- evvelsi gün
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:002015'te çete savaşları küçük bir ülke olan El Salvador'u tamamen ele geçirdi.
00:04Sadece bir yılda 6.000'den fazla insan cinayete kurban gitti.
00:08100.000 kişi başına 103 ölüm oranıyla El Salvador bu konuda maalesef ki dünyanın açık ara en ölümcül ülkesi oldu.
00:14Bu oran Amerika Birleşik Devletleri'nden 20, Avrupa ortalamasından da 50 kat fazlaydı.
00:20Fakat son 9 yılda işler tamamen değişti.
00:222023'te 100.000 kişi başına ölüm oranı 2.3'e kadar düştü.
00:26Bu oran Amerika Birleşik Devletleri'nin neredeyse yarısı kadar, Meksika'dansa 10 kat daha azdı.
00:32El Salvador çok kısa bir sürede dünyanın en güvenli ülkeleri arasına girdi.
00:36Bu başarının arkasındaysa herkesin bildiği gibi o popüler figür, Naip Bukele var.
00:40Peki Bukele anlatıldığı gibi çok başarılı bir lider ya da diktatör mü?
00:44Gelin o zaman El Salvador'un suç geçmişine, Bukele'nin suçla mücadele politikalarına ve daha da önemlisi anlatılmayan ekonomi politikalarına yakından bakalım.
00:53Sonrasında da Bukele başarılı mı başarısız mı siz karar verin.
00:56Videoya geçmeden önce videoyu beğenmeyi ve kanala abone olmayı unutmayın.
01:00Birçok kişi çete savaşlarının Orta ve Güney Amerika'ya özgü bir sorun olduğunu düşünüyor.
01:06Haksız da sayılmazlar.
01:07Çünkü bu coğrafyadaki ülkelerin çoğu çetelerle mücadele ediyor.
01:11El Salvador'daki çetelerin kökleri de aslında 1990'ların başında Amerika Birleşik Devletleri'nde atıldı.
01:19Uzun yıllar İspanyol sömürgesi olan El Salvador önemli bir kahve üreticisiydi.
01:24Sömürge dönemi sona erdikten sonra ülke, toprak eşitsizliği ve buna bağlı olarak yoksullukla özdeşleşti.
01:31Çünkü toprakların çok büyük kısmı küçük bir zengin grubun elindeydi ve bu topraklarda çalışmak dışında başka seçeneği olmayan halk da düşük maaşlarla yoksulluk içinde yaşıyordu.
01:42Bu ekonomik eşitsizlik halkın öfkesini artırıyor ve toplumsal huzursuzluğa yol açıyordu.
01:47Bağımsızlıktan sonra El Salvador, zenginlerin ve onlarla iş yapan ülkelerin desteklediği askeri veya otoriter hükümetler tarafından yönetildi.
01:57Bu hükümetler de toprak sahiplerinin çıkarlarını korudu ve halkın siyasi katılımını engellemeye çalıştı.
02:041960'lardan sonra Soğuk Savaş'ın da etkisiyle birçok Latin Amerika ülkesinde olduğu gibi El Salvador'da da sol görüşlü siyasi hareketler yükselmeye başladı.
02:15Çünkü bunun için uygun ortam vardı.
02:17Bu hareketlerle nüfusun çok büyük çoğunluğunu oluşturan ama fakirlik içinde yaşamaya çalışan halk daha fazla eşitlik, işçi hakları ve toprak reformu talebinde bulunmaya başladı.
02:29Yükselen sol hareketi radikal gruplarında ortaya çıkmasına yol açtı.
02:34Amerika Birleşik Devletleri arka bahçesi olarak gördüğü Orta ve Güney Amerika'da sol hareketlerin yükselmesinden de hassız oldu.
02:44Kondorya'da Akbaba olarak bilinen operasyonu başlattı.
02:47Bu operasyonun amacı CIA bağlantılı diktatörleri bu ülkelerde darbelerle başa getirmekti.
02:541979'da El Salvador'da yapılan darbe ile askeri junta yönetimi ele geçirdi.
02:59Daha sonrasında bu junta yönetimi muhalefet liderlerine, sendikacılara, rahiplere ve toplumun önüne gelen figürlerine karşı sert baskıları uyguladı.
03:09Bu baskılar karşısında örgütlenen solcular junta yönetimine karşı mücadele etmeye başladı.
