- 2 gün önce
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Müzik
00:00Ekonomi konuşacağız efendim.
00:15Asgari ücret tespit komisyonu bugün saat 14'te toplandı.
00:20Bir rakam verilmesi beklenmiyor ancak neler konuşuluyor masada, asgari ücret ne kadar olabilir?
00:25Biz de bunları konuşacağız.
00:27Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozonoğlu konuğumuz kendisine soracağız.
00:31Sevgili hocam hoş geldiniz yayınımıza merhaba.
00:34Merhabalar yayınlar sevgilerden.
00:37Teşekkür ediyorum.
00:38Hocam komisyon bugün toplandı.
00:40Daha doğrusu bizim bu yayını yaptığımız saatlerde toplantıda.
00:44Ortak kanı bugün bir rakam açıklanmayacağı yönünde ama
00:47yani şu duruma bir baktığınızda bu zamana kadar yapılan açıklamalar
00:51hem sendikalar tarafından hem işverenler tarafından, hükümet tarafından yapılan açıklamalara baktığımızda
00:57yani ne kadarlık bir rakam konuşuluyor sizce masada?
01:03Yani rakamdan önce Türk iş görüşmelere katılmıyorum diyor ama
01:08hani bunun alternatifinin ne olduğunu da söylemiyor.
01:12yani sendikaların en önemli fonksiyonlarının başında
01:16üyelerinin üretimden gelen gücünü kullanmak gelir.
01:21Yani buna işçi eylemi, grev, protesto, iş yavaşlatma ne gibi bir şey yapacağına ilişkin
01:29hiçbir belirti yok.
01:31Çok geçmiş performanslarından da biliyoruz ki
01:35genelde şikayetçi görünüp ama hükümetle işverenler arasında görüşülen
01:42sonra da hükümet tarafından belirlenen asgari ücrete rıza gösteriyorlar.
01:48Onun için ben asgari ücretlilerin özellikle Türk iş üyelerinin bu konuda talepkar olmaları gerektiğini düşünüyorum.
01:58Ne yapıyorlar, ne düşünüyorlar?
02:00Hak edilen ücretin alınması için ne gibi bir eylem programını planlıyorlar?
02:06Bunun açıkça görülmesi gerekiyor.
02:10Bir rakam söylediğin gibi yok ortada.
02:14İşte Özgür Özel'in ifade ettiği 39 bin gibi bir rakam var.
02:20Şimdi Türkiye'de şöyle bir durum söz konusu.
02:23Hani oranlara bakıldığı zaman %39, 22 bin 104'lük mevcut asgari ücrete göre çok ciddi bir artışa denk geliyor.
02:35Ama sen de, ben de, bizler de hepimiz yaşamın içerisinde bulunan, alışveriş eden insanlarız.
02:42Yani ben düşünüyorum, çoluğu çocuğu olan bir ailenin bugün asgari ücret 39 bin liraya çıkarılsa dahi bunda nasıl geçinebileceğini tahayyül bile edemiyorum ki.
02:56Örneğin ben kira ödeyen biri değilim.
02:58Yani kira ödeyen bir ailenin geçinmesi, asgari yaşam standartlarını sağlaması ne yazık ki hiç mümkün görünmüyor.
03:08Hocam zaten ortalama bir evin kirası asgari ücretten fazla şu anda.
03:14Evet İstanbul gibi kentlerde, büyük kentlerde özellikle kiralar almış başını gitmiş.
03:22Şimdi zaten üstünde durulması gereken bir kaç konu var.
03:26Yani birincisi, hükümet çevreleri asgari ücretin ve genelde ücret artışlarının enflasyon beklentileri, enflasyon hedefleri doğrultusunda olması gerektiğini söylüyor.
03:42Geçmiş pratiklerden de biliyoruz ki bu enflasyon hedefleri hiçbir zaman tutmuyor.
03:48Açıklanan enflasyon rakamlarının ne kadar gerçeği yansıttığına ilişkin tartışmaları bir yana bırakıyorum.
