Amerikan Johns Hopkins Üniversitesi’nde uygulamalı ekonomi profesörü olan ve hiperenflasyon konusunda uzmanlaşmış Steve Hanke, CNN TÜRK'e konuştu. Amerikalı ekonomist, Türkiye'nin şu anda bir dezenflasyon süreci içerisinde olduğunu ve bu sürecin istikrarlı ilerlediğini söyledi. Hanke, İsrail'in İran'daki petrol tesislerini vurma ihtimalinin şimdiden fiyatları uçurduğunu dile getirdi. CNN TÜRK Dış Haberler Muhabiri Asel Atmaca'nın özel röportajı...
00:00Öncelikle röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için teşekkür ederim. Bugün bahsettiğiniz bir sistemi kullanarak Türkiye'nin yıllık enflasyonunun yüzde 27 olduğunu söylediniz. Detaylandırır mısınız?
00:12Öncelikle yüksek frekanslı bir veri tabanı bu ve her an buradan veri geliyor. Aynı zamanda gerçek zamanlı bir sistem.
00:20Satın alma gücü teorisini kullanarak 19. yüzyıldan bu yana var. Bir model geliştirdim ve bu modelle de ülkelerdeki enflasyon oranlarını doğru bir şekilde ölçtüm.
00:30Ben bu modeli kullanarak birçok makale yazdım. Dünyadaki en yüksek enflasyonları ölçtüm. Bunlar çok yüksek enflasyon oranlarıydı.
00:38Bir aylık yüzde 15 enflasyon ölçtüm. Fazlası da oldu. Ancak ana konu şu ki yüksek frekanslı veri tabanı ölçtüğüm büyük enflasyon oranları resmi rakamları ortaya çıkardı.
00:48Benim ölçümlerim resmi rakamlardan daha önce ortaya çıkıyor. Örneğin Türkiye'de yıllık enflasyon oranı 2023 Temmuz ayına gidersek yaklaşık %76 civarındaydı.
00:58Ve benim ölçümüm ondan daha düşüktü. Sonrasında da düştüğünü gördük. Türkiye virajı dönüyor. Enflasyon düşüyor ve düşmeye de devam edecek.
01:07Peki uygulanan orta vadeli program için neler söylersiniz? Ne düşünüyorsunuz bu program için?
01:13Orta vadeli program doğru yönde ilerliyor. Özellikle son birkaç yılda kullandığınız programdan çok farklı olarak sonunda doğru yönde ilerliyor. Ama benim yapacağım kadar sert ilerlemiyor.
01:24Peki vatandaşlar enflasyondaki düşüşü ne zaman hissetmeye başlayacak?
01:29Zaman alacak ve Merkez Bankası'nın daha sert davranması gerekiyor. İki şey var. Programda daha katı olmak ve para arzını yavaşlatmak.
01:37Çünkü bir kez para arzını değiştirdiğinizde orada bir zaman gerekiyor. Önce enflasyon düşecek sonra da etkileri piyasalara yansıyacak. Bu işler bir gecede olmuyor.
01:48Moody's ve Fitch gibi uluslararası derecelendirme kuruluşları Türkiye'nin ekonomik görünümü hakkında pozitif değerlendirmeler yaptı. Bu konu hakkında neler söylersiniz?
01:58Moody's ve benzeri uluslararası derecelendirme kuruluşları bunu daha önce de yapabilirlerdi. Ama sonra yaptılar. Bunun nedeniyse benim yüksek frekanslı veri tabanım resmi oranlardan önce enflasyonun düşeceğini görmüştü.
02:11Ben de sadece enflasyonun düşeceğini değil Türkiye'nin kredi not görünümünün daha iyi olacağını biliyordum.
02:17Peki Türkiye ne zaman dış yatırımcılar için not görünümü açısından daha güvenilir olur?
02:23Dış yatırımcılar için Türkiye her zaman iyi bir çevredir. İyi bir pazardır. Çünkü düşük enflasyon onlar için iyidir, caziptir. Ve enflasyon ne kadar hızlı düşerse o kadar iyi olur.
02:35Yani Türkiye zaten iyi bir durumda. Bu kadar iyi olmasının nedenlerinden biri de enflasyon düştükçe Türk lirasının istikrarlı kalmasıdır. Dış yatırımcılar Türkiye'ye gelmek istiyor. Türkiye'de olmak güzel bir şey.
02:47Ve dünyadaki savaşlar. Özellikle İsrail'in İran'daki petrol sahalarını vurma olasılığı petrol fiyatlarını artırdı bile. Ne dersiniz bunun için?
02:57Sorduğun soru çok önemli. İsrail'in askeri operasyonları çok tehlikeli ve petrol fiyatları uçtu gitti. Neden mi?
03:05Çünkü Başkan Biden İsrail'le İsrail'in İran'daki petrol tesislerini vurma ihtimalini tartıştığını söyledi.
03:12İran dünyanın %2 oranındaki petrolünü üretiyor ve petrolün çoğu Çin'e satılıyor. Eğer tesisleri vururlarsa çok büyük problem çıkar.
03:20Ama asıl büyük problem şu ki eğer İsrail İran'ın petrol sahalarını hedef alırsa İran tüm sistemi kapatır ve dünyanın %20'sine giden petrolde büyük felaket yaşanır.
03:32Çok tehlikeli. Çünkü arkalarında Amerika var. Amerika bombaları İsrail'in cebine koyuyor. Parayı da veriyor. Askeri ihtiyaçlarını karşılıyor. Yani İsrail bunu yapabilir.
03:43İsrail'in bunları tek başına yaptığı fikri çok yanlış. Amerika ve İsrail bunu beraber yapıyorlar. Bu arada Türkiye'de bölgede. Ve yaşananlar bir tehlike oluşturuyor. Bölgede maliyet yükseliyor.
03:55Son ve kişisel bir soru. Twitter'da yapay zeka tarafından üretilmiş fotoğraflar paylaşıyorsunuz ve insanlar bunun hakkında epey konuşuyor. Neler söylersiniz postlarınız için?
04:08İlk nedeni Türkiye'den çok takipçim var. Ve Türkiye'ye çok sık geliyorum. Ve bir nedenle Türkiye'yi seviyoruz. Ben ve eşim Türklerin neyi beğeneceğini biliyoruz diyelim. Ve beğeniyorlar da.
