İsrail, İran'ın en gizli ve korunaklı tesisi olan Fordo Nükleer Tesisi'ni vuracak mı? Detayları Haber Global Dış Haberler Müdürü Süheyla Demir anlattı. https://haberglobal.com.tr/dunya/fordo-nukleer-tesisi-neden-onemli-israilin-tek-basina-imha-kapasitesi-yok-gozler-abdde-455887
00:00Tekrar merhabalar saatlerimiz 11 olmak üzere 3. saate giriyoruz.
00:04Şimdi Trump ve Netanyahu görüştü.
00:07Trump savaş gündemiyle güvenlik konseyini toplamak için G7'den erken döndü.
00:12İsrail'in hedefi Ford'a nükleer tesisini imha etmek ve bunun için de Amerika'nın desteğine ihtiyacı var.
00:20Tüm bu gelişmeleri 6. gününde, savaşın 6. gününde de konuşmaya devam ediyoruz.
00:26Peki Ford'a neden önemli? Ford'a nükleer tesisinin önemine bakacağız.
00:31Amerika Birleşik Devletleri savaşa doğrudan dahil olacak mı?
00:35Bu sorunun cevabını Haber Global Dış Haberler editörümüz, müdürümüz Süheyla Demir'le bu soruların cevaplarını detaylandıracağız.
00:45Süheyla tekrar merhabalar.
00:46Merhaba.
00:47Şimdi Ford'a nükleer tesisini çokça konuşuyoruz.
00:51Öneminden bahsediyoruz.
00:53İsrail'in bu Ford'a nükleer tesisini imha etmek istediğini biliyoruz.
00:59Dolayısıyla eğer ki imha edemezse bu savaşta, bu saldırılarında da başarısız olabileceği görüşleri de hakim.
01:07Şimdi bu neden bu kadar önemli?
01:10Şimdi detaylarına bakacağız.
01:12Daha önce hiç saldırı gerçekleşti mi?
01:15Bunlara bir şöyle başlayalım, bakalım.
01:17Tesisin önemiyle tarihçesini, saldırı geçmişini, İsrail için neden bu kadar ana hedef bunları irdelemiş ve anlatmış olacağız.
01:28Şimdi Ford'a nükleer tesisi öncelikle İran'ın nükleer programının kalbi olarak biliniyor.
01:33İran'ın nükleer programı derken neden bahsediyoruz?
01:36Atom bombası üretmek için uranyum zenginleştirme faaliyetlerinin kalbi.
01:42Her ne kadar İran bizim hedefimiz barışçıl nükleer enerji kullanmaktır dese de aslında ne Amerika inanıyor ne İsrail inanıyor.
01:51Ki gelinen son noktada İran'dan yapılan açıklamalarda İsrail'in bu saldırısı bizim nükleer programımızın ne derece haklı olduğunu gösterdi derken üstü kapalı itiraf, atom bombası itiraf olarak da değerlendiriliyor.
02:04Şimdi bu tesis neden peki İran'ın nükleer programının kaybı?
02:08Çünkü en gelişmiş santrifüjler bu tesiste.
02:12Yani en hızlı, en yüksek oranda uranyum bu tesiste gerçekleştiriliyor.
02:17Ve ülkenin en gizli, en korunaklı tesisi.
02:2190 metre altında yerini demiştin değil mi az önce?
02:24Fotoğrafta da görüyorsunuz bir dağ eteğine kurulmuş, dağın altına inşa edilmiş ve de İsrail'in ya da Amerika'nın yani dış bir ülkenin saldırılarından en korunaklı noktaya ve konuma inşa edilmiş gibi duruyor.
02:39Hem dağ eteğinde olması manevra yani savaş uçaklarının manevra alanını darlaştırıyor ve de zorlaştırıyor.
02:48Hem de yerin 80 ila 90 metre altına kadar uzanan o tüneller içindeki tesislerin imha edilmesi de zorlaşıyor.
02:56Çünkü bakın birbiriyle entegre olmuş 5 tane tünelden bahsediyoruz.
03:01En önemli tesisler de zaten yerin en derininde ve bunları imha etmek için çok özel silahlar, bombalar ve uçaklar gerekiyor.
03:11O da Amerika'nın elinde sadece.
03:12O da Amerika'nın elinde.
03:14Bir sonraki volümümüzde zaten bunun detaylarını anlatacağız.
03:18Ve İsrail'in stratejik zaferi için işlevsiz kalması şart.
03:21Yani bir savaşa girdiğinizde, bir saldırıya girdiğinizde hedefleriniz vardır.
03:26Ve o hedefler için de, yani nedir İsrail için?
03:31İran'ın nükleer programını tamamen durdurmak.
03:34Ama şu ana kadar saldırdı mı Ford o tesisine diye sordun.
03:39Operasyonun ilk günü, daha doğrusu bu savaşın ilk günü saldırdı.
03:43Fakat uluslararası atom enerjisi değerlendirmesine göre tesiste bir hasar, gözle görülür bir hasar yok.