03:151980'de insan hakları savunucusu olan ve halk arasında çok sevilen Katolik rahip Oscar Romero'nun suikaste kurban gitmesi büyük öfkeye yol açtı.
03:26Bu olaydan sonra sol gruplar halkı hükümete karşı silahlı mücadeleye karşı teşvik etti.
03:321979'daki darbe ile başladığı kabul edilen El Salvador İç Savaşı, arkasında yaklaşık 75.000'den fazla ölüm bıraktı.
03:418.000 kişi de bu savaş sırasında kayboldu ve bir daha izlerine rastlanmadı.
03:46Ekonomik ve psikolojik olarak harap hale gelen taraflar, soğuk savaşın bitmesi üzerine uluslararası baskıların da gelmesiyle barış sürecine girdiler.
03:571992'de imzalanan Çapultepek Antlaşması ile savaş sona erdi.
04:02Bu savaş boyunca yaklaşık 1 milyon kişi El Salvador'dan Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti.
04:09Bu göçmenlerin bir çoğu Los Angeles'a gitti.
04:11Los Angeles'ı cazip kılan özellikle nüfusunun ciddi bir kısmını Hispanik yani İspanyolca bilen Latin Amerika kökenli insanların oluşturmasıydı.
04:22Los Angeles'a gelen El Salvadorlular çoğunlukla Westlake, MacArthur Park, Pecone Union gibi yoksul semtlere yerleştiler.
04:29Bu semtler fuhuş, uyuşturucu ticareti, gasp, insan kaçırma ve silahlı çatışma gibi suçun kol gezdiği yerlerdi.
04:37İşte daha sonra El Salvador'un başını yakacak ve ülkeyi dünyanın cinayet merkezi yapacak olan MS-13 ile Baryo 18 adlı çetelerin temelleri de burada atıldı.
04:48Bu çeteler aslında ilk başta yeni göçmenleri diğer çetelere karşı hedef olmaktan korumak amaçlı kurulmuştu.
04:54Ama üyesi yılları arttıkça değişmeye başladılar ve daha tehlikeli hale geldiler.
04:58Los Angeles'tan çıkıp Amerika Birleşik Devletleri'nin her bir yanına yayıldılar.
05:02Ama üyesi yılları arttıkça amaçları değişmeye başladı ve daha tehlikeli hale geldiler.
05:07Uyuşturucu kaçakçılığı başta olmak üzere gasp, soygun ve cinayet gibi suç faaliyetlerinde bulundular.
05:12ABD'nin birçok eyaletinde en tehlikeli grup olarak gösterilir hale geldiler.
05:17Bu gelişmeler karşısında Amerikan hükümeti El Salvadorlu göçmenlere karşı yeni göç politikaları uygulamaya başladı.
05:24İç savaşın bitmesini de bahane ederek, 90'ların başından itibaren suça karışmış olan binlerce El Salvadorlu göçmeni ülkelerine geri gönderdiler.
05:341996'da çıkardıkları yasa dışı göçmenlik reformu ve göçmen sorumluluğu yasasıyla daha da katı göç politikaları uygulayıp göçmenleri sınır dışı etmeyi kolaylaştırdılar.
05:45MS-13'le Baryo 18 adlı çetelerin üyelerinin neredeyse hepsi böylelikle El Salvador'a geri gönderildi.
05:54Bu çetelerin özellikle yeni jenerasyon üyeleri Amerika Birleşik Devletleri'nde doğup büyümüşlerdi.
06:00El Salvador'la kökenleri dışında hiçbir bağları yoktu.
06:04Hayatta tek bildikleri şeyse suç işlemek ve suç üzerinden para kazanmaktı.
06:08Zaten ülkeye ve ülke insanına dair bir aidiyet duymuyorlardı.
06:12El Salvador da bu dönemde savaştan yeni çıkmış ve harap bir haldeydi.
06:18Ekonomisi tamamen tükenmişti.
06:20Hükümetlerse siyasi olarak zayıftı ve yolsuzluk yapmak ata sporları haline gelmişti.
06:26Yani çetelerin önünde durabilecek bir güç yoktu.
06:30Çeteler hızlı bir şekilde bölgeleri ele geçirdi.
06:33Faaliyet alanlarını o kadar tabana yaymışlardı ki en küçük dükkanlardan, otobüs şoförlerinden ve hatta okula giden öğrencilerden bile haraç toplamaya başlamışlardı.
