Thomas Edison: genialny wynalazca czy zwykły złodziej?

tvtech

Thomas Edison to postać niezwykle kontrowersyjna. Przez jednych jest uznawany za najwybitniejszego wynalazcę w historii. Inni uważają go za bezwzględnego biznesmena, który chętnie przywłaszczał sobie cudze odkrycia. Jaki był naprawdę?

Transcript

00:00Szkalowanie Edisona to nie tylko obowiązek, to też przyjemność,

00:03dlatego kiedy Kacper poprosił mnie o przygotowanie materiału na TVTech,

00:07od razu wiedziałem, o czym będę chciał opowiedzieć.

00:10A mówiąc już zupełnie serio, Edison to z pewnością kontrowersyjna postać,

00:14wokół której narosło wiele mitów.

00:16Niektórzy ludzie nadmiernie go gloryfikują, ale są też tacy, którzy trochę za bardzo go demonizują.

00:21No bo chyba wszyscy zgodzimy się z tym, że Edison był bezwzględnym biznesmenem,

00:25ale robienie z niego jakiegoś demona, który czerpał radość zniszczenia konkurencji, to trochę przesada.

00:29Jedno trzeba mu przyznać, zdecydowanie potrafił zbudować swoją własną legendę.

00:34Pytanie brzmi, ile jest w niej prawdy?

00:35Czy Edison był genialnym wynalazcą, czy zaledwie genialnym i nie zawsze działającym etycznie biznesmenem?

00:41Na te wszystkie pytania spróbuję dzisiaj odpowiedzieć.

00:51Zacznijmy od przysłowiowego słonia w pokoju, czyli od rywalizacji między Tomasem Edisonem i Nikolą Teslą.

00:57Czy ci dwaj naprawdę się aż tak nienawidzili?

01:00Ich losy splotły się po raz pierwszy jakoś na początku lat 80. XIX wieku,

01:04kiedy młody Tesla zaczął pracować w paryskiej fabryce Edisona.

01:08Nie został tam jednak na długo, bo już w 1884 wyemigrował do Stanów,

01:12a konkretnie do Nowego Jorku, gdzie kontynuował pracę dla starszego wynalazcy.

01:16Sam Tesla wspomina spotkanie z Edisonem jako niezapomniane wydarzenie.

01:20Był pod wrażeniem determinacji wynalazcy, który zaczynał zupełnie od zera

01:23i nigdy nie zdobył formalnego wykształcenia.

01:25Przez jakiś czas miał nawet z tego powodu wyrzuty sumienia,

01:28sądząc, że zmarnował cenny czas na siedzenie w bibliotekach,

01:31ale ostatecznie uświadomił sobie, że nie ma jedynej właściwej drogi.

01:35Edison też bardzo szanował Teslę, który zrobił na nim ogromne wrażenie,

01:38sprawnie kierując ekipą naprawczą w trakcie jednego z bardzo istotnych dla Edisona zleceń.

01:42Od tamtego czasu serbski wynalazca cieszył się znacznie większym zaufaniem

01:46i mógł pozwolić sobie na jeszcze większą swobodę w zarządzaniu podwładnymi.

01:49O odejściu Tesli z firmy najprawdopodobniej przesądził konflikt z przełożonym,

01:53ale nie z samym Tomasem Edisonem.

01:55W wielkim skrócie, wynalazcy obiecano sporą kwotę za zrealizowanie kilku ulepszeń,

01:59przez co przez niemal rok harował jak wół, często po kilkanaście godzin dziennie.

02:04Po wykonaniu zadania usłyszał, że to był tylko taki żart i nikt mu przecież tyle nie zapłaci.

02:08Jak zapewne się domyślacie, Tesli się ten żart nie spodobał i postanowił odejść.

02:12I to właśnie to, a nie pełen nienawiści, konflikt i kradzież patentów

02:16doprowadziły do tego, że ich drogi się rozeszły.

02:18Oczywiście popkulturowe wyobrażenie na temat tego konfliktu rozpala późniejsza rywalizacja

02:23między prądem stałym Edisona, a prądem zmiennym Tesli.

02:26Ale to by było na tyle. To nie było nic więcej niż właśnie rywalizacja.

02:30Oczywiście Edison dopuszczał się wielu nieczystych zagrań,

02:33ale raczej nie motywowały nim pobudki osobiste, tylko biznesowe.

02:36Trochę bez sensu wydaje się też teoria, że Edison ukradł Tesli patenty jego wynalazków.

