Category
🎥
Short filmTranscript
00:00Muzyka
00:01Kilkanaście lat minęło od rozpoczęcia odbudowy od naszych pierwszych filmów o warszawskim zamku.
00:23Do tych zdjęć w styczniu 1971 roku pisał w komentarzu Karol Małczużyński.
00:30Na starym trakcie królewskim od Belwederu po Stary Miasto brak tylko jednego gmachu.
00:36Po latach oczekiwania przyszła decyzja. Marzenia Polaków, by przywrócić życiu symbol narodowej historii.
00:43Ze wspaniałego gmachu ocalało po wojnie jedno okno na drugim piętrze nieistniejącego już mieszkania Stefana Żeromskiego.
01:03Dramatyczny ślad o wielkim pisarzu. Ślad w pamięci najbliższych. Żony Anny i córki Moniky.
01:12Jakieś tu potem pojechali kiedyś tam razem z paniami obydwoma i zrobiliśmy fotografię. Panie na tle tego zęba, prawda?
01:19Tak, tak.
01:19To jest okno Pani, właściwie Waszego pokoju, tam gdzie Pani z Moniką mieszkała. Nad kabinetem konferencyjnym, przy sani do lewej.
01:27Ten pokój, w którym Pani mieszkały, prawda?
01:29Tam były tylko trzy pokoje.
01:32Trzy pokoje?
01:32Wśród śnia była?
01:34Wśród śląskich kuchni.
01:35I zejście tamtę do Pani.
01:37Na schody władysławowskie, tak zwane, w tej kręconej wieży, prawda?
01:41I łazienka zaparowane.
01:43No tak.
01:43A łazienka zaparowane u kuchni.
01:46No to było bardzo skromne mieszkanie, prawda?
01:48Tak, skromne w wieku.
01:49Mieszkaliście na zmiany w Konstantinie w lecie, tak?
01:52Ale na zamku w zimie.
01:54Tak.
01:54A to, że Romski pisał częściowo tu, częściowo tam swoje rzeczy.
01:58I przedwiośnie było pisane tu, i w zamku.
02:01I puszcza jodłowa, i snobizm i postęp, no i przepióreczka, o której tym jest najdjęzy.
02:09No, ukochana przepióreczka, tak.
02:10Ty opowiadałaś mi kiedyś o tym, jak już ty schodziła, czy z szama, czy z kimś do sali tronowej psem i schodami.
02:17Nie możemy się przyznać, myśmy zlatywały tam z góry na dół.
02:22No tak.
02:22I z psem, z pukiem, i ten puk z brudnymi łapami wpadł do sali tronowej,
02:28skoczył na tron i na tronie dostały takie łapy.
02:33Po latach znowu okno na świat.
02:38Stefana Żeromskiego, mieszkańca Królewskiego Zamku, wielkiego pisarza epoki, żegnała z bólem Warszawa.
02:50A jego ostatniej drodze przyglądał się król Zygmunt z wysokiej kolumny.
02:56Przez stulecia patrzył na burzliwe dzieje kraju, podpływające falą pod zamkowe mury.
03:02Bezcenne dawne kroniki filmowe, uroczystości na zamku, wręczanie na podwórcu zamkowym marszałkowi Józefowi Biłsudskiemu
03:19francuskiej Legii Honorowej przez marszałka Louis-Franchet de Perret.
03:28Zamek, koronny świadek wydarzeń historycznych.
03:34Scena aktów wagi państwowej, wielkich recepcji.
03:40Mieszkał na zamku Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej.
03:43Tutaj przyjmował znakomitych gości.
03:48Dokumentalne zdjęcia jednego z ostatnich Rautów.
03:52Premier Sławoj Skłatkowski, ambasadorzy Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji.
04:02Fotografowie Polskiej Agencji Telegraficznej rejestrowali spotkania przywódców,
04:07byli świadkami podpisania Konstytucji 1935 roku.
04:13Fotografowali uroczystości wręczania listów uwierzytelniających.
04:19Międzywojenne dwudziestolecie to tylko etap w kilkusetletnich dziejach gmachu na Wiślanej Skarpie.
04:31Wrzesień 1939 roku.
04:35Akt pierwszy wojennego dramatu.
04:38Przerwanie historycznej ciągłości istnienia zamku.
04:41Dnia 17 września 1939 roku otrzymaliśmy w Muzeum Narodowym wiadomość, że płonie Zamek Królewski.
04:52Profesor Stanisław Lorem.
04:53W tej chwili wyruszyły nasze ekipy.
04:55Na zamku spotkaliśmy już ekipy Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego,
04:59przysłanej przez prezydenta Stefana Storzyńskiego.
05:02Zastaliśmy już strażaków i zastaliśmy setki ludności starego miasta, która przybiegła ratować gmach, ratować dobra kultury znajdującej się w zamku.
05:12Tylko dzięki pomocy tych setek bezymiennych mieszkańców staromiejskich udało nam się wynosić najcenniejsze zbiory z sal zamkowych i przewozić do Muzeum Narodowego we Warszawie.
05:32Pojechaliśmy do zamku, gdzie zaczęliśmy ratować obrazy i...
05:38Mówię elektrotec, to się dało.
05:40Aleksander Dawidziak.
05:41Więc najpierw, rzeczby takie były ciężkie, ale to był strach, to było bombardowanie.
05:47Więc taka rzeczba to dla nas to była czterech mężczyzn, to się ją po deskach wsunęło na samochód, aby prędzej tylko przywieźć do muzeum.
05:55Chciano naród pozbawić świadectw dziejowych, jego metryki.
06:00W 1971 roku na wystawie pokazano zdumiewająco dużo uratowanych zamków przedmiotów.
06:08Jeden z królewskich tronów, bogata galeria dzieł sztuki.
06:13Rzeźb ocalono 60, obrazów ponad 300.