03:54Bugün mesela piyasa katılımcıları anketi yayınlandı.
04:012026 yılı sonu için yıllık enflasyonu 23.35 tahmin ediyorlar.
04:08Halbuki hükümetin hedefi %16.
04:10Şimdi tek tek bireylerden, asgari ücretlilerden farklı olarak piyasa katılımcılarının önemli bir kısmı da real sektör temsilcileri oluşturuyor.
04:22Ve bunların fiyat koyma kapasiteleri var.
04:25Yani bunlar 23.35'lik bir enflasyon bekliyorlarsa kendi mal ve hizmetlerine buna paralel bir artış yapacaklar.
04:35Asgari ücret hesaplanırken hedeflenen ve hiçbir zaman tutmayan rakamların temel alınması asgari ücretlilerin, genelde emekçilerin mağdur olmasını gerektiriyor.
04:49Geçtiğimiz yıllarda, yılda en azından temmuz ayında bir ayarlaman yapılarak aradaki halk kayıpları, enflasyondaki satmalar telafi edilebiliyordu bir ölçüde.
05:02Şimdi bu da ortadan kaldı.
05:04İki yıldır temmuzda asgari ücrete ayarlaman gelmiyor.
05:09O nedenle bu yıl çok daha büyük bir önem taşıyor.
05:14Daha evvel vurguladığım noktalardan bir tanesi de şu.
05:20Bizler ve hükümet yetkilileri hep yıl sonu enflasyon üzerinden konuşuyorlar.
05:26Tabii ki bizim muhatap olduğumuz enflasyon ortalama enflasyon.
05:30Şimdi enflasyonun düşüşte olduğu dönemlerde ortalama enflasyon manşet enflasyondan yüksek çıkar.
05:36Mesela şu anda son 12 aylık enflasyon %31 iken ortalama enflasyon 35.91 yani 5 puan daha yukarıda.
05:472026 yılında da enflasyonun düşüş trendinin devam edeceğini varsayarsak kabataslak 5 puan daha yukarısında olacak.
05:57Demek böyle düşünürsek yani %16'lık enflasyon hedefi bunun alt ve üst sınırları 13.22 yani geçmiş performanslardan yola çıkarak yıl sonu için %25'lik bir enflasyon beklenebilir.
06:13Ortalama enflasyon da bunun 5 puan yukarı arasında olacağı için bir kere asgari ücreti düşünülürken enflasyonun %30 civarında temel alınması gerekir diye düşünüyorum.
06:29Peki bunu göz önünde bulunduracak mı işveren hükümet?
06:34Yani geçmiş pratiklerine işveren zaten tabii ki bulundurmama yanlısıdır.
06:40Hükümetin de genelde işverenin taleplerine yakın bir tutum aldığını biliyoruz.
06:48Onun için bu konuda kamuoyu baskısının çok büyük bir önem taşıyacağını ben düşünüyorum.
06:55Özellikle işçilerin üretimden gelen gücünü kullananların.
07:01Yani yaygın temel alınan noktalardan bir tanesi de açlık sınırı haline geldi.
07:09Sizler de yayınlarınızda yer veriyorsunuz.
07:12Onun üzerinden de düşünülürse geçtiğimiz yıllarda asgari ücret yılın sonuna doğru açlık sınırının altına düşüyordu.
07:232025 yılında bu 5. ayda gerçekleşti.
07:262026 yılı içinde şimdiden açlık sınırının altına düşmeyecek bir ücret öngörmek gerekiyor.
07:35Kabatas'da şöyle bir hesaplama yaptım ben.
07:39Kasım ayı sonu itibariyle açlık sınırı 29.182 liraydı.
07:45İşte Aralık ayında %1.5 bir enflasyon koydum.
07:5129.640 liraya geldi.
07:54Biraz evvel söylediğim gibi enflasyonun yıl sonunda %25 öngörülmesi gerçekçi bir beklenti gibi görünüyor.