06:44Araç vermeyenlere işkence yapıyor, kimi zamanda öldürüyorlardı.
06:48Araç vermemek için hiçbir bahane kabul etmiyorlardı.
06:51Ülke genelinde gittikçe bir korku iklimi yayılıyordu.
06:55İşler çığurundan çıktıkça bir şeyler yapmak gerekliliği de ortaya çıktı.
06:59İlk olarak 2003'te dönemin Cumhurbaşkanı Antonio Saca, İspanyolca demir yumruk anlamına gelen Mano Dura programını başlattı.
07:08Mano Dura, sıfır tolerans göstererek suça karşı sert ve baskıcı önlemler almayı hedefliyordu.
07:14Güvenlik güçlerinin gücü arttırıldı ve yetkileri genişletildi, hak ve özgürlükler kısıtlandı.
07:21Güvenlik güçlerine şüphelendikleri herkesi sorgusuz sualsiz tutuklama yetkisi tanıdı.
07:26Mano Dura programıyla birlikte hapishanelerin kapasiteleri %320 oranında aşıldı.
07:32Yetkililer bunun önüne geçebilmek için karakolların bahçelerinde ve çatılarında çete kafesi denilen çok küçük bir alanda onlarca tutuklunun bulunduğu hücreler oluşturdular.
07:43Bu hücreler en temel hijyen koşullarından bile yoksundu.
07:47Burada bulunanlara çok az su ve yiyecek veriliyordu.
07:50Bu kafesleri çetelere gözdağı vermek ve güvenlik güçlerinin gücünü göstermek için halkın görebileceği yerlere koyuyorlardı.
07:58Fakat Mano Dura programı başarıya ulaşamadı.
08:01Kapasiteleri aşılan hapishaneler kontrol edilebilmekten çıktı ve çetelerin dayanışma merkezlerine dönüştü.
08:07Çete kafesleri de çete mensuplarını caydırmak bir yana, güvenlik güçlerine karşı biz ve onlar zihniyet yaratarak kenetlenmelerine yol açtı.
08:14Ve en önemlisi ülkedeki siyasiler ve yetkililer yolsuzluklara karışmaktan hala geri kalmıyorlardı.
08:19Bu sebeple ülkedeki fakirlik bitmiyordu.
08:21Fakirlik bitmedikçe çetelerde yeni üyeler bulmakta zorlanmıyordu.
08:25Ve işte tam da böyle bir ortamda genç bir adam ortaya çıktı.
08:28Nayip Bukele.
08:43Nayip Bukele varlıklı bir aileden gelen genç ve hırslı biri.
08:46Siyasete atılmadan önce babasının reklam şirketinde çalıştı ve daha sonrasında da kendi reklam şirketini kurdu.
08:52Reklamcılık deneyimi siyaset yolunda ona yardımcı oldu.
08:55Zaten tüm kampanyalarını da kendi şirketi üzerinden yürüttü.
08:58İlk önce başkent San Salvador'un ilçelerinden biri olan Nuevo Kuskatlan'ın belediye başkanlığını 2012'de sadece 169 oy farkla kazandı.
09:09Nuevo Kuskatlan'da uyguladığı sosyal programlar ve altyapı projeleriyle dikkat çekti.
09:15İleri görüşlü bir lider imajı çizerek halkın gözündeki siyasi kişiliğini sağlamlaştırdı.
09:202015'te San Salvador belediye başkanlığına aday oldu ve kazandı.
09:26Başkentte belediye başkanlığı yaparken ülkedin iktidarını senelerdir etkisi altında tutan siyasi elitlere savaş açtı.
09:33Ayrıca tetelere karşı savaşına da ilk olarak bu görevinde başladı.
09:38San Salvador için %100 aydınlatılmış şehir kampanyası yaptı ve şehrin her sokağına lamba yerleştirdi.
09:45Suçtan ciddi şekilde etkilenen bölgelere mobesa kameraları koydurdu.
09:50Gençlerin çetelere katılmasını engellemek için burs programları başlattı.
09:55Ayrıca gençleri spora teşvik etmek için de İspanya Futbol Federasyonu ile anlaşma imzaladı.
10:01Naip Bukele 2019'da başkanlık seçimlerine katılacağını açıkladı.
10:05Seçimlere en yakın rakibinin yaklaşık iki katı oy alarak seçimi kazandı.