06:184000 fragmentów kamieniarsko-rzeźwiarskich, elementy do pełnej szczerb łamigłówki.
06:23Zadanie dla serc, mózgów, rąk.
06:34Wspomina konserwator Jan Piech.
06:37Moją specjalnością było zdejmowanie fresku ze ścian.
06:42Robiliśmy bardzo to w prymitywnych warunkach.
06:44Był bardzo duży mróz.
06:46Poza tym z kolegą kalinowskim zwykłymi piłkami płaskimi stolarskimi wycinaliśmy.
06:52Mówili, żeby zdejmować to, co tylko się da.
06:55Poniekąd to były prymitywne narzędzia, więc niektóre rzeczy zdejmowaliśmy.
07:01Odcinali zupełnie piłką, jak tarczyce się przecinały.
07:05Tym ludziom zawdzięczamy wiele.
07:08Na przykład pokoju konferencyjnym.
07:11Na naszym blisko godzinnym filmie możemy pokazać niewielką tylko część tego, co odżyło dziś na zamku.
07:18Ulikię zobaczyć sami.
07:19Powróćmy na chwilę do czasu wojny.
07:36Mówi profesor Jan Zachwatowi.
07:38Decyzje o znisbużeniu zamku królewskiego w Warszawie, jak o tym, że miasto Warszawa ma być nieodbudowane,
07:48znajdowały wyraz również i w przygotowywanych planach dla Warszawy.
07:54Wprowadzone zostałem kiedyś po południu po zakończeniu pracy do tej pracowni
07:58i z przerażeniem zobaczyłem, co ma być z Warszawą.
08:03To monstrum miało stanąć na miejscu zamku i zamkowego placu.
08:08Zamysł zniszczenia struktury stolicy.
08:11Aktorzy tej ponurej tragicomedii?
08:14Trzy razy doktor F.
08:17Doktor Fischer.
08:19Doktor Frank.
08:21I doktor Fry.
08:22Historyk sztuki, który przed wojną bywał na zamku z uśmiechem Judasza.
08:28Powstanie 1944 roku.
08:40Kolejny rozdział warszawskiego dramatu.
08:53W sąsiedztwie umierało stare miasto.
08:56Puste mury zamku królewskiego w Warszawie przetrwały powstanie.
09:03Przetrwały do końca listopada 1944 roku.
09:07I wtedy w otwory wyborowane w roku 1939,
09:12a było tych otworów w ścianach zamku 10 tysięcy,
09:16jeszcze założyli Niemcy ładunki dynamitowe.
09:19I już niedługo przecież przed przegraną definitywną,
09:21przed ucieczką z Warszawy wysadzili mury zamku w powietrze.
09:25Połowa stycznia 1945 roku.
09:38Warszawa wolna.
09:42Spotkanie ze śmiercią ludzi i murów miasta.
09:46Pierwsze próby sądywania ruin.
09:55Przeglądu tego, co z zamku pozostało.
09:58Pierwsze tygodnie odgruzowywania.
10:01Chciałem wymazać liczne rozdziały historii,
10:03których zamek był ważnym świadectwem.
10:06Trzeba historię przywrócić narodowi.
10:08Ruina nad Wisłą.
10:12Miejsce wykopalisk warszawskiej Pompeji.
10:14Pojawili się też prawdziwi archeologowie.
10:41Mieli obowiązek wykorzystania tragicznego momentu zniszczeń i upadku.
10:47Sięgnięcia po to, co dotąd było niedostępne.
10:49Badano, opukiwano.
11:06Mierzono każdy detal.
11:07Cegłę, załom.
11:09Niespodzianki nowych odkryć.
11:12Nieznane fragmenty średniowiecznej budowy.
11:14Rozległe gotyckie piwnice, których zachowania nikt wczoraj jeszcze się nie domyślał.
11:21Gród i zamek starsze były niż przypuszczano.
11:25W nowo odkrytych podziemiach sala tajemnicza.
11:29Czemu to pomieszczenie służyło?
11:31Obrzędom sekretnym?
11:33Ucztom?
11:33Znajdujemy się, proszę Państwa, w najstarszym świeckim wnętrzu gotyckim zachowanym w całości w Warszawie.
11:42Mówi profesor Aleksander Giejszto.
11:44Dom Wielki, wybudowany przez Janusza Starszego stanął na jeszcze starszych posadowieniach grodu i zamku warszawskiego.
11:55Badania, które rozpoczęliśmy w roku 1971 i II, dały nam możliwość sięgnięcia do piwnic zamkowych,
12:05oczyszczenia tych piwnic i dotarcia do tego wszystkiego, co te piwnice zachowały ze świadectw naszej historii i naszej przeszłości.
12:14Jednym z niezawodnych kryteriów datowania zabytków, które tutaj właśnie znajdujemy, jest, jak wiadomo, dla archeologów ceramika.
12:23Oto jeden z przykładów naczynie, które było używane w czasach pierwszych gospodarzy tego zamku, jeszcze w pierwszej połowie XIV wieku.
12:32Ale taśma czasu, która tutaj biegła i szybko, ale szeroko, zostawiła na sobie sporo innych śladów.
12:41Myślę także tu o wieku XVI, gdzie w piwniczce, podal wieży zegarowej, znaleźliśmy ślady pracowni alchemicznej.
12:53Jednego z lekarzy królewskich, doktora Baltazara Smosarskiego, ucznia Krakowa i Patwy,
12:59czynnego tutaj przez całą pierwszą połowę XVI wieku.
13:03Mamy tu zachowane bardzo pięknie właśnie owe partie gotyckie podziemia.
13:08Mamy wiele fragmentów wyposażenia także z różnych epok, a udało się nam Komisji Archeologiczno-Historycznej
13:15i powiększyć wiedzę o zamku i przysporzyć przyszłemu muzeum zamkowemu także sporo obiektów.
