The rice god of the Cordillera – Ang totoong kuwento ng bulul | DigiDokyu - video Dailymotion

GMA Integrated News

Sa loob ng kamalig, siya’y isang bantay. Sa mata ng mga ninuno, siya’y siyang diyos.  Matagal nang sinasamba, iginagalang, at pinoprotektahan… pero unti-unti na rin daw nakakalimutan? Hindi lang palamuti, ang bulul ay buhay na alaala ng kultura at paniniwala ng mga Ifugao.  Panoorin ang totoong kuwento ng rice god ng Cordillera sa #DigiDokyu.

Transcript

00:00Sa gitna ng mga bundok, nagkukubli ang isang dambuhalang eskultura.

00:09Mga palayang inukit sa gilid ng bundok.

00:13Ang batad rice terraces sa Ifugao.

00:20Makalipas ang ilang siglo, nananatili pa rin itong matatag.

00:25Kahit dinaanan na ng mga gera at sakuna.

00:30Mayroon daw kasi itong bantay, isang Diyos na nagmula sa ilalim ng lupa.

00:49Ang 73 taong gulang na si Moises, kinamulatan na ang buhay pagsasakarito sa batad.

00:56Minanapan niya ang bahaging ito ng palayan mula sa kanyang mga ninuno.

01:05Gamit ang mga lubid, pinapalayas nila ang mga ibon.

01:09Nagsimula na kasing mamunga ang kanilang mga tanim na palay.

01:12Kaya maghapon na ang kanilang pagbabantay.

01:24Pero hindi lang daw sila ang nagbabantay rito.

01:27Ang mga bulol na nasa pangangalaga ni Moises, isang pares.

01:48Ano ang magbantay dito sa bahay, pati palay ay papabantayan.

01:55Lagi namin malagaan mo, ilabas.

01:58Hindi pwede yung ilagaman sa kahon.

02:00Alaman ipatayo, hindi makahiga.

02:03Ayon sa paniniwala ng mga taga-ifugaw,

02:06ang mga bulol ay kumakatawan sa Diyos ng Kasaganaan ng Palay.

02:11Itong bulol po, ano po yung gamit po niya? Para saan po?

02:15Para sa ano, sabihin nilang rice god nila.

02:20Ang mga mambake.

02:21Ang mambake, kung sa ganitong mag-harvest,

02:26ipababa, kunin doon sa taas.

02:31Unti-unti nilang ibaba sa may step.

02:34Magbake-bake.

02:41Ayon sa alamat,

02:44noong unang panahon,

02:46may isang bulol mula sa ilalim ng mundo

02:48na naglakbay sa lupain ng mga tao.

02:52Nakarating siya sa Pugaw,

02:54isang payapang pamayanan sa kabundukan.

02:59Doon, umibig siya ng isang mortal

03:01at sila nagpakasal.

03:04Ang bulol ay pilay at hindi makalakad,

03:08ngunit dala niya ang biyaya ng lupa.

03:12Mula nang siya'y tumira sa komunidad,

03:14dumami ang mga alagang hayo

03:16at yumabong ang mga palay.

03:20Ang dating salat,

03:21naging masagana.

03:24Lumipas ang mga taon

03:26na sanay ang mga tao

03:27sa biyayang hatid ng bulol.

03:30Hanggang sa siya'y nakalimutan,

03:33nabaon din sa limot

03:34ang dala niyang mga biyaya.

03:38Labis itong dinamdam ng bulol

03:40kaya isang araw,

03:42gumapang siya palabas ng bahay

03:44at nagbaanod sa ilog.

03:47Wala ni isa ang nakapansin

03:49sa kanyang pagkawala.

03:50Mula noon,

03:56dumating na ang kamalasan sa bayan.

03:59Kumalat ang sakit

04:00at nalanta ang mga pananim.

04:03Noon lamang nila naalala

04:04ang bulol.

04:05Sa kanilang pagkahanap,

04:08nakita nila itong nakasabit sa puno.

04:11Ang mga sangay nakapalupot sa kanya.

