Lajmet e rreme dhe edukimi medial

Democracy Plus

Watch Lajmet e rreme dhe edukimi medial - Democracy Plus on Dailymotion

Transcript

00:00Pekër është për fake news, në studiot të flasi me Emir Abrashen, ga Demokracia Plus,

00:10ga kudet nga tregojmë olësesh se si mund të adalojmë një lajmë të rëmë,

00:15pëse është rritur numri i lajmëve të rëmë, pëse nuk pëj kontrollojnë institucionës qëtëtërore

00:19dhe në përgjithësi do diskutojmë për edukimin medial.

00:22Mirë mën gjesi dhe mirë se irdë në emis këmën ala.

00:24Mirë mën gjesi dhe mirë se irdë në emis këmën ala.

00:24Këna cizët kemi në studiot e merë dhe po vazhdojnë me pythjënë e parë

00:30këndër lid nga ma ato asë qëka e tajet, asë që është mujna me dalu një lajmë të vërtit

00:34edhe një lajmë të rëmë.

00:36Po, fillim e shtë lajmët e rëmë, si që edhe u tërguan material,

00:42janë një formë këgjash për e urkove të fundit.

00:45Edhe për me i dalu lajmët e rëmë, konsumusi i lajmët në këtë razë

00:50duhet ti ndjekë disa gjëra.

00:53E para është të shikaj nëse lajmët ka autor,

00:59dhe të të dhe dhe momentin që lajmët ka autor,

01:02dhe në thënë gjasa që lajmët është i rëmë bie në 50%.

01:07E dyta është burimet cilat citojnë sajnë kredibile,

01:11dhe dhe të të të josë gjdo burim që citojnë të bënë lajimin të besushmë.

01:18Nëse tazëm poflitët për smundit e zemrë se burim ishtë arkitekta,

01:23është burim, për nuk është burim kredibile.

01:26Tjetra është impresumet e medjave do të tajem publike,

01:30do të të kjo e tregonë, sidomos për medjat e shkruara,

01:34portalet nëse janë të besushme, portalet janë të obliguara,

01:39edhe medjume në përgjësien të obliguara,

01:42që t'i publikojnë stafin redaktorial, gazetarët,

01:48kush është përgjës, njërat e finansimet e tjerë.

01:52Një tjetër gjë që e bënë lajimin,

01:54gogja të për 7% i rem,

02:03është po ashtu nëse bënë një marketing për një material caktuar

02:07e nuk ka sponsorizem,

02:09do të nuk shkruan, do në të një bënë reklam një produktit caktumir,

02:12po nuk është i sponsorizum,

02:14nuk është i shuetur se artikuli sponsorizuare,

02:18kja e bënë lajimin po ashtu të prej për qenë lajmi rem.

02:23Në anën tjetër,

02:25po ashtu të do të kemi parasysh

02:27që me zhvillime teknologjike

02:29edhe me intelijensën artificiale,

02:31vetëm pëse një lajmë ka foto dhe video,

02:34këto gjëra dhëtë nuk e bënë

02:36me automatizem lajme në përtet.

02:38Prandaj, qytetarët duhet tjenë të vedishëm

02:40që ani pëse po e shojnë me figur,

02:44po e dëgjojnë,

02:45ose po e shojnë një foto caktuar,

02:48nuk do të me automatizem që ta gësojnë në tëmë.

02:51Në këtë kuadr,

02:52ne si Demokraci Plus

02:54kemi filluar një seri

02:56trajnimesh me tri,

02:58tash jave në kaluare

03:00përfënduam edhe një bootcamp

03:02me tri nga vendet

03:04dërëshmet Kosovës,

03:06për ti njëftuar atasë që ka jenë lajme të rajme

03:08edhe që ka,

03:09që ka jenë, cilat jenë metodat

03:12për ti identifikuar ato në mënyrë që ta mbjullim

03:14ciklin e shpërndaris lajmeve të rame.

03:17Ne kemi edhe

03:18platformën cilën e kemi kryuar,

03:20është edukimi medial.plus.org

03:23në cilën se cili

03:24qytetari Kosovës mund të qasët

03:26të kryoj një profilë

03:28dhe papages të

03:30tindje kurset, jenë edhe me shkreme

03:32edhe me voiceover, edhe në fond

03:34dhe të tëtë kertifikohen

03:36pas testimit

03:37për ndjekin e kurseve, po kjo

03:39e ndiman përmbyllin

03:42e ciklin lajmeve të rame.

03:44Lajme të rame janë bërt një uftura

03:48që nga viti 2016, nga zjedhët presidenciale

03:51në Amerikë,

03:52për nuk jenë diska e rejë.

03:54Qëtu që për atë që kosa ka media,

03:57ka edhe lajme të rame,

04:00ka shpërndarit lajmeve të rame,

04:01edhe mirë po,

04:03është bërë tema aktuali

04:04pasi presidenti Trump ja ka po hajri

04:06në 2016 në lajmeve të rame,

04:09duke u zjedhur

04:09presidenti shtetetëve dërashkuarat Amerikës.

