00:02Od dziecka wbija się nam do głowy, że Thomas Edison, jednak historia jednego z największych wynalazków w historii ludzkości, jest nieco bardziej skomplikowana.
00:11DZIĘKI ZA OBSERWACIE
00:41I ten wynalazek wyznaczył kierunek dalszego rozwoju.
00:45Nagle okazało się, że prąd może generować światło.
00:49Już w 1835 roku James Bowman Lindsay zaprezentował światu autorską, wczesną wersję żarówki.
00:57Ponoć generowała tak intensywne światło, że, uwaga, można było czytać przy niej książkę z odległości 45 cm.
01:05Zaledwie 5 lat później Warren de la Rue zmodyfikował tę koncepcję, osadzając platynowy żarnik w szklanej bańce, wewnątrz której panowała próżnia.
01:15Choć nieidealna, bo ówczesna technologia na to nie pozwalała.
01:18Dzięki temu żywotność żarówki była nieco większa, ale wciąż niewystarczająca.
01:23W kolejnych latach z tematem walczyło wielu konstruktorów, chociażby Marcelan Joba i Heinrich Goebel, ale naprawdę solidne rezultaty i powszechne zainteresowanie udało się zdobyć dopiero Josephowi Swanowi.
01:36W mniej więcej tym samym czasie, ale po drugiej stronie oceanu, nad własnym projektem żarówki pracował wspomniany wcześniej Thomas Edison.
01:44Amerykanin w dużej mierze skopiował koncept swona, jednak ulepszył go montując w żarówce bardziej efektywny żarnik.
01:52I w powszechnej świadomości ludzi to właśnie Edison zapisał się w historii jako wynalazca żarówki.
01:58W dużej mierze wynika to z faktu, że nie ograniczył się tylko do źródła światła, ale spojrzał na całe zagadnienie zdecydowanie szerzej.
02:06Wymyślił i zaprojektował sieć elektryczną.
02:09Bez niej żarówka byłaby co najwyżej ciekawym, ale niszowym gadżetem.
02:13Edison potrafił zarabiać pieniądze i był nie tylko wynalazcą, ale także biznesmenem.
02:19Zdołał przekonać do swojej ambitnej wizji JP Morgana, a w efekcie powstało przedsiębiorstwo,
02:24które zbudowało pierwszą na świecie elektrownię i stało się potentatem w tej branży.
02:29Trzeba pamiętać, że mówimy o czasach, kiedy w domach nie było gniazdek elektrycznych.
02:34Na ulicach występowały latarnie, ale gazowe.
02:37W domach ludzie używali przede wszystkim świec i lamp naftowych.
02:40Całą infrastrukturę trzeba było dopiero zbudować.
02:44I na przykład w Polsce proces powszechnej elektryfikacji zakończył się dopiero kilkadziesiąt lat temu.
02:51Jeszcze w roku 1950 zaledwie 20% polskich gospodarstw posiadało prąd.
02:57Początkowo niewiele wskazywało na to, że światło elektryczne stanie się standardem.
03:01Społeczeństwo nie do końca rozumiało, jak to nowoczesne ustrojstwo właściwie działa.
03:06Lampa naftowa była prosta. Wlewasz olej, podpalasz knot, powstaje płomień i mamy światło.
03:13Podobnie z lampą gazową.
03:14Ale prądu nikt na oczy nie widział i dla prostych ludzi było to coś na kształt magii.
03:20Ich obawy były też podkręcane przez jawnych przeciwników energii elektrycznej, jak na przykład Johna Rockefellera.
03:26Był to przedsiębiorca, który zbudował gigantyczną fortunę na wytwarzaniu oleju do lamp naftowych
03:31i zdawał sobie sprawę, że żarówki mogą zabić jego świetnie prosperujący biznes.
03:36Rockefeller opisywał nową technologię jako szalenie niebezpieczną, co początkowo dawało pewne efekty,
03:43ale nie mogło powstrzymać postępu.
03:45Wygoda i bezpieczeństwo wynikające z oświetlenia elektrycznego były bezdyskusyjne.
03:50Żarówki bardzo chętnie montowano na przykład na statkach, ponieważ pożar na pokładzie stanowił gigantyczne zagrożenie.
03:56W domach możliwość rozświetlenia całego pomieszczenia za pomocą jednego przycisku była czymś naprawdę rewolucyjnym.
