- evvelsi gün
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Herkese merhaba, ben Erkan Karahan.
00:02Birazdan öyle bir ülke hakkında konuşacağız ki, bu ülkenin adı Belarus değil, Lukashenko'nun harikalar diyarı olmalıydı.
00:0830 küsur yıllık tarihlerinde Lukashenko'dan önemli başka bir şey yok gibi.
00:12Gelin o zaman Avrupa'nın son diktatörüne ve ülkesini nasıl yönettiğine yakından bakalım.
00:17Tabi ona bakarken de Belarus'u yakından tanımış olacağız.
00:19Başlamadan hemen bir not, bazen sinir olacaksınız, bazen güleceksiniz, bazen de empati yapacaksınız.
00:25Sizden bir şey rica ediyorum.
00:27Videoya geçmeden önce videoyu beğenin ve kanala abone olun.
00:31Belarus, Doğu Avrupa'da yer alan, Türkiye'nin yaklaşık dörtte biri büyüklüğünde olan, yaklaşık 9 milyon 200 bin nüfusa sahip bir ülkedir.
00:40Başkenti Misko olan ülkenin büyük bölümü düzlüklerle kaplıdır ve Avrupa'da denize erişimi olmayan en büyük ülke konumundadır.
00:48Belarus'a biz uzun yıllar boyunca Beyaz Rusya dedik.
00:51Bugün bile bu ülke için Beyaz Rusya adını kullanan, hatta Belarus'la Beyaz Rusya'nın ayrı ülkeleri olduğunu zanneden insanlar var.
01:00Beyaz Rusya demek yanlış bir durum değil çünkü tarih boyunca etrafındaki büyük ülkelerin, özellikle de Rusya'nın boyunduruğu altında yaşamış,
01:081918'de ilk defa kendi adlarıyla sahneye çıkmış bir milletten bahsediyoruz.
01:13Bu sahneye çıkmada, Rusya'da Ekim devriminin yaşanması sayesinde oldu.
01:18Yalnız devrim sonrası ortaya çıkan Sovyet hükümeti, kademeli olarak Belarus'u tekrar ele geçirdi ve 2. Dünya Savaşı sırasındaki Yalta Konferansı'nda yine komple Rus, yani Sovyet yönetimi altına girdiler.
01:31Bugünkü bağımsızlıklarına ise, Sovyetler Birliği 1991'de dağıldıktan sonra kavuştular.
01:37Sovyetler Birliği döneminde ülke Belarus'ya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak adlandırılıyordu.
01:44Bu sebeple de Türkçe'ye Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak çevriliyordu.
01:50Sovyetler Birliği daldıktan sonra Belarus adını alsalar da, alışkanlıklardan dolayı Türkçe'de Beyaz Rusya ismi kullanılmaya devam etti.
01:58Aslında Belarus kelimesi de kendi dillerinde Beyaz Rusya anlamına geliyor.
02:03Slav dillerinde Bela Beyaz demekti.
02:06Beyaz sıfatının verilmesinin de iki tarihsel açıklaması var.
02:10İlki Belarus'un eski Rus topraklarının kuzeybatısında düşmanlardan daha az etkilenmiş ve bu sebeple temiz kalmış, harap olmamış bir bölge olarak görülmesi.
02:20İkincisi ise Belarus halkının Moğol-Tatar istilalarından görece daha az etkilenmiş olması nedeniyle beyaz, yani saf ve özgür olarak adlandırılması.
02:30Sovyetlerin çöküşünden sonra bağımsızlıklarını ilan eden ülkelerin hepsi kendi kimliklerini ve tarihlerini vurgulama çabası içine girdi.
02:39Bu dönemde Belarus da uluslararası platformda bu ismin kullanılmasını teşvik etmeye başladı.
02:45Türkçe'de de Beyaz Rusya ismi terk edildi ve artık Belarus denmeye başladı.
02:51Belarus, Sovyetlerin çöküşüyle birlikte 25 Ağustos 1991'de bağımsızlığını kazandı.
02:57Bağımsızlığın kazanılmasına liderlik eden Stanislav Şuşkeviç de yüksek Sovyet başkanı sıfatıyla ülkenin fiili olarak başındaydı.
03:061994'te ilk anayasa kabul edilene kadar ülkede başbakanlık, başkanlık veya cumhurbaşkanlığı makamı bulunmuyordu.
