00:00Sevgili izleyiciler Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz.
00:17Son zamanlarda uzmanların sık sık dikkat çektiği bir konu var.
00:21Efendim ekran bağımlılığı.
00:22Tabi ekran bağımlılığı diyoruz ancak bunun bizim bilişsel aktivitelerimizi nasıl etkilediğini bilmiyoruz.
00:28Bugün öğreneceğiz.
00:30Çok değerli Profesör Doktor Yıldız Kaya konuğumuz.
00:33Yıldız hocam hoş geldiniz.
00:35Hoş bulduk.
00:37Şimdi biz ekran bağımlılığından ya da dijital bağımlılıktan sürekli bahsediyoruz.
00:42Gündelik konuşmalarımızda, haberlerimizde ya da bir uzmanla konuştuğumuzda programı açarken bu kabaca bir tanımlayarak başlayalım isterseniz.
00:51Yani bu uzmanların ekran bağımlılığı dediği şey tam olarak nasıl bir şey?
00:56Biliyorsunuz ki eskiden biz daha çok iletişimimizi ya mektup üstünden ya da yalnızca televizyon varken doğal ışık yardımıyla alırken,
01:12şimdi artık günümüzde devre cep telefonları, tabletler, televizyonun çok fazla yaygın olması, led ışıklar bunların hepsi bize maruz kaldığımız durumlar.
01:29Ve hem normal yaşantımız, hem eğitim süreci içerisinde hem de iş yaşantımız içerisinde bunlara maalesef ki bağımlı haldeyiz.
01:41Bunun dışında bu bağımlılıkların haricinde artık iletişim, insanlarla aramızdaki iletişim de azaldı.
01:52Maalesef sosyalleşme de bununla birlikte azalmış durumda.
01:56Bu bir bağımlılık mı? Evet, bağımlılık.
02:00Biz bile yapıyoruz.
02:02Mesajlarımızı anında alıp, anında ona cevap vermek ya da bir sürü iş hayatımızdaki durumları planlamak için bu cihazları kullanmak zorunda kalıyoruz.
02:16Peki bunlar bizi nasıl etkiliyor sevgili hocam?
02:20Ne gibi tehlikeleri var? Ne gibi faydaları var?
02:22Önemli olan şu, bu cihazlar ve aynı zamanda led ışığı da sayacağım bunun içerisinde.
02:33Mavi ışık dediğimiz bir elektromanyetik dalga yayıyorlar.
02:38Ve bu mavi ışıkta bizim retina tabakasına kadar ulaşabilen en yüksek enerji bölümü kısa dalga boyutunda.
02:51Ve maalesef ki bu mavi ışığa maruz kalmak gece ve gündüz ayrımının yapılmasında problem yaratıyor.
03:00Işık bizim için önemli. Hayatımızın temel parçası.
03:05Biliyorsunuz ki her gün nasıl hissettiğimizi, nasıl düşündüğümüzü ya da nasıl davrandığımızı hava durumuna bakıyoruz aslında.
03:14Hava daha pusluysa kendimizi daha motivasyonumuzun düşük olduğunu, daha uykulu olduğumuzu hissediyoruz.
03:19Ama ışıklı ve güneşli havada hem duygu durumumuz daha iyi oluyor hem kendimizi daha enerjik hissediyoruz.
03:25Ama bunlar aldığımız doğal ışık sayesinde.
03:29Mavi ışıkta olan şey maalesef ki bu cihazların kullanımı ile birlikte özellikle gece saatlerinde yatmadan önce kullandığımız telefonlar, uzun süreli televizyon seyretmek, uzun süreli laptopla işimizi halledebilmek.
03:43Normalde fizyolojik olarak bizim biyolojik ritmimizi bozuyor.
03:49Aslında iç ritmimizi bozuyor.
03:51Bizim için ışık şu yüzden önemli.
03:55Bir, uyku düzünemizi sağlamak yani uyumak.
03:57İkincisi duygu durumumuz.
04:00Üçüncüsü de dikkatimiz ve bilişsel fonksiyonlarımız için önemli.
04:05Şimdi hava kararmaya başladıktan sonra ışığın azalması, doğal ışığın azalmasıyla birlikte melatonin dediğimiz bir hormon salgılanıyor.
04:15Ve bu bizim biyolojik ritmimizde sirkadyen ritm dediğimiz sabah ve gece uyanıklık halimizi düzenleyen bir ritmi oluşturuyor.
04:28Bu sirkadyen ritmin doğru olarak sağlanması hem vücut metabolizmamız için önemli.
04:35Bir takım hormonların salgılanması, kalp damar sağlığımız, beyin damar hastalıkları bunların hepsini kontrol eden bir durum.
04:45Eğer mavi ışığa gece maruziyet artarsa o zaman melatonin hormonundaki salgılanma baskılanıyor ve beyin yanlış bir algı alıyor.
04:55Işıkla birlikte sen şu anda uyanık kalmalısın ve enerjini sağlaman gerekiyor ve dolayısıyla uyku bozuklukları başlıyor.
05:05Uykuya dalmakta problemler, gece geç saatte uyuyup gündüz geç saatte kalkmalar, gündüz uyku hali olması, enerjimizin kaybı, motivasyon eksikliği ve en önemlisi de odaklanmakta problemler ortaya çıkıyor.
05:22Bir diğer konu bizim dopamin dediğimiz markerımız vücudumuzdan salgılanan, bizim motivasyonumuzu sağlayan aslında ana madde.
05:38Bu da daha çok hareket, ışık ve sesle aktive oluyor.
