00:00Güneş sistemimizin geçmişte nasıl göründüğünü hiç merak ettiniz mi?
00:04Gezegenler bugün oldukları gibi miydi?
00:06Yoksa tamamen farklı mı görünüyorlardı?
00:08Bu videoda gezegenlerin 3.8 milyar yıl önce nasıl göründüğünü öğrenmek için geçmişe yolculuk yapacağız.
00:16Başlamadan önce 3.8 milyar yıl öncesini seçmemizin nedeni
00:20Güneş sistemimizin bu tarihlerde geç dönem ağır bombardıman olarak bilinen bir dönemin sonuna gelmiş olması.
00:26Bu dönem 4.1 ile 3.8 milyar yıl önce arasında gerçekleşmiştir.
00:32Kozmik ölçekte nispeten kısa olan bu süre zarfında Güneş sisteminin iç kısmındaki gezegenleri ve nesneleri çok sayıda astorayı çarpmıştır.
00:41Gaz Gezegenler
00:42Normalde Güneş'e en yakın gezegenlerle başlamak isterdik.
00:48Ancak bir istisna yapacağız çünkü gaz devleri tarihleri boyunca fazla değişmediler.
00:54Neden mi? Çünkü katı bir yüzeye sahip değiller.
00:58Bu nedenle geç dönem ağır bombardıman sırasında Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'e çok sayıda astorayı çarpsa da bulutları gömüldükleri için gezegenlerin görünümleri değişmedi.
01:09Bazı gökbilimciler Jüpiter ve Satürn'ün renginin biraz değiştiğine inanmaktadır.
01:14Çünkü astoritler gaz devlerinde biriktirdiği mineraller bulutlarının rengini çok az da olsa değiştirebilmektedir.
01:20Bu sonuç 1993 yılında Jüpiter'e düşen Showmaker Levy 9 kuyruklu yıldızının etkisinden çıkarılmıştır.
01:28Bu kuyruklu yıldız Jüpiter'in yüzeyine büyük miktarda malzeme bırakmış, gezegende güçlü bir karanlık, karanlık girdap yaratarak bulutlarının birleşimini biraz değiştirmiştir.
01:39Bunun haricinde gaz gezegenler bugünkü gibi görünmüyorlardı.
01:43Fakat aynısı uydular için söylenemez.
01:46Çünkü muhtemelen şimdiki kadar çok uyduları yoktu.
01:49Örneğin Neptün'ün en büyük uydusu Triton, gezegenin yer çekimine yakalanana dek uydusu değildi.
01:59Merkür
01:59Gaz devlerinin görünümünü açıklığa kavuşturduğumuza göre şimdi de tamamen farklı görünen kayalık gezegenlere geçelim.
02:09Merkür 3.8 milyar yıl önce geç dönem ağır bombardıman sonra bir ateş çukuruna benziyordu.
02:15Messenger sondası tarafından yapılan analizler, Merkür'ün yüzeyinin de ayınki gibi birkaç metreden binlerce kilometreye kadar değişen çok sayıda meteor çarpmasına uğradığını göstermiştir.
02:27Kraterlerin bazıları nispeten yeni birkaç milyon yaşında ve merkezi bir tepe ile ayırt ediliyor.
02:33Daha eski kraterler muhtemelen gündüz 350 derece ile geceleri 170 derece arasında değişen önemli sıcaklık değişiklikleri nedeniyle aşırı erozyon uğramıştır.
02:44Ay gibi Merkür'ün de yaklaşık 4 milyar yıl önce büyük meteorlar tarafından yoğun bir bombardıman döneminden geçtiği görülmektedir.
02:52Bu dönemde Merkür'ün yüzeyine çarpmalar olmuş, meteorları parçalayabilecek ya da yavaşlatabilecek bir atmosferin olmaması nedeniyle şiddetli bir kraterleşme yaşanmıştır.
03:02Bu süre zarfında Merkür volkanik olarak aktifti.
03:08Gezegenin iç kısmından gelen lavlarla havzalar veya çöküntüler oluştu ve ayın denizlerine benzer pürüzsüz düzlükler meydana geldi.
03:16Messenger sondasının olası volkanları keşfetmesi bunun kanıtıdır.
03:20Merkür düzlüklerinin iki farklı yaşı vardır.
03:22Genç düzlükler daha az kraterlidir ve muhtemelen lav akıntılarının önceki araziyi gömmesiyle meydana gelmiştir.
03:30Gezegen yüzeyinin karakteristik bir özelliği de düzlüklerde yer alan kıvrımlardır.
03:35Gezegenin iç kısmı soğudukça büzüşlüğü ve yüzeyin deforme olmaya başladığı düşünülmektedir.
