00:00Para sa responsable at maingat na selebrasyon ng pagsalubong ng bagong taon,
00:05kailangan natin ng malawak na kalaman patungkol sa paunang lunas o yung first aid ngayong New Year season.
00:11At para mabigyan tayo na mas malaling pang kalaman kung paano tumugon sa mga pinsalang dulot ng paputok at aksidente sa kalsada ngayong papalapit na bagong taon.
00:22At ang selebrasyon natin dyan, makasama natin ang isang orthopedic surgeon na si Dr. Josef Pujalte Jr.
00:29Good morning, welcome po sa Rise and Shine Pilipinas, Doc. Welcome back.
00:34Good morning at Happy New Year sa inyong lahat.
00:37Happy New Year, Doc. Doc, dahil ilang araw na lamang po at bagong taon na ito na naman, usapang paputok po tayo.
00:44Ano na po bang klase ng injury ang nakukuha mula sa paputok, Doc?
00:51Depende yan sa paputok na gagamitin ng mga tao.
00:55Pero malimit ang mga injuries ay sa mata, sa kamay, at maaari ding pagkumain ng W2C.
01:14Yun ang isang band na paputok yung W2C kasi talagang lason yun.
01:24Lahat ito ay may lunas.
01:32Alimbawa, kapag mga firecrackers ay pwede tayo magkaroon ng burn.
01:40Pwede masunog.
01:42At iba-ibang klase yung burns.
01:44Pero ang malimit ang nakikita rito, yung first degree lamang.
01:49Ito yung katulad ng sunburn.
01:52At ang pinakakagrabe ay yung malalim na, yung tinatawag na fourth degree burn na umaabot na sa likid at buto.
02:03Ngayon, pag may injury sa mata, hindi natin dapat, dalhin dapat agad sa emergency room.
02:13At kung may nakatusok ay huwag natin tatanggalin.
02:18Kailangan lagyan ng malinis na gasa ang mata.
02:23At pwede rin hugasat with running water mga 10 to 15 minutes para kung may nakadikit doon ay maaaring matanggal.
02:33Again, sir, pakidetalyan nga po yung paunang lunas o yung first aid.
02:38Pinakakomong nga po yung bata nakalunok ng W2C or kapag naputukan or kapag naputukan din at tinamaan yung mata.
02:47So, ano po yung mga dapat gawin, kagaya ng binanggit ninyo, habang papunta pa lang ng ospital?
02:54Ang W2C, pag sinuri yung laman ng W2C, nagulat ako, may TNT pala yun.
03:06Pero ang pinaka-toxic doon, trinitrotoluene, yung TNT, yung explosive.
03:13May kasamang TNT ang W2C.
03:15Pero ang pinaka-toxic doon, yung pinatawag na yellow phosphorus.
03:19Yun ang pinaka-lason at ang gusto natin mangyari ay ang first aid, ang bigyan ng puti ng iklog.
03:29Kung bata, around 6 to 8 egg whites.
03:34At kung adult naman, up 8 to 12.
03:38Ito yung hindi yung dilaw, hindi yung puti, yung albumin.
03:45Yun ang iniinom para ma-coat ang loob ng katawan at sumama doon yung yellow phosphorus na lason.
03:58At pagdating sa ospital, mas madadalian ng doktor na tanggalin yung lason.
04:04So, egg whites.
04:05Kaya sa Philippine Orthopedic Center, handa na kami ang aming emergency room.
04:12May mga itlog kami na handa na ibigay sa mga naka-ingest o naka-kain ng W2C.
04:23Okay, Doc.
04:23Yung hindi ko lang yung sinabi natin, as of the latest census, may 125 firework injuries na mostly in the NCR.
04:37At nakikita ko sa age range ng 10 to 14 years old.
04:42So, makikita natin ang mga bata na sasabihin natin walang except ang madalas na nasasaktan.
04:50Parental guidance ang kailangan dyan.
04:53Doc, sa inyong ospital po, Doc, ano yung madalas na klase ng injury na related sa paputok
05:00ang madalas na naging dahilan kung ba't sila nasa ospital?
05:05Sa amin, sumusunod din kami sa trend.
05:09Ang most common firecracker injuries ay galing sa five-star.
05:15Okay.
05:16Tapos may, ang sunod dito yung boga at yung klapla.
05:22Yan yung mga injuries namin.
05:25Pero bilang orthopedic center, nakatalaan na kami since December 21
05:31ng around 137 road crashes or road accidents.
05:37Ang palagay namin, may kinalaman ito sa mga selebrasyon.
05:44Sunod-sunod ba yung sunog?
05:46Isa rin yan.
05:47Ako po, mamamaya, daylang din ay paputok din.
05:49Ako mga kababayan.
05:50Ingat po tayo.
05:51Doc, eto, pag-usapan po natin yung common mistakes sa first aid o paunang lunas kapag naputokan.
05:58Kasi may mga iba, gumagawa na lang sila ng sarili nilang paraandal sa pagkataranta.
06:04Ano po ba yung common mistake na lalo lang na nagpapalala sa sugat o injury na natamo ng isang individual?