03:14Bir diğer deyişle ülkenin resmi olarak tanımlanmış bir lider pozisyonu yoktu.
03:19Stanislav Şuşkeviç, liberal politikaları benimsemiş bir yöneticiydi.
03:24Fakat Belarus ekonomisi çoğunlukla Rusya ve diğer Doğu Biloğu ülkelerine bağlıydı.
03:29Sosyalizmin yıkılmasıyla da bütün bu ülkeler ekonomik anlamda sudan çıkmış balığa dönmüşlerdi ve Batı Avrupa'ya göre çok fakir durumdalardı.
03:39Bağımsız Belarus da hayat koşulları gelişme göstermediği gibi 1991'den de kötü duruma geldi.
03:45Pek çok fabrika ve işletme ardı ardına kafandı, işsizlik ve enflasyon hızlı bir şekilde yükseldi.
03:53Tüm memurlar ve üst düzey bürokratlar yolsuzluklara karıştı.
03:57Ülkenin bu ilk serbest piyasa denemesi başarısız olmuştu.
04:00Giderek ağırlaşan koşullar altında ezilen halk da ülkeyi Sovyetlerden ayıran yönetime karşı büyük tepki gösteriyor ve eski günlere geri dönmek istiyordu.
04:10Bağımsızlıktan sonra 1994'te ilk anayasanın kabul edilmesiyle ilk defa seçime gittiler.
04:17Yüksek Mahkeme Yolsuzluk ve Mücadele Komisyonu Başkanı ve eski Yüksek Sovyet üyesi Aleksandr Lukashenko bu seçime bağımsız aday olarak girdi.
04:26Lukashenko'nun en büyük vaatleri Sovyet sistemini modernize ederek yeniden uygulamak, yolsuzluğu bitirmek ve Moskova ile ülke menfaatine uygun ilişkileri tekrar kurmaktı.
04:37Bu vaatler halktan büyük destek gördü.
04:40Aleksandr Lukashenko seçimleri %80,61 gibi müthiş yüzdeyle kazandı.
04:47En büyük rakibi Vyacheslav Kebit ise oyların sadece %14,22'sini alabilmişti.
04:53Uluslararası gözlemciler yaptırdıkları anket çalışmalarına göre seçim öncesi Lukashenko ve Kebit'in birbirlerine çok yakın oranda oy almasını bekliyordu.
05:02Yine de seçim uluslararası toplum tarafından meşru olarak kabul edildi.
05:07Belarus'taki tüm muhalefet Lukashenko'nun Rusya destekli bir figür olduğu konusunda ilk günden beri hemfikir.
05:14Lukashenko da göreve geldikten sonra Rus yanlısı bir politika izlemekten hiç çekinmedi.
05:20Seçildiği yıldan itibaren Rusya ile ortaklık anlaşmaları imzaladı.
05:24Hayalinde ise bir Rusya Belarus Federasyon kurma fikri vardı.
05:28Bunun için en büyük adımı 1997'de attı.
05:322 Nisan 1997'de dönemin Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin ile Rusya ve Belarus Birlik Devleti'nin kurulmasına dair bir anlaşma imzaladı.
05:41Bu anlaşmanın amacı ortak bir devlet başkanı, yasama organı, bayrak, arma, marş, anayasa, ordu, vatandaşlık ve para birimine sahip Sovyetler Birliği gibi bir federasyon elde etmekti.
05:54Kimi otoritelere göre bu birlik devleti fikrinin arkasında Lukashenko'nun bu federasyonun başkanı olma hayali vardı.
06:01Boris Yeltsin ülkesinde düşük bir desteğe ve popülerliğe sahipti.
06:05Onun ölümünden sonra Lukashenko bu federasyonun başına geçebileceğini düşünüyordu.
06:11Fakat iki olay Lukashenko'nun hayalini suya düşürdü.
06:15İlki 1999'da düzenlenen Özgürlük Yürüyüşü adındaki protesto gösterileriydi.
06:20Birlik Devleti projesi kapsamında ülkelerinin Rusya tarafından ilhak edeceğini düşünen muhalifler,
06:27başkent Minsk'te büyük çaplı bir protestoya imza attılar.
