- 2 gün önce
📍 Türkiye-Rusya ilişkilerinin üzerinde ABD bulutları yoğunlaşıyor
📌 Rusya’dan enerji ithalatı sınırlanacak mı?
📌 İstanbul görüşmeleri yeniden başlayabilir
📌 Nazarbayev, muhalefete mi düştü?
🎙️ T24 yazarı Hakan Aksay yorumladı.
📌 Rusya’dan enerji ithalatı sınırlanacak mı?
📌 İstanbul görüşmeleri yeniden başlayabilir
📌 Nazarbayev, muhalefete mi düştü?
🎙️ T24 yazarı Hakan Aksay yorumladı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00İzlediğiniz için teşekkürler.
00:30Bir küçük bir şey söyleyeyim biliyorsunuz bu dönemin başlangıcında Eylül ayında hem daha önceleri uzun yaptığımız Kuzey raporunu daha kısa ve daha sık haftada iki kez yapacağımızı duyurmuştuk ve o günden bu yana öyle yapıyoruz.
00:44Bir de bir duyurumuz daha olmuştu bir iki kez size aktardığımız dikkatli seyirciler onu hatırlayabilir bir hazırlığımız daha var dedik.
00:53İkinci bir format daha hazırlıyoruz uzunca hazırlandık ve çok kısa bir format yaptık.
00:59O da bugünlerde başladı iki kez oldu 59 saniye daha sonra da devamı olacak sık sık da olacak 59 saniye biliyorsunuz hiçbir şeye hiç kimsenin vakti yok ama 59 saniye bir dakika bile değil.
01:15Ona vakit bulabilir insanlar dün ve bugün önceki gün hatta bunlar başladı ve devam edecek böyle kısa bir duyuru ilgilenmenizi tavsiye ederim ve Türkiye Rusya ilişkilerini bir kez daha ele alalım dedik oradan başlayalım.
01:33Şimdi Türkiye Rusya ilişkileri öyle korkmayın öyle tarihe Türk Rus savaşlarına falan gitmeyeceğim ama Putin Erdoğan dönemi tabi apayrı bir şey.
01:42Neredeyse çeyrek yüzyıl Türkiye Rusya ilişkileri bambaşka bir hale geldi ve bu başka hale geliş derken kastettiğim Türk Rusya ilişkileri değil artık Erdoğan Putin ilişkileri.
01:54Böyle bir hale geldi artıları ve eksileriyle ya artıları da yok değil çünkü iki lider birbirlerine özel ilgi ve önem gösteriyorlar.
02:03Birbirleriyle ortak noktaları var bunlar üzerine çok fazla şey konuşuldu yazıldı.
02:08Aslında bir tür Rusya açısından özellikle çünkü inisiyatif daha çok oradan geldi uzun süre bir tür deneme yani Putin başa geldiğinde 99'un sonu 2000'in başı diyelim ülke dış politikasını ele aldı ve orada bir takım değişikler yaptı.
02:25Enerji ihracatına bağlı olarak bazı ülkelerin yeri değişti ve Türkiye'nin yeri gelsin ve daha önceki dönemlere göre Sovyet dönemlerine göre falan Türkiye'nin önemi yükseldi.
02:37Yani bir anlamda stratejik alan içine girdi Türkiye ve orada Moskova içinde ben de oradaydım bir takım kulisler geliyordu.
02:46Ya Türkiye'ye güvenmeyelim İslamcılarla iş yapılmaz vesaire diyen Kremlin'e yakın çevrelerin ısrarlarına karşın Putin bir deneme yaptı ve 2000'li yılların başı özellikle de 2004 sonu Türkiye'ye ilk ziyaret ilk kez bir Rus lider ziyaret etmişti.
03:02O günden başlayarak baya iyi gitti ilişkiler.
03:05Ne zamana kadar 2015 diyebilirim ama daha net konuşmak gerekirse 2011'de bu Suriye olaylarının başında belli bir limon tadı aldık ilişkilerden bir ekşime oldu ama idare ettiler ta ki Rusya bizzat Suriye'de savaşa katılana kadar yani 2015'in 30 Eylül'üydü Rusya'nın katılması ondan birkaç hafta sonra 24 Kasım'da Türkiye bir Rus uçağını düşürdü.
