Category
🎥
Short filmTranscript
00:00Muzyka
00:30Zamek Królewski w Warszawie w okresie międzywojennym był siedzibą prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, swego rodzaju symbolem suwerenności państwowej, symbolem polskiej państwowości.
00:52I jako taki został w kampanii wrześniowej 1939 roku zbombardowany przez atakujące Warszawę wojska niemieckie.
01:04Po rozpoczęciu okupacji zbiory zamkowe, zarówno zabytkowe, jak i o charakterze użytkowym stały się przedmiotem konfiskat i rabunków.
01:13W okresie 1939-1940 władze okupacyjne dokonały tak zwanego zabezpieczenia zabytkowych zbiorów Zamku Królewskiego.
01:25Jednak w tym samym czasie polskie środowiska konserwatorskie, polscy muzealnicy, historycy sztuki, historycy i architekci zdołali zabezpieczyć część zabytkowego wyposażenia,
01:39część obrazów, rzeźb, elementów wyposażenia wnętrz, część zdobnictwa ścian.
01:48Na tyle, aby w okresie odbudowy, aby w latach 70-tych można było wykorzystać zachowane autentyczne elementy do wiernej rekonstrukcji wnętrz.
02:00We wnętrzu, którym się znajdujemy, w gabinecie monarchów europejskich, widać wyraźnie, obserwując polichromię ścienną,
02:07które z zachowanych elementów są elementami autentycznymi.
02:14Przykładowo ten element pochodzi z przedwojennego wyposażenia zamku i został użyty do rekonstrukcji wnętrza.
02:26Zamek Królewski w czasie II wojny światowej został jako symbol polskiej państwowości wysadzony przez władze okupacyjne.
02:34Miało to miejsce w czasie powstania warszawskiego we wrześniu 1944 roku, już po zajęciu przez wojska niemieckie Starego Miasta.
02:48Zakończenie II wojny światowej oznaczało zniszczenie tego symbolu państwowości Polski,
02:55zniszczenie jego wewnętrznego wyposażenia, zniszczenie go jako obiektu zabytkowego.
03:04Zakończenie wojny.
03:23Rok 1945 postawił przed polskimi środowiskami konserwatorskimi podstawowe pytanie.
03:30Czy zniszczony obiekt zabytkowy, taki jak Zamek Królewski, należy odbudowywać?
03:36Tradycyjna szkoła konserwacji zakładała, iż obiekty historyczne należy zachowywać w stanie ich istnienia.
03:46Tradycyjna szkoła konserwacji nie przewidywała jednak sytuacji stworzonej przez wojnę,
03:51kiedy obiekty zabytkowe niszczone były celowo z przyczyn ideologicznych czy politycznych.
03:58Tak jak decyzja o zniszczeniu Zamku Królewskiego była decyzją polityczną,
04:04tak i decyzja o jego odbudowie była takąż decyzją.
04:09Tyle tylko, iż nie była decyzją narzuconą przez władzę,
04:14lecz raczej odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczeństwa
04:18oraz na zapotrzebowanie środowisk opiniotwórczych, środowisk konserwatorskich, historycznych, architektonicznych.
04:27Jednak do odbudowy zamku przystąpiono nie bezpośrednio po zakończeniu wojny,
04:33lecz dopiero w 1971 roku.
04:36muzyka
04:56W roku 1971 zapadła decyzja o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie
05:05i my na tą wieść złożyliśmy zobowiązanie jako cech złotników, zegarmistrzów, optyków, grawerów i brązowników.
05:17Taki złożyliśmy zobowiązanie, jeśli chodzi o wykonanie zegara mechanicznego,
05:24taki jaki był przed zniszczeniem.
05:25I tak się stało.
05:27Wiedzieliśmy o tym, że to był zegar bijący godziny i kwadranse,
05:31więc mieliśmy wyobraźnię, jaki to był.
05:33Ale był to zegar nakręcany korbą,
05:36gdzie konserwator musiał dwa razy w tygodniu przychodzić
05:40i korbą podkręcać wszystkie trzy obciążniki,
05:43ażeby ten zegar mógł spokojnie chodzić.
05:46Myśmy natomiast wykorzystali silnik elektryczny,
05:51który nakręca obciążniki raz na godzinę
05:56i wystarcza to 6 do 8 godzin w razie, gdyby zabrakło prądu.
06:02Mechanizm zegara to jest tak, jak każdy organizm.
06:23On po prostu nie mógłby działać.
06:26Składa się z takich trzech poszczególnych elementów.
06:29To znaczy mechanizm chodu, to jest ta część środkowa,
06:34mechanizm bicia godzin, mechanizm bicia kwadransu.
06:38Zastosowaliśmy również wychwyt Grahama.
06:42Jest to wychwyt wynaleziony w 1715 roku przez Jerzewa Grahama.
06:47Przetrwał praktycznie do chwili obecnej w zegarach dużych,
06:52stojących, wiszących.