04:12E kjo më pasi dhe ka marrë

04:14Kojja Hav,

04:17edhe po diskutohet

04:18në gjithë globin,

04:20po shikohet mekanizma

04:21si t'i luftojnë lajme të rame,

04:23edhe në Kosovë,

04:24jemi duke u mundu t'a bëjmë një gjatil,

04:27aktualishtimi në një projekt

04:29të finansion nga bashkimi Europian,

04:32i cili është në kohadr të rjetit

04:34Balkanik të kontroluzët fakteve,

04:37që po mundohemi

04:38t'i vedistojmë qytetarët

04:40që ka një lajme të rame,

04:42që ka është dezinformata,

04:43që ka është keqinformata,

04:45si t'i dalojnë ato,

04:47që farë metoda është ndjekin,

04:49dhe si t'ambyullim jetën

04:52e këtyre lajme të rame.

04:54Ani pëse është e pa mundur.

04:55Edhe me shkputat zingjire,

04:57që është e...

04:58Ajo është në fakt qëlimi

05:00i edukimit medial,

05:02edhe këtë po tentojmë të bëjmë,

05:04përshkak se me zhvillime teknologjike

05:07është e pa mundur që t'ket një mekanizëm,

05:09njësë një njërë automatike

05:11i luftën lajme të rame.

05:12Edhe që ka po dojmë,

05:14në të bëjmë është të ngrisim vedien,

05:16të ledzusi,

05:17të shikusi,

05:19të konsumusi i lajmet,

05:21për të arriti identifikaj lajme të rame,

05:24e të shkuputu zingjirë.

05:26Po pëse me ndonë që është të shtu

05:29për hapja e lajmeve të rame

05:30viteve të fundet,

05:31si do mos në rjetët sociale?

05:33Përveç dukurisë të Trump,

05:35që e përveçte?

05:36Po, zhvillime teknologjike,

05:38jetë ajo në të shpësila

05:40në rjetëve sociale,

05:41dhe kja e bënë të kolajshme

05:45për prodhuesit e lajmeve të rame,

05:47që t'i qasin se cilësit qytetar

05:49në përmje telefonit,

05:51duke shpëndarë lajme të rame,

05:55e cilat bënë për dyqëllime kryesore,

05:58ose është qëllimi i përfitimit ekonomik,

06:01ose është qëllimi i përfitimit politik.

06:03Edhe në këtë ras,

06:04duke bërë clickbaits,

06:06duke i ndzitur qytetar

06:08që të klikojnë lajme,

06:09ata gjënërojnë në fakt

06:10prej klikimeve gjënërojnë edhe të ardhura.

06:13Edhe faktis që Kosova

06:15ka një popullat të rejnë mosh,

06:17edhe se cili prej neve

06:19kemi telefonë e kemi internet.

06:20E Kosova është një rinë nga vendet

06:23me penetrimi më të lartë internetit

06:24në kontinentin e Europës,

06:26e bënë Kosova në më të sënushme.

06:29Por, ajo që a dalonë në Kosova

06:31nga vendet e tjera,

06:34është në përgjithsi lajme të rame,

06:36forma ma shpesht,

06:38e tyre janë lajme për kuriozitetin,

06:40ndërkajsë,

06:41forma ma rëzikshme është forma

06:44e lajmeve të rame për politiken.

06:46E Kosova, përshkakse në hemi,

06:48një shësëri gozja e politizuar,

06:51edhe politika diskutuat në baza ditore,

06:54edhe në prime time në media tona

06:57kryesisht diskutuat politika,

06:59lajmet për politiken janë gozja të shprejura,

07:02edhe lajmet të rameve që anërësh për politiken,

07:05bëjnë marin hafë shumë në shësërin tonë.

07:08Po, qësh mundë me nësi qytetar me dalu një lajme të rame

07:12prea atit vërtetit?

07:14Po, janë disa metodat cilat ne i ndjekim,

07:19edhe për këtë arsueni,

07:21urajujmë qytetar që t'i ndjekin kurset,

07:25e ofruara nga Demokraci Plus,

07:27ku janë aktualisht tri module,

07:29i kemi lajmet të rame në përgjësi,

07:32lajmet të rame në periul zgjëdhore në Vesënti,

07:35edhe në pas është një modulit tret për ngacmimin në në gjua në urajtjes.

07:41Për t'i dit, për t'i identifiku lajmet të rame,

07:44si qëtash, duhet fillimisht të shojmë

07:47kush është autori i lajmet,

07:50kush janë burimet,

07:52a është artikuli sponsorizuar nga një subjekt politik,

07:55nësë është lajme për politiken,

07:57nësë është marketing për një biznes,

07:58a është i sponsorizuar nga një biznes,

08:00dhe tjetra,

08:02a ka gjasa që

08:05ajo që për shrojmë,

08:07që për t'i dëgjojmë tjetë e manipuluar,

08:09e për t'i identifiku nëse janë deepfakes të manipuluara,

08:14me pak gëvëmendje se cërin nga një mund t'a bëjmë,

08:17ajmë se kjo për bëhet ditë a ditë

08:19së gjithmonë e ma epshtirë me zhvillimin e teknologjisë.