08:05Buradan hesaplandığı zaman 37.050 lira gibi bir rakama ulaşıyor.
08:10Bir de şuna dikkat etmek gerekiyor.
08:16Sürekli hükümet sözcüleri ekonominin büyümesinden, kişi başına gelirin 17.000 doları artmasından söz ediyorlar.
08:26Şimdi bu çerçevede düşündüğümüz zaman 17.300 telaffuz etti yanlış hatırlamıyorsam.
08:35Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Dilmaz.
08:38Bu bugünün kurları içerisinde 75.000 liraya denk geliyor.
08:44Asgari ücretin kişi başına düşen gelirin yarısından aşağı olması hiç anlaşılır bir durum olmaz.
08:53Böyle bir hesap yaptığımız zaman da aslında benzer bir noktaya ulaşıyoruz.
08:56Yani 75.000'in yarısı 37.500 veya %60'a kadar olursa da bunun 45.000 lira olacağını düşünebiliriz.
09:10Yani asgari ücretin tabii ki şöyle, asgari ücretin hep istisnai bir ücret olması gerektiğini söylüyoruz.
09:16Yani asgari ücret en az deneyimlilerin, en az birikimlilerin, en az kıdemlilerin aldığı bir ücret olmalı.
09:27Ama Türkiye'de öyle bir noktaya gelindi ki asgari ücret neredeyse ortalama ücret haline geldi.
09:33Asgari ücretin eksi artı %10 civarından yer alanlar iş gücünün yarısından fazlasını oluşturmaya başladı.
09:41Ve belli sektörlerde bu oranlar çok çok yüksek.
09:45Yani işte mesela kafelere gidiliyor, lokantalere gidiliyor veya AVM'lere ziyaret ettiğiniz zaman
09:54karşımıza genelde genç, güler yüzlü olması beklenen, şık giyinerek müşteriye hitap etmesi düşünülen insanlar çıkıyor.
10:05Bunların aşağı yukarı hepsi asgari ücretli.
10:08Yani imalat sanayinde belli sektörlerde ücretler, asgari ücretin oldukça yukarısında,
10:16buralarda toplu görüşmeler, toplu iş sözleşmeleri imzalanıyor.
10:22Ama imalat sanayinde belli sektörlerinde, işte gıdada, mobilyada, inşaatta büyük ölçüde ama
10:30en çok hizmet sektöründe asgari ücretliler çalışanların çok büyük bir kısmını oluşturuyor.
10:38Onun için asgari ücret sadece en az deneyimli, en az birikimli, en az donanımlı çalışanlar açısından değil,
10:47ortalama insanlar açısından da büyük bir önem taşıyor.
10:52Yani işçilerin sendikalaşması aslında, orta uzun dönemde ücretlerin toplu iş sözleşmeleriyle belirlenmesi,
11:02asgari ücretin de istisnai bir ücret haline gelmesi,
11:05en azından işe yeni başlayan, deneyimi olmayan çalışanların veya genç yaşta oldukları için
11:12bir aile geçindirmek zorunda olmayanların biraz daha düşük bir ücret almasını anlaşılır hale getirebilir.
11:21Türkiye'de ne yazık ki asgari ücret çok bir sorun haline gelmiş durumda.
11:29Yani İLO'da, yani Uluslararası Çalışma Örgütü de asgari ücretten çok yaşanabilir ücret üzerinde duruyor.
11:37Yaşanabilir ücret dediğiniz zaman bir ailenin sadece biraz evvel çözünü ettiğimiz açlık sınırının üzerine çıkmasını değil,
11:49temel ihtiyaçlarını karşılamasını da içeriyor.
11:52Yani asgari ücretin üzerine, açlık sınırının üzerine çıkacaksınız.
