00:00It's just a kind of gulihan natin ang magpapainay o pagpapainay ngayong bagong taon,
00:04ang paggamit ng paputok.
00:06Pero ano nga ba?
00:07Yung ibang alternatibong paraan para mas maayos at ligtas na masalubong natin ang bagong taon.
00:12Yes, tama.
00:13Noong ngayong araw po, ibabahagi sa atin ang patungkol sa kampanya laban sa paputok.
00:18Makakapanayan po natin ang toxic campaigner of Ban Toxics na si Sir Tony Dizon.
00:25Welcome back po dito sa Rise of the Shine Filipino, Sir Tony.
00:28Good morning, ka-RSP dyan, Ma'am Leslie and Sir Joshua.
00:35Sir Tony, good morning.
00:36Kailan lang po nagkaroon po kayo na activity campaign tungkol sa kampanya Iwas Paputok?
00:41Kasakasama niyo po yung ilang kaguruan, estudyante at ilang representante from DOH, BFP, PNP at Barangay Payatas o iba rin nga mga LGU.
00:51Kamusta po yung naging takbo ng kampanyang ito at ano po ba yung purpose nito? Ano yung layo niyo?
00:56Tama yun, maaga natin itong inilunsad kagad.
01:01Akulim, mas ahead nga tayo na ginawa ito kumpara dun sa last year natin na pagsasagawa ng ganitong klaseng kampanya.
01:10Dahil nga ang gusto natin maabot talaga ay yung ating mga kabataan o yung mga bata, yung asudyante.
01:16Dahil nga sila yung pangunahing naapektuhan, nagiging biktima nitong mga paggamit ng mga pakutok.
01:26Kaya po, naging matagumbay tayo, umiko tayo dun sa palibot ng mga communities na malapit dun sa paaralan
01:34para mas mahikayat pa din natin, even yung mga magulang.
01:37Mahalaga kasi na sa simula pa lang, no, nung celebration natin ng Christmas at saka New Year.
01:48Dahil nga minsan, maging tuwing pagsapit ng Pasko ay meron na kagad tayong naririnig, no, na mga nagpapaputong.
01:55Ito rin din yung naging simula natin para ipanawagan yung tinatawag natin sa kampanya na iwas paputok, iwas disgrasya at iwas polusyon.
02:05Dahil ito po ay magka-akabete ng mga sitwasyon pagdating sa pagsalukong ng bagong taon.
02:12Yan din yung naging hudyat natin para simulan din yung monitoring natin na ginagawa, no.
02:19Taon-taon talagang minumonitor natin kagad yan yung mga pagbibenta ng mga paputok, lalong-lalo na po yung mga iligal.
02:27At syempre, para mas mahikayat pa natin yung mga communities na magsagawa rin ng mga kapareho,
02:33ng mga awareness para mas lalong maingganyo pa yung ating mga kababayan.
02:39Ayun, Sir Tony, ano na nga eh, may mga nasa 125 na yung naapektuhan po ng mga paputok.
02:45Tapos may isa pa na balitang na matay, nasawi.
02:48No, kumusta namang po ba yung mga naging preparations po sa kampanyang ito?
02:52Yung mga activities po na naibigay? Ano-ano po ba ito?
02:55Lalo na po sa mga estudyante na nakaharap po ninyo during the campaign program.
03:01Nung sinagawa natin itong paglulunsad ng kampanya, mas hinikaya talaga natin yung mga bata.
03:07Una, nagbigay tayo ng ilang mga tips doon kung paano, ano yung mga klase na mga paputok-total.
03:15Ano naman, taon-taon, naglalabas ang Philippine National Police ng mga listahan ng mga klase na mga ipinigbabawal na paputok.
03:23Maganda kasi makumbitsi talaga natin yung mga bata na huwag nang gumamit ito.
03:27Ano ba yung magiging epekto nito?
03:29So, lalo na sa kanilang kalusugan, tandaan po natin, ang halos na papabalita lamang ay yung physical injury na idudulog ng itong paputok.
03:40Pero hindi po binabanggit dyan o yung exposure, lalo na sa mga chemical na gawa mula dito sa mga produktong ito.
03:51Ang Department of Health po, siguro mga few years back, ay naglabas ng talaan o listahan ng mga klase na mga chemical na ginagamit sa ganitong produkto.
04:03Yun po yung mga chemicals na yan, yun yung dahilan kung bakit pag ginamit natin yung paputok, talagang maganda yung resulta nito.
04:13Yun din yung dahilan kung bakit. Minsan makulay, yung mga kulay po na nare-release na yan ay dahil din doon sa mga chemical.
04:22At doon sa mga chemicals na ito, Sir Joshua and Ms. Leslie, ay ano po ito eh, tatlo dito ay mga heavy metals.
04:31Ito po yung mga dangerous talaga na klase ng mga chemical, kabila na dyan yung lead, cadmium, at saka mercury.
04:37Okay. Ano yan eh, akala natin, siguro naputokan tayo, physical injury, dinala sa hospital, pero nagsisimula na po yung exposure natin sa ating katawan ng mga chemicals na ito.
04:54At lalong-lalong na siguro sa pagsalubong natin ng bagong taon, kaya nga po minsan paglabas natin ng bahay after New Year's Eve, ay talagang akala natin, smug, sobrang dami.
05:05Ayun, bumaba ba po kasi, once na nare-release po kasi sa air yung mga paputo, ay yung mga chemicals na ito, bumaba ba po yan yung mga heavy metals, kaya po na-experience natin na parang smug yung ating paligid.
