- 5 gün önce
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Amerika Birleşik Devletleri haritasına baktığınızda görünmeyen, adı duyulmamış ama var olan ve resmen tanınan yüzlerce küçük devlet var.
00:08Hayır, eyaletlerden bahsetmiyorum. Zaten onlar sadece 50 tane.
00:12Benim bahsettiğim yerlerin de kendi yasaları, kendi mahkemeleri ve hatta eyaletlerden farklı olarak kendi vatandaşlık sistemleri var.
00:21Amerika Birleşik Devletleri'nin tam kalbinde fakat Amerikan sisteminin çok dışında topraklar.
00:27Kızılderili rezervasyonları.
00:28İşte bu videoda sizi Amerika'nın bilinmeyen yüzüne hatta belki de bilinmesi istenmeyen gerçeklerine götüreceğiz.
00:36Gözlerden uzak tutulan ama hukuken var olan, geri bırakılmış ama asla apes etmemiş bu iç devletlere birlikte yakından bakacağız.
00:45Adından da anlaşılacağı gibi, Amerika Birleşik Devletleri her biri birer devlet statüsünde olan 50 eyaletin ve bir federal bölgenin bir araya gelerek oluşturduğu bir yapıdır.
00:55Eyaletler federal anayasa çerçevesinde kendi meclisleri olan, kendi yasalarını çıkaran ve kendi mahkemeleri olan yapılardır.
01:04Asayiş için kolluk kuvvetlerinin kontrolü, vergi politikalarını belirleme gibi kararları kendi başlarına alabiliyorlar.
01:11Ama dış politika, savunma ve para basma gibi konularsa merkezi yani federal hükümetin yetki alanında.
01:18Ancak bugün tüm bunların dışında Amerika topraklarının esas sahipleri olan yerlilerin, genel olarak bilinen adlarıyla Kızılderililerin kendi özel toprakları da var.
01:29İşte bunlar biraz önce de dediğim Kızılderili rezervasyonlarıdır.
01:34Kızılderili rezervasyonu, Amerika Birleşik Devletleri federal hükümeti tarafından resmen tanınan bir yerli kabilenin egemenliğindeki toprakları ifade eder.
01:42Bu bölgeler için Amerikan hukuku dilinde Kızılderili yurdu ya da bağımlı ama içsel uluslar ifadeleri kullanılır.
01:51Bu kavramlar rezervasyonların Amerika Birleşik Devletleri için de bağımsız yönetilme hakkına sahip olduğunu vurgular.
01:58Kelime anlamı olarak rezervasyon bildiğimiz rezerve etmek kelimesinden gelir ve özel olarak ayrılmış alan anlamını taşır.
02:06Tarihsel olarak da böyle olmuştur.
02:08Amerika Birleşik Devletleri anayasası yapılırken her kabile ayrı bir egemenlik olarak görülüyordu.
02:15Bu nedenle onların yaşadığı veya avlandığı topraklar o kabileye rezerve edilmiş sayılıyordu.
02:21Ancak zamanla bu rezerve etme hali yerli halkların zorla yerlerinden edilip daha uzak, verimsiz bölgelere sürülmesiyle anlamını kaybetti.
02:30Bugün birçok rezervasyon bölgesi o halkın tarihsel toprağı değil, zorla yerleştirildikleri alanlardır.
02:36Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri için de 326 tane kızılderili rezervasyonu bulunuyor.
02:44Ancak her kabile bir rezervasyona sahip değil.
02:47Çünkü federal olarak tanınmış 573 tane kızılderili kabilesi var.
02:51Bazı kabileler birden fazla rezervasyon bölgesine sahipken, bazı küçük kabilelerse bir rezervasyon bölgesini ortak olarak paylaşmak zorundalar.
03:00Tüm rezervasyonların topraklarının toplam büyüklüğü de yaklaşık Romanya'nın yüz ölçümü kadar.
03:06Yalnız Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tüm kızılderili nüfusunun sadece 5'te 1'i bu bölgelerde yaşıyor.
03:13Peki kızılderili rezervasyonları kanunlarda tam olarak hangi özgürlüklere ve kısıtlamalara sahip?