11:59Eğitim, sağlık gibi temel gereksinimlerinizi barınma gibi, ulaştırma gibi
12:05genel gereksinimlerinizi sağlayacaksınız ki
12:09iş yerine belli bir ölçüde, zinde şekilde, kafanız rahat bir şekilde,
12:19ailenizi, çocuğunuzu düşünmeyip işinize konsantre olacak bir şekilde gelin ki
12:24işverenlerin de çok bekledikleri üretirkenlik artışı ancak böyle söz konusu olabilir.
12:31Peki, şimdi Sayın Hocam, işte asgari ücretten bahsediyoruz.
12:36Artık ortalama ücret haline geldi.
12:38Bir taraftan da inkar edilemeyecek duruma gelen bir hayat pahalılığı var.
12:42Hayatımızın her alanında bir pahalılık var daha doğrusu.
12:45Ama 2026 geliyor.
12:47Malum artık 2025'in son ayındayız.
12:50Tabii her sene olduğu gibi bu senede insanlar gelecek sene daha iyi olur muyuz diye bir umut arıyorlar.
12:57Bir umutlanmak istiyorlar, 2026'da biraz daha düzeliriz, belki biraz birikim yapabiliriz,
13:03belki daha fazla et yiyebiliriz, sağlıklı gıdaya ulaşabiliriz diye.
13:08Durum böyle mi?
13:092026 için umutlu olmalı mıyız?
13:12Yoksa mevcut politikalar devam edecek ve 2026'da 2025 gibi ekonomik açıdan zor mu geçecek?
13:19Türkiye bir kemer sıkma programı uyguluyor ve bu da yanlış bir saptamadan yola çıkıyor.
13:30Yani Türkiye'nin en önemli sorunun enflasyon olduğu söyleniyor.
13:35Bu büyük ölçüde katılacağımız bir nokta.
13:38Ama enflasyonun nedeni asgari ücretliler, dar gelirlilerin harcamalarını, şunu düşünelim.
13:48Merkez Bankası Başkanı şunu söyledi.
13:53Türkiye'de yastık altında 400 milyar dolar kadar altın var.
13:57Bu yıl altın fiyatlarının artışı sonunda 100 milyar dolarlık bir servet etkisi olduğunu, refah etkisi olduğunu söyledi.
14:09Ayrıca bankalarda doğrudan doğruya altın hesabı veya altın fonları şeklinde de 120 milyar dolara yakın bir para var.
14:19Yani buralardan da 30 milyar dolarlık bir servet etkisi oluştu.
14:24Aynı zamanda faiz oranlarının yüksek seyretmesi nedeniyle real faizin yüksek olması ki real faizin yüksek olması bir tesadüf değil.
14:36Bu ekonomi politikası şu temel yükseliyor.
14:39Faiz enflasyondan daha yüksek döviz kurunun değer kaybı ise, TL'nin yabancı paralar karşısındaki değer kaybı ise enflasyonun altında.
14:51Böylelikle TL cinsinden mevduata para koyanlar ciddi bir real gelir elde ediyorlar.
15:00Şimdi bunların harcama kalemlerine baktığımız zaman, örneğin ithalatlı yataş seyrederken tüketim malları ithalatı artıyor veya otomobil satışlarında bir artış yine görüyoruz.
15:13Söylemek istediğim şu, evet ücreti arttırırsanız bu enflasyonu bir ölçüde etkiler ama Türkiye'deki talebin canlı seyretmesinin en önemli nedeni üst gelir grubunun, üst gelir grubundaki %10'un, %20'nin satın alma gücünün yüksek olması, talebinin canlı olması.
15:36Zaten baktığımız zaman alt gelir grupları ile üst gelir gruplarının harcama kalıplarının da ciddi şekilde farklı olduğunu görüyoruz ve alt gelir gruplarının enflasyonunun da daha yüksek olmasına tanık oluyoruz.
15:54Şöyle ki mesela en alt %20'lik grup ki TÜİK'in asgari ücretlerin harcama kalıplarına ilişkin bir araştırması olmadığı için biz en alt %20'liğin harcama sepetini temel alabiliriz diye düşünüyorum.