02:41Amerykanin z jakiegoś powodu był bardzo uprzedzony do prądu zmiennego,

02:44więc bez sensu byłoby przywłaszczanie sobie wynalazków Tesli,

02:47które bazowały właśnie na prądzie zmiennym.

02:51Do dziś nie wiadomo, czy uprzedzenia Edisona względem prądu zmiennego

02:54były powodowane bardziej strachem czy biznesową kalkulacją.

02:58Jakkolwiek by nie było, Edison obrał sobie za cel krucjatę

03:00przeciwko stosowaniu go.

03:01Doprowadziło to do tak zwanego War of Currents,

03:04w którym prąd stały Edisona konkurował z prądem zmiennym

03:07Westinghouse Electric Corporation, z którym współpracował Tesla.

03:11Wojna ta była w dużej mierze prowadzona medialnie.

03:14Edison utrzymywał, że rozwiązania proponowane przez konkurencję są niebezpieczne,

03:17a jednym z dowodów na potwierdzenie tej tezy miało być krzesło elektryczne.

03:21Nie był to wynalazek wymyślony przez Edisona,

03:23choć Amerykanin mocno za nim lobbował.

03:26Konstruktorem krzesła elektrycznego był Alfred Porter Southwick.

03:29Pierwsza pokazowa egzekucja przeprowadzona z jego użyciem

03:32miała świadczyć o zabójczości prądu zmiennego, który je zasilał.

03:35Krzesło elektryczne było pomyślane jako bardziej humanitarna forma kary śmierci niż powieszenie.

03:40Niestety już pierwsza próba jego użycia zakończyła się kompletnym fiaskiem.

03:43Pierwszą osobą poddaną egzekucji za pomocą tej metody był morderca,

03:47William Kemmler.

03:48Wyrok przeprowadzono 6 sierpnia 1890 roku.

03:51Egzekucja powiodła się dopiero za drugim razem,

03:53przenosząc Kazańcowi mnóstwo cierpienia.

03:55Ale ten wyrok to był zaledwie ostatni akt kampanii przeciwko prądowi zmiennemu,

03:59bo wcześniej przeprowadzono całe mnóstwo testów na zwierzętach.

04:02Ich katem był działający na zlecenie Edisona Harold Pitney Brown.

04:05Z wynalazcą łączyła go ogromna niechęć do wykorzystania prądu zmiennego.

04:09Jego ofiarą początkowo padały głównie psy,

04:11potem także konie i cielaki,

04:13a egzekucja te zdarzała mu się przeprowadzać także publicznie.

04:16Wszystko to było częścią kampanii wymierzonej przeciwko prądowi zmiennemu,

04:19który wedle prowadzonej narracji był zdolny zabić nawet stworzenie większe niż człowiek.

04:23Prawdopodobnie część z Was słyszała też o egzekucji słonicy z użyciem prądu zmiennego,

04:27które zarejestrowali filmowcy pracujący dla Edisona.

04:30Wiele osób mylnie uważa, że był to element wizerunkowej wojny między Edisonem a Westinghousem,

04:35ale prawda jest taka, że to wydarzenie miało miejsce wiele lat po jej zakończeniu.

04:38A skoro już jesteśmy przy filmach...

04:41Robiłem już kiedyś na ten temat dłuższy materiał na kanał TV Filmy,

04:45dlatego nie będę się rozgadywał i opowiem o wszystkim trochę bardziej skrótowo.

04:49Edison nie był twórcą filmowym, produkcja filmów niezbyt go obchodziła,

04:52przynajmniej nie aż tak jak prestiż związany z przypisywaniem sobie autorstwa tego wynalazku

04:56i potencjalny zysk z jego eksploatacji.

04:59Kiedy w grę wchodziły patenty, Amerykanin był bezlitosny,

05:02o czym miał okazję przekonać się choćby Thomas Armat,

05:05twórca prototypowego projektora, fantoskopu.

05:07Postanowił on podjąć współpracę z Edisonem, który zmodyfikował jego urządzenie

05:11i opatentował jako swoje, pod nazwą VitaScope.

05:14Wynalazca nie miał też oporów przed kopiowaniem filmów konkurencji

05:17i sprzedawaniem ich jako swoje.

05:19Doprowadził w ten sposób do ruiny m.in. Georgesa Meliesa,

05:22francuskiego filmowca, który nieskutecznie próbował dystrybuować swoje filmy w Ameryce.