03:31Hatta iktidara dönmek isteyen küçük muhalefet partilerinin liderlerinden biri vardı ya o dönemde başbakandı hala o dönemde olduğu gibi Erdoğan değil ben emir verdim ben düşürdüm diyor yani bu da çok garip bir şey nasıl bir şeyle övünüyor.
03:49Şimdi ondan sonra bir gerginlik dönemi Allah'tan savaş çıkmadı Allah'tan daha kötü şeyler olmadı.
03:54Türkiye uygun bir yöntemle özür diledi orada tabii ki 15 Temmuz meselesi onu Rusya'nın kullanması var anlayamadığımız bilmediğimiz bazı şeylerden dolayı birdenbire Türkiye'nin hop diye böyle S-400'ler alması hala başımıza sıkıntılar yaratan S-400'ler meselesi vesaire böyle bir şey var.
04:15İlişkiler gelişti tekrar. İlişkiler de gelişirken yani güven Türk-Rus ilişkilerinde her zaman bir numaralı sorun oldu benimki Serkan'ım.
04:23Ondan sonra da pek güven olmadı ama yakınlaşan ilişkiler ya da görünüşte öyle birilerini hep kullandılar.
04:30Batıya karşı kullandılar. Hem Erdoğan hem Putin.
04:33Bak Türkiye'de yanımızda bak Rusya'da yanımızda şöyle yaparız böyle yaparız.
04:36Bunun da adı pragmatizm artık bu dünyada en çok konuşulan şey pragmatizm tamam yani bizim benim yararıma çıkarıma onu yaparım diyorlar.
04:46Öyle şeyler oldu ki çıkarları çok farklı iken bile yan yana durdular.
04:50Mesela mesela Astana süreci yani Rusya, İran yani Esad'ı destekleyen ülkeler ve Esad'ı devirmek isteyen Türkiye oradaki İslamcılarla ilişki kuran Türkiye birlikte bir tür ittifak kurdu.
05:05Sonra ne oldu o ittifak? Geçen yılın sonunda Esad'ın devrilmesiyle bitiverdi.
05:11Türkiye kazançlı çıktı. İsrail'e çok kazançlı o ayrı da İran ve Rusya epeyce zararlı çıktı.
05:18Bunun da tadı damağında kaldı. Olumsuz bir tad kaldı Moskova'da.
05:23Şimdi Rusya Erdoğan her zaman yenilmez büyük lider diye bir de kazanan ata oynar genellikle.
05:30Sadece onun da ilişki içindeydi. 2019 belediye seçimlerinde acaba dedi acaba İstanbul ve diğer kentlerdeki muhalefet başarısıyla ama çok ileriye götürmedi o acabayı.
05:42Erdoğan desteklemeye devam etti ama 2023 seçimleri civarında Rusya gerçekten yani bir kere muhalefet güçleniyor başa gelir mi?
05:50Onları biraz ileri götürdü ve ondan o arada ve ondan sonra muhalefetle az ve utangaç da olsa ilişkiler kurdu.
05:59CHP başta büyük elçinin ziyareti karşılıklı temasların artması vesaire.
06:04Şu anda bilmiyorum böyle bir şeyin olacağını sanmam.
06:06Zaten muhalefetin de Rusya ile ilgilenecek zamanı yok gibi görünüyor.
06:10Şimdi 23 seçimleri şu aşıdan da önemli.
06:16Rusya işte bizim bir Türkiye ile bir iş birliğimiz var Erdoğan Putin gayet iyi falan derken.
06:21Yani 23'te de biz destekledik Erdoğan'ı.
06:24Bu koskoca gaz borçları doğal gaz borçlarını onları erteledik ki onun soru işareti ne kadar borç var?
06:30Yani onunla 15-20 milyar diyenden onlarca milyar diyene kadar var.
06:36Öyle bir sır şeyi var ama burada büyük bir jest yaptı ama ondan sonra dedi diye düşünüyor Kremlin daha doğrusu.
06:43Birdenbire iyice bir eskiden de batının bir parçasıydı ama şimdi iyice tümüyle artık Moskova gölgede kaldı.
06:50ABD Avrupa özellikle İngiltere Türkiye böyle yolunu çizdi ve yeni kurulan hükümette de dedi.