04:14Mistulang yakap ng kalikasan.

04:17Humingi ang mga tao ng tawad.

04:19Nilapitan nila ito

04:20at inanayahang umuwi.

04:23Ngunit ang bulol,

04:25tumangging sumama.

04:25Hindi na ako babalik doon sa atin.

04:32Ganito na ang gawin ninyo.

04:35Kumuha kayo ng sanga ng kahoy na ito,

04:38dalhin ninyo pa uwi.

04:39Ukitin ninyo ayon sa aking anyo.

04:41At kapag isinasagawa ninyo

04:43ang mga ritual ng balay,

04:45lalo na tuwing anihan,

04:47ilabas ninyo at alayan.

04:50Gawin ninyo ang ritual para sa akin.

04:55Ayon kay Marlon Martin

05:03ng Save the Ifugaw Terraces Movement,

05:06mataas ang respeto

05:07ng mga sinaunang ifugaw noon

05:08sa mga bulol.

05:11Doon sa mga mitolohiya nga,

05:12the bulol would magically increase the rice.

05:17Kaya meron ding practice noon

05:18na hindi mo binibilang dapat yung rice bundle

05:20sa loob ng rice granary.

05:22Kasi it would be insulting the bulol daw na.

05:24And then yeah,

05:25how people respected the bulol

05:28in the olden days,

05:30na siya natawag na rice granary guardian.

05:34Lahat naman ng mga ninuno natin,

05:36lahat ng something that would enhance harvest,

05:38something that would bring about

05:39abundant harvest,

05:41ay dinedeify natin,

05:44ginagawa nating Diyos.

05:45Bukod sa pagpaparami ng ani,

05:48kaya rin daw ng bulol

05:49ang magpagaling ng sakit.

05:50One of the more common purpose actually

05:53of bulol is yung sa healing rituals.

05:59Most diseases na associated sa bone diseases,

06:03blood, deformities,

06:05ina-attribute yan na,

06:06ano, the curse of the bulol.

06:08That's when a lot of people,

06:11those who have bulols,

06:12would carve the bulol

06:13and perform tinagtag ritual

06:14or the bulol-making ritual.

06:17Kasi delikado yung, ano,

06:18yung curse ng bulol.

06:20Once napasaktan mo siya

06:22or may nakurse na dahan siya,

06:24ang effect nito sa mortals

06:26would be yung nang diseases na,

06:28ginagawa mo yun

06:29para gumaling yung tao.

06:31The bulol,

06:32these are deities

06:33from the underworld.

06:35Yung mga ifugao,

06:36it's an old religion,

06:38we have more than 2,000 gods,

06:40and the bulol

06:41is about one of them.

06:44It's a family, actually.

06:45It's a family of bulos.

06:46We don't have one bulol.

06:47Marami sila.

06:49Each area in Ifugao

06:50would have their own

06:51parang patron na bulol.

06:53So, kaya nga,

06:55since it's the origin

06:57of the Baku religion of the Ifugaos,

07:02dito yung concentration

07:03ng mga maraming bulol.

07:06Malaki ang naging epekto

07:08ng Kristyanismo

07:09sa pagbabago

07:10ng tingin ng mga tao

07:11sa kalaga ng bulol.

07:13But they're torn

07:14kasi ang instruction din

07:15sa kanila

07:16ng kanilang mga ninuno

07:17is ingatan nyo yan,

07:19you maintain it na, no?

07:20Hindi mo naman

07:21ma-perform na yung mga ritual

07:22kasi you're a good Catholic

07:23or you're a good Christian.

07:29Katoliko si Moises,

07:30pero hanggang ngayon,

07:32nagsasagawa pa rin sila

07:33ng ritual para sa bulol.

07:36Ito,

07:37kung magpata sila

07:38ng manok,

07:40yung dugo

07:41ng isang dalawang manok

07:42e,

07:43ito lang,

07:43ipa,

07:45ano,

07:45sa katawan nila,

07:48ilagay.