16:14O da şöyle, gıdaya %30.4, konut ve kiraya gelirlerinin her 100 liralık gelirlerinin 33.2'sini harcıyorlar.
16:26Yani kabataslar gelirlerinin %2'sini, %65'ini bu iki kaleme harcıyorlar ki, burada da şöyle bir durum söz konusu.
16:36Daha önceki yıllara göre konutun ağırlığı artıyor, konutun da en önemli birleşeni kira, gıdanın azalıyor ve insanlar çok iyi beslendiği için veya gelirleri yükselip de gıdaya,
16:53daha fazla, daha kaliteli gıdaya veya evlerine daha çok taze meyve, sebze aldıkları için, et aldıkları için değil de bu kirayı ödemek zorunda kaldıkları için,
17:07onun payı yükseldiği için kaçılmaz bir şekilde gıdanın biraz düşüyor.
17:12Şimdi enflasyon rakamlarına baktığımız zaman, kira son 12 ayda %63.59, %64 civarında artmış.
17:22Yani bu kabataslar %31'lik enflasyonun iki katı.
17:27Gıda %31'in biraz altında arttığı görülüyor.
17:31Fakat bu son bir ayın sonucu.
17:32Yani biz yılın ilk 10 ayında, Ocak'tan Ekim sonuna kadar gıda fiyatları, mahşet enflasyonun üzerinde artmıştı.
17:42Sadece son ayda biraz altına düştü.
17:45Halbuki biz son ayda değil, yılın tümünde yaşıyoruz.
17:48Yani kısacası asgari ücretlerin temel harcama kalemlerinin enflasyonu da, mahşet enflasyondan daha yüksek.
17:59O nedenle Türkiye'de enflasyonu kontrol etmenin yolu, asgari ücreti veya genelde emeklilerin,
18:08kamu çalışanlarının ücretlerini kontrol altında tutmak değil, çeşitli nedenlerle servetleri sıçrama gösteren yüksek gelir gruplarını belli vergilendirmelerle bunların harcamalarını bir ölçüde törpülemek.
18:28Diğer kesimlerinde temel ihtiyaçları için yaptıkları harcamalar söz konusu olduğu için ücretlerini kısıtlayarak enflasyonun düşeceğini beklememek.
18:41Zaten 2 yıldır uygulanan, 2,5 yıldır uygulanan programın bu ayağı eksik ve yanlış olduğu için istenen sonuca ulaşılamadı.
18:50Peki sevgili hocam çok teşekkür ediyorum.
18:55Bugün kırmadınız bizi, ekonomi üzerine biraz konuştuk sizinle.
18:59Ağzınıza sağlık, iyi ki katıldınız hocam.
19:02Teşekkür ederim, iyi yayınlar, sağ olun.
19:04Sağ olun.
19:06Evet sevgili izleyiciler, ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu konuğumuzdu.
19:11Asgari ücret tespit komisyonu bugün toplandı efendim, saat 14'te toplandılar.
19:15Net bir rakam verilmesi beklenmiyor dediğimiz gibi ancak ilerleyen günlerde asgari ücret de belli olacak.
19:23Tabi işverenin, hükümetin ve sendikaların bu konuda farklı fikirleri var.
19:28Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Özgür Özel de 39 bin lira en az olmalıdır dedi.
19:34Artık Türkiye'de asgari ücret, ortalama ücret haline geldi hepinizin malumu.
19:39Biz de o yüzden asgari ücrete, ekonomiye önem vermeye çalışıyoruz.
19:42Sık sık ekranlarda bu konuyu gündeme getirmeye çalışıyoruz.
19:46Buna da devam edeceğiz.
19:47Şimdilik noktalıyoruz efendim.
19:49Bu programı burada başka programlarda, başka daha iyi şartlarda yeniden görüşmek dileğiyle.
19:54İzlediğiniz için teşekkür ederim.
İlk yorumu siz yapın