06:56Ve pek çok yayınlarda da bu geçti aslında yani İngiltere şeyi neredeyse İngiliz diyebileceğimiz böyle şeyler de geçti.
07:05Bazı Rus yayınlarında bakanlar var mesela Hakan Fidan mesela Mehmet Şimşek gibi böyle bir şey uyandı Rusya'nın içinde ve o dönemden sonra bir soğukluk da var zaten.
07:16Putin Türkiye gel gelmem gelirdi gelmezdi onlar da devam ediyor.
07:19Şimdi bu süreç devam ediyor Ukrayna savaşıyla birlikte Türkiye Rusya ilişkileri farklı bir aşamada ve Rusya o savaşta şöyle ya da böyle zayıflayan Rusya açısından dünyaya açılan artık pencereler çok azaldı.
07:34Ve batıyla ilişki kurabileceği pencere olarak Türkiye'nin önemi arttı.
07:38İşte Türkiye'de İstanbul'da Rusya Ukrayna görüşmeleri yapıldı birkaç kez ve savaşın başında da aslında Ukrayna konusunda Ukrayna'daki savaş konusunda Türkiye çok aktif ve doğru davrandı.
07:52Yani ilk aylarda özellikle Rusya ile Ukrayna'yı bir araya getirme işte esir değişimi falan gibi konular baya aktifti sonra o aktivite söndü.
08:01Ve bazı sorunlar da çıktı şimdi Erdoğan'ın Zelenski ile görüşmeleri sıklaştı bu Rusya'nın tepkisini topladı.
08:09İHA bayraktar füzeleri bunlar ve önceleri savaşın ilk döneminde özellikle Ukrayna'ya verilmesi ardından da Kiev yakınlarında bir fabrika kurulması bunlar Rusya'yı kızdırdı.
08:24Ve bazı sorunlar da çıktı şimdi Erdoğan'ın Zelenski ile görüşmeleri sıklaştı bu Rusya'nın tepkisini topladı.
08:30İHA bayraktar füzeleri bunlar ve önceleri savaşın ilk döneminde özellikle Ukrayna'ya verilmesi ardından da Kiev yakınlarında bir fabrika kurulması bunlar Rusya'yı kızdırdı.
08:4523 sonunda Rusya'yı kızdıran bir başka şey 5 Azov komutanının Rusya'ya danışılmadan Türkiye'deydi bunlar iade edilmesi Ukrayna'ya verilmesi 2024 başında İsveç'in NATO üyeliğinin onaylanması asla onaylanmayacağız diyordu Erdoğan biliyorsunuz.
09:07Böyle bir şey başka süreçler de girdi uzatmayayım yani hem Kafkasya'da Rusya'nın zayıflaması Azerbaycan'ı destekleyen Türkiye'nin konum kazanması Suriye, Turiye büyük bir kayıp oldu Rusya açısından büyük bir yenilgi oldu.
09:20Bütün bu süreçler ve Erdoğan'ın giderek daha çok Avrupa'ya özellikle de Trump'a yaklaşması bütün bunlar tabii ki Kremlin açısından önemli işaretler ama Türkiye'den de vazgeçemiyor.
09:33Türkiye'de Rusya'dan vazgeçemiyor orası öyle.
09:36Son dönemde şöyle şeyler olduğunu söylemek gerekiyor.
09:39ABD baskıları yoğunlaşıyor.
09:40Bütün dünyayı savaşı durduramadı Putin'i ikna edemedi Trump.
09:44Diyor ki ben bu savaşı finanse eden bu petrol ve gaz gelirlerini keseyim.
09:48Onun için Hindistan'a, onun için Çin'e, onun için her ne kadar özel anlayış da gösterse Macaristan'da dahil Avrupa ülkelerine ki Macaristan'a hadi bir süre daha idare etseniz seçimlerim var falan dedi.
10:01Böyle baskılar yapıyor ve Türkiye'de baskı çok sert değil.
10:05Kibar bir şekilde ya vazgeçseniz iyi olur Türkiye'nin vazgeçeceğini umuyorum şeklinde ama giderek sürekli.
10:12Bakın Hakan Fidan Amerika'daydı, Rubio ile görüştü, Wenz ile görüştü ve orada da o konu.
10:18Artık vazgeçin yani Rusya'dan gaz ve petrol almayın.
10:22Böyle bir şey yapabilir mi Türkiye? Hayır.