13:25Od podziemi zaczynają teraz zwiedzanie zamku wycieczki.
13:31Podziwiają owoce pracy archeologów.
13:34Wyroby ceramiczne z XIV wieku do XVII.
13:37Atmosfera lochu pełnego skarbu.
13:53Skarby są i dosłownie.
13:55Przekazywano na odbudowę zamku zegarki po ojcach i pierścionki po prawakach.
14:00Sypało się złoto na pierwszą wieść o rekonstrukcji,
14:04a nawet wcześniej, gdy zwlekano z decyzją odbudowie.
14:07Pierwszy dar na zamek
14:16portret świetnego barochowego poety Jana Andrzeja Morsztyna.
14:20Dar jego potomka, pisarza Ludwika Hieronima Morsztyna,
14:25który w testamencie postanowił,
14:27jeżeli kiedykolwiek zamek zostanie odbudowany,
14:35obrazy, wspaniałe francuskie meble,
14:37dary Henryka Kucharskiego z Paryża
14:40i Jerzego Waldorfa z Warszawy.
14:44Gesty posiadających
14:46datki tysięcy zwykłych,
14:48często ubogich ludzi
14:49z kraju ze świata.
14:52Sławna szkatuła z placu zamkowego.
14:54Stale wypełniana.
14:56Nieraz ciężka od monet i banknoty.
14:59Wywożona do banku
15:00honorowej asyście odprowadzana wzrokiem przez rzeszę ofiarodawców.
15:04Złotówki, a także dolary, funty, marki, rupie.
15:25Każdy z ofiarodawców będzie miał moralne prawo
15:27do swojej zamkowej cegły,
15:30fragmentu stiuku, rzeźby.
15:33Każdy z nich w przyszłości
15:34poczuje się panem na zamku.
15:41Pewnego dnia,
15:421971 r.
15:44Na zamek ściągnęli
15:46najlepsi, najzdolniejsi,
15:48po prostu ludzie o złotych rękach.
15:50Przywołano zapomniane
15:51od pokoleń umiejętności.
15:54Zaczęliśmy od budowy
15:55od skrzydła gotyckiego.
15:58Nie dlatego, że książęta Mazowiecy
16:00kiedyś tak zaczęli tę budowę,
16:02ale dlatego, że istniały tam
16:04wspaniałe, historyczne piwnicy.
16:06Profesor Jan Bogusławski
16:08wyjaśnia.
16:08A dane odkryte kiedyś
16:11w 1922 roku
16:12przez Skórewicza, architekta
16:15i zrekonstruowane.
16:17Jednakże okazało się,
16:19że było popełnione
16:20dużo do wolności.
16:23On zestetyzował,
16:25bał się
16:26takiego przenikania
16:29elewacji gotyckich
16:32książąt mazowieckich
16:33z oknami
16:35zrobionymi przez Zygmunta Augusta
16:38zgodnie z wnętrzami,
16:41które on tam
16:42projektową.
16:44My wracamy
16:45do, beznamiętnie,
16:47do wszystkich przekazów
16:49fotograficznych,
16:50któreśmy zastali.
16:53Trzeba było zrobić
16:55naturalnie
16:56takie plansze,
16:59gdzie każda cekła
17:01jest wskazana
17:03murarzowi,
17:04gdzie ma w jakiejś formie
17:06wmurować.
17:07murarze,
17:10ale jacy murarze,
17:12muratorzy raczej,
17:14poruszający się w obszarze
17:15czasów każdej epoki,
17:16każdego stylu.
17:18Praca rzetelna,
17:20ale i świadomość udziału
17:21w patriotycznym czynie.
17:23zachowany portal Bramy Zygmuntowskiej
17:34wśród odtworzonych na nowo ścianę.
17:37Szacunek dla każdego ocalałego detalu.
17:40Robota jak robota,
17:41ale i po trosze
17:43wyznanie miłosne.
17:46Siła tradycji,
17:47która nakazuje powrót do starej cegły,
17:49do dawnych metod budowania.
17:54Tradycja.
17:56Mówi się,
17:57tradycja jest tyranią
17:58uprawianą przez umarłych nadżywymi.
18:01Ale obok tradycji
18:03najnowsze urządzenia instalacyjne.
18:12Zejdźmy teraz do części zamku
18:14zwanej
18:14Domem Wielkim Książąt Mazowieckich.
18:17Po historię i tradycję żywą.
18:21Stare sale poselskie.
18:24Zachowany fragment
18:25późno-gotyckiej architektury
18:27i hańbiący zabytek
18:29najnowszej historii.
18:31Otwory na ładunki dynamitu,
18:33których burzyciele zapomnieli założyć.
18:36Widzieliśmy przed chwilą,
18:38jak murowano
18:39łukowe sklepienie.
18:41Tu podziwiamy efekt.
18:43Wnętrze z pogłosem wydarzeń
18:44sprzed stuleci.
18:47Kiedyś przybywali tu posłowie i dworzanie.
18:50Później przejściowo
18:51zrobiono z tych sal urzędy.
18:54Dziś rozlega się tu inny gwar.
18:57Jest i cisza stuleci.
19:21Ze ścian patrzą na nas
19:24księżęta mazowieccy.
19:25Janusz, Stanisław, Anna.
19:29Siedemnastowieczna kopia portretu
19:31sto lat wcześniejszego.
19:34Księżęta zginęli ponoć o truci.
19:36Może to po tych komnatach,
19:38a może gdzie indziej
19:39przesuwa się o zmroku
19:41oblok białej damy,
19:43trucicielki książąt,
19:44albo księżnej siemowitowej
19:46zgładzonej na rozkaz męża.
19:49Fantazja?
19:51Zapytajcie o to strażnika,
19:53który bał się pełnić służbę
19:54i poprosił o zwolnienie z pracy.
19:57Wróciło na zamek życie.
19:59Wróciły i duchy.