06:31Bu protesto sonrası Birlik Devleti Anlaşması'nın kapsamı değiştirildi
06:35ve 1999'da imzalanan ikinci bir anlaşmayla Belarus'un mağımsızlığının ihlal edilmeyeceği garanti altına alındı.
06:43İkinci olay ise Rusya'da Boris Yeltsin'in istifa edip yerine Vladimir Putin'in geçmesiydi.
06:51Lukashenko 1994'den sonra 6 defa daha seçimlere girdi ve hepsinde büyük farklarla tekrar tekrar seçildi.
06:59Ama uluslararası kuruluşlar ilki hariç tüm seçimlerin hileli olduğunu iddia ediyor.
07:04Zaten seçimlerin öncesi de Lukashenko'nun karşısına çıkmak isteyen bazı adaylar bir süre sonra ilginç bir şekilde adaylıktan vazgeçtiklerini açıklayıp sessizliğe bürüldü.
07:16Bazı adaylar da yolsuzluk veya başka suçlarla hapse atıldı.
07:20Bazılarının ise aday olması engellendi.
07:22Tüm bu olaylar nedeniyle bu harita kırmızı renkle gösterilen ülkelerin hiçbiri Lukashenko'nun başkanlığını tanımıyor.
07:30Açık kırmızı olanlar ise endişelerini dile getiriyor.
07:33Mavi olan yer Belarus ve hemen sol üst köşesine bakarsanız orada turuncu rengi görürsünüz.
07:39Bu turuncu renk komşusu Litvanya'yı temsil ediyor.
07:42Litvanya resmi olarak son seçimde Lukashenko'nun rakibi olan Svetlana Tihanovskaya'yı kazanmış olarak kabul ediyor.
07:51Yakınındaki çalışma arkadaşlarına göre de Lukashenko ilk kez seçildikten sonra hızlı bir şekilde değişmeye başladı.
07:58İktidarında sansürün dozu gittikçe arttı.
08:01Birçok sorunu elinde bulundurduğu yasal güçle zor kullanarak çözme yoluna gitti.
08:06Devlete bağlı olanlar dışındaki tüm medya kuruluşlarını tasfiye etti.
08:10Çalışanlarının ya ülkeyi terk etmeye zorladı ya da hapse attırdı.
08:15Zaman içinde meclisi fes etmekle dahil olmak üzere kendi yetkilerini artıran referandumlar yaptırdı ve bu referandumların hepsinden istediği sonuçları aldı.
08:25Lukashenko liderliğini bir diktatörlüğe çevirdikçe batı dünyasından yaptırımlara ve izolasyonlara uğradı.
08:31Ülkesinin yeraltı kaynağı yok, sanayisi de gelişmiş değil.
08:35Ekonomik faaliyetler büyük ölçüde devlet kontrolü altında.
08:38Rusya en büyük ekonomik ortaklarıdır.
08:41En önemli gelir kalemleri de işlenmiş petrol ürünleri ihraç etmektir.
08:46Bu sektörde Rusya'nın desteğiyle yürüyor.
08:49Rusya kendi topraklarından çıkan ham petrolü ucuz olarak Belarus'a veriyor,
08:54Belarus'ta işleyip Avrupa ülkelerine satarak ülke bütçesinin büyük bir kısmını oluşturuyor.
09:00Putin'in eski Sovyet ülkelerinde kendisine bağlı kukla yönetimleri başa getirmek istediğini herkes biliyor.
09:06Lukashenko otoritesini artırdıkça ve buna karşılık olarak halk tarafından tepki yükseldikçe Putin'in korumasına ve gücüne daha çok ihtiyaç duyuyor.
09:16Birlik fikriyle hem Rusya'nın hem de Belarus'un başına geçmeyi planlayan Lukashenko,
09:21Geçen 25 yıl sonunda bugün Putin'in Rusya'sına tamamen biat etmiş bir lider olarak tanınıyor.
09:29Lukashenko'nun kazandığı her seçim sokak protestolarını da beraberinde getirdi.
09:34Bu protestoların hepsi güvenlik güçleri tarafından zor kullanarak bastırıldı.
09:39Ama 2020'deki seçimler sonrası başlayan protesto gösterileri öncekilere benzemiyordu.
09:45Ülkenin kısa tarihinin en uzun süren ve en büyük protesto gösterileri yaşandı.
