00:00Sabuntala mga ka-RSP patuloy ang paglalayag ng malikhaing kwento ng mga Pilipinos sa Cinemalaya 2025
00:06na may temang layag sa alon, hangin at unos.
00:11Tampok muli ang mga mapangahas na pelikulang nagbibigay boses at kulay sa ating lipunan.
00:16Yes, at kaugnay niyan, makakasama natin ngayong umaga
00:19ang ilan po sa mga direktor na bahagi ng kompetisyon na sina Sir Dustin Celestino
00:23nang habang nilalamo ng Hydra ang kasaysayan,
00:26Miguel Lorenzo Peralta ng Please Give This Copy
00:29at si Sir Nonilon Abaw ng Bloom Where You Are Planted.
00:33Magandang umaga po at welcome sa Rise and Shine Pilipinas, mga sir.
00:36Good morning.
00:36Good morning po.
00:38Okay, pag-usapan po natin yung mga isinabak ninyong mga pelikula.
00:42Ano po yung inspiration behind these movies?
00:47Yung sa akin, yung habang nilalamo ng Hydra ang kasaysayan tungkol to sa mga Pilipino
00:53na nagahanap ng katarungan, kabuluhan, at katotohanan habang napaliligiran ng kasinungalingan.
01:02Kasi tungkol siya sa historical distortion and disinformation.
01:08So, napapanahon.
01:11Napapanahon.
01:12Napapanahon.
01:12Well, director.
01:14Ako naman, I'm actually a film student, actually.
01:17And this film, Please Give This Copy, gawa ko po siya for finals in my experimental film class
01:22under Ma'am Saridalena, who's also a contestant here sa, ah, contestant, filmmaker in Cinemalaya Dispatch.
01:29Yung inspiration ko po nung ginawa ko po to, nalaman ko po kasi na yung high school ko po
01:34ay magiging co-ed na, na dating all-boys school.
01:38At gusto pong sana gumawa ng pelikula na ma-encapsulate yung memories ko po
01:42and fun experiences nung panahon yun, bago mawala po yung culture of the all-boys school.
01:49So, kinuha niya na yung advance, yung pagkakataon, ano?
01:52Well, direct noni.
01:53Yung sa ako naman po, about siya sa mga, yung inspiration ko, yung mga farmers,
01:58nakapagalan ba yun? Kasi, noong time, may time dati na nag-work ako sa kagalan.
02:03Kasi nag-work ako sumasakay ng bus.
02:05Kasi kapag nasa bus ako, para umaga pala, o aga-aga nagtatrabaho na sila.
02:10Kasi, hapon, nag-work pa rin sila.
02:13So, yun po yung inspirational film na.
02:15Ang maganda sa Cinemalaya, kasi, Audrey, yung mga indie films,
02:19talagang tumatalakay siya sa issue ng lipunan.
02:22Like, si Sir, napapanahon yung issue sa mga anomalya natin ngayon.
02:25Ang si Sir naman, yung magsasaka, yung kinakaharap na hamon nila.
02:28Dito na bibigyan sa sinemalaya ng pagkakataon.
02:31Yung mga baguhan, yung up-and-coming ng mga movies and directors and actors.
02:35Like si Sir, si Sir isadyante pa lang, pero kasali na siya.
02:38So, mahirap gumawa talaga ng pelikula, no?
02:41Ano po yung hamon na kinakaharap niyo bilang director sa paggawa ng pelikula?
02:46At paano niyo po yung hinaharap?
02:48Yung production, no?
02:49Yes! Siguro sa amin, dahil we implemented scenes with Greek mythology, no?
02:56Kasi, kasama siya dun sa ginagamit naming metapora sa pag-ulit-ulit ng kasaysayan.
03:03Mahirap imount yun kasi kailangan namin mag-imagine ng sitwasyon kung saan mapoportray itong mga mito na ito
03:11gamit ang Pilipino naming cast and magiging convincing pa rin siya.