20:00Cofnijmy znowu wskazówkę zegara
20:11w naszym achronologicznym filmie.
20:14Cały naród budował swoją stolicę.
20:17Kto żyw przykladał ręki do zamku?
20:21To, co przed czterema wiekami
20:23czynił Mateo Castelli
20:24i jego lepiarze-tynkarze,
20:27teraz stało się udziałem
20:28wszystkich stanów
20:29w profesji, tłci, każdego wieku.
20:42Raz jeszcze śpiewano
20:44Niech się mury pną do góry
20:47Po cierpieniach
20:48wiara i nadzieja.
20:51Gdyby czekano jeszcze lat trzydzieści
20:52byłoby za późno.
20:54Wystygłyby uczucia,
20:55zabrakłoby artystów i rzemieślników,
20:58architektów i historyków
21:00sztuki obdarzonych pamięcią
21:01wypełniała się
21:03ostatnia bolesna luka
21:05w panoramie Warszawy.
21:07I kto by to pomyślał,
21:08Wasza Królewska Mości.
21:10Nie było zamku,
21:12jest zamek.
21:14Pierwsze radosne ceremonie.
21:16Podziękowanie dla budowniczych,
21:18więc trochę dla wszystkich.
21:21Członkowie Komitetu Odbudowy Zamku
21:23Tadeusz Kulisiewicz,
21:25Elżbieta Warszewska.
21:30Wjecha na zamku.
21:33Któraż to z rzędu
21:35w ciągu stuleci.
21:37O tę było najtrudniej.
21:38Ta kosztowała najwięcej.
21:40A kto nie wypije
21:54przy takiej okazji,
21:56tego we dwa kije.
21:58To Asty.
21:59Za zamek
22:00wskrzeszony z niebytu.
22:03Nie odmówi to Asty
22:04i profesor Lorenz.
22:05Nim stanął
22:08na smukłej kolumnie,
22:10spoczywał na łożu śmierci
22:11w zamkowych komnatach.
22:18Taka byłaś kiedyś Warszawą.
22:23Pełna pałaców,
22:25ale i pól szerokich.
22:27Blasków i cieni.
22:29A tacy byli możni
22:33tego świata.
22:35Królewna Anna Bazówna,
22:37siostra Zygmunta III.
22:46Król Władysław IV.
22:49Portret pędzla
22:50Franza Lojchsa,
22:51malarza dworskiego.
22:54Król Jan Kazimierz,
22:56tragiczny monarcha
22:57czasów potoku.
22:59Pokój Sobieskich
23:04na zamku.
23:05Jan, zwycięzca
23:06z Podwiednia,
23:07wybitny mecenas sztuki.
23:09Mieszkał z Marysiinką
23:10latem w Wilanowie,
23:11ale tu spędzał zimie.
23:18Gdyby nie Bernardo
23:19Belotto Canaletto,
23:21rozwiałoby się
23:22bezpowrotnie
23:22nie jedno
23:23z dawnej Warszawy.
23:25Nadworny malarz królewski,
23:26wierny wykonawca
23:27monarszych poleceń.
23:29Król pragnął widzieć
23:30na płótnach
23:31żywą Warszawę.
23:33Malarz utrwalał ją
23:34z pomocą instrumentu
23:35zwanego
23:36kamera klara.
23:38Jak wiele ulic i domów stolicy
23:40zawdzięcza włoskiemu
23:41malarzowi
23:41dzisiejszy wygląd.
23:43Muzyka
23:43muzyka
23:45muzyka
23:45muzyka
23:46muzyka
23:47muzyka
23:47Rejtan, co własnym ciałem zagrodził przejście do sali Senatu.
24:17Tak go widział Jan Matejko, kolejny wielki kronikarz rejestrujący wydarzenia dziejowe na płótni.
24:24Ważne epizody historii, których nie mógł jeszcze uwiecznić obiekty fotograficznie.
24:30Konstytucja 3 maja 1791 roku, obraz, którego treść łączy się najściślej z tym miejscem.
24:40Są na zamku inne dokumenty historii.
24:43Powstanie listopadowe i jego następstwa.
24:47Ten nieforemny plac w centrum miasta nie raz i nie dwa był okiem dziejowego cyklonu.
24:59Dwali na zamku goście dostojni, wytworni, wybrani z kłumu.
25:03Czas na zwykłych śmiertelników, anonimowych wielbicieli.
25:08Czas wielkiego otwarcia.
25:10Pierwsze przekazy bez fantazji artystów.
25:17Początek fotografii.
25:19Rok 1863.
25:22Namioty wojsk rosyjskich przed zamkiem.
25:27Tematu fotoreporterom nie brakowało w tej części miasta nigdy.
25:31Rok 1915.
25:39Brama Grodzka.
25:41Niemcy w Warszawie.
25:42Pierwsze filmowe zdjęcia zamkowego podwórca.
25:54Proklamowanie tak zwanego Królestwa Polskiego.
25:57W końcu temat radosny dla filmowców i fotografów.
26:05Zamek powrócił do świetności.
26:08Wysiłkiem milionów Polaków dokonano cudu odbudowy.
26:12Milionom udostępniono zamek.
26:14Tylko te łapcie.
26:16Kto to słyszał?
26:17W łapciach na salony?
26:19Cóż, niezbędna ochrona parkietów.
26:22Zachował się rachunek wystawiony Stanisławowi Augustowi przez kamieniarzy z Szydłowca.
26:41Prawnuki mistrzów z Szydłowca po dwóch stuleciach sposobią znowu kamienie dla zamku.
26:47Przy okazji przywracali życie starym kamieniołomom, skąd już czerpano piaskowiec na zamek.
27:03Cięcie, szlifowanie, obróbka.
27:07Złote serca, złote ręce.
27:09Rzeczy stare i nowe.
27:21Nowe jak stare.
27:23Improwizacja.