07:51Nakatay din yung manok,

07:52may ganun yung ano,

07:54katsiro,

07:54yung dugo,

07:55e,

07:55panta doon.

07:56Ikaapat na henerasyon

07:58na si Moises

07:58na tagapangalaga

07:59ng bulol.

08:01Kaya mahigpit

08:02ang pagbabantay niya rito.

08:04Inilalabas lang niya

08:05ang mga ito

08:06kung talagang kailangan.

08:10Mamangsan,

08:10e,

08:10gamitin namin,

08:11pero mangsan,

08:12hindi namin ilabas

08:13kasi takawin nila.

08:15Maraming magnakaw ngayon

08:17na ano,

08:17yung tungkol sa Antec.

08:19Ang tinaguri

08:20ang mga tagabantay

08:21ng kamalik,

08:22sila ngayon

08:23ang pinaka-iingatan.

08:24Ika-harvest po kayo,

08:27nilalabas niyo po?

08:29Oo.

08:29Kung ano,

08:30nilabas namin

08:31sa ganyan,

08:33pero pag,

08:34ano,

08:34kailangan bantayan namin.

08:36Kasi,

08:37kung matapos,

08:38e,

08:38itago,

08:39may magnakaw.

08:41So,

08:42kung makikitan yung

08:43kuma-antec,

08:45niispatan,

08:47kasi,

08:48maharang,

08:48ano,

08:49kung bayad yung ganyan na Antec,

08:51nakawin.

08:52Maraming nanakaw dito noon,

08:54yung tumahas ang presyon,

08:55yung Antec,

08:56yung bago-bago,

08:571970,

08:5972,

08:5970.

09:00Maraming nanakaw dito.

09:03Noong 2022,

09:06naging usapin

09:06ng isang bulol.

09:08Tatlong talampakan bulol

09:09ang isinubasta sa Paris.

09:12Nabenta ito

09:13sa halagang

09:14630,000 euros

09:15o katumbas

09:17ng 36 million pesos.

09:19Napagalamang mula ito

09:21sa koleksyon

09:21ni Henry Otley Bayer,

09:23na tinaguri

09:24ang father

09:24of Philippine Anthropology.

09:26Siya rin

09:26ang nagtayo

09:27ng Department of Anthropology

09:28sa University of the Philippines

09:30noong 1914.

09:32Nagsimula ro'y

09:33kumunti

09:34ang bilang

09:34ng mga bulol

09:35sa Ifugao

09:35noong panahon

09:36ng mga Amerikano.

09:38Sa unti-unting

09:39pagkawala

09:39ng mga bulol

09:40sa lugar,

09:41unti-unti rin daw

09:42nawawala

09:42ang kahulugan nito

09:44sa kanilang kultura.

09:45If you ask

09:47these collectors,

09:47if you ask

09:48kung sino yung mga

09:48nagbebenta na

09:49kung anong ibig sabihin

09:51ng bulol

09:51o kung ano man lang

09:52yung significance

09:53nito sa mga Ifugaos,

09:54hindi nila alam.

09:57Dito sa

09:58National Museum

09:59of Anthropology,

10:00makikita

10:01sa kanilang koleksyon

10:02ang iba't-ibang

10:03mga bulol.

10:04May mga nakaupo,

10:06nakatayo,

10:07at may tila

10:08sumasayaw pa.

10:10Ang ilan

10:10sa mga ito,

10:12may buhok pa

10:12ng tao.

10:13Dancing Bulol

10:14of Kiyangan

10:15may mga prestige

10:17rituals dito

10:17sa Kiyangan

10:18that leads

10:19ultimately

10:20to the Hagabi.

10:21Sa pag yung mga bata,

10:23we have

10:25the balihong ritual.

10:26It's something

10:27that you perform

10:28pag siguro

10:29mga

10:29before

10:30the child

10:31reaches puberty.

10:33So parang

10:34he or she

10:35is spiritually

10:35married to a bulol.

10:37Lahat daw

10:42ng narito

10:43ay donasyon

10:44sa museyo.