03:19Merkezi hükümetin hukukuna yani federal hukuka göre bu bölgeler birer iç devlet olarak tanımlanıyor.
03:26Amerika'nın kurucu babalarından olan ve anayasanın hazırlanmasında önemli rol alan dönemin yüksek mahkeme başkanı John Marshall'ın rezervasyonları için 1830 yılında yaptığı resmi tanımlama bugün hala geçerlidir.
03:40O tanımlamada da şöyle yazar.
03:42Her kabile ayrı bir ulustur ve kendi kendini yönetme hakları yasalarla korunmuştur.
03:48Bu yasaya göre federal hükümetle kabile yönetimleri arasında yapılan görüşmelerde hükümetler arası ilişkiler olarak kabul ediliyor.
03:57İlk önce bu bilgiyi verince Amerika Birleşik Devletleri'nin kurucularının sanki bu insanlara cömertlik yaptığını düşünebilirsiniz ama
04:04gerçeği biraz daha aralayınca arkasındaki acı tarihi görebiliyorsunuz.
04:101775 ile 1783 yılında gerçekleşen bağımsızlık savaşı sonucunda Amerika Birleşik Devletleri kuruldu.
04:17Bu yeni ülke kuruluşundan hemen sonra Kuzey Amerika'da hızlı bir şekilde genişlemeyi öncelikle hedef haline getirdi ve batıya doğru ilerlemeye başladı.
04:27Önlerinde ise yerli Kızılderili kabileleri vardı.
04:30Kızılderililerin topraklarını ele geçirmek için onları batıya doğru sürme politikası yürüttüler.
04:36Bu süreçte zaman zaman şiddetle, zaman zaman tehditle, zaman zaman aldatmayla ve tüm bunların sonucunda da genellikle dayatılmış anlaşmalar aracılığıyla yerlilerin toprakları beyazlara devredildi.
04:48Kızılderili rezervasyonlarının resmi olarak kurulduğu 1830'daki yasayla birlikte bu insanların kanuni olarak yerlerinden edilmesine olanak sağlayan Kızılderili tehcir yasası da çıkarıldı.
05:01Yasa, Kızılderili kabilelerin Mississippi nehrinin batısına geçmesini gönüllü olarak yapmalarını dayatıyordu.
05:07Evet gönüllü olarak bunu yapmak zorundaydılar ancak başta Şeroki, Krik, Çokto, Çikisav ve Seminol olmak üzere birçok kabile bu teklifi kabul etmedi.
05:19Bazıları topraklarının bir kısmını vererek geri kalanında kalmak için pazarlık yapmaya çalıştı.
05:24Seminol kabilesi yerinden edilmeye karşı 2. ve 3. Seminol savaşlarıyla silahlı direniş gösterdi.
05:32Şeroki halkı ABD yargı sistemi içinde mücadele etti ve davayı yüksek mahkemede kazandı.
05:39Federal hükümet ve ordu bu karara uymadı.
05:42Yasa sonrası yaklaşık 60 bin Kızılderili kendilerine verilen ya da dayatılan rezervasyon topraklarına gönderildi.
05:49Bu toplu göç Amerikan tarihinde gözyaşı yolu olarak adlandırılır.
05:54Kızılderili rezervasyonlarına yerleşen yerlilerin ilk başlarda Amerikan vatandaşlıkları yoktu.
06:00Vergi vermedikleri için yabancı sayılıyorlardı.
06:03Fakat 1. Dünya Savaşı'nda asker olarak bu insanlara ihtiyaç olduğu ortaya çıktı.
06:08Bir kısmı savaş sırasında orduda görev aldı.
06:11Savaştan yaklaşık 5 sene sonra ise Kızılderili vatandaşlık yasası çıkarıldı.
06:16Bu yasaya göre yerli Amerikalılar da vatandaş sayıldı.
06:20Oy kullanma, sosyal güvenlik, eğitim, ABD pasaportu gibi haklara sahip oldular.
06:25Yasaya rağmen birkaç eyalet rezervasyonlarda yaşayan yerlilere vatandaşlık verse de vergi muafiyetlerinden dolayı 1957 yılındaki Medeni Haklar Yasası'na kadar oy kullanma hakkını vermedi.