03:51Daha önce de saldırılar oldu mu 10 yıl önce olmuştu.
03:55Ve bir siber saldırı şeklindeydi.
03:58Kim tarafından?
03:59Yeni İsrail tarafından.
04:00Bir siber saldırı şeklindeydi.
04:02O dönemde tesis ciddi bir hasar, zayiat aldı.
04:06Ama İran'ın nükleer programını en fazla 2 yıl ileriye atmıştı.
04:12Yani 2 yıl ertelemişti.
04:13Dolayısıyla bir siber saldırı seçeneği de mümkün olsa da ve daha önce yapılmış da olsa,
04:19bu İsrail'in şu an içine girdiği risk ve durum için yeterli değil.
04:25Dolayısıyla askeri bir operasyon ve imha etme yani kesin sonuç şart gibi görünüyor.
04:32Kimin açısından bakıyoruz?
04:33Tabii ki İsrail açısından bakıyoruz.
04:35Peki imha senaryosu devreye alınırsa bunun adımları, olası adımları ne olur?
04:40Bir sonraki grafiğimizde de bunları irdeleyelim.
04:43Şimdi en başta Netanyahu ve Trump'ın iş birliğine gitmesi lazım.
04:47Bakın Netanyahu İsrail'in...
04:49Zaten iş birliğinde değil mi yani?
04:51Ama iş birliğinin bu boyutu olması lazım.
04:53Şu ana kadar bu konuda bir yeşil ışık gelmedi.
04:56Dün telefonda görüştüler.
04:58O telefon görüşmesinde yeşil ışık yaktı mı Trump bilmiyoruz.
05:03Çünkü ilk ülkeden de açıklama yok.
05:04Zaten böyle bir şey ilan edilmez.
05:07Operasyonların, saldırılarının başarısı için gizlilik ve sürpriz unsuru temel unsurdur.
05:12Gerçi biz İran'dan hep açıklamaları görüyoruz.
05:25Ama saldırı yapmadan önce saldıracağını söylüyor diye bunu konuşuyoruz.
05:31O da ayrı bir şey.
05:32Ama dediğin doğru tabii.
05:35Burada şu an sessizlik hakim ne yapacaklarını bilmiyoruz.
05:38Evet, sessizlik hakim ve belki de yadıltıcı açıklamalar var.
05:42Bunu da bilmiyoruz.
05:43Yani şimdi Trump-Netanyahu işbirliği tabii ki var.
05:48Amerika Başkanı Donald Trump kendisini İsrail'in başbakanı olacak kadar İsrail yanlısı ve Yahudiler tarafından desteklenen bir kişi olarak gösteriyor.
05:57Ve son dönemde İsrail'in özellikle etki gösteren bu saldırılarının ardından da söylemsel olarak da İsrail'e desteğini artırmış durumda.
06:08Ama Ford'a nükleer tesisine yeşil ışık saldırı için yeşil ışık yakacak mı bunu bilmiyoruz.
06:14Belki de dünkü telefon görüşmesi bu anlamda kritik bir dönüm noktasıydı.
06:19Bu soru işaretiyle bir diğer maddeye devam edelim.
06:21Olur da Trump evet derse, yani Netanyahu'nun yıllardır, az önce başladığım cümleyi şimdi bitireyim.
06:28Bakın Netanyahu İsrail'in en uzun süre görev yapan başbakanı.
06:33Reagan döneminden bu yana Amerika'dan aslında tek bir isteği var.
06:37İran'ın nükleer tesislerini vuralım.
06:40Bizim vuramadığımız tesislerde siz vurun gibi talepleri var İsrail liderlerinin.
06:46Ama bunun için Ford'a gibi yerin 90 metre altına kadar uzanan bir tesisi vurabilmek için çok özel mühimmatlar gerekiyor.
06:55Ve o mühimmatın adı GBU-57 sığınak delici bomba.
06:59Bakın bu Amerikan ordusunun elinde nükleer bombadan sonra en güçlü silah, en güçlü bomba, yıkım etkisi en fazla olan bomba.
07:09Ve Ford'a da imha edebilecek tek bomba.
07:12Ne zaman inşa edilmeye başlandı yani oluşturulmaya başlandı bu bomba?
07:16George W. Bush döneminde Kuzey Kore'nin yer altındaki tesislerini imha etmek için hazırlandı.
07:24Irak savaşında da şunu görmüşlerdi ki Amerika bu açıdan bazı eksiklikler yaşıyor.
07:30İlk hedef Kuzey Kore idi ama Trump döneminde ordunun envanterine girdi.
07:34Ve de ana hedef artık bu bombaların kullanımında Ford'a yani İran oldu.
07:39Sadece Amerikan silahlı kuvvetlerinde var dedik.
07:42Amerika hiçbir zaman bütün ısrarlı taleplere rağmen İsrail'e bu bombalardan vermedi.
07:4861 metreye kadar beton yapıları delebiliyor.
07:52Ve şöyle bir özelliği var.
07:54Nüfuz edici bir bomba bu.
07:56Yani saldırı patlama daha doğrusu etkisini daha sonra gösteriyor.