05:27Edison nie był jedynym, który tak wtedy robił,

05:28ale zdecydowanie był jedną z osób robiących to na największą skalę.

05:32W pewnym momencie uzyskał faktyczny monopol na produkcję i wyświetlanie filmów

05:36i doprowadził do sytuacji, w której działalność filmowców niezależnych

05:39od jego trustu była praktycznie nielegalna.

05:41Począł się nawet na tyle pewnie, że zaczął organizować grupy osiłków,

05:44których wysyłał, by grozili jego konkurentom i niszczeli ich sprzęt.

05:48Nie będzie przesadną stwierdzenie, że te działania doprowadziły do powstania Hollywood.

05:51Edison działał w Nowym Jorku i New Jersey,

05:53więc aby uwolnić się spod jego wpływów,

05:55filmowcy uciekali tak daleko na zachód, jak to było tylko możliwe.

05:58Są też teorie, że Edison stał za zabójstwem Louisa Le Prince,

06:02francuskiego wynalazcy i twórcy pierwszego filmu w historii.

06:05Wdowa po Le Prince'ie twierdziła, że zabójstwo jej męża zlecili amerykańscy wynalazcy.

06:09Nie podała konkretnego nazwiska, ale raczej wiadomo, o kogo chodziło.

06:13Le Prince był bardzo bliski opatentowania swojego wynalazku i wyprzedzenia Edisona,

06:17jednak zaginął w trakcie podróży kolejowej.

06:19Nigdy nie odnalezione jego ciała ani śladów wskazujących na zbrodnię.

06:22Francuz po prostu wyparował i porzucił swój sprzęt filmowy.

06:25Do dziś pozostaje to jedna z największych kryminalnych zagadek w historii.

06:29Nie ma jednak twardych dowodów, że za jego zniknięciem stał Thomas Edison.

06:32Wydaje mi się, że najbardziej trafny obraz osoby, jaką był Edison,

06:36przedstawia sytuacja dotycząca jego najsłynniejszego wynalazku, czyli żarówki.

06:40Czy to on ją wynalazł?

06:41No nie.

06:42Pierwszą działającą żarówkę stworzyli Henry Woodward i Matthew Evans.

06:46Nie mieli jednak pieniędzy na rozwinięcie swojego pomysłu i rozpowszechnienie go.

06:49Edison odkupił od nich patent i znacznie ulepszył model żarówki.

06:52To właśnie on wpadł na pomysł wpompowania do żarówki gazów szlachetnych,

06:56co znacznie wydłużało jej żywotność i umożliwiło masowe użycie.

06:59Może i nie on wymyślił i zaprojektował prototyp, ale twierdzenie, że ukradł ten pomysł

07:03i nie dołożył nic od siebie jest równie dalekie od prawdy.

07:08Edison jest najlepszym przykładem na to, że życie nie jest czarno-białe.

07:11Jego umiejętność wprowadzania swoich i cudzych wynalazków do codziennego życia

07:15zdecydowanie zmieniła świat na lepsze.

07:17Był też jednak człowiekiem upartym i żądnym zysku.

07:20Zdolnym do bezlitosnego tłumienia konkurencji, tak jak zrobił to przy okazji swojego trustu filmowego,

07:24i bagatelizowania pomysłów lepszych niż jego własne, tak jak postąpił przy okazji

07:29dającego większe możliwości niż prąd stały, prądu zmiennego,

07:32a takie działania raczej nie sprzyjały postępowi technologicznemu i rozwojowi społecznemu.

07:37Mam nadzieję, że trochę odczarowałem postać Edisona, któremu zdecydowanie daleko do potwora,

07:41którego obraz forsuje popkultura.

07:43Nie zrozumcie mnie źle, nadal go nie lubię,

07:45i uważam wiele jego czynów po prostu za złe.

07:47Wydaje mi się jednak, że jego wizerunek popadł z jednej skrajności w drugą.

07:50Genialny wynalazca, na przestrzeni lat przemienił się w bezwzględnego biznesmena.

07:55Prawda jest taka, że Edison był i jednym, i drugim, bo jedno drugiemu nie przeczy.

07:59Chętnie dowiem się, co wy sądzicie na jego temat,

08:01dlatego zachęcam do pozostawiania swoich opinii w komentarzach.

08:04Odmykam dyskusję i do usłyszenia.

08:20Dziękuje za oglądanie.

Category

Transcript

Be the first to comment

Recommended