06:39Bugün özellikle başta vergi muafiyeti olmak üzere bazı hukuki yükümlülüklerden kurtulmak isteyen kişiler,
06:46atalarının Kızılderili soyundan geldiğini iddia edip rezervasyon vatandaşı olmak isteyebiliyor.
06:51Herkesin rezervasyon vatandaşı olmasının önüne geçmek için de Blot Quantum denen kan bağı oranını belirleyen bir uygulama yapılıyor.
07:00Atalarının Kızılderili olduğunu iddia eden bir kişinin soy ağacına bakarak kan bağı oranı tespit ediliyor.
07:06Örneğin kişinin anne ve babasından biri %100 Kızılderili soyundan geliyorsa bu kişi %50 Kızılderili kabul ediliyor.
07:14Eğer kişinin ebeveynlerinden birinin anne babası Kızılderili ise bu kişi %25 Kızılderili olarak kabul ediliyor.
07:22Anlaşılacağı üzere soy ağacındaki insan sayısı arttıkça kişinin Kızılderili kabul edilme oranı da azalıyor.
07:29Her kabilede vatandaşlığa kabul için kendi kuralını uyguluyor.
07:33Örneğin Şerokiler sadece soy bağının belgeyle ispatını kabul ediyor.
07:38Navajo kabilesi de en az %25 oranını kabul ediyor.
07:42Bazı kabilelerde ise bu oran %6'ya kadar düşebiliyor.
07:47Rezervasyonların çoğu tıpkı eyaletler gibi kendi anayasal sistemlerine sahipler.
07:52Yönetim konseyleri var ve bu konseyler toprak yönetimi, asayiş, mahkeme, vergi uygulamaları ve vatandaşlık gibi alanlarda tam yetkilidir.
08:02Ancak federal hükümete bağlılar.
08:04Bu nedenle savaş ilan edemezler, yabancı ülkelerle anlaşmalar yapamazlar ve para basamazlar.
08:09Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'na ve federal mahkemelerin verdiği kararlara uymak zorundalar.
08:16Yalnız bu sistem her zaman kusursuz işlemiyor.
08:18Çünkü rezervasyonlarla eyaletler arasındaki hukuki işleyişte ve yetki alanı konusunda birçok belirsiz durum da var.
08:26Örneğin kabile üyeleri tarafından işlenen suçlar kabile mahkemelerinde yargılanıyor.
08:30Ama eğer suçu işleyen kişi veya kişilerden biri Kızılderili değilse nasıl bir yol izleniciye konusunda net bir karar yok.
08:39Kızılderili polislerin rezervasyon topraklarında hız sınırını aşan bir beyazı durdurduğunda veya örneğin bir beyazın aracında uyuşturucu bulduğunda krize sebep vermemek için genellikle içinde bulundukları eyaletin polisini çağırıyorlar.
08:53Ama bu gibi durumlarda kimi zaman eyalet polisi de burası bizim yetki alanımız içinde değil diyerek olaya müdahale etmeyi reddedebiliyor.
09:02Amerika Birleşik Devletleri'nin orta yerinde hukuksal boşluk ve inisiyatif almayı reddeden kolluk kuvvetleri nedeniyle suçluya ne yapılacağının bilinmediği durumlar yaşanabiliyor.
09:13Son zamanlarda ise Kızılderili rezervasyonları denince çoğu insanın aklına ilk gelen şey kumarhaneler oluyor.
09:20Bunun nedeni de 1979'da Florida'daki Seminol kabilesinin daha önce yasak olan kumarhanelere izin vermesi.
09:29O tarihten sonra diğer rezervasyonlar da kumarhane sektörüne izin vermeye başladı.
09:342022 yılındaki resmi verilere göre Amerika Birleşik Devletleri'nde 29 eyalette 244 kabileye ait 519 kumarhane işletmesi var.
09:44Ve yine 2022 yılının resmi verilerine göre Kızılderili kumarhanelerinin toplam geliri 40,9 milyar dolar.
09:53Kumar sektörünün yaygınlaşmasından önce Kızılderili rezervasyonları ekonomik olarak kaderlerine terk edilmiş bölgelerdi.