08:01Önce nüfuz ediyor hedefine, derinliğe iniyor.
08:04Sonra patlıyor.
08:04Ve bu bombaların taşıyabilecek bu bombaları tek bir uçak var dünyada.
08:13O da B-2 tipi bombardıman uçağı.
08:16Bu da sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde var.
08:19Ve de bir uçak iki tane bomba taşıyabiliyor.
08:23Ve bu uçaklarda B-2 tipi gizli bombardıman uçakları da ulaşılması zor ve derin hedeflere saldırı için üretildi.
08:31Şimdi Amerika'nın elinde kaç tane bomba var, kaç tane uçak var diye soracak olursak.
08:36GBU-57 tipi sığınak delici bombalardan ilk başlarda 20 adet elinde olduğu düşünüyordu Amerika'nın.
08:43Ama son tahminlere göre bunun bu sayının çok çok ötesinde geçildi.
08:47Daha fazlası var.
08:49Bu bizim için neden önemli?
08:50Çünkü Ford'o'yu imha etmek, tamamen işlevsiz bırakmak için tek ya da iki bu bomba da yeterli değil.
09:00Çok daha fazlası lazım.
09:02Bir tatbikat yapılıyor Amerika Birleşik Devletleri tarafından ve o tatbikat da ortaya koyuyor ki
09:07B-2 uçakları aynı noktaya birden fazla bu tip bomba atmalı ki tam olarak tesis faaliyet dışı kalabilsin.
09:18Bir de mesela şimdi 61 metreye kadar beton yapıları delebiliyor diyor.
09:24Biz diyoruz ki mesela 80-90 metre yerin altında diyoruz.
09:29Acaba hani tabii ki onlar yapmışlardır yani şimdi bunu hani onu şey yapmak gerekmiyor da
09:34ama yeterli olur mu sorusuna baktığımızda bir tane iki tane yeterli olmadığını aslında görüyoruz.
09:42Bir de şöyle bir durum var.
09:43Gerçekten bu senaryo devreye girecek mi?
09:46Yani Trump dün Ulusal Güvenlik Konseyi'ni topladığı Beyaz Saray'ın durum odasında,
09:53o genelde hayırlı kararların çıkmadığı o durum odasında yapılan toplantıda
09:58Amerikan basına göre bir fikir birliği yok.
10:00Henüz Trump'a net bir yetki verilmedi ya da bir yeşil ışık kendi ekibi de yakmadı ki
10:06magacılar çok karşı İran'a, Amerika'nın bir saldırı düzenlemesine.
10:11Ama şunu biliyoruz, Trump bir ateşkes ihtimali buna önler mi sorusu gündeme geldiğinde
10:18Trump şunu diyor İran konusunda, ateşkesle ilgilenmiyorum.
10:22Macron'u zaten yalanladı.
10:23Benim hedefimde gündemimde ateşkes yok.
10:25Bakın.
10:26Çok daha büyük bir şey var dedi.
10:27Ukrayna'da ateşkes istiyor Amerika Birleşik Devletleri.
10:30Rusya hayır diyor, İran'da ise Amerika ateşkes istemiyor.
10:34Trump diyor ki bizim kesin sonuca ulaşmamız lazım.
10:37Kesin sonuç ne?
10:39İran'ın koşulsuz teslim olması hangi konuda?
10:42Uranyum zenginleştirme faaliyetlerini tamamen durdurması konusunda.
10:46Bunun da yolu belli ki bu buradan geçiyor.
10:50Ford'a nükleer tesisinin imhasından geçiyor.
10:53Ya da belki de İran'ın teslim olmasından geçiyor.
10:58Yani şimdi belki de bu söylemler İran'ın teslim olması için yapılması için olan söylemler de olabilir bu arada değil mi?
11:07Evet, şimdi bu noktada da şöyle bir dilemme var karşımızda.
11:11İsrail bunu tatmin edici bulacak mı?
11:13İran'ın teslim olmasını, vereceği sözü tatmin edici bulacak mı?
11:17Ve Ford'a nükleer tesisinin vurulmamasına, Amerika Birleşik Devletleri'nin bu opsiyonu seçmesine evet diyecek mi?
11:24Yani bununla gerçekten de yetinecek mi?
11:27Şöyle bir durum var ki bir kesime göre askeri uzmanları ya da bölge uzmanlarına göre eğer İran teslim oluyoruz derse ve nükleer faaliyetlerimizi durduracağız derse Kuzey Kore'nin yaptığı gibi bundan da vazgeçebilir.
11:42Ve bir anda süreç tersine göre dönebilir ve de nükleer programını çok daha hızlandırabilir.
11:50Yani bu atom bombası yapma hedefine yaklaşmak için bunu bir an önce bu caydırıcılığı, nükleer caydırıcılığı elde etmek için aslında tam tersi daha hızlı İsrail'in istemediği bir süreç başlayabilir.
12:04Dolayısıyla Netanyahu'nun işini şansa bırakmak istemediği yönünde değerlendirmeler yapılıyor.