03:15Siguro that's one of the challenges that we face.
03:17Ako naman, actually, I'm part of the short film competition.
03:22And with that, parang yung gusto kong malaman ay paano kong makikwento ang buong high school experience ko
03:28sa yung maiksing panahon.
03:29At bukod po doon, experimental pa.
03:31So, paano kong makikwento to na isang malikaing paraan na kakaiba din?
03:36Kaya yung naging proseso ko po ay yung paggamit ng mga lumakong documents from high school.
03:41Like, ayan, yung nakita niyo po ngayon.
03:44Marami akong mga naitagong mga memorabilia from that time.
03:48Very sentimental kasi po ang tao.
03:50So, parang harder din ako of memory.
03:53So, yung naisip ko pong perspektibo ay what if yung mga documents na to ay nagsasalita.
03:59Kasi pag nakikita ko itong mga naitago po, parang narinig ko na naman yung memories ko po nung high school.
04:04Parang ano, yun yung feeling na pag nakita mo yung luma mong ID.
04:08Pag ako, pag nakikita ko sa bahay yung luma kong library card.
04:12Sabi ko, hindi na, ano, absolute to itong.
04:14Direct on me.
04:15So, ako naman po kasi as a documentary filmmaker.
04:18Parang, dahil marami subjects, parang kung paano mo siya,
04:22na-challenge yung paano mo siya pag mag-asap.
04:25Pagbubuin.
04:26So, syempre, iba-iba yung buhay na ako nakaharap nila.
04:29Pero dapat, nagbubuklan pa rin siya sa dolo.
04:32Hindi ba magastos yung paggawa ng film?
04:36Saki ko kumumuha ng pondo para sa production nito.
04:40Thankfully, merong grants ang Sinemalaya amounting to 1 million.
04:46And tinapatan nito ng FBCP, ng another 1M.
04:49So, meron kaming seed money na 2 million to start of.
04:53And then, we're given an opportunity naman.
04:56We're given time to look for our own investors who would want to help us with our vision.
05:00It will fill the films that we're trying to make.
05:03Na pag nakahanap kami ng tamang partners,
05:06meron naman kaming capacity para magawa ito ng mga production na ito
05:10to a level that we can call international.
05:14Mahirap pang pagkasyahin yung nakakalat na budget.
05:17Medyo mahirap siya pagkasyahin.
05:18Kamusta kayo guys?
05:19Actually ako, since short film competition,
05:21wala pang grant na binibigay.
05:23Sumasali lang kami.
05:24At pinipili lang ng mga ganong pelikula.
05:26At para sa akin, actually,
05:28kaya ako naisip na kasi mag-astos nyo ang paggagawa ng pelikula.
05:32Yung akin po ay actually low budget.
05:33Kasi kung tutusin, yung ginamit ko lang ay yung aking archival material.
05:37Just pure memories.
05:38At natutuwa ako na parang binibigyan pa rin kami ng platform ng Cinemalaya
05:42na kahit low budget filmmaking,
05:44nirespeto pa rin kami at ang aming kwento
05:46as an actual film that could be shown to an audience.
05:50Doon lalabas yung creativity mo.
05:52Yes.
05:52No, wala kang budget or low budget ka.
05:54Naka-short film naman.
05:56Sa iba, challenging yung post.
05:57Challenge po siya, pero kasi sa ako,
06:00dahil marami naman na baad
06:01bukod para sa farmer service.
06:04Pero mas madal ako nakahanap ng tutulong sa amin
06:08o ganun para mabuo yung film.
06:10Okay.
06:10Pag-usapan natin yung interest
06:12ng taong bayan
06:14to watch your film.
06:16Kasi kahit gano'ng kalalim,
06:18kaganda, kaganda ng mensahe nitong
06:20mga pelikulang ito,
06:20kung hindi siya relatable
06:23at makaka-capture ng imagination
06:25ng mga audience,
06:27mawawalan sa isa.