06:12Ang isang madalas na ginagawa na mali, pag may sunog o herd,
06:21dinalagyan nila ng coin pen o mantikilya o pattern.
06:26Mali yun kasi lalong nakukulop yung sunog na natamo ng tao at maaring matuloy sa infeksyon.
06:41Kaya yun ang ayaw natin mangyari.
06:44Pangalawa, kapag may tama yung mga daliri o kamay at hindi nila binabalot ng malinis na tela,
06:56ay kailangan na pagod na rin sa ospital ay ibabaluti natin kung malakas ang sirit ng dugo,
07:04ay maaring gumamit ng carnicane.
07:08O ibig sabihin ay lagyan ng goma o tali para mabawasan ang malakas na pagdugdugo.
07:19Pero kailangan na ma-monitor din ito kasi hindi maaring maiwan ng carnicane more than 20 to 30 minutes,
07:26baka mamatay naman yung sirikulasyon sa kamay o sa paa ng nasaktan.
07:34Okay Doc, bago dumating sa huwag naman sana, kung sakali man, halimbawa, biglang huwag naman pumanaw,
07:42para lang may takot yung mga kababayan natin sa paggamit ng paputok.
07:46Pasensya ng aga-aga, ganito agad yung paalala natin.
07:49Pero dapat kasi mabaglit sa ating mga ka-RSP ito.
07:52Bago humantong sa pagkamatay, huwag naman sana,
07:55ano yung worst case scenario na pwede mangyari sa isang tao na gagamit ng paputok, Doc?
08:00So, siguro hindi onting panakot, pero let's give them a scenario
08:04at what could be the worst thing that would happen to them.
08:08Pag masyadong malakas yung paputok, nagiging blast injury na yan.
08:13Kaya ang magiging efekto sa pasyente o sa tao ay maaring malaknos ang kanyang balat
08:26at magiging malalim yung sinatawag natin third or fourth degree burns.
08:33Pag ganito ay talagang emergency na ito at hindi,
08:37ang sinasabi nga, isang sunog na more than three inches ang laki
08:44o ay kailangan na talaga dalin sa ospital.
08:48Kasi hindi ito gumagaling on its own, lalo na kung malalim.
08:54At yung mga masyadong malalim na sunog ay kailangan na linisin, gamutin
09:02at ang final treatment ay skin grafted na kumukuha na ng balat sa ibang parte ng katawa
09:09at tinatapal.
09:11Medyo komplikado na yung mga ganitong injury.
09:16Or mamuli ng parte ng katawa.
09:19Pero yun na nga.
09:20Imbis na makapaghanap buhay, kakulang ang daliri mo.
09:23So nasa huli ang pagsisisa.
09:25Pero ito, dok, napag-usapan po natin kanina.
09:28Bukod po sa paputok, may disgrasya rin po sa mga motorista tuwing ganitong panahon.
09:33Dahil nakainom, nagmumotor, at usually yung iba na didisgrasya habang nakamotor.
09:39Ano po ba yung first aid doon sa mga nadisgrasya sa kalsada?
09:45Vehicular accident po.
09:46Una-una, ang first aid sa isang injured pedestrian or driver o yung nakaangkas,
09:58ay kailangan titignan natin na sila ay nakakahinga ng mabuti.
10:03Yung kanilang airway na sila ay humihinga.
10:09At bago pa tayo lumapit sa pasyente, sa tao, ay sinasabi na natin sa mga kasamahan natin na tumawag ng ambulansya
10:20o humaghanda ng paraan para dalin ang kakao sa emergency room ng mga ospital natin.
10:30At kung may bali, pwede lagyan ng dinatawag nating splint.
10:36Kung walang kahoy na makita, kahit cardboard lamang na matigas, ilalagay natin sa ilalim ng nabali na kamay o paa
10:49at lagyan ng tela o balot para hindi gumalaw o madagdagan yung bali.
10:58Ito yung mga typical first aid na pwede nating ibigay sa mga nabalian.
11:10Ito yung mga motorcyclist o yung mga nagmamotorcyclo ng laseng, ng walang helmet.
11:18Pagmisa niyong hindi naman sila nakakasagas, sila mismo ang tumatama sa isang poste o padeya.
11:25Kasi lasing sila.
11:28Ayan ha, ingat tayo yung mga maglalasing dyan.
11:31Huwag na kayong babiyahe.
11:32Gitsa na at syempre, prevention is better than cure.
11:35May isang LGU yate nagbaba ng EO.
11:38Parang specific area lamang sa bawat barangay ang pwedeng makitaan ng fireworks display.
11:43Ayan.
11:43Kaya sana baka pwede sundin doon ng iba mga lungsod, municipalities.
11:47Doc, on that note, maraming salamat sa inyong oras sa magbabagay sa amin ng informasyon.
11:51Patungkol syempre sa pag-ingat para iwas paputok ang first aid na pwedeng gawin
11:56kung sakaling man na tayo makaranas nito.
11:58Maraming salamat muli, Dr. Josepo Halten, Jr.
Be the first to comment