27:24Zawsze mocna strona charakteru Polaków, ale i systematyczny wysiłek.
27:30Układanki, teksty, szarady.
27:33A to przecież jedna z największych tego rodzaju operacji w historii sztuki.
27:36Kopiowanie samego siebie jest czasem działaniem patetycznym.
27:42To słowa Pawla Ficasa.
27:45Autentyk ma wartość najwyższą.
27:48Na zamku dano mu priorytet absolutny.
27:51Ale samymi autentykami, a raczej przy ich braku,
27:54nie podniesiono by tego gmachu z gruzów i popiołów.
27:57Świat naukowy zaakceptował totalne rescytuowanie unicestwionych zabytków.
28:21Liczyły się dramatyczne motywacje i liczyło się mistrzostwo wykonania.
28:28Twórcza myśl, wola realizacji, talenty manualne, mózgi, serca, ręce.
28:35Jeżeli chodzi o górę pod koroną,
28:43cała ta część jest zbyt masywna.
28:46To znaczy, że albo trzeba ją nieco cofnąć,
28:50albo trzeba ją glębić.
28:52Jedna z licznych narad.
28:54Temat – rekonstrukcja kartusza.
28:56Kacza herbowa powinna być plastyczna.
28:59Ale nie było na tym modelu poprzednim takiego wyboru?
29:02Nie było.
29:03Nie było.
29:04Myślę, że byłam już w osi.
29:06W poprzednim modelu różniło się z tym,
29:08że ta linia bywa mocna.
29:26Wyobraźnia, wiedza, zdolności,
29:29ale i nowoczesna aparatura fotogrametryczna.
29:33Stereoplanigraf warszawskich geodetów.
29:36Liczenie, mierzenie przestrzeni.
29:39Kreowanie brył trójwymiarowych
29:41na podstawie zachowanych fotografii.
29:48Pelplin Katedra.
29:50Najlepiej zachowana historyczna dachówka.
29:56Ustalono, że dachówka z Pelplina
29:59jest idealna dla warszawskiego zamku.
30:03Rękodzieło jak przed 300 laty.
30:06Godziny pracy nad każdą pojedynczą sztuką,
30:10tak zwanym gąsiorem.
30:12Wielka pomoc?
30:14Opodal warsztatu i katedry w Pelplinie
30:17mają złoża czerwonej gliny.
30:20Ile to tysięcy dachówek
30:22zmieści się na zamkowym dachu?
30:26Do gdańskich zakładów ceramiki w Kadynach
30:36dojeżdżał stale kierownik budowy zamku,
30:39inżynier Henryk Pakuła,
30:41żeby sprawdzać, kontrolować,
30:43mierzyć każdą niemal segłę.
30:45Jest większa od współczesnej.
30:47Liczy w centymetrach
30:4810 na 13 na 28.
30:51Tymczasem zamek wrastał ponownie
31:00w krajobraz Warszawy.
31:05Gotowe wnętrza zaczynały pełnić nowe funkcje.
31:09Pokój marmurowy,
31:11jego wyposażenie ocaliły dobre duchy.
31:14Czytaj, ludzie z narażeniem życia.
31:16Portrety monarchów.
31:26Ci, co przesuwają się po gładkiej posadzce,
31:29mogą uwierzyć w reinkarnację tych skarbów.
31:33One na dziesiątki lat zniknęły z pola widzenia,
31:36niektóre uznano za bezpowrotnie utracone.
31:38Zbudował gabinet Władysław Czwarku.
31:43Odnowił, ozdobił na nowo Stanisław August.
31:47Za karę za powstanie listopadowe
31:49Iwan Paskiewicz zburzył cudowne wnętrze.
31:53Uratowane resztki rozsypały się po świecie.
31:56Coś ocalił znany warszawski kolekcjoner
31:59Antoni Jan Strzałecki.
32:02Dla przekraczających prób tej sali
32:04dzieła sztuki są niezwykłe.
32:06Historia sensacyjna.
32:17Nie udałoby się odtworzyć tego wnętrza,
32:20gdyby nieszczęśliwy przypadek.
32:23Przetrwały barwne rysunki
32:25Jana Christiana Kamzecera.
32:27To dzięki nim zidentyfikowano
32:29potrzebne do rekonstrukcji marmury.
32:32Król Stanisław, wielki mecenas sztuki,
32:34jest tu znowu obecny.
32:44Apartament wielki,
32:46sala audiencjonalna nowa,
32:49czyli tronowa.
32:50Do tego wnętrza uśmiechnęła się kiedyś fortuna.
33:03Wiele elementów w tej sali
33:04przetrwało wszystkie katastrofy dziejowe.
33:08Meble.
33:09Nawet tron.
33:10Raczej jeden z tronów.
33:13Tak wyglądał tuż po ostatniej wojnie.
33:17Nigdy dość przypominania.
33:20Rzeczy rozmaite,
33:21kawałki mebli,
33:23list,
33:23boazeri,
33:24strzępy przedmiotów.
33:26Z nich potem tworzono całości.
33:29Wynosili je,
33:30wykradali ludzie pod wzrokiem gestapowców,
33:33pod lufami karabinów,
33:35pod gradem bomu.
33:36Ocalono bezcenny majątk.
33:39Czeka nas wielkie zadanie.
33:41Mówi docent Marek Kwiatkowski.
33:43Wszystkich elementów,
33:44które uratowane zostały w 1939 roku.
33:47Określenia ich ilości.
33:49Następnie określenia zakresu prac
33:51rekonstrukcyjnych i prac konserwatorskich.
33:54Dla przykładu,
33:55weźmy element,
33:57który został uratowany z sali audiencjonalnej.
34:00Dawnej sali audiencjonalnej.
34:02Jeden z orłów wieńczących,
34:05triumont,
34:06czyli dekoracyjne lustro.
34:08Takich orłów było pięć w tej sali.