10:24Yapamaz.
10:25Türkiye'nin Rus petrolüne, Rus gazına ihtiyacı var.
10:29Azaltabilir mi bu baskılar sonucu?
10:31Elbette Türkiye'nin arayışında azalabilir bu Rusya açısından önemli.
10:36Çünkü petrol ve gaz da Çin, Hindistan, Türkiye bunlar önde gelen şeyler, merkezler.
10:42Dolayısıyla Rusya bu konuda kaygı duyuyor.
10:46Türkiye'de ABD'nin baskılarına göre kendi çıkarlarını da düşünerek böyle bir denge kurmaya çalışıyor.
10:51Rusların Erdoğan'la ilgili en çok kullandığı sözlerden biri şudur.
10:54Erdoğan hep çok koltukta oturur.
10:56En azından iki koltuk.
10:57Batı Rusya.
10:58Bizi de idare eder.
10:59Rusya ile ilişkiler ne bileyim Şangay İşbirliği Örgütü'nde böyle ilginç bir statü var.
11:04Diyalog ortağı.
11:052012'den beri diyalog ortağıyız.
11:07BRICS'e girmek istedik olmadı falan ama hala yakınında durmaya çalışıyoruz.
11:11Böyle bir şey var.
11:13Erdoğan'ın farklı bir şey yapısı var.
11:15İktidarın o anlamda batı ile batının bir parçası ama bu tarafa da ilgi gösteren ama hiçbir zaman Rusya bizim bir parçamız olacak bize girecek şey bizim ittifakımıza girecek Şangay İşbirliği Örgütü vs. böyle demedi.
11:28Her zaman onu batı içinde kalıp batıyı bölmede kullanılabilecek bir yabancı unsur ama ortak dil bulunabilecek bir ülke ve yönetim olarak gördü.
11:37Bunun da altını çizeyim.
11:39Şimdi son dönem nereye gider bu ABD baskıları vs. bilemiyorum.
11:43Ama ben çok radikal bir ilişkilerin bozulması değişmesi böyle bir ihtimalde görmüyorum.
11:49Bu arada dikkat çeken bir konu dikkat çekmeyen aslında ama benim dikkat çekmek istediğim.
11:56Türkiye'deki Büyükelçi Yerkov'du biliyorsunuz ve çok uzun sürede Türkiye'de kalmıştı İstanbul'da başkonusuluşluk ve şeyde de Ankara'da da 17-2017'den 2025'e kadar baya uzun bir süre ve toplamda da 14 yıl yapıyor zaten.
12:11Türkiye'de kalmıştı Yerkov.
12:14Şimdi Dışişlerinde Rus Dışişlerinde galiba bazı değişiklikler dönemi başladı.
12:18Başladı başlıyor bilmiyorum.
12:20Çünkü mesela Mikhail Bogdanov da Suriye yenilgisiyle belki birlikte ilişkilidir.
12:25O da gitti falan.
12:26Yerkov da Türkiye'den ayrılınca bakan yardımcısı mı olur vs. derken birdenbire Özbekistan'a gitti.
12:32Bir tenzili rütbe.
12:33Bu da ilginçti.
12:33Ve onun yerine önemli bir isim Dışişleri Bakanı yardımcılarından biri, Lavrov'un yardımcılarından biri.
12:41Sergei Verşin'in geleceği açıklandı.
12:44Şimdi bu Yerkov'un gitmesi, Verşin'in geleceği falan bunların artık üzerinden aylar geçti.
12:49Haziranda gitti açıklandı Yerkov'un gitmesi meselesi vs.
12:55Ama Rusya Büyükelçisi hala yok Türkiye'de.
13:01Söylentiler de var.
13:03Emin değilim ve bunları savunamam.
13:05İşte gelecekti gelmiyor.
13:07Putin vazgeçti Verşin'ini göndermekten ya da o gelmeyecek.
13:10Bunlar doğrudur değildir bilemem ama soru işaretleri doğruyor.
13:13Ekim'de Kasım'da gelebilir deniyor.
13:15Kasım'ın ortası bakalım Verşin'in geliyor mu ya da bir başka birisi geliyor mu?
13:19Verşin'in tabii Türkiye'ye verilen önemi göstermek açısından önemli bir adımdı.