04:03W zakładach pracy tego typu oświetlenie pozwalało na ich funkcjonowanie po zmroku,
04:07dzięki czemu fabryki mogły przejść na całodobowy system pracy.
04:11W ogólnym rozrachunku żarówki generowały zdecydowanie więcej plusów niż minusów.
04:16Tym bardziej, że rozmaici wynalazcy stale pracowali nad ich rozwojem i udoskonalaniem.
04:21Kolejny przełom nastąpił na początku XX wieku, kiedy to upowszechnił się żarnik wolframowy.
04:26Był on zdecydowanie trwalszy i generował jaśniejsze światło niż spopularyzowany przez Edisona żarnik węglowy.
04:33W tym miejscu warto powiedzieć, że w pewnym momencie producenci przedobrzyli.
04:37W latach dwudziestych sprzedaż żarówek zaczęła spadać, ponieważ były one zbyt niezawodne.
04:43I największe firmy z branży doszły do wniosku, że nie ma co z tą jakością przesadzać.
04:48W 1924 roku ustalono, że żywotność w okolicach tysiąca godzin będzie w zupełności wystarczająca
04:56i dziś uważa się to za pierwszy w historii szeroko zastosowany przypadek tzw. planowanego starzenia się produktu.
05:03Wolfram do dzisiaj jest najbardziej powszechnym materiałem używanym do produkcji żarników.
05:08Co nie znaczy, że od stu lat nic się w temacie oświetlenia elektrycznego nie zmieniło.
05:12W międzyczasie wynaleziono lampę neonową, a pod koniec lat trzydziestych pojawiły się pierwsze świetlówki.
05:18Pierwotnie były one stosowane wyłącznie w zakładach przemysłowych, ponieważ ze względu na swoją energooszczędność
05:24świetnie sprawdzały się w oświetlaniu dużych powierzchni.
05:27Później udało się także skonstruować mniejsze i bardziej poręczne świetlówki kompaktowe.
05:32Dokładnie takie mam zamontowane w softboxach, które mnie teraz oświetlają.
05:35Istnieją też lampy halogenowe, którym konstrukcyjnie zdecydowanie najbliżej do klasycznych lamp żarowych,
05:41ale dzisiaj niełatwo znaleźć je w sklepach.
05:44Unia Europejska już jakiś czas temu zakazała sprzedaży klasycznych żarówek wolframowych,
05:48a trzy lata temu podobne ograniczenia dotknęły właśnie halogenów.
05:52Dziś królują żarówki LED-owe.
05:54Co prawda pierwszą diodę tego typu skonstruowano już na początku lat 60.,
05:59ale wówczas technologia ta nie nadawała się do oświetlania wnętrz.
06:03Działanie diody LED opiera się na zjawisku luminescencji,
06:07polegającym na emisji fotonów przez niektóre substancje w czasie, gdy przepływa przez nie prąd.
06:12Jest to rozwiązanie o tyle rewolucyjne, że nie generuje utraty energii w postaci ciepła.
06:17W zależności od tego, jaki półprzewodnik wykorzystamy, otrzymamy inny kolor światła.
06:22Niebieski, żółty, czerwony, pomarańczowy, zielony itd.
06:26Aby uzyskać białe światło stosuje się niebieską diodę i specjalny luminofor.
06:31Można też zamontować w żarówce różnokolorowe diody,
06:34które świecąc w ściśle ustalonych proporcjach generują światło, które postrzegamy jako białe.
06:40Dziś LED jest obowiązującym standardem,
06:42ale czy to oznacza, że rozwój technologiczny w temacie oświetlenia dobiegł końca?
06:47Oczywiście nie.
06:49Same LED-y wciąż można ulepszać i modernizować.
06:52Trzeba pamiętać, że pierwszy LED-owy zamiennik 60-watowej żarówki
06:56pojawił się na rynku dopiero 12 lat temu,
06:58więc jest tu jeszcze pole do popisu.
07:01Jednym z zupełnie nowych konceptów jest natomiast biały laser,
07:05który ma generować jeszcze jaśniejsze światło przy mniejszym zapotrzebowaniu na energię.
07:09Koncepcji jest sporo i kto wie, być może za jakiś czas
07:13doczekamy się podobnej rewolucji jak ta dokonana przez Edisona.
07:17Na przykład powszechnej bezprzewodowej sieci elektrycznej.
Be the first to comment