34:11Ocalałe orły jednak są bardzo zdewastowane,
34:15zniszczone,
34:15mają połamane skrzydła,
34:17brak im łap,
34:17brak gałązki laurów.
34:19Te elementy trzeba będzie
34:21na podstawie zdjęć fotograficznych
34:23zrekonstruować.
34:24Celem naszym jest
34:27włączenie każdego oryginalnego elementu
34:30w zrekonstruowany wystrój
34:32zamku królewskiego.
34:35Chodzi nam o to,
34:36żeby widz oglądający te wnętrza
34:38mógł łatwo odróżnić
34:41element stary
34:42od elementu zrekonstruowanego.
34:45Nie, nie ma i nie będzie
34:46prób ukrywania faktu szczupłości
34:49resztek autentyków.
34:51Z czasem patyna
34:52przytłuni blask replik,
34:54ląb i wypełnij.
35:08Złote ręce,
35:10tym razem bez przenośnia.
35:13Dziesiątki kilogramów złota.
35:15Złoto wysokiej próby
35:16pokryło boazerie,
35:18meble, fragmenty sztukaterii.
35:20Odżyło jeszcze jedno
35:22bardzo stare rzemiosło.
35:25A teraz, uwaga,
35:28to będzie prawie
35:29seans spirytystyczny.
35:31Co z autentyków
35:33zachowało się
35:34w sali tronowej,
35:37w sali balowej,
35:39w sali audiencjonalnej dawnej,
35:44w sali rycerskiej,
35:48z której ocalało najwięcej.
35:57Każde zachowane drzwi,
35:59każdą ramę okienną
36:00poddano zabiegom stolarzy
36:02najwyższej w zawodzie rangi.
36:05Większość to mistrzowie z Henrykowa,
36:08z zakładów mebli artystycznych.
36:10Znani w kraju
36:12i z prac
36:12przy rekonstrukcji
36:13zabytków za granicą.
36:16Naprawiane przez nich
36:17przedmioty z drewna
36:18były często
36:19tworzeniem od nowa.
36:21Klejili i latali,
36:23dokonywali
36:24misternych intrustacji.
36:25Opis stolarskiego kunsztu.
36:54Posadzki.
36:55Znowu nasuwa się porównanie.
36:58Zabawa w dziecięce wycinanki.
37:01Zabawa bardzo na serio.
37:04Bożywem są najrzadsze,
37:06najcenniejsze gatunki drewna,
37:09parkiety na miarę
37:10najwspanialszych rezydencji palacowych.
37:15Sala audiencjonalna dawna,
37:19którą wszyscy cieszymy się,
37:21którą podziwiamy.
37:22Wnętrze sali odrestaurowano
37:24za sprawą zachowanych fotografii.
37:28Zegar rotacyjny.
37:30Marmurowy kominek
37:51i odtworzone na nowo
37:53lwie głowy.
37:54Jest tutaj Marcello Vacciarelli,
38:08supraport i jego pędzla.
38:09portrety rodziców króla Stanisława
38:18i
38:20konterfekt jego samego.
38:23Zamek Królewski dla wszystkich
38:27jest lekcją historii.
38:29Młodzi przychodzą tu grupami,
38:31klasami szkolnymi.
38:32Słuchają lekcji
38:33ilustrowanych obrazami,
38:35ożywianych anegdotą.
38:37Wiecie, co tu jest namalowane?
38:40I zaraz przypomnę wam,
38:42skąd to wiecie.
38:44Czy zgadza się to wnętrze
38:45z tym, co jest narysowane na projekcie?
38:47Tak.
38:48Tak?
38:49Kto malował te obrazy?
38:54Bacciarelli był głochem, prawda?
38:56Skąd mógł znać historię Polski,
38:58żeby ją malować?
39:00Tyle razy przyjeżdżał do Polski,
39:02do Klaugusta.
39:03Właśnie.
39:04Malował Klaugusta,
39:06Warszawę zwiedzał.
39:08On mieszkał w Warszawie.
39:09Czy na obrazach Bacciarelli,
39:11bo tu jest Warszawa?
39:12Nie.
39:13To są postacie historyczne.
39:16Tak.
39:17Z historii jakiego kraju?
39:19Polskiego.
39:20I skąd on ją znał?
39:22No bo on tam przebywał.
39:24Ale wy jesteście tu od lat
39:26i mało wiecie z historii Polski.
39:29Na przykład nie wiecie teraz,
39:31co one przedstawiają dokładnie te obrazy?
39:35Jakie to dary,
39:37jakie to łaski dostawał król,
39:40który był królem z łaski Bożej przy namaszczeniu?
39:44Przypomnijcie te cnoty królewskie.
39:47Mądrość, męstwo, sprawiedliwość i sprzejaźliwość.
39:54Jakie z tych cnot ma Kazimierz Wielki?
39:57Mądrość, sprawiedliwość, męstwo, odwagę wszystkie.
40:02Sala rycerska.
40:05Dzieło Merliniego i innych.
40:08Miejsce wielu uroczystości.
40:14W sanktuarium Kaplicy Królewskiej urna z sercem Tadeusza Kościuszki.
40:19Wyniesiona z ostrzeliwanego zamku przez kustosza Kazimierza Brokla,
40:24przechowana w katedrze.
40:26Częsty widok na zamku.
40:28Wycieczka zagraniczna.
40:30Tak, to Kościuszko, bohater Polski i Stanów Zjednoczonych.
40:36To dar Jana Pawła II.
40:46Święci Piotr i Paweł i Jan Chrzciciel.
40:52Cenne dzieło ze szkoły ferraryjskiej.
40:58To jest terytor urbain.
41:01To jest w Wielu.
41:04To jest w Wielu.
41:05To jest w Wielu.
41:07To jest w Wielu.
41:09To jest w Wielu.
41:11Nie wpadło się w wierze.