13:22Bakan yardımcılarından birini göndermek.
13:26Bakalım bu konu nasıl gelişecek?
13:28Son olarak da şunu söyleyeyim.
13:30Şimdi Türkiye ile Rusya ilişkileri kötü değil.
13:33Fena değil.
13:34İyi gidiyor ama son zamanlarda biliyorsunuz bu programda defalarca söylüyorum.
13:39Batı ile Rusya arasındaki ilişkiler gerginleşiyor.
13:42NATO ile gerginleşiyor.
13:44Avrupa ile gerginleşiyor.
13:45Türkiye'de bu blokların bir parçası.
13:48Dolayısıyla bir savaş durumu olursa ki Avrupa'da özellikle
13:52herkes böyle bir savaşa hazırlanıyor Rusya ile birkaç yıl içinde olabilecek.
13:56Belki yakın zamanda belki 5 yıl 10 yıl sonra.
13:59Türkiye'de bunun bir parçası olabilir.
14:01Yok Rusya bize dokunmaz.
14:02İyi ilişkilerimiz var.
14:03Bakın yani turizm, domates satışları başka konular falan öyle demeyin.
14:08Türkiye'de Rus yayınları, Rus uzmanları her zaman söylüyor.
14:12Türkiye'de şeyin NATO'nun şeyleri var, güçleri var.
14:15Nükleer güç var Türkiye'de.
14:17Rusya'ya karşı da kullanılabilecek incirlik var vesaire.
14:20Ve bir şey daha söyleyerek bitireyim.
14:22Ukrayna savaşında ara bulucu konumunda olan Türkiye'nin bayraktar yatırımı,
14:31Kiev yakınlarındaki fabrika Rusya tarafından bombalandı.
14:34Savaş bu kimse kimsenin gözünün yaşına bakmaz.
14:38Bunun da altını çizeyim ki çok da rahat olmayalım.
14:41Gerginlik ilerlediği zaman Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilere de sıçrayabilir diyelim.
14:46Ve basına geçelim.
14:53Türkiye basınından iki şeyi, iki haber, belki biraz haber yorum.
14:59Onlara kısaca yer vereyim.
15:03Bir tanesi sözcüden.
15:05ABD medyası yazdı.
15:07Türkiye'ye Rus gazı alma talimatı.
15:10Kire bu talimat başlıkta da geçmiş.
15:13Haberin içinde de geçmiş.
15:15Bu biraz yorum olmuş.
15:16Yani baskı yapıyor falan da talimat da biraz ne bileyim gazetecilik açısından.
15:21Neyse doğalgazda yerli üretim talebin yüzde beşini bile karşılayamazken diyor sözcü.
15:26Çünkü enerji itaatinde Rusya ile ABD arasında sıkışmış durumdayız.
15:30Doğru.
15:31Gerçekten de öyle.
15:32İşte Rubio'nun görüşmesi Hakan Fidan'a kibarcı da olsa bu şey.
15:38Ve aslında sözcüye göre talimat vermiş.
15:41Şimdi Türkiye diyor sıfırlayamaz.
15:44Bu şeyi sıfırlayamaz.
15:46Ve hacimler büyük.
15:48Burada rakam da verilmiş.
15:49Ocak-Ağustos döneminde sekiz ay bu yılın sekiz ayında Türkiye'nin petrol ithalatının yüzde altmış iki nokta altısı.
15:59Yani bir yükseliş var normalin üzerinde.
16:02Yani normalde daha az petrol alınıyor.
16:04Yıllara ve son döneme bakacak olursak.
16:07Rusya'dan ve o sekiz ayda doğalgaz olarak da yüzde kırk beş.
16:10Zaten o civarlarda seyrediyor.
16:12Dolayısıyla bunu bitirmek söz konusu değil.
16:15Bu arada Mavi Akım Anlaşması'nın yıl sonunda süresinin dolacağını, ne olacağının belirsizliği vesaire gibi onu da vermiş.
16:21Ve Trump'ın Macaristan, Hindistan vesaire baskılarından da bahsediyor.
16:25Türkiye'de de bu baskıların olduğunu söylüyor.
16:28Ama tabii ki demin dediğimiz gibi pat diye bunun sonlandırılması falan gündemde değil.