09:51Bunun nedeni de halkın seçimlerin hileli ve kazananın rakip aday Svetlana Tihanovska'ya olduğuna inanmalarıydı.
09:58Çünkü Lukashenko'nun politikalarından bıkmışlardı.
10:02Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ofisi bu gösterilerde 450'den fazla kişinin işkence gördüğünü,
10:08bazı kadınların da cinsel tacize ve tecavüze uğradığını tespit ettiklerini açıkladı.
10:13Svetlana Tihanovska'ya Belarus'ta popüler bir muhalif ve aktivist olan Şerhi Tihanovski'nin eşi.
10:21Aslında seçimlere de eşi girecekti ama adaylığını açıkladıktan iki gün sonra tutuklanınca kendisi aday oldu.
10:28Seçim sonrası %60 ile %70 oranında bir oy aldığını ve esas kazanının kendisi olduğunu söyledi.
10:35Lukashenko hemen hakkında tutuklama kararı çıkardı ama Svetlana Tihanovska'ya ülke dışına kaçtı.
10:41Lukashenko muhalifleri etkisiz hale getirmek, ortadan kaldırmak için ülkeyi ve dolayısıyla Belarusluları
10:49uluslararası arenada zora sokacak şeyleri hiç umursamıyor.
10:53Örneğin Roman Piratosavic, 1995 doğumlu bir aktivisti.
10:58Ülkedeki haberleri ve protestoları sansürsüz olarak yayınlayan Nexta adındaki dijital bir oluşumun genel yayın yönetmeliydi.
11:06Nexta'nın YouTube, web sitesi ve özellikle de Telegram kanalı Belarus'ta oldukça popüler.
11:122020'deki protesto olaylarında muhaliflerin bir numaralı haber kaynağı durumundaydı.
11:18Roman Protasevic, 23 Mayıs 2021'de Yunanistan'dan Litvanya'ya gitmek için uçağa bindi.
11:25Uçak Belarus hava sahasındayken Belaruslu hava trafik kontrolörü uçağa Hamas'ın bomba yerleştirdiğine dair bir ihbar aldıklarını belirterek başkent Miske inmesini istedi.
11:37Bu aslında sahte bir ihbardı ve uçak iner inmez güvenlik güçleri Roman Protasevic ve kız arkadaşı Sofia Sapega'yı tutukladı.
11:45Uçağınsa rotasına devam etmesi için 7 saat sonra gitmesine izin verdiler.
11:50Bu olay sonrası Avrupa Birliği Belarus hava sahası üzerinde uçuşları yasakladı.
11:55Bu yasağa ayrıca Amerika Birleşik Devletleri ve birçok ülke de katıldı.
12:00Bugün Belarus'ta sınırlı sayıda uçak, sınırlı sayıda havaalanından kalkıp gidiyor.
12:05Tüm bu gelişmeler sonucunda da ülke Avrupa'da en az turistin gittiği yer unvanını kazandı.
12:12Roman Protasevic ve kız arkadaşı Sofia Sapega ise daha sonra hakim karşısına çıkarıldı.
12:18Devleti ele geçirme komplosu, Belarus'a yaptırım çaresi, aşırılıkçı bir grup kurmak ve yönetmek de dahil olmak üzere 1586 suçla suçlandılar.
12:29Belarus'un Lukashenko dışındaki en büyük problemlerinden biri nüfusun erimesidir.
12:34Zaten az nüfuslu bir ülkeden bahsediyoruz.
12:37Bağımsızlıklarını kazandıkları 1991'de yaklaşık 10.200.000 olan nüfus bugün yaklaşık 9.200.000'e gerilemiş durumda.
12:47Bunun en önemli iki nedeni ekonomi ve insanlar üzerindeki siyasi baskı.
12:52Siyasi baskılar nedeniyle her yıl yüz binlerce kişi ülkeyi terk ediyor.
12:57Doğurganlık tarafında ise kadın başına oran bir buçuğa kadar düşmüş durumda.
13:02Bir ülkede nüfusun aynı sayıda kalması için gereken oran kadın başına 2,1'dir.
13:08Lukashenko eriyen nüfusun önüne geçebilmek için aileleri doğum yapmaya teşvik eden devlet programlarını yürürlüğe koydu.