03:41Bu kıvrımların krater ve ovaların üzerinde görülebiliyor olması çok daha yeni olduklarını gösterir.
03:46Merkür yüzeyi güneşin uyguladığı gelgit kuvveti nedeniyle önemli ölçüde bükülmüştür.
03:52Merkür'deki gelgit kuvvetleri ayın dünyaya uyguladığından %17 daha güçlüdür.
03:57Merkür'ün jeolojisinde dikkat çekici olan bir diğer şey tüm güneş sistemindeki muazzam meteorik çöküntülerin biri olan kalorisiz havzasıdır.
04:06Bu jeolojik oluşum yaklaşık 1550 km çapındadır.
04:10Messenger'ın gönderilmesinden önce 1300 km olduğuna inanılıyordu.
04:14Merkür'de ayrıca daha önce başka hiçbir gök cisminde görülmeyen ve örümcek olarak bilinen yüze kadar dar çatlağı bulunan pürüzsüz bir alan vardır.
04:23Alan merkezindeki kraterin alanın oluşumuna et olup olmadığı bilinmemektedir.
04:28Tüm bunlar bize Merkür'ün çok hareketli bir geçmiş olduğunu gösteriyor.
04:32Muhtemelen şimdiki haline hiç benzemiyordu.
04:34Çünkü çok sayıda göktaşı ve kuyruklu yıldız çarpmasıyla bugün olduğundan çok daha sıcak bir ateş deniziydi.
04:40Venüs
04:44Sülfürük asit yağmurlarının olduğu ve sıcaklıkların 480 dereceyi aştığı en sıcak gezegen bir zamanlar bugünkü gibi bir cehennem değildi.
04:56Tüm analizler Venüs'ün milyarlarca yıl önce dünyaya oldukça benzediğini gösteriyor.
05:01Meteor bombardımanı döneminden sonra Venüs'le dahil olmak üzere kayalık gezegenlere birkaç kuyruklu yıldız düştü.
05:08Bildiğiniz gibi kuyruklu yıldızlar büyük buz kütleleridir ve güneş sistemindeki en büyük su rezervuarlarıdır.
05:15Bu kuyruklu yıldızlar milyarlarca yıl önce gezegenlere düştüğünde buz eriyerek suya dönüştü.
05:20Eğer gezegenin yeterli yer çekimi ve atmosferi varsa bu su kalıp okyanuslara, gölleri ve nehirlere dönüştü.
05:27Geçmişte Venüs'ün ikliminin ve atmosferinin daha ılıman olduğuna, sıcaklıkların sadece 50 dereceye ulaştığına inanılmaktadır.
05:35Şu anda Venüs'teki sıcaklıkların 480 dereceyi aştığını düşünürsek çok daha makul bir sıcaklık.
05:41Dolayısıyla Venüs'ün dünya gibi okyanusları olmasının yanı sıra canlıların yaşaması için gerekli tüm koşullara sahip olması da mümkündür.
05:49Venüs en az 300 milyon yıl boyunca kuyruklu yıldızlar tarafından biriktirilen tüm suyu muhafaza edebilmiş ve karbondioksit açısından çok daha zengin bir atmosfere kavuşmuştur.
06:00Fakat sonrasında bir şey oldu ve giderek daha fazla karbondioksit birikmesine, tüm atmosferin ısınmasına ve suyun tamamen yok olana kadar buharlaşmasına neden oldu.
06:09Yıllar geçtikçe gezegen ısınıyor ve sere gazlarını hafız ediyordu.
06:13Zamanla su bulunduran dost canlısı bir gezegen olmaktan çıkıp en sıcak gezegen haline geldi.
06:19Venüs'teki sere etkisi ısının dağılmasına izin vermez ve gazları bünyesinde tutarak yüzeyini ısıtır.
06:26Bu da herhangi bir yaşamın oluşmasını engeller.
06:30Dünya
06:31Şüphesiz en farklı gezegen bizimkiydi.
06:37Dünya eskiden okyanusları ve bol yaşam formlarıyla, ormanlarla dolu, güzel ve huzurlu bir ev değildi.
06:433 milyar 800 milyon yıl önce geç bombardıman döneminin sonunda dünya çok farklı görünüyordu.
06:49O zamanlar gezegenimiz arkaik dönemin başındaydı.
06:52Bu dönemde dünyanın kabuğunda bir dönüşüm olduğundan levha tektoniği yoğunda ancak bugün bildiğimize benzer bir iç karasal yapı yoktu.
07:01Çünkü dünya aşırı sıcaktı.
07:03Litosferin meydana gelme hızı inanılmaz olduğu için sismik aktivite artmıştı.
07:08Dolayısıyla tektonik plakaların hareketine bağlı olarak meydana gelen su altı sırtlarının sayısı fazlaydı.
