04:28Like ako, I'm on a wheelchair, buti na lang practicing dentist na ako for now.
04:33And so, kahit paano, we have our own private vehicle.
04:37But the point is, pag ikaw ay ordinaryong mamamaya na may kapansanan,
04:42papasok ka sa trabaho, or even sa school, it costs a lot.
04:47Di ba, ang available lang naman na hindi kami pwedeng sumakay ng jeep,
04:50hindi kami pwedeng sumakay ng tricycle.
04:52So, sa bus, kaya ongoing, nakipag-meeting tayo sa DOTR.
04:57Magkasama rin kami ni CM Victor para pag-usapan yung about sa accessible transportation.
05:05Actually, few days lang yun.
05:06Okay.
05:07Yeah.
05:08Alright.
05:08Now, aside from the allowance, ito pong accessibility na may kaugnay na rin po sa mga infrastructure.
05:15Sabi niyo nga may karapatang mag-enjoy, ano?
05:17Tsaka, makapag-trabaho rin ng maayos ang ating mga person mag-aral, ano?
05:22Now, doon naman po sa usapin ng language.
05:24I understand this is also very important, ano?
05:27Sa tamang pagramit ng mga lingwa.
05:28Sir Vic, can you tell us more about that?
05:30Yes po.
05:31Ang Pilipinas po ay signatory sa United Nations Convention for the Rights of Person with Disability.
05:36So, lahat po ng rights ay stated po doon.
05:41So, at may mga recommendation, mayroon pong nilabas ang United Nations guidelines na tamang paggamit po ng mga languages.
05:52Like, for example, ito na-disability inclusive language.
05:56Like, for example po, yung person with disability, kasi diba dati po, disabled, handicapped, so on and so forth, PWD.
06:05Ang tamang terminologies na po na nire-recommend ng guidelines is make it buo na po siya.
06:12O, yung person with disability.
06:14It should be person first.
06:16Like, for example, hindi na po tamang tawagging autistic or mongoloid or handicapped.
06:24Handicapped, yeah.
06:25Kailangan person.
06:26Person with disability, person with autism, person with Down syndrome.
06:31Kailangan po ensure yung equal respect din po dun sa disability po na.
06:37Like, for example, person with blindness.
06:39Although, there are times visually impaired persons, although make sure na talagang una tinitingnan talaga yung bilang isang tao,
06:49nagkataong lang nagkaroon ng kapansanan.
06:51So, kailangan po.
06:52At ang kapansanan din po kasi, nangyayari, pag mayroong yung barrier, so kailangan pong tanggalin natin yung barrier para maging able din po kami somehow.
07:06Kasi ako, like for example, blind ako.
07:09So, yung mga mobile po natin ngayon po, kung wala siyang voiceover or talkback or na makakatul para magbasa, useless.
07:20Like for example, yung laptop, yung computer, kung wala siyang screen reader, I could not use it regularly.
07:26Kung wala yung mga rampa, hindi kami makakalabas.
07:28So, mas maganda nga po, yung we are promoting talaga yung inclusion, kagaya nga po, di ba yung tema natin, innovation for inclusion and building inclusive community together.
07:41So, it means talagang lahat ng stakeholders, kahit yung mga ordinary people, ay mayroong participation para maging mawala yung disabling barrier.
07:54Like for sa built-in environment, sa attitude ng mga tao, like ordinary people, yung mga, like marami ngayon po, di ba, yung mga motors, nagmo-motor o yung may mga sasakyan,
08:07kung pwede lang po, hindi nyo ibablockade yung daanan.
08:14So, syempre, sidewalk, dapat dinadaanan siya.
08:18Pero kung minsan matatang, may nakapark na kotse, may nakapark na mga motorcycle, may mga nagtitinda, mayroong mga, minsan mayroong trashcan, minsan kadal, yung ibang nga po, mayroong yung paso na halaman,
08:39at ang masakla pa, minsan yung poste ng Meral ko nandun sa sidewalk.
08:42So, nahihirapan yung mga person with disability, especially yung mga bulag, may kailangan pa nilang to go down to the kalsada mismo, doon sa road.
08:52So, yung danger nandun po, di ba?
08:53So, we are promoting yung independent living din talaga ng mga person with disability on our own.
08:58Like for example, use truly, I'll travel alone with my white cane.
09:02So, pag, syempre, I use it in front of me, pag minsan, pag na-hit ko yung ano, so, iniiwasan ko po.
09:12So, kadalasan, I go down to the road para makapas ng maayos.
09:18So, yung danger naman po na mabangga.
09:20So, salamat po sa mga local government na nagiging responsive, just like UC, Las Piñas, and I hope yung ibang LGUs din, they are doing access audit.
09:32So, chini-check po nila yung mga establishments, yung mga government infrastructure, na kung accessible po talaga, hindi lang po yung rampa, hindi lang po yung toilet, pati yung mga nakapaligid.