13:15Ülke bütçesinin yaklaşık %7'si doğum oranını artırmak için kullanılıyor.
13:20Örneğin çocukların temel masraflarını karşılayacak kadar her ay ailelere ödeme yapılıyor.
13:26Kadınlar doğum sonrası 126 gün ücretli, eğer isterlerse de 3 yıl ücretsiz izin alabiliyorlar.
13:333 yıl boyunca iş yerindeki pozisyonları devlet koruması altında oluyor.
13:38Özellikle 3 ve daha fazla çocuk sahibi olan aileler için ekstra ödemeler de sağlanıyor.
13:43Örneğin her bir çocuk için yaklaşık 10 bin dolarlık tek seferlik ödeme gibi.
13:485 çocuk doğuran kadınlar erken emekli olabiliyor.
13:522 çocuklu ailelere ise ücretsiz bazı hizmetler sunuluyor.
13:56Yakın bir dönemde Belarus hükümeti çocuk sahibi olmak isteyen ama bunun için tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyan kişilerin de masraflarını karşılayacağını duyurdu.
14:06Belarus 1951'de Sovyetler Birliği tarafından kendileri için yapılan bayrağı kullanıyor.
14:13Tek bir farkla sağ üst köşedeki orak ve çekiç simgesi yok.
14:17Aslında ülkenin bayrağı bu değil.
14:19Muhalifler bugün ellerinde ortasından tek bir kırmızı şeridin geçtiği beyaz bir bayrak taşıyor.
14:25Bu Belarus'un 1918'de ilk kurulduğunda kullandığı bayraktır.
14:301991'de bağımsızlıklarını kazandıklarında da bu bayrağı kullanmaya başlamışlardı.
14:35Lukashenko seçildikten bir sene sonra bayrağı değiştirdi ve Sovyetler tarafından verilmiş olan bayrağı kullanmaya başladı.
14:43Ayrıca sadece bayrak değil, Lukashenko Rusça'yı da ülkenin resmi dillerinden biri yaptı.
14:48Bugün Belarus'ta yaygın olarak Rusça konuşulur.
14:51Ülkenin yalnızca %11'i Belarusça konuşuyor.
14:54Bunlar da genellikle kırsal alanda yaşayan insanlardır.
14:58Polonya dili lehçe ile Rusça'nın bir karışımı olan Belarusça,
15:02UNESCO Dünya Dilleri Tehlike Atlasına göre savunmasız bir dildir.
15:06Yani yakın zamanda dünya üzerinden silinebilir.
15:10Dünyanın en büyük nükleer felaketi olarak bilinen Çernobil'den en çok etkilenen ülke pek bilinmez ama Belarus'tur.
15:17Bilinmediği için de dünya basını ülkeye Çernobil'in sessiz kurbanı der.
15:21Zaten Çernobil nükleer santrali Ukrayna'nın Belarus sınırının hemen yanında yer alıyor.
15:281986'daki patlamadan sonra havaya karışan radyasyonun %70'i Belarus topraklarının üzerinden geçti.
15:35Bu sebeple topraklarının %23'ü kirlendi.
15:39Örneğin Ukrayna'da bu oran %4,8, Rusya'da ise %0,5'tir.
15:45Bugün bile topraklarının %12'si hala tehlikeli oranda kirlidir.
15:49Belarus Devlet Atom Müfettişliği 1. Başkan Yardımcısı Leonid Dedulo'nun açıklamasına göre bugün 2000'den fazla yerleşim yeri radyoaktif kirlenme bölgelerinde yer alıyor.
16:01Ve buralarda 185.000'i çocuk olmak üzere yaklaşık 930.000 kişi yaşıyor.
16:08Belarus dünyada kişi başına en çok patatesin tüketildiği ülkedir.
16:12Kişi başına yıllık yaklaşık 170 kilo patates tüketirler.
16:15Avrupa'da idam cezasının halen yürürlükte olduğu tek ülkedir.
16:20Ve Belarus 1991'de Sovyetlerden bağımsızlığını kazandığında bu bağımsızlığı resmi olarak tanıyan ilk ülke Türkiye'ydi.
Önerilen
8:15
|
Sıradaki
16:13
12:53
56:09
9:18
15:04
23:11
1:13:41
10:43
17:26
12:49
16:12
21:58
16:51