00:00Mga KORISP, ayon po sa pag-aaral ng International Diabetes Federation noong 2024,
00:14umabot sa 4.7 million adults sa bansa ang naitalang may diabetes.
00:20Yan po ay nasa 7.5% ng adult population ng Pilipinas.
00:25Isa po itong patunay na patunay na pagdami ng kasa ng diabetes sa buong mundo.
00:31Ngayon po ay World Diabetes Day at kung naipunyan ay mag-usapan po natin ng ilang mahalagang detalya patungkol sa diabetes.
00:38Kasama ang General Physician na si Dr. Villa Galvan.
00:41Dr., welcome back to Rise and Shine, Pilipinas.
00:44Good morning, Sir Audrey, Prof. Fifi, and good morning po sa lahat ng ating mga manonood Rise and Shine po.
00:49Alright, Doc, what is diabetes? May iba't ibang uri ba ng diabetes? Tell us more.
00:54Alright, so yung diabetes, depende kung anong uri siya, basically our body, yung katawan natin, hindi nakakaprocess ng sugar,
01:04yung tinatawag natin na glucose, because of many different reasons.
01:09Doon natin na-distinguish or doon natin nakikita yung pagkakaiba ng mga types ng diabetes.
01:16Merong diabetes, yung tinatawag natin na type 1 diabetes, yun yung autoimmune na klase ng diabetes.
01:22Yun yung mga nakikita natin na na-diagnose doon sa mga bata pa or mga young adults.
01:28Ang nangyayari sa type 1 diabetes, we have an organ sa katawan natin that processes insulin or that produces insulin.
01:38Yan yung hormone that will process yung sugar sa katawan natin.
01:44Ang nangyayari, yung sarili nating mismong immune cells, inaatake yung cells na nagpoproduce ng insulin.
01:52Kaya walang insulin na napoproduce yung mga may type 1 diabetes.
01:57Kaya kailangan nilang magkaroon or tinuturokan silang insulin every so often.
02:01Parang they see it as a foreign object.
02:02Yes, they see it as a foreign, they see it as a kalaban, yung cell na yun na nagpoproduce ng insulin.
02:08So that's what causes yung type 1 diabetes.
02:11We also have, yung type 2 diabetes, yun yung pinaka, yun yung common natin naririnig kapag nagpapablood test tayo.
02:18Doon naman is brought by lifestyle.
02:20We produce insulin kapag may type 2 diabetes sa'yo.
02:25Kaso, hindi napaprocess ni insulin nang maayos yung sugar sa katawan natin.
02:31Kaya tumataas yung sugar sa blood natin.
02:35Kasi hindi siya napaprocess ng maiging ng katawan.
02:39That's type 2 diabetes that's brought by lifestyle related.
02:44Or minsan, may mga sakit din that can actually make us more prone to type 2 diabetes.
02:50Merong bago yung type 3C diabetes.
02:54This is caused by destruction din ng cells natin na nagpoproduce ng insulin.
03:00But it's because of sickness tulad ng pancreatitis.
03:05Yung pancreas kasi natin yung nagpoproduce ng insulin.
03:09So if we get sick of pancreatitis or may pancreatic cancer,
03:13that can produce or that can cause us parang secondary diabetes,
03:18which is your type 3C diabetes.
03:20So that's the new classification.
03:23So meron ding diabetes sa buntis, yung gestational diabetes naman.
03:28So usually pag gestational diabetes,
03:31nagde-develop ka ng diabetes while you're pregnant.
03:34But kapag na-diagnose ka ng gestational diabetes while you're pregnant,
03:38you're more prone to developing type 2 diabetes in the long run.
03:44Pero minsan nungawala rin, doc, kapag nanganak na.
03:46Usually, it has to resolve.
03:51Pag nanganak ka.
03:52So if hindi siya nag-resolve after how many weeks,
03:55then that's full-blown diabetes.
03:57Oh, parang dinanas din ni Diane Medillian noong panahon na pregnant siya sa unan yung baby.
04:04Pero namala din.
04:04Namala din, ano.
04:05Pero ito, off-come mga kababaya.
04:07Kami po ni profe, nagpapa-check up na kay doktora.
04:10Oh, oh.
04:11Boundary na yung aming mga sugar level.
04:13Kung hindi po sobrang taas ng ating sugar level,
04:16usually po, ay wala po tayong ganong nararamdaman.
04:19Walang sintomas, ano.
04:20Ano po ba yung mga senyales na dapat pantayan?
04:23Minsan, kapag hindi natin alam, mataas na pala yung sugar natin.
04:28Tsaka minsan, wala talaga tayong napapansin.
04:30So that's why important talaga that we do regular check-ups doon sa blood natin.
04:36But, there are more obvious na mga symptoms na mas severe
04:40and as nakikita, I think, sa type 1 diabetes tulad ng sudden or unexplained weight loss.
04:47Minsan, nagkakaroon ng weight loss yung mga may diabetes.
04:49Okay.
04:51Especially, common yan sa type 1 diabetes.
04:54But it can also be seen in other types of diabetes.
04:57Meron ding yung frequency ng pag-ihi, especially at night.
05:02Okay.
05:03Minsan, nagkakaroon din ng blurring.
