yok, erzakta herhangi bir sıkıntımız yok.

09:12Sıkıntı yok.

09:12Araçlarımız var.

09:13Gidip geliyoruz.

09:14Gidip geliyoruz.

09:15Tamam.

09:16Güzel bir softlarımız var ama karpuzumuzu eksik etmedik, getirdik.

09:19Sürülerin dönmesine iki saat var.

09:40Hava kararmadan Alevilerce kutsal kabul edilen bu yer Buzul Gölü'nü görmek istiyorum.

09:46200 metre daha yükselmemiz gerekiyor.

09:49Bu yer dağına geldi ki hemen dibinde de bu yer gölü var ya da bu yer baba gölü.

10:19Diyorlar.

10:21Oradan aşağıya şimdi tekrar yukarı çıkacağız.

10:24Oradan da aşağıya yaylaya göşerlerin yanına ineceğiz.

10:27Burası da adak yeri girerken de yukarıdan aşağıya inerken de bazı kayaların içinde mumlar var.

10:55İşte o bölgede adak adayıp aşağıya iniyorlar.

10:59Daha sonra kurbanlarını kesiyorlar.

11:01Burayı da adak merkezi olarak kullanıyorlar.

11:04Doğa koruma milli parklar tarafından da burası mahalli sulak alan ilan edilmiş.

11:11Yani koruma altına alınmış.

11:12Güzel bir yer sessiz sakin.

11:15Sürüler obalara dönüyor.

11:25Dağın her tarafından binlerce küçük baş hayvan düz değinmeye başlıyor.

11:30Her obanın tek direkli iki çadırı var.

11:38Bu çadırlar konaklama ve sağım için kullanılıyor.

11:41Çobanlar sürüleri ait olduğu obaya yönlendiriyor.

11:45Sürüler gelir gelmez sağım başlıyor.

11:48Bu işi çok çabuk yapmak zorundalar.

11:50Çünkü süt fazla beklemez.

11:52Süt ardından mayalanmak üzere çadır alınıyor.

12:16Mayalandıktan sonra torbalara konularak beklemeye alınıyor.

12:19Birkaç haftaya tulum peynirleri hazır olacak.

12:38İşlem bitince çobanlar sürüye alıp tekrar yaylalara dönüyor.

12:43Bu işlem 24 saat sürüyormuş.

12:49Sizin kaç hayvan var?

12:53Benimki mi? 500.

12:54500 hayvan?

12:55Evet.

12:56Sizinki ne tarafta?

12:58Bu tarafta yukarı gitmiş.

12:59Nasıl o şeyi, yaylıyı nasıl paylaşıyorsunuz?

13:02İyidir yani.

13:04Sen o tarafa, sen bu tarafa mı diyorsun?

13:06Evet, herkes her yere gidebilir.

13:09Bu kadar ot yetiyor mu? Yağmur yağdı mı bu sene?

13:11İki kere yağıdı.

13:13İki kere?

13:13Evet.

13:14Yetti mi o?

13:15İyi, iyidir ya.

13:16Bizim yaylağımız iyidir yani.

13:18Bu sene biraz fazla koymuştuk.

13:20İki, üç sürü.

13:21İyidir yani.

13:21Yine yaylağımız iyidir.

13:22Devlet kota koyuyormuş.

13:24Şu kadar hayvan getirebilirsin.

13:25Evet, 11 bin.

13:2711 bin hayvan.

13:27Evet, bu yaylaya 11 bin.

13:3011 binden fazla hayvan getiremiyorsunuz?

13:31Yok.

13:32Getiremiyorsunuz.

13:33Evet.

13:33Gelip nasıl kontrol ediyorlar?

13:35Yahu size küpeler bellidir.

13:37Ha küpeler.

13:37Küpeler sayısı bellidir.

13:38Ha güzel.

13:39Evet.

13:40Yaşam zor ama burada bir de.

13:42Çok zor abi çok zor.

13:43Yani millet bazılar satmaya düşünüyor ama kimse almıyorlar.

13:47Hayvanları mı satmıyorsunuz?

13:48Evet.

13:49Yani bazılar.

13:50Buradan kaç ev varız?

13:5116 ev varız.

13:52Yani 10 ev satmaya çalışıyor ama kimse almıyor.

13:55Nasıl biz eti pahalı yiyoruz İstanbul'da?

13:59İstanbul'da pahalı.

14:00Buradan ucuz.

14:00Buradan 200 lira satıyoruz.

14:02Para da ya bir de satılmıyor yani.

14:04Satılmıyor ha.

14:05Kimse almıyor ha.

14:06Şimdi kime söylersen kimse almıyor.

14:08Siz de peynire mi takılıyorsunuz?

14:09Evet peynire takılıyoruz.

14:11Peynir de ucuz.

14:12Peynir 160 lira.

14:14Kilosu 160 lira.

14:15Evet 160 lira.

14:16Şey tulum peyniri mi?

14:17Evet.

14:18Biz kele veriyoruz ya.

14:20160 lira.

14:32Bugün günümüzün çoğu yolda geçti.

14:46Şu manzarayı görebilmek için, size aktarabilmek için.

14:48Gerçekten çok zor şartlarda çalışıyorlar.

14:52Emeklerin de karşılığını almaya çalışıyorlar.

14:55Yeni yani artık köyleşme başladı.

14:57İnsanlar topraklarına geri dönmek istiyorlar.

14:59Bunlar güzel gelişmeler.

15:01İşte bu hafta bunu aktarmaya çalıştık.

15:04Siverekli ve Şavakların hikayesini sizlere taşımaya çalıştık.

15:07Çünkü bunun gibi birçok yörükler var, Türkmenler var.

15:11Antalya'da farklı, Mersin'de farklı, Ege'de farklı kültürler.

15:16Bu kültürün de yaşaması gerekiyor.

15:18Bu kültürü yaşatan da çok az insan var.

15:21Ben de Tunceli'de bu kültürü yaşatan insanları görmek, tanışmak istedim.

15:25Ve tanıştıklarımda, tanıştıklarımda, gördüklerimde size aktarmak istedim.

15:29Haftaya bir başka yerde, bir başka hikayede birlikte olacağız.

15:33Hoşçakalın.

Kategori

Döküm

İlk yorumu siz yapın

Önerilen