16:34İkinci olarak yine Türkiye'den ve bu konularda benzer konularda ilginç haberler de veren ekonomime bakalım.
16:41Ekonominde enerji uzmanı Mehmet Kaya bir haber paylaşmış.
16:46Nükleer'de diyor ikinci şey santral gündemde Sinop.
16:51O tartışılıyor ve 2026 içinde bu iş netleşebilir.
16:57Ve işte adayları şey yapmış.
16:59Eskiden beri Rusya ilgileniyor.
17:01Rusya hatta kulis bilgisi ya da söylenti diyelim.
17:04Rusya onu da bize vermezseniz Akku'yu zaten çok gecikiyor.
17:08Aksaklıklar oluyor.
17:10O bitmez falan diye dedikodular çıkmıştı.
17:12Bunu da vermiştik biliyorsunuz.
17:13Ama Rusya'nın dışında başka ülkeler de var.
17:15Bunu da hatırlatmış Mehmet Kaya.
17:18Kanada, Kore, Çin, ABD ve ABD'nin atak yaptığını söylüyor.
17:23Ve bunun Trump Erdoğan görüşmesinde de konu olacak kadar öne çıktığını söylüyor.
17:29Şimdi ABD'ye ona verirsek diyor.
17:31Güneyde Akdeniz tarafında Ruslar, Kuzeyde Karadeniz'de ABD'liler enerji santrallerini alması o anlamda da ilginç.
17:39Akku'yu da gecikmeler çok fazla gerçekten.
17:43İşte birkaç yıldır ilk ünitesi açılacak, açılacak, açılacak.
17:46Şimdi 26'da açılacak, Nisan'da ilk deneme üretimi olacak ilk ünitenin deniyor.
17:52Hatırlatıyorum 2010 burada da hatırlatılmış.
17:552010'da anlaşması yapıldı.
17:5718'de temeli atıldı.
17:58Yani bayağı bir geciken, sıkıntılı, ilerleyen bir proje.
18:03Başka enerji konularına değinilmiş.
18:05Sadece dikkat çekmek istedim.
18:07Ve şimdi bugünün portresine bakalım.
18:10Kazakistan'a gidelim ve Nazarbayev ile ilgili kısa bir özet yapalım.
18:16Nazarbayev, Sovyetler Birliği'nin son döneminde ve daha sonra Orta Asya'da çok önemli bir lider.
18:28Gerçekten önemli bir lider.
18:3030 yıla adını yazmış bir lider.
18:35Sovyetlerin ve Orta Asya'nın önemli lideri Nazarbayev.
18:39Şimdi 85 yaşında Almaty'ye bağlı bir köyde doğdu.
18:461940'da bir metalürji işçisiydi aslında bir işçiydi.
18:53İşçi oldu işte kalfalık, ustalık vesaire.
18:56Oradan geldi ve oradan ilerledi, ilerledi.
19:00Epeyce ciddi bir ilerlemeydi.
19:02Gençlik fotoğraflarını görüyorsunuz.
19:04Birincisinde köy kökenli var derken işte papyon vesaire bir şeyler takmış.
19:08Ama esas ilerlemeye ben dikkat çekmek istiyorum.
19:11O Sovyetler Birliği Komünist Partisi, SBKP orada kendini buldu.
19:16Çok genç yaşında, 22 yaşında girdi.
19:1922 yaş da işte 62 yapıyor, 1962.
19:23Ondan sonra yüksele yüksele yüksele yüksele Kazakistan Komünist Partisi içinde o da SBKP'ye bağlıdır.
19:28Orada çok hızlı bir ilerleyiş.
19:30Sonra Gorbaçov dönemi.
19:31Gorbaçov dönemi çok ilginçti.
19:33Bölgelere de ilgi gösterildi.
19:35O demokratlaşma, demokratikleşme, açıklık vesaire derken onun cumhuriyetlere yansıması bazen de biraz sorunlu oldu.
19:43Bu fotoğraf da çok güzel.
19:44Gorbaçov'la Nazarbayev'in tarıma önem verdik ve mutluyuz fotoğrafı.
19:51Şimdi orada yalnız sıkıntılar da var.
19:52Her zaman bu kadar mutlu olmadılar.
19:54Bir ara Moskova, yani merkez, Komünist Partisi'nin ve Cumhuriyet'in başındaki Kazak lideri Kunayev'i görevden aldı.