06:28Hindi bibenta.
06:29So, paano niyo ito in-address?
06:32Sa akin, siguro pwede nilang
06:34i-look forward to
06:35yung fragmented relationship natin
06:38with history.
06:38Kasi lahat ng individual naman,
06:41kahit pare-pareho tayo
06:42ng geopolitical history,
06:45dahil lahat tayo,
06:46taga-Pilipinas,
06:46may kanya-kanya tayong kasaysayan
06:48ng pamilya natin,
06:50mga sarili nating trauma,
06:51tsaka pinagdaanan.
06:52So, at the end of the day,
06:54no Filipino,
06:56regardless of the fact na
06:57pare-pareho tayong bansa,
06:59magkakaiba pa rin tayo
07:00ng kasaysayan,
07:01lalo na pag-consider na natin
07:03yung personal histories natin.
07:05So, itong pelikulan ito,
07:06tungkol talaga dun,
07:07na may fragment,
07:08may mga kwento
07:10tungkol sa memory,
07:12sa trauma,
07:13and sa history.
07:15Direct?
07:16Para sa Please Keep This Copy naman,
07:18yung pinaka na-enjoy ko kasi,
07:20habang ginagawa ko po yung pelikula,
07:22ay yung actual audio recordings
07:23na ginamit ko nung panahon yun.
07:25Marami akong narecord
07:26ng mga sample bites of jokes,
07:29mga kalokohan nung high school,
07:30especially pag all-boys school.
07:32Alam mo na,
07:33yung medyo rowdy,
07:35but at the same time,
07:36there's this spirit of youth
07:38and playfulness
07:39na sobrang,
07:40na I think,
07:41mag-resonate sa mga Pilipino.
07:42Especially considering,
07:43I'm sure sa experiences natin
07:46nung high school,
07:47may gano'n din kalokohan,
07:48but at that perspective,
07:49when gusto ko din
07:50iframe yung gano'ng
07:51high school kalokohan
07:52in retrospect,
07:54in context to a bigger story.
07:56Siyempre,
07:57may mga nangyayari
07:58sa loob ng classroom,
07:59pero nakatahi pa rin siya
08:00dun sa nangyayari
08:01outside the classroom.
08:02There's a specific context
08:03na pinanggagalingan
08:04na nung high school ako,
08:06actually 2016 pa.
08:08So, panahon din nung,
08:10during that time,
08:11makikita mo yung relationship
08:12nung how we act
08:14as classmates,
08:16but also how it's tied
08:16to the bigger picture
08:18of society.
08:19Oh,
08:19that's direct money.
08:20Isa ka naman po,
08:21ano,
08:22sa film kasi parang
08:25nakikita mo kung paano
08:26hindi tayo hiwa-hiwalay,
08:28kung paano magkakaugna
08:29yung mga buhay natin,
08:31yung buhay na mga magsasaka,
08:33paugna yung buhay natin
08:34dito sa nangyayari.
08:37Kasi ang maganda kasi ngayon,
08:39talagang tinatangkilik na rin
08:40ang mga Pilipino,
08:41yung mga indie films,
08:42documentary,
08:43hindi lang yung mainstream.
08:44Kumagalumalaban na rin sila
08:45sa mainstream, eh.
08:46Well,
08:46isa sa bucket list ko yan,
08:47na matutong mag-direct
08:49ng mga film na yan.
08:50So,
08:51well,
08:51good luck sa inyong mga films,
08:54and sana
08:54lumaki pa
08:56yung makakapanood dito,
08:58malawak na audience.
09:00Alright.
09:00Good luck.
09:01Maraming salamat po,
09:02direct Dustin Celestino,
09:03direct Miguel Lorenzo,
09:04at direct non-inon about
09:05sa pagbabahagi po
09:06ng inyong kwento ngayong umaga.
09:08Maraming salamat.
09:08Maraming salamat.