08:22Në verifikimin e lajmeve,

08:23të e potencove dhe maherët që nuk dhe me thonë

08:25që pespë se për shrojmë një foto ose një video,

08:27dhe me thonë që lajme është pjotësisht i vërtet.

08:31Unë po hasi që në përjetë e sociale,

08:34njerëzit nuk pëmunden mojë me dalut që ka është e vërtet,

08:37ose një foto e kapër nga realiteti,

08:40edhe një foto e gjenerume me AI.

08:42Dhe me thonë, këta nuk pëmuin me dalut njerëzit,

08:45si do mos mushat e vjetra.

08:47është e vërtet,

08:48është shumë e fështirë dalot,

08:50me gjitha të është e pa mundur që njër identike

08:55ose 100% të arijet kopimi i imazhjet

08:58apo i një videos e zërit.

09:01Gjithë mund ka një mos përputje dikun.

09:04Dhe me thonë, nëse është një video deep fake,

09:07një video e manipuluar,

09:08mund vrejë të pjesa e buzve,

09:11të pjesa syrit,

09:12të pjesa qafës,

09:13që video e është e manipuluar.

09:15Nëse jemi të vëmenë shumë,

09:16kërë dëgjojmë në video,

09:17mund të shojmë nëse buzët po përputën ma që bëtë dëgjë.

09:22Me gjitha të,

09:24atë shumë ka avansuar teknologjia,

09:28sa 90% e konsumuzve të teknologjisë,

09:36të lajmeve,

09:37nuk kanë vëmenë jemi aftu shumë

09:39sa të i analizohin këtë të gjera.

09:40Edhe rjedhjimisht e bim prej e këture lajmeve.

09:46Në Kosovë,

09:47ne kemi edhe si organizate,

09:50bëjmë edhe indeksinë të cënuashmërisë,

09:52ndaj dezinformatave.

09:53Edhe kemi vrejtë nga metodologjia,

09:56cilën e përdorim,

09:57se Kosova rankoa të aktualirë,

09:59dhe thët është 57% e cënuashmë,

10:03ndaj lajmeve të ramet.

10:04Dhe thënë është në bijgjusën,

10:06që bënë Kosovën vend të cënuashmë.

10:09Edhe rjedhjimisht,

10:11kjo duhet në grejë alarmin edhe të këtë institucionet,

10:14që ta fusin në kurikulat shkollore,

10:18temën e edukimit medial e edukimit teknologjik,

10:21kjo në fakt me rinin mund të cilën ndryshime.

10:26Tek moshat më të shtyra,

10:28është pak ma problem për të i vedisuar,

10:32por ajo që ka në nesunojmë,

10:34është që ti edukojmë të rrit,

10:39në njërë që ata më pas tja për cilën këtë një uri

10:42prindërve tyre, gjyshërve tyre.

10:45Ne patëm edhe kampin rinor,

10:48javën e kaluar,

10:50edhe kur për pësja për motivimin

10:52që i ka shtyra që të marim pjesë trit në kampin rinor,

10:57njëra nga pjesë marsët të ta se

10:59duat i të regojnë në nësime

11:00se jo gjithë të gjithë që eshen rrit e sociale është të vërtet.

11:05Pra ndaj, kjo është dhe qëllimi jonë

11:07që në përmjet platformës onë,

11:09ta rinë të hymë në së cilën shtëpi,

11:11përmesë tribe, ti edukojmë edhe më të vjetërit.

11:14Përmesë, unë e këmë pasë disohar në përjetët sociale,

11:17ku shpesht rinë të shprinë,

11:18unë e kuruan kohë isha që nona jam,

11:21po përmesën gjithë që përshënë Facebook,

11:23në dërsa unë po përmesënj gjithë që përshënë TikTok.

11:26Kjo është që është e dhe generuatave.

11:29Po, e vërtet.

11:30E mirë, shumë falim dirit

11:31për krejtë informacionë që na i dhe,

11:33e di që këshim pasë ndë apsir

11:35me diskutu gjëra dhe aspekt tjera

11:37të edukimit medial,

11:38po, ka që na mjafton kua

11:40dhe të falindrojmë që ishe prezent.

11:41Shumë falindirit.

11:43E tani të doa shumë me që

11:45këta minuta që kanë mbet

11:47pas kësaj intervistër,

11:49ajlisht kemi minuta edhe të tjerë

11:50se përse do kemi edhe një intervist tjetër,

11:52por tani është kua që të ndjekim edhe

11:54rëfimin e një mjeshtit të rol,

11:56arben në redin gashi,

11:58apo si që njojnë të gjithë me Klaudi,

12:00emri që ka fituar zemrat e komunitetit

12:03me duart e ti të arta edhe me

Category

Transcript

Be the first to comment

Recommended