07:15Ayrıca bir tektonik plakanın diğerinin altında kaldığı dalma batma bölgeleri de aktifti ve gezegenin dört bir yanında sürekli depremleri aktif valkanlara ve yüksek sarı gazı konsantrasyonuna özellikle de karbondioksitine neden olan şimdikinden daha fazla sayıda fakat daha küçük plakalar vardı.
07:33Atmosferde bol oksijen bulunmuyordu.
07:38Bunu eski tortul kayaların değişiminden oluşan ve Gneiss adı verilen deforme olmuş kayaların varlığından biliyoruz.
07:45Gök bilimciler ayrıca güneşin bugünkünün yaklaşık üçte bir parlaklıkta olduğunu ve bunun da küresel sıcaklıkların düşmesine katkıda bulunmuş olabileceğine inanıyor.
07:55Bu dönemde dünya tarihinde herhangi bir zamanda görülen en büyük sere gazı hacminin mevcut olduğu düşünülüyor.
08:01Bu süre zarfında ayrıca stromatolitler ortaya çıkmıştır.
08:05Stromatolitler tortul kayaçları oluşturan hücre kolonilerinin oluşturduğu önemli fosillerdir.
08:11İlk olarak yaklaşık 3.7 milyar yıl önce ortaya çıktılar ve en bol oldukları dönem yaklaşık 1.25 milyar yıl önceydi.
08:20Jeologlar bu organizmaların karbondioksit tüketerek oksijene dönüştüreceklerini ve gezegenimizi soluduğumuz oksijenle doldurduğunu keşfetmiştir.
08:28Gördüğünüz gibi milyarlarca yıl önce dünyada bugünkü gibi canlılara ev sahipliği yapacak koşullar yoktu.
08:34Bugün var olan canlılar arasında çok azı gezegenimizin o zamanki koşullarında hayatta kalabilirdi.
08:41Mars
08:42Son olarak Mars var.
08:47Bilim insanları Mars'ın geçmişte dünyaya çok benzediğini düşünüyorlar.
08:51Çünkü Venüs ve Dünya gibi geç bombardıman döneminden sonra Mars da kendisini suyla dolduran birkaç kuyruklu yıldıza maruz kaldı.
08:58Bu nedenle Mars'ın şu ankinden çok daha yoğun bir atmosferi vardı.
09:02Ayrıca çok daha hoş sıcaklıklara, okyanuslara ve suyla dolu nıyırlara sahipti.
09:08Canlıları barındırmak için gereken tüm koşullar vardı.
09:11Keşif sondaları kızıl gezegende bir zamanlar var olan su akıntılarının izlerini buldu.
09:16Ayrıca Mars yüzeyinin altında kum veya kille karışık küçük su birikintileri olduğu keşfedildi.
09:21Kuşkusuz Mars geçmişte yaşam için çok daha misafirperver bir yerdi ve bu nedenle birçok bilim insanı yaşamın burada ortaya çıkmış ve daha sonra asteroidler aracılığıyla dünyaya göç etmiş olabileceğini düşünüyor.
09:35Mars uzun yıllar boyunca yaşam için en elverişli gezegendi.
09:39Öyle ki yaşam için dünyadan daha iyi koşullara sahip olabilirdi.
09:43Ama ne yazık ki çekirdeği çok küçüktü.
09:45Bu nedenle çok hızlı soğudu ve manyetik alanını kaybetti.
09:49Manyetik alan ve güçlü yerçekimi olmayınca,
09:51atmosferi güneş radyasyonundan koruyacak bir şey olmadı.
09:55Neticede güneş rüzgarları Mars'ın atmosferini yavaş yavaş parçalayarak atmosfer basıncını düşürdü ve suyu buharlaştırarak gezegeni tamamen kuruttu.
10:05Gördüğünüz gibi tarih boyunca gezegenler bugünkü hallerine gelmelerine yol açan önemli değişimler geçirmişlerdir.
10:12Neyse ki bir gezegen başarılı olmuş ve canları barındırmak için gerekli koşulları elde etmiştir.
10:17Geçmişi irdelemenin öğrettiği bir şey varsa o da geleceği öngörmektir.
10:22Dünyanın ve diğer gezegenlerin evrimleşmeye devam ettiğini ve gezegenimizin sonsuza kadar misafirperver bir yuva olmayacağını biliyoruz.
10:30Bu nedenle kendimize yeni bir yuva bulana kadar onu korumalıyız.
10:33Gelecekte gezegenlerin neye benzeyeceğine dair bir video yapmamızı ister misiniz?
10:38Yorumlarda yazın.
10:47İzlediğiniz için teşekkür ederim.