41:13Pokoje księcia Stanisława, późniejsze apartamenty prezydenta Rzeczpospolitej.
41:19Krok w kierunku bliższego nam etapu historii.
41:31Portrety dzieci Ludwika XVI.
41:40Stary zegar francuski.
41:43Zegary, jak wiele innych przedmiotów, wymagały zabiegów renowacyjnych.
41:48Cech zegarmistrzów ma swoją siedzibę o kilkaset metrów od zamku, po sąsiedztwie.
41:54Najlepsi ludzie ofiarowali setki godzin na bezinteresowną pracę.
42:01Ktoś powiedział, Włochy miały renesans, Niemcy reformację, Polska Stanisława Augusta Poniatowskiego.
42:18Globusy.
42:22Dal pułkownika Romana Umiastowskiego.
42:26Tego od tragicznych apeli września 1939 roku.
42:30Kobelin z herbem Stanisława Leszczyńskiego.
42:44Tu mieszkał przez wiele lat nieznany książę Poniatowski, a do roku 1938 prezydent Mościcki.
42:51Boazerie francuskie z 1740 roku.
42:57Sześć tkanin z manufaktury z Aubisson, rajskie ptaki, dar Teresy Sachakian z Brukseli.
43:05W galerii gobeliny, cztery pory roku.
43:15Dzieło Francois Gleza, wybitnego tkacza artysty przez lata pracującego w Warszawie.
43:21Sceny jak z filmu o alchemikach.
43:34W pracodniach całej Polski barwiono według starych recept.
43:38Bez tkanin nie byłoby w pełni zamku, ogólnego efektu skończonych wnętrz.
43:43Farbowano, komponowano, tkano, uzupełniano uszkodzone arrasy, gobeliny, dywany, tkaniny meblowe.
43:52Należało przedyskutować tysiące problemów.
44:18Tysiące problemów.
44:19Bo to jest 18 wiecznie, bo to jest ta zieleńka.
44:23Tak, ale więc to, którą zieleń, ten zieleń, tak państwo myślicie?
44:27Nie, nie, nie, nie, nie, nie.
44:29Ten, bardzo niebieski.
44:30To niebieski.
44:31To niebieski.
44:32To niebieski.
44:33Albo ten, ale to ten.
44:34Mnie się zdaje, że ten.
44:35Ten.
44:36Ten.
44:37Tak, myślę, że będzie inaczej, będzie za surowy.
44:40Ja myślę, że ten wzor nie powinno się widzieć.
44:43Tylko był bardzo ostry i przez wojnę był w ogóle barokotek.
44:46To był błąd.
44:47Oczywiście.
44:48A to powinno być coś w tym rodzaju, jak tutaj.
44:51To znaczy, że wzór jest i to nie jest tępe.
44:54Bo jeżeli nie będzie wzoru, będzie tępe.
44:56Ten kolor.
44:57Jak będzie wzór, to on wszystko...
44:58Ale nawet istnieje określenie, istnieje określenie techniczne z epoki.
45:03Po osudzi nakara.
45:05Na kar.
45:06Aha, no tak.
45:07Na kar.
45:08Na kar.
45:09Na kar.
45:10Określa inwentarz, że wszystko i obicia, i tron, i dywan, pod tronem, wszystko w tym samym...
45:17Kustosz Aleksandra Świechowska.
45:20Siedemnastego wieku, znaleziony w zasypisku jednego z kanałów siedemnastowiecznych zamkowych.
45:27Zespół bardzo interesujący.
45:29Bardzo jednolity.
45:31Składało się na niego 17 takich szklenic, olbrzymich, przeznaczonych do picia wina.
45:37O pojemności litra, trzy czwarte litra.
45:40Klejenie szkła, jak Państwo widzą, jest rzeczą bardzo żmudną.
45:44Trudniejszą niż klejenie ceramiki.
45:46Ale to się jednak bardzo opłaca.
45:48Ten zespół jest tak zróżnicowany gatunkowo.
45:51Występuje w nim tyle odmian, kieliszków, flakonów, butelek, słoików, małych flakoników do perfum,
46:00że rzeczywiście wyklejenie tego da efekty bardzo ciekawe.
46:06To, co przysłowiowo najbardziej kruche.
46:09Porcelana.
46:11Z miśni, sewr, z manufaktur warszawski.
46:14Obecność tych delikatnych naczyń podniesionych z rujni z bliż zamku
46:20to oczywisty dowód dziwności losów przedmiotów martwych.
46:36Sypialnia królewska.
46:38Wysoki stopień autentyczności wnętrza.
46:41Boazerie z kisowego drewna.
46:44Wspaniałe, złocone kolumny z ołowium.
46:47Tylko łoża jeszcze brakuje.
46:49O ileż łatwiej, taniej, wygodniej byłoby wykonać wszystko od nowa.
47:03Tego nie chciano.
47:05I nie darowano żadnemu ocalałemu skrawkowi muru, stiuku drewna.
47:10Chciałoby się powiedzieć fetyszyzm.
47:13A to właśnie polska szkoła konserwacji.
47:16Przywrócić do istnienia wszystko, co przeszło przez ogień i wojnę.
47:20Zamek największy w Polsce może w Europie.
47:24Poligon rzemiosła artystycznego.
47:27Muzyka
47:48Salę wielką albo balową, najdłużej odbudowywano.
47:54Projektowało kiedyś wielu architektów.
47:57Zwyciężyła ostatecznie koncepcja artystów najświetniejszych.
48:02Merliniego i Kamzecera.
48:04Niekończąca się teraz lawina pracy dla sztukatorów, złotników, cyzelerów.
48:10Rozmach, który zdumiewa.
48:13Skala na miarę 100 tysięcy metrów sześciennych tego budynku.
48:18Kowale i kuźnie w Polsce znikają w oczach.
48:28Jak kiedyś zniknęli bednarze i kołodzieje.