10:10Seçim kampanyasında halka çeteleri yeneceğine ve onları temizleyeceğine dair söz verdi.
10:17Genç lider suça karşı sıfır tolerans politikasını devreye soktu.
10:21El Salvador güvenlik güçleri büyük bir operasyon başlattı.
10:25Bu operasyonda kuşatma taktiğini kullandılar.
10:28Örneğin başkent San Salvador'u tam bir çembere aldılar.
10:31Ve neredeyse ev ev baskın yaparak şehir merkezine doğru ilerlediler.
10:352020'den itibaren suça karışan herkesi tutuklamak için yeni hapishaneleri inşa etmeye başladılar.
10:432020'de hapishane kapasiteleri 37.190 kişiyken 2022'de bu kapasiteyi 95.000'e çıkardılar.
10:52Tüm tedbirlere rağmen 2022'nin Mart ayında 87 kişi cinayete kurban gelince Naip Bukele bu sefer olağanüstü hal ilan etti.
11:01Bu olağanüstü halle birlikte birçok bireysel hak rafa kaldırıldı.
11:06Çetelerin mali kaynaklarını kurutmak için çete üyesi olduğundan şüphelenilen herkesin banka hesaplarına ve varlıklarına el konuldu.
11:14Güvenlik güçlerine şüpheli olarak gördükleri herkesi tutuklama, savcı izni olmadan telefon dinleme ve kişisel verilerin incelenmesi yetkisi verildi.
11:24Gözaltı süresi uygulaması iptal edildi.
11:27Çok kısa bir sürede yaklaşık 70.000 kişi hapse atıldı.
11:30Bu sayı ülke nüfusunun %1'ine denk geliyordu.
11:34Aynı dönemde dünyanın en büyük hapishanesi Sesot'u hizmete aldılar.
11:38Sesot'la beraber hapishane kapasiteleri 105.000 kişiye ulaştı.
11:42Ve ayrıca yeni inşa edilen tüm hapishaneler ultra yüksek güvenlikli olarak inşa edildi.
11:48Fakat çok sayıda masum insanda kendisini savunamadan hapse atıldı.
11:53Ve belki de hiçbir zaman savunma hakkına sahip olmadan hapishanelerde ölüp gidecekler.
11:58Hemen bir not vereyim.
12:00Naip Bukele sosyal medya propagandasına çok büyük önem veriyor.
12:04Kendisi de sosyal medyayı etkin kullanıyor.
12:06Aranızdan birçoğunuz izlemiştir.
12:07Ama eğer izlememişseniz Alper Rende'nin kanalında dünyanın en büyük hapishanesi Sesot'la ilgili mükemmel bir video var.
12:13Sadece Alper Rende değil, dünyanın birçok ülkesinden birçok youtuber ve haber kuruluşu buraya gelip video çekti.
12:20El Salvador yetkilileri buna izin veriyor.
12:21Çünkü Bukele'nin stratejisi bu şekilde hem dünyaya gücünü gösteriyor hem de eğer dışarıda kalmışsa suçlamayirli kişilere mesaj veriyor.
12:29Hatta Bukele kendi resmi X hesabından Alper Rende'nin videosunu paylaşarak Türkçe, dünyanın eski cinayet başkenti, şimdi ise özgürlükler diyana dönüşen yerden selamlar yazdı.
12:3930 yıl boyunca çete terörünün kucağına can çekişen El Salvador, düzenlenen baskınlar, yüksek güvenlikli cezaevleri, suça karşı sıfır tolerans anlayışla bir anda değişmeye başladı.
12:51Çocuklar artık okula yürüyerek gitmekten korkmuyorlar.
12:55Dükkanlar ve işletmeler artık haraç vermiyor, soyguna uğramıyorlar.
12:59Ve ülke gittikçe arzu edilen bir turizm destinasyonu haline geliyor.
13:04Daha fazla turist ülkeyi ziyaret ediyor.
13:06Turistler, Naip Bukele'nin inşa ettirdiği ve kısa zamanda ülkenin simgeleri arasına giren kütüphanenin önünde selfie çekiliyorlar.
13:15Dünyanın dört bir yanındaki birçok sörf tutkunu, ilajları dolduruyor.
13:20Naip Bukele'nin kısa zamanda dünyanın en ölümcül ülkesini bu kadar huzura kavuşturması kesinlikle takdir edilecek bir şey.