09:47So, ang nakakalungkot nga po, halos 99% ay hindi nakapasa dun sa minimum standard ng accessibility law natin.
09:58So, the very reason why, kailangan pong i-work out po natin yun.
10:02So, yung attitudinal barrier po.
10:05So, isa po yun sa napakahirap natin ibinabata.
10:09The very reason why, we're really promoting disability inclusive language.
10:13Na kailangan yung tama rin po yung pag-tawag po sa atin o yung, how do we...
10:20Politically correct?
10:21Yeah, politically correct.
10:22Yeah, politically correct terminologies.
10:25Alright. Now, lastly, health na lang, ma'am.
10:27Kasi makalaga rin ito for the sector.
10:29Tell us about the rights that nakaskabilang po dito.
10:32Alam naman po ng nakakarami, di ba, tinanggalan ng budget yung PhilHealth.
10:37Ang una talagang na-apektohan dun are the marginalized sector, like the sector of persons with disability and as well as the senior citizen.
10:47Sana nga po, dapat dagdagan pa.
10:49Kasi we are promoting some ZMorph package, yung mga packages that will benefit the persons with disability.
10:58Tapos, we are also pushing for the, on top of the health, yung sa EO,
11:02institutionalizing EO 417 for economic independence of persons with disability.
11:09At nananawagan po tayo sa mga kongresista at sa kasa-senate na sana maipasa namin ito, yung gagawing bill.
11:19Okay. Siguro panghuli na lamang po, since we're talking also about convergence.
11:23Ano-ano pong mga ahensya ng gobyerno and even other sectors na po pwede pong magtulung-tulungan
11:28para po mas maisulong po natin ang karapatan po ng mga persons with disabilities?
11:32Halos lahat dapat.
11:33Dapat lahat.
11:34Opo.
11:35Wala may i-e-e.
11:35Especially the DSWD.
11:38DOH.
11:38Sana alisin yung medyo, alam mo yun, yung palakasin ng sustainable SLP,
11:44sustainable livelihood na programa kesa yung mga ayuda.
11:48The disability support allowance, syempre kailangan namin yun because of, ano, diba,
11:52yung disability-related costs.
11:55Hindi na yung maiaalis sa amin.
11:56Like, sya kailangan niya ng cane, ako naman talaga, yung wheelchair every now,
12:01and then kailangan siyang palitan, yung gulong, pag na-flat, etc.
12:05So, yung, yeah.
12:09Basta po asahan ho ng mamamayan na gagawin namin yung mga necessary,
12:14we're going to develop policy na makakatulong talaga sa sektor ng may kapansanan.
12:19Okay. Well, marami na rin mga napagtagumpoyan, pero through this conversation,
12:24talagang na itaas natin yung kamalayan na marami pang po pwede ngawin.
12:29Yes, yes.
12:29Alright, well, siguro, this is the National Disability Rights Week 2025.
12:33Baka may mensahe po kayo sa mga ating po mga viewers and also sa kabilang na rin po sa sektor.
12:38CMV.
12:39Yeah, gusto lang po namin iparating bilang mga kinatawan po sa National Anti-Property Commission,
12:45and Person with Disability Sector, we are doing our best para kahit pa paano
12:50mabawasan o maibisan yung kahirapang nararanasan ng ating mga kapatid na may kapansanan,
12:57especially sa rural area na mabigyan po natin sila ng servisyo,
13:04maabot natin sa pamagitan po ng mga polisiya.
13:07At nakikiusap din naman po kami sa ating mga government line agencies,
13:11let's make sure na talagang maipahahatid po natin yung servisyo at mga pangangailangan
13:20na mga person with disability natin, hindi lamang po doing in DR week.
13:25Ano po?
13:26So kailangan everyday in our daily life.
13:28Lumapit sa inyo, tulungan po natin.
13:31Ang kailangan po namin ay tulong, hindi yung awa.
13:34Kasi kailangan, ngayon po, we are promoting right-based approaches among all mga activities, programs, and services po.
13:45Well, thank you very much for, we just wanted to thank Secretary Lope for supporting the sector.
13:55Secretary Gatchalian po, thank you very much po.
13:57And of course, ang ating Pangulo, BBM.
14:00Thank you very much, sir.
14:02Salamat po ha, sa pagbisita po din sa aming programa, si Council Member Gina Manalaysay,
14:07Dr. Gina, thank you, and Sir Vic Torres-Cuber.
14:09At ilin po namin na mas maibigay pa talaga, at maisunong pang karapatan sa mga kababayan po natin mayroong kapansanan.
14:15Kaya naman, Dr. Gene, at saka Sir Vic, samahan po ninyo,
14:20at sama-sama po tayong umaksyon laban sa katirapan.