05:43Hareketsizlik, gece saatlerinde hareketsiz kalmak dopaminin salgısını da azaltacağı için hem hastalarda uyarılmayı ve uyarıya karşı tepki vermeyi azaltıyor,
05:59hem bellek performansında problemler yaratıyor, hem de tepkiselliği, motivasyon ve enerjiyle ilgili kaybı sağlıyor.
06:09Aynı zamanda serotonin, bizim mutluluk hormonumuz serotonin azalmasıyla da birlikte bu sefer duygudurum bozuklukları, depresif ruh hali, ansiyete ve endişe bozuklukları gibi problemler ortaya çıkmaya başlıyor.
06:25Öğrencilerin en sık yaptığı şeyi hepimiz yapmışızdır herhalde, gece uyumayıp sabah kadar çalışıp ondan sonra sınava girmek.
06:36Bu çok yanlış yapılmaması gereken şeylerden biri çünkü uyku döneminde bizim bellek hafızadaki bilgiler, dikkat bölgesindeki bilgiler derin uyku döneminde bizim hafıza bölgenimize aktarılıyor.
06:54Yani öğrenme de uyku sırasında oluyor.
06:57Dolayısıyla ışığa mağruziyetle birlikte siz kendinizi uykusuz bırakırsanız ya da geç uykuya dalarsanız, derin uyku dönemine geçemezseniz,
07:07bu zaman hem dikkat eksikliği hem de bilinçsel işlevlerle ilgili problemler ortaya çıkıyor.
07:13Hastalar bize unutkanlıkla geldiğinde bizim ilk sorduğumuz sorgulardan biri uykunuz nasıl?
07:19Gece özellikle çocuklarda öğrenmede çok önemli bu.
07:24Telefon kullanıyorsun, oyun oynuyor, ondan sonra mı uyuyorsun?
07:28Mutlaka bunları sorgulamak.
07:30Mesela ideal uyku saati kaçta kaç arası hocam?
07:34Herkese göre değişiyor ama saat 10-11 gibi uyuyup en azından 7-8 saat kesintisiz uykunun sağlanması gerekiyor.
07:44Güneş doğduğu zaman uyanıp o güneş ışığına, doğal ışığa maruz kalmamız gerekiyor ki beynimize şu uyarı gitsin.
07:51Sen enerjik olmalısın ve öğrenme başlayacak, dikkatle ilgili şeyler başlayacak ve normal fizyolojik, biyolojik saatimizi çalıştırmamız gerekiyor.
08:03O yüzden şu da önemli.
08:05Yalnız ekran değil, biz hastalara uyuyacakları ortamda aynı zamanda reklam panolarından gelen o led ışık ya da komşudan gelen bir ışığın bile maruz kalmamasını istiyoruz.
08:20Tamamıyla karanlık ortamda kalmalarını istiyoruz.
08:23O yüzden televizyon karşısında uyumak da doğru değil.
08:26En azından uyumadan bir saat önce mutlaka ekranla ilişkinin kesilmesi gerekiyor.
08:32Ki doğru şekilde kaliteli uykumuzu uyuyalım ve gün içerisinde de o enerjimizi toplayabilelim.
08:41Hocam bunları konuşuyoruz ama artık modern dünyada ekrandan uzak kalmak neredeyse imkansız işimiz için, okulumuz için.
08:49Peki bunca bu ışıklara maruz kalmanın arasında bunları kullanmak zorunda olmanın arasında bu zararları en aza nasıl indirgeriz?
08:58Şimdi belli yapabileceğimiz şey var.
09:01Tabii ki hepimiz, ben hekim olarak bile bilgisayara bağlıyım.
09:07Yapmamız gereken şey bir kere mavi filtreler, mavi ışık filtreleri kullanmak.
09:12Bunun için televizyon seyrederken gözlük belki mavi filtreli gözlükler kullanılabilir.
09:20Onun dışında o led ışıklardan uzaklaşmak adına evde floresan lambaları daha hafif hale getirmek mümkün.
09:30Ekran filtresini gece modunda kullanmak ve olabildiğince parlaklığını azaltmak uygun olur.
09:39Çünkü bir de şöyle bir şey var, ekran bağımlılığı yalnızca beyni etkileniyor, gözle de ilgili problemlere yol açıyor.
09:47Hastalar çok fazla gözlerini kısıp bakma, göz kaslarının fazla çalışması, baş ağrısı, boyun ağrısıyla bize gelebiliyorlar.
09:57Ekran bağımlılığı nedeniyle ya da duruş pozisyonundaki bozukluklar nedeniyle, boyun aksındaki düzleşme nedeniyle,
10:05sırt ağrıları, kol ağrıları, omuz ağrılarıyla gelebiliyorlar.
10:08Postür bozukluğuna da sebep olabiliyor.
10:11O yüzden biz genelde çok klasik bir 20-20-20 kuralı var.
10:1620 dakika ekran başında kaldıysanız, bir 20 saniye boyunca 6 metre öteye bir odaklanarak,
10:22doğal işin olduğu yere doğru bir odaklanarak bakmak ve esler, aralar vermeyi öneriyoruz.
10:29Onun dışında sosyalleşmek bence çok önemli.
10:34Çünkü iletişim kurabileceğiniz, bu bizim lisan içinde aynı şey.
10:40Bazen hastalar bize kelime bulamıyorum ya da söyleyeceğimi unutuyorum diyor.
10:44Ama bu bence iletişimle de alakalı, bu azalma nedeniyle olan artık bizim lügatımızdaki kelimeler,
İlk yorumu siz yapın