05:06Ayan, na-check na ba lahat sa checklist?
05:08Yep.
05:09Ayan, okay.
05:10Tama, exactong-exacto yung sinasabi ni doktora.
05:12Masarap daw kasi ang kanin.
05:15Pagod, dok.
05:16Piling mo pagod ka lagi.
05:18Usually, pag fatigue, minsan, nagkakaroon.
05:22Pwede rin sign siya ng diabetes.
05:23But, pinaka-common pa rin, or pinaka-common pa rin na diagnosis or basis na yung diabetes
05:29would be your blood sugar levels.
05:32So, either magpa-check tayo ng fasting blood sugar or yung HbA1c.
05:37So, may difference din yung dalawa.
05:38Dok.
05:38So, in sugat daw, hindi masyado gumagaling.
05:41Ang tagal.
05:41That's another type of, that's another symptom of diabetes.
05:45Kapag mabagal yung paghilom ng sugar, especially doon sa mga mas advanced na yung diabetes or mas uncontrollable na yung diabetes.
05:54Kaya, kunyari,
05:55Lagi ka nakikrave sa matamis, sa kanin, kapag kain na sarapang ulam.
06:00Yeah, that's another one.
06:02So, kaya kapag may diabetes sa'yo or kapag nagkaka-edad na tayo, even at a younger age,
06:09kasi mas pabata ng pabata yung nagkakaroon ng diabetes because of the lifestyle.
06:14Pwede nating ugaliing magpa-check ng blood sugar natin o kahit wala tayong nararamdaman.
06:20Kasi minsan, walang sintoma.
06:22Iyon nga, Doktore.
06:23Kasi wala bang exemption?
06:25Kasi katulad ko, medyo active ako sa sports.
06:27So, everyday talagang pinapawisan ako, tumatakbo ako.
06:31So, hindi ako exempted.
06:33You're not exempted. No one is exempted, actually.
06:36Actually, may mga napapansin din tayo for type 2 diabetes, yung tinatawag nating acantosis ni Grecans.
06:42Yun yung nangingitim, yung dito, yung sa batok.
06:45Akala natin, ano siya, akala natin, it's dirt, no?
06:50Hindi, no? Minsan.
06:52Or init ng araw.
06:52Or init ng araw, no?
06:54That can be a sign, actually, na mataas na pala yung sugar natin.
06:57So, dapat tingnan natin yan, especially sa mga bata, no?
07:01Alright, Dokt. Ano pong complications na pwedeng idulit nitong diabetes?
07:05Since diabetes, hindi na pa-process yung sugar, no?
07:09Yung panlalabo ng mata, actually, is a sign of retinopathy.
07:14Pwedeng it can lead to diabetic retinopathy.
07:18Meaning, yung mga maliliit na ugat natin sa mata, naapektuhan na ng diabetes.
07:23Pwede rin diabetic nepropathy.
07:27Kasi yung tinatarget ng diabetes, especially kapag hindi siya na-control,
07:33would be yung mga blood vessels natin, especially the maliliit.
07:38Meron may mga comorbidities din yan, like heart disease.
07:41But pinaka-common, yung mga diabetic nepropathy, retinopathy.
07:48Minsan, yung wounds na hindi nag-heal is actually caused by diabetes.
07:54And doon nagkakaroon ng complications, like sepsis.
07:56Ano bang pwedeng way, doc, para maiwasan?
08:01Again, diabetes is always one, or the fight for diabetes is always one in the kitchen.
08:08The low glycemic food is actually important.
08:12Kasi yung glycemic index na tinatawag natin, yun yung mga food that can tell whether your blood sugar will spike faster or slower.
08:26Doon tayo sa gusto natin, mas slower mag-spike yung blood sugar natin.
08:30So, may example nun, yung pulang rice.
08:33Yung mga hindi natin kailangan kumain ng mahal for us to avoid diabetes.
08:40So, yun po, ano yung mga pwede namin kainin ni profe ngayon at ano po yung hindi namin pwede kainin?
08:44Okay, so for example, mahilig tayo sa rice.
08:48Yung mga wild rice, yung mga pulang black or red rice, that has low glycemic index as opposed to your white rice, yung mga jasmine rice natin.
08:58Kasi mas mabilis magpa-spike ng blood sugar yung mga white rice.
09:05Sinangag?
09:07Sinangag, depende kung ano rice yung gamit natin.
09:10Siyempre yung mga drinks daw.
09:12Yes, soft drinks is another kalaban ni diabetes.
09:16One would be yung bread.
09:18Pag white bread yung ginagamit natin, medyo mas mataas yung glycemic index.
09:23If we use wheat, wheat bread, that's more ano.
09:27Kung kunyari, gusto natin a mix of both, what I usually do, or kung hindi natin gusto yung lasa,
09:33we mix white rice and red rice para at least na mabalanse natin.
09:37Okay, yun.
09:38So mga ka-RSP, maging conscious po tayo sa mga sintomas ng diabetes at bantayan ang ating kalusugan.
09:45On that note, maraming salamat, Doc Diaz, sa pagsagot sa aming mga katanungan tungkol sa diabetes.
09:50Maraming salamat, Doktor.
09:51Thank you very much.
09:52Thank you very much.