10:45Ang pinakamatagal

10:46sa kanilang koleksyon,

10:481903 pa

10:48napunta

10:49sa kanilang

10:49pangangalaga.

10:51Maraming factors

10:52that would affect

10:52kung ano yung style

10:53ng bulog.

10:54The purpose

10:55of the ritual,

10:56the individual

10:57style

10:57ng carver,

10:58and then of course

10:59regional preferences.

11:02Bukod sa mga museum,

11:04sa mga souvenir shop

11:05na karaniwang makikita

11:07ang mga bulol.

11:08Ibinibenta ito

11:09na pandekorasyon

11:10at binibili

11:12bilang simbolo

11:13ng swerte

11:13o dahil sa ganda

11:15ng disenyo.

11:16Ngunit madalas,

11:18hindi na naipapaliwanag

11:19ang mas malalim

11:20itong kahulugan

11:21at kasaysayan.

11:23Unang-una,

11:24siyempre,

11:25nawawala yung meaning,

11:27yung cultural context

11:28ng bulol mismo.

11:30Nade-demote siya

11:31as ano lang,

11:32pang-esthetics lang.

11:35May ethnic appeal

11:36yung bahay mo.

11:37Nawawala yung context

11:39ng kahalagahan

11:40ng bulol

11:41pag yung ginagawa mo

11:43siyang commercial.

11:50Bahagi ng advokasya

11:51ni NaMartin

11:52ang hikayatin

11:53ang mga natitirang

11:54taga-ifugaw

11:55na mayroon pang mga bulol

11:57na ipagpatuloy

11:59ang pagpapahalaga

12:00at paggamit

12:01sa mga ito.

12:02Yung advokasi

12:03rin naman namin

12:03is for as long as

12:04there are people

12:05who are still

12:06doing it

12:08the Ifuga way,

12:10ay sinasuportahan namin.

12:12Pero dapat holistic

12:13din yung ano mo,

12:14na hindi yung para lang,

12:15oh may turista tayo,

12:16magperform tayo

12:16ng harvest ritual

12:19para mailabas

12:20yung mga bulol.

12:20Of course not.

12:22Kasi I find it also,

12:24ano,

12:24yung hypocrisy na yan,

12:26offensive actually

12:28sa culture din yan.

12:29Maraming pa kaming gumagamit

12:32na yan.

12:33Of course I feel happy

12:34kasi at least may naiiwan

12:35pa sa mga

12:36practices namin.

12:53Maraming na raw lumapit

12:54kay Moises

12:54para bilhin

12:55ang kanyang mga bulol.

12:56Ang bulol kasi

12:57ng kanilang pamilya.

12:59Tinatayang na

13:00sa mahigit

13:01300 taon na

13:02ang tanda.

13:04Maraming nakupanta dito

13:05nga kunin.

13:06Sabi nila nga,

13:07basta ibenta ko dun.

13:10Kung

13:10pinta,

13:11diyan

13:11ibigay ko yung

13:13sinabi mo nga

13:14labor.

13:16Ayaw kong binigay.

13:18Ngunit pangamba ni Moises

13:22na balang araw,

13:23maglaho rin

13:24ang mga bantay

13:24ng kanilang kamalik.

13:27Sa kabila

13:27ng pag-aalala,

13:29pinipili pa rin

13:29niyang magpatuloy,

13:31bantayan,

13:32alagaan,

13:33at buhayin

13:34ng alaala

13:35ng mga bulol.

13:37Sabi ko nga,

13:38nabalik,

13:39basta kung

13:40pwede kong

13:41gusto kong ibenta,

13:42ibenta ko.

13:43Tatagomit lang dun,

13:44nga hindi

13:45kung wala nang

13:46magbantay,

13:46diyan ang problema.

13:48Lalo kung

13:48mati ka yung mga dalawa,

13:51wala na.

13:51Yung mga bata,

13:52hindi nila alam

13:53ano diyan,

13:54basta kaso.

14:17na balang araw,

14:21na balang araw.

The rice god of the Cordillera – Ang totoong kuwento ng bulul | DigiDokyu

Category

Transcript

Recommended