20:04Ve onun yerine Kazakistan'la hiç ilgisi olmayan bir Rus'u, bir de Rus'u başa getirdi.
20:10Gennady Kolbin, Ulyanov's'tan geldi.
20:12Orada sıkıntılar başladı, ayaklanma oldu falan.
20:15Sonra işte Nazarbayev'in yolu açıldı.
20:18Nazarbayev başa getirildi.
20:19O ortalığı sakinleştirdi.
20:21Şimdi Yeltsin dönemi, bağımsız devletler topluluğu içinde her zaman Nazarbayev'in ayrı bir yeri vardı.
20:32Gorbaçov döneminin sonunda da yani Sovyetler Birliği dağılmasın diyenlerin içinde de önemli bir yeri vardı ama
20:37Yeltsin'in ilk çabaları, yani baştan Yeltsin gerçi Belarus ve Ukrayna liderleriyle bir araya gelerek
20:46Sovyetler Birliği'nin yıkılmasında noktayı koydu.
20:48Ama daha sonra bağımsız devletler topluluğunun kurulması, ittifakın genişlemesi deyince
20:54ilk olarak Nazarbayev'i aradı ve daha sonra işte 12 üyeli o zaman şey, bağımsız devletler topluluğu kuruldu.
21:02Ve bu aşamalarda hem Sovyetlerin sonunda Sovyetlerin yıkılmaması için
21:07hem de Yeltsin döneminde bağımsız devletler topluluğu her zaman en aktiflerden biri Nazarbayev oldu.
21:13Şimdi Nazarbayev 30 yıldır iktidarda seçimleri kazanıyor, durmadan kazanıyor, büyük şeylerle, farklarla.
21:21Düşünün 30 yıl derken 89'dan 19'a kadar bahsediyorum.
21:2689'da tabii ki o zaman Sovyetler Birliği zamanı o zaman birinci sekreterdi Komünist Partisi Kazakistan'ın.
21:33Ondan sonra işte Sovyetlerin yıkılması, ülkenin bağımsız olması vesaire derken
21:37ki o arada bir de başbakanlığı da var, onu da unutmayayım 44 yaşında da başbakan oldu, bayağı hızlı yükseldi.
21:43Şimdi 5 kez başkanlık seçimlerini kazandı.
21:4691'den başlayarak 5 kez.
21:49En son da işte sanırım şeyde son döneminde o dönemi başkanlığı tamamlamadı.
21:57Ve bu arada Nazarbayev giderek şeyde Kazakistan'da putlaştırılmaya başlandı.
22:05Yani artık işte görüyorsunuz altından heykelleri, onun ismi bir sürü şeye veriliyor, adı veriliyor vesaire.
22:14Ulusun lideri işte Kazakça Yelbası deniyormuş.
22:18Öyle bir şey.
22:19Ve Nazarbayev ölene kadar Güvenlik Konseyi'nin başkanlığı falan sonradan iptal edildi.
22:24Bu her ikisi de.
22:25Ulusun lideri de Güvenlik Konseyi şeyi de tabii ki son yıllarda iptal edildi.
22:29Şimdi Nazarbayev başkenti Almat'dan Astana'ya alalım dedi.
22:35Bunu demesi 95'ti, 97'de de bunu yaptı.
22:38Yeni bir kent Astana.
22:40Ve Astana'ya da Nazarbayev'in ismi verildi.
22:44Bunu veren de Tokayev, alan da Tokayev daha sonra.
22:47Yani tarih böyle bir şey.
22:49Nur Sultan oldu bir dönem onun şeyi.
22:51Şimdi Tokayev ile ilişkileri gayet iyiydi.
22:55Başbakanıydı zaten Tokayev.
22:572018-19'da bazı ayaklanmalar, protestolar çıktı.
23:02Kazakistan'da hem sosyal ekonomi konularda hem de şeyde artık bu yöneticiler değiştirilsin diye.
23:12Ve orada artık dedi ben yerimi şeye bırakayım, güvendiğim, çok güvendiğim Tokayev'e bırakayım.
23:18Ve Tokayev'e bıraktı.
23:20Geriye çekildi ama şeyden, kütüphaneden ülkeyi yönetmeye devam etti diyenler de oldu.