10:00Onlara verilen topraklar tarım ve hayvancılık açısından verimli değil.
10:04Ayrıca ekonomik olarak hareketli pazarlara uzak konumlarda yer alıyorlar.
10:08Tüm bunlar da yoksulluğu kalıcı hale getiriyordu.
10:12Birçok ahlaki probleme rağmen maalesef ki kumarhane sektörü Kızılderililer için ekonomik bir kurtuluş oldu.
10:19Bu sayede vatandaşlarına kamu hizmetleri vermeye başladılar.
10:23Eğitim, sağlık ve altyapı gibi hizmetler gelişti.
10:26Bazı kabileler bu gelirden vatandaşlarına direkt olarak maaş vermeye başladı.
10:31Öğrencilere karşılıksız burslar sağladılar.
10:34Son yıllarda ise kumarhane gelirlerini ekonomilerini çeşitlendirmek için kullanmaya çalışıyorlar.
10:40En çok yatırım yaptıkları sektörlerde, başta konferans ve golf olmak üzere turizm sektörü, tarım ve hayvancılık, yazılım ve sanayi gibi sektörler oldu.
10:50Örneğin ülkemizde ve dünya çapında birçok şubesi bulunan Hard Rock Cafe, markasını 2007 yılında Seminol kabilesi satın aldı.
10:58Cherokee kabilesi ise çıkardığı kanunla kumarhane gelirlerinin %75'ini iş kurma fonuna aktarıyor.
11:06Kızılderili rezervasyonları son yıllarda ekonomik olarak bir kıpırdanma gösterse,
11:11e Amerika Birleşik Devletleri Federal Hükümeti'nin kasıtlı kararlarıyla bugün rezervasyon topraklarında yaşayan ciddi sayıda Kızılderili sağlığını kaybetmiş durumda.
11:21Şöyle ki, Amerika'nın nükleer deneme alanlarının, uranyum madenlerinin ve kimyasal atık sahalarının büyük çoğunluğu rezervasyon topraklarına komşu bölgelerde yer alıyor.
11:32Kızılderili halklarının bazıları uranyum madenlerinde korumasız ve tedbirsiz bir şekilde çalışmaya zorlandı.
11:39Bu nedenle pek çok kişi kanserden öldü.
11:41Hatta sonradan fark edilen verilere göre, rezervasyon topraklarındaki bazı evlerin taşlarının bile radyoaktif atık kalıntıları taşıdığı ortaya çıktı.
11:501979'da yaşanan ve Amerika Birleşik Devletler tarihinin en büyük radyoaktif madde salınımına sebep veren Church Rock, uranyum fabrikası felaketi de Navajo kabilesinin rezervasyon topraklarını kirletti.
12:04Ayrıca nehir suları da kirlendi ve tarımla hayvancılık faaliyetleri tamamıyla çöktü.
12:10Bugün bile bu bölgelerde temiz suya erişim büyük sorun.
12:13Günümüzde hem rezervasyonlarda hem de Amerika Birleşik Devletleri genelinde yaşayan birçok modern kızılderili, Hollywood filmlerinde resmedilen klişe kızılderili tiplemesine pek benzemiyor.
12:26Çoğu modern kıyafetlerle yaşayan eğitimli ve şehirli bireyler.
12:30Diğer toplumlarla yapılan evlilikler nedeniyle fiziksel görünümleri de artık çeşitlenmiş durumda.
12:36Rezervasyon topraklarında yaşayan kızılderili atalara sahip olduğu kanıtlanmış ama siyahi, Asya kökenli ya da sarışın insanlara da rastlanabiliyor.
12:45Kızılderili rezervasyonları Amerika Birleşik Devletleri'nin bilinmeyen yüzüdür.
12:51Haritalarda yer almayan, geçmişi acıyla dolu, günümüzde de ahlaki olarak tartışmalı bir ekonomi üzerinden toparlanmaya çalışan insanların yaşadıkları topraklardır.
Önerilen
20:54
|
Sıradaki
12:54
13:36
3:30
23:51
16:51
20:21
1:13:41
2:38
21:58
23:11
21:15
17:43
32:55
13:36