05:20Pero, na-expose na tayo doon sa mga chemicals na yan, kaya po pati yung mga merong respiratory problem, conditions, ipinagbabawal po talaga na lumaba sila ng bahay dahil malalanghap at malalanghap po talaga nila ito.
05:37Sir Tony, i-elaborate pa natin yung bagay na yun. Tama ka dyan kasi pagkatapos ng bagong taon, mausok talaga yung kapaligiran.
05:44So, ano yung worst na pwede mangyari sa isa na, kasi may mga nagsasabi, maingat naman kami, dekalidad naman yung paputok na ginagamit namin.
05:53Ano yung worst na pwede mangyari, lalo na sa mga bata o yun sa mga may mga matatandari naman,
05:58na malalanghap nila yung usok kasi grabe yung usok na iniimit nyan eh, pagka nagpaputok, even yung mga fountains lang eh.
06:04Ano yung worst na pwede mangyari sa kanila health-wise?
06:09Unang-una, syempre, kung meron ka ng respiratory, yung asthma talaga mag-i-increase talaga yan, mag-i-trigger talaga yan.
06:21Kaya, di ba pagkatapos nga ng bagong taon, kadalasan yung ubo, sipon, yung ating nararanasan.
06:26Dahil nga doon sa usok na nasisinghot natin, kapsama na rin dyan siguro Sir Joshua, Miss Leslie,
06:34yung mga, may mga communities kasi na nag-susunog pa ng gulong, no?
06:39Kasi parang gusto nila na doon i-eachay yung mga paputok nila.
06:44Oo, ano yan eh, talagang, ano yan eh, respiratory condition talaga, asthma, sakit sa baga, sabihin na lang natin,
06:54lalong-lalong kung masyadong mausok talaga yung mga, akong baga, marami yung mga nagpaputok, no?
07:00Sa mga kapitbahay man yan, o sa kalye.
07:03Yung iba nga nakikita natin, halos lumalabas pa talaga ng kalsada para lang talaga magpaputok.
07:08So, parang wala tayong, yung mga tao sasabihin, parang wala naman kaming nararamdaman.
07:13Pero, in fact, nai-experience na natin yung exposure, lalong-lalong na sa mga chemicals na nagsimula dito sa ganitong klaseng mga paputok.
07:24Ayun, meron po ba kayong mga programa na maaaring makatulong po para sa lahat sa pag-iwas po sa paputok?
07:32Tata na yan, Ms. Lenzi. In fact, doon sa ating nilaunch na campaign, sinama na natin,
07:36pati yung mga tinatawag na alternative noisemaker o yung mga alternatibong ligtas na mga pampaingay.
07:43Sabi nga, hindi natin kailangan gumastos ng sobrang laki, no?
07:47Sayang, sayang yung pera. Mas pwedeng ilaan na lamang ito sa pagbili ng pagkain, pagdagdag siguro ng gagalo pa, no?
07:55O, handa para sa ating mga inaanak o sa mismo sa ating miyembro ng pamilya.
08:01Marami kasing mga klase ng mga pampaingay na pwede.
08:05Yung mga kaldero natin, no? Siguro baka nakatapos na magluto yung ating mga parents o mga magulang,
08:12pwede natin gamitin yun. O kaya meron tayong medyo pinalitan na, no?
08:16Kasi madalas yung iba, nagpapalit na ng gamit kaagad bago pa mag-new year.
08:22So, yung mga pinaggamitan na mga kaldero, kawali, pwede natin gamitin.
08:26Mas safe ito, eh. Kailangan lang ng konting creativity para mag-generate ito ng ingay.
08:33Ay, marami rin. Yung iba, yung mga alkansya.
08:36Diba, kadalasan pagka-new year, babasagin daw ito or bubuksan.
08:42Pwedeng yung pumaylamat, ishake na lang nila, mga shakers na tinatawag.
08:46Doon sa mga ilang mga karating probinsya natin, usong-uso yung mga marakas na gawa sa Tansan o kaya nilalagyan ng bato.
08:56Pagtapos ka na yung mga parents natin, tapos na mag-ano, no?
08:59Gumawa ng mga salad, ganyan.
09:01O yung mga lata na natira na yun, pwedeng lagyan ng mga pebbles o kaya mga pato na maliliit.
09:07Pwede pa rin. O kaya bariya.
09:08Kasi usong-uso naman, maglagay ka rin ng maraming bariya sa katawan, sa pagsalubong ng bago taon.
09:14Pwede pa rin maging shaker.
09:15Yung torotot, isa pa rin kasi din siya, yung torotot, sa alternatibong, sabi nga, mas ligtas para sa paggamit ng paputok.
09:25Maging maingat lang po talaga dun sa bibili natin na klase ng torotot.
09:29Dahil karamihan po ng mga torotot na mabibili natin ngayon, o makikita, ay gawa na po talaga halos lahat sa plastic.
09:35Kaya po, mas maging maingat tayo. Safe pa rin siya, pero pag-ingatan po natin kasi mas isinusubo po ito sa bibig.
09:43So, ibig sabihin, mas malapit na talaga sa exposure kung sakali man po na may taglay ito ng mga nakalalasong kalita.
09:49Okay naman maging masaya, basta mahalaga, ligtas.
09:53Muli maraming salamat sa iyong oras, Sir Tony Dizon.
09:57Maraming salamat po. Happy New Year mga ka-aroon.
Be the first to comment