23:29Belki yönetmek değil ama karışmaya devam etti.
23:33Yani Tokayev'e ve ülke yönetimine karışmaya devam etti.
23:36Ve bu arada akrabaları falan da çok şey.
23:38Hem merkezde hem ekonomik kurumlarda hem bölgelerde her yerde Nazarbayev'in yakınları, dostları, akrabaları her yerde vardı.
23:47Büyük klanlar, kızı mesela Dariga parlamentonun yöneticisiydi.
23:53Hatta bir ara kızı Dariga'ya bırakır, Tokayev'e bırakır deniliyordu.
23:5622'de Kazakistan karıştı.
24:00Çok ciddi karıştı.
24:02Öylesine ki işte ölenler, kalanlar, işte devrilen, yakılan arabalar, binalar falan.
24:07Ve kolektif güvenlik örgütünden yardım istedi.
24:11Rusya birlikleri oraya gitti.
24:13Ve o şeyleri bastırdı.
24:15Ve çok kısa bir süre sonra acaba Rusya buraya yerleşir mi falan dedik.
24:18Çok kısa bir süre içinde tamamdır sağ olun dedi.
24:21Geri gidebilirsiniz dedi ve Rusya'da gitti.
24:23Burada da Çin'in biraz baskısının olduğu söyleniyor her neyse.
24:26Şimdi böyle bir ortamda lider artık Tokayev adım adım adım Nazarbayev'i bir köşeye itti.
24:35Nazarbayev'in yakınlarını kızı da dahil parlamentonun başındaki görevden aldı.
24:40Ve bu süreç çok hızlandı.
24:4223-24 son zamanlarda hala var ama iyice artık bu şeyler, akrabalar, yakınlar azaldı.
24:50Nazarbayev'in elindeki şeyler, acıcılıklar alındı.
24:54O tabii ki artık Güvenlik Konseyi'nin öne kadar lideri de değil, ulusun lideri de değil vesaire.
25:00Böyle bir durumda.
25:02Ama hala 85 yaşında zaman zaman gündeme geliyor Nazarbayev.
25:06İşte bir kitap yazdı benim hayatım diye.
25:09Orada aklında bir takım sırlar da verdi.
25:11İkinci ailesini herkes biliyordu da karısı başta olmak üzere o kitapta açıkça bunu yazdı mesela.
25:18Şimdi Nazarbayev Putin'le görüşüyor ara sıra ve bu dedikodulara şaşkınlığa yol açıyor.
25:24Niye bu kadar sık görüşüyorlar?
25:26Acaba nispeten Nazarbayev çünkü daha Rusların haklarını koruyan bir liderdi.
25:31Tokayev'de çok bu konuda özenli davranıyor ama Nazarbayev başkaydı.
25:36Ülke nüfusu bu arada 20 milyon.
25:39Kazakistan'ın onun 3 milyonu Rus yani yaklaşık %15'i.
25:43Ama eskiden Ruslar bayağı bir fazlaydı.
25:46Kazaklardan daha fazlaydı.
25:47Ama çok çok daha eskiye gidersek de tersiydi.
25:50Hep bunlar politikayla ve yönlendirmelerle ilgili.
25:53Nazarbayev ile ilgili söylenen çok şeyden birisi de
25:57onun ve ailesinin pek çok açıdan yolsuzluklara bulaşmış olması.
26:02Milyarlarca dolardan bahsediliyor.
26:05Nereye geliyoruz?
26:07Az önce söylemiştim 59 saniye programında da ikincisinde de biz vermiştik onu.
26:12Bazı liderler hiç koltuktan kalkmak istemiyorlar.
26:15Ama 5 yıl, 10 yıl neyse işte 7 yıl bunlar yeterli.
26:20Yoksa bu iş başka yerlere gidiyor.
26:22Nazarbayev'de 30 yıl başta kalınca yolsuzluktur.
26:26İşte otoriterlik falan pek çok şeyi beraberinde getirdi.
26:29Böyle bir Nazarbayev ve Kazakistan hikayesi bugün size özetle sunduğumuz.
26:35Haftaya tekrar görüşmek üzere.
26:37Hoşçakalın.
Önerilen
40:53
|
Sıradaki
23:19
50:57
58:14
54:45
42:52
36:11
56:21
1:15
İlk yorumu siz yapın