13:26Zaten bu sebeple şu an Latin Amerika'nın en popüler lideri konumunda bulunuyor.
13:30Halkı da bu başarısını ödüllendirmekten geri kalmadı.
13:334 Şubat 2024'te yapılan seçimleri ezici bir oy üstünlüğüyle kazandı ve ikinci defa cumhurbaşkanı seçildi.
13:39Peki gerçekten El Salvador'da her şey şu an bu kadar iyi mi?
13:43Bukele gerçekten dünyanın en başarılı diktatörü mü?
13:46Eğer çetelere karşı yürütülen savaşta aşındırılan bireysel özgürlük ve haklarla ilgili endişeleri bir kenara ayırırsak,
13:54şu an El Salvador'la ilgili en büyük endişeye artan kamu borcudur.
13:58Yatırım almakta zorlanan, yeteri kadar ürün ve hizmet üretemeyen bir ülke konumundalar.
14:03En eski ekonomik değerleri olan şeker kamışı ve kahve üretimi hala ülke ekonomisinde başı çekiyor.
14:10Örneğin şeker kamışı ve kahve ihracatından gelen paradan sonra ülkeye en çok para girişi sağlayan şey havalelerdir.
14:18Şöyle ki, yurt dışında yaşayan El Salvador'lular kendi ülkelerinde yatırım yapıyorlar ve akrabalarına yardım ediyorlar.
14:25El Salvador, gayri safi milli hasılanın yaklaşık %17'sini yurt dışında yaşayan vatandaşların gönderdiği paralar oluşturuyor.
14:34Ekonomik faaliyetlerin artmaması nedeniyle ülkedeki yoksulluk da istenilen oranda düşmüyor.
14:40Evet, küçük de olsa gelişmeler var ama hükümet yoksullukla mücadelede, suçla mücadelede olduğu kadar hevesli değilmiş gibi görünüyor.
14:49Naip Bukele'yi suçla mücadele dışında dünya manşetlerine taşıyan bir diğer olay,
14:55Bitcoin'i ülkenin resmi para birimlerinden biri ilan etmesiydi.
14:59El Salvador, 1892'den beri kullandığı kendi para birimi kolonu,
15:042001'de terk ederek Amerikan dolarını ülkenin resmi para birimi haline getirdi.
15:10Çünkü Amerikan doları kendi para birimlerinden daha güvenilirdi.
15:14Bu kere 7 Eylül 2021'de Bitcoin'i resmi olarak para birimi ilan etti ve dünyada bu bir ilkti.
15:22Tabii Amerikan doları da hala resmi olarak para birimlerinden biri.
15:26Ülkenin rezervlerinin bir kısmını Bitcoin'e geçirdi ve halkın da alışverişlerde Bitcoin kullanmasını teşvik edecek uygulamalar yürürlüğe koydu.
15:35Örneğin bankalarda Bitcoin hesabı açan herkesin hesabına devlet 30 dolarlık Bitcoin hediye etti.
15:41Çoğu vatandaş bu 30 dolarlık Bitcoin'i harcadıktan sonra bir daha bu para birimini kullanmadı.
15:482024 yılı itibariyle vatandaşlarının yalnızca %12'si alışverişlerinde bu dijital para birimini kullandı.
15:56Bu videonun hazırlandığı tarihte Bitcoin'in 100 bin doları aşması nedeniyle,
16:00Naip Bukele ülkeyi 300 milyon dolar kâra geçirdiğinin şovunu yapıyor sosyal medyada ama,
16:06uzmanlar resmi para birimi olarak kullanma projesinin başarısızlığa uğradığını söylüyor ve gelecek açısından da bu kararın riskli olduğunu ekliyorlar.
16:16Son günlerde ise El Salvador'daki en önemli konu altın madenleri.
16:20Dünyada metal madenciliğini yasaklayan ilk ülke olmuşlardı ama yaklaşık 3 trilyon dolarlık rezervleri var.
16:26Bukele ülke ekonomisinin 88 katı büyüklüğünde değeri olan rezervleri işlemek için madenlere izin vermek istiyor.
16:32Ama altın rezervlerinin bulunduğu bölge ülkenin en önemli temiz su havzası.
Önerilen
16:30
|
Sıradaki
16:51
14:16
23:57
8:34
13:36
15:39
16:13
5:02
1:24:09
6:42
9:53
12:04
5:54
1:01:20