48:32Na zamku przetrwali nieliczni mistrzowie.
48:36Pojawili się nawet i ich uczniowie.
48:38Kobalstwo przeżyło swoje pięć minut chwały.
48:42Wielu już nie konie kuje, a kraty piękne,
48:46balustrady fantazyjne, metalowe ozdoby.
48:50Jeszcze jedno prawie wymałe rzemiosło.
49:00Ostało się niewielu ludwisarzy.
49:03Komu bije dzwon, jeżeli nie im samym?
49:06A jednak gdzieś, w jakimś przemyślu czy Węgrowie przeżyli.
49:10Wspaniale wyszlifowany dzwon ze spiżu dla królewskiego zamku
49:18to dzieło mistrza Kruszewskiego i jego ekipy z Węgrowa.
49:22Powrócił na wieżę, aby bić z całej Warszawie.
49:39Już nie na trwogę.
49:41Na okazję szczęśliwe.
49:45Ludzkie wzruszenie.
49:47Każdy ma swój udział w odzyskaniu zamku.
49:49Każdy czuje się w takiej chwili współwłaścicielny.
49:56Zakładanie hełmu na wieżę zygmuntowską.
50:10Uczestnictwo w dzianiu się historii.
50:12Wskazówki zegara ponownie ruszyły,
50:16przekraczając zaklętą granicę 11 i 15.
50:20Nowa sala poselska.
50:25Tu od końca XVII wieku zasiadali posłowie ziemscy.
50:29Tu padło złowieszcze liberum veto,
50:32ale też tu obradowali posłowie Sejmu Wielkiego.
50:36Komu brak wyobraźni,
50:37niech spojrzy na płótno z obozowiskiem wojsk polskich,
50:41litewskich i saskich.
50:42Mokotów, 1732 rok.
50:54Sala senatorska z pierwszej połowy XVIII stulecia.
50:58Od czasu Unii Lubelskiej
51:00siedziba izb połączonych
51:02Sejmu Walnego Rzeczypospolitej,
51:05Senatu i Izby Poselskiej.
51:08Ważna scena historii Polski.
51:10Tutaj, przypomnijmy,
51:12uchwalono Konstytucję 3 maja.
51:22A w poprzednim miejscu obrad Senatu
51:25Stanisław Żółkiewski prezentuje
51:28królowi Zygmuntowi III
51:30dostojnych jęci.
51:31Cara Wasyla i jego dwóch braci.
51:36Ściany zamku niby wielka gazeta dziejowa.
51:40Oto król Jan III
51:42na łącznej sesji Senatu i Izby Poselskiej.
51:46Uchwalenie trzeciomajowej konstytucji.
51:51Uchwała Sejmu.
51:53Car Mikołaj I
51:54przestaje być królem Polski.
51:58Nasza opowieść o zamku
52:00na przemian radosna i dramatyczna
52:02zbliża się ku końcowi.
52:04Niechaj tę opowieść każdy snuje dalej.
52:07Jesteśmy tu w takim pomieszczeniu,
52:11które pokazuje nam jakie to perspektywy
52:14zarówno co do historii naszego narodu,
52:18jak co do budzenia wrażliwości estetycznej
52:21na rzeczy piękne ludzi tu przychodzących
52:24zawiera obecnie zamek.
52:26Funkcja muzealna to jest oczywiście funkcja żywa.
52:29Także wystawy czasowe.
52:31To wszystko co pokazuje
52:33zamek Rzeczypospolitej,
52:36zamek, w którym majestat państwa,
52:38majestat także dawnej sztuki
52:40służy do tego,
52:42ażeby nam dzisiaj współczesnym
52:44przekazywać swoje treści
52:46i swoją piękną formę.
52:48Ale jest druga też funkcja zamku.
52:50Związana z tradycją państwową tego miejsca.
52:54Miejsce to przecież było
52:55świadkiem wielu aktów solennych.
52:57Niektóre z nich z naszej rzeczywistości dzisiejszej
53:01także tu powinny znaleźć swoje miejsce.
53:05I już tak jest.
53:06Zbieramy się tu dla szczególnie ważnych uroczystości.
53:10Zbieramy się tutaj także
53:12dla różnego rodzaju manifestacji.
53:15Powiedzielibyśmy, ale najwyższego rzędu.
53:19Wreszcie trzecia funkcja w życiu zamku.
53:23To funkcja ogólnie mówiąc kulturotwórcza.
53:25Mamy tu już dzisiaj koncerty,
53:28spektakle teatralne,
53:31recytacje poetyckie.
53:33Mamy także spotkania naukowe,
53:35literackie i kulturalne.
53:37Muzyka
53:47Muzyka
53:57Właśnie dlatego, że stary,
54:24szacunek mu się należy.
54:27Chociaż są starsze zegary,
54:30lecz ten był z królewskiej wieży.
54:36Ślad znajdziesz dawnych stuleci
54:38na tarczy tego zegara.
54:41Radosny maja, dzień trzeci
54:43i detronizację cara.
54:47Urok salonów paryskich
54:50i werble królewskiej warty
54:52i w poprzek parkietów śliskich
54:55rejtana kontusz rozdarty.
54:59Od trzystu lat już obwieszczał
55:02czas zgonu i czas narodzin
55:04prostego lutu i mieszczan
55:06i panów z wielmożnych rodzin.
55:09Troskliwa dłoń go podniosła,
55:14gdy padł pociskiem rozbity.
55:18Sztuką polskiego rzemiosła
55:20zwrócony Rzeczpospolitej.
55:25Nie w pieśni ani w legendzie,
55:29nie we śnie, ale na jawie.
55:32Słyszycie?
55:36Naprawdę będzie
55:37zegar
55:39na zamku
55:42w Warszawie.
56:02Polakiş
56:09Serci
56:11Prowadzić
56:13KONIEC
56:43KONIEC