06:53A myśmy go po prostu sobie wykorzystali do tego mechanizmu.
06:59To jest konkretnie kółko wychwytowe z kotwicą.
07:03Jest to bardzo precyzyjny, bardzo dobry wychwyt.
07:09Został również zastosowany napęd pośredni,
07:12tak zwany, który napędza nam tylko wychwyt.
07:16To znaczy konkretnie koło wychwytowe porusza kotwicę
07:20i jest przy pomocy wahadła odmierzanej po prostu co sekundę czasu.
07:31I dlatego ten napęd pośredni nam gwarantuje wielką dokładność wskazań.
07:36Dlatego, że gdyby tego napędu nie było,
07:39następowałyby różne odwskazówek.
07:42Czy to byłby wiatr, czy ptaki by mogły siadać na wskazówkach
07:47i wtedy po prostu mogłoby nastąpić zakłócenie.
07:50Także wiele osób, które przychodzą na plac zamkowy,
07:53głowę podnoszą i z zaciekawieniem patrzą.
07:56O, patrzcie, jest bardzo dokładny czas.
07:59Znajdujemy się na terenie odtworzonych już częściowo ogrodów zamkowych,
08:24którymi na co dzień zajmuje się pani doktor Małgorzata Szaprańska.
08:27Pozwól mi jej się wypowiedzieć słowami zawartymi w przewodniku
08:31Ogród Zamku Królewskiego w Warszawie.
08:33Ogród Zamku Królewskiego w Warszawie był integralną częścią rezydencji.
08:38Najpierw książąt mazowieckich, potem królów, wreszcie prezydenta Rzeczypospolitej.
08:44Ogród wnosił z sobą ważne treści i wplatał w symboliczną strukturę rezydencji
08:49szczególne wątki i znaczenia.
08:51Wielu królewskich mieszkańców zamku zwracało baczną uwagę
08:54na opadający ku Wiśle ogród.
08:57Snuli wielkie plany, sadzili drzewa, otaczali opieką botaników,
09:01zamawiali fontannę, sprowadzali rzeźby.
09:04Ogród długo wystarczał im jako Giardino Segreto,
09:07ustronny zakątek kwiatów i sztuki.
09:10Później pojawiło się pragnienie Ogrodu Wielkiego,
09:13reprezentacyjnego, podnoszącego splendor siedziby władcy.
09:17Zawsze jednak w ciągu 600 lat swoich dziejów
09:20zamkowy ogród miał być miejscem odpoczynku i spokoju.
09:24Stwarzał obok zamku inny świat,
09:27równie iluzoryczny i daleki od rzeczywistości,
09:30jak świat zamkowych wnętrz.
09:31Pójdźmy ogrodowymi alejkami,
09:35tropem dawnych myśli,
09:36a na koniec spójrzmy,
09:38jak na naszych oczach odradza się
09:39dawna wspaniałość tego jedynego w Polsce
09:42ogrodu towarzyszącego monarszej rezydencji.
09:45Pracownia konserwacji tkanin
10:03zajmuje się konserwacją wszelkiego rodzaju obiektów
10:08związanych z tkaniną.
10:10Należą więc do niej zarówno dywany,
10:12gobeliny, hafty, pase kontruszowe,
10:16elementy stroju, pasmanteria.
10:18W tej chwili panie pracują nad konserwacją
10:22z końca XVIII wieku pasa kontruszowego.
10:24Obok widzimy pieczęć z dokumentu
10:29z Królewskiej Kancelarii Stanisława Augusta Poniatowskiego
10:33z pasmanterią, czyli chwostami,
10:35które były również konserwowane w naszej pracowni
10:37i posłużyły jako wzory do rekonstrukcji
10:41pozostałych chwostów potrzebnych do wyposażenia sypialni królewskiej.
10:45Obok mamy wykonane już chwosty,
10:49które będą umieszczone w sypialni królewskiej,
10:52mniejsze i większe według XVIII-wiecznych wzorów,
10:57wziętych zarówno z malarstwa, z obrazów,
10:59jak i właśnie z nielicznie zachowanych obiektów,
11:02takich jak pasmanteria przy datowanym dokumencie królewskim.
11:06Drugą grupą prac rekonstrukcyjnych
11:10poza pasmanterią są hafty.
11:13Jesteśmy w sali tronowej Zamku Królewskiego w Warszawie,
11:34w której prezentujemy Państwu
11:36jedynego zachowanego,
11:38zdalnego wyposażenia tronu
11:39z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego,
11:42orła, który trafił do nas z powrotem w roku 1991.
11:48Przechowywała go w swoich zbiorach
11:50rodzina państwa Ponikowski w Stanach Zjednoczonych,
11:53natomiast pan Zygmunt Nagórski
11:55odkupił go od właścicieli
11:58i przekazał w darze zamkowi.
12:00Ten ciemny orzeł,
12:02pokryty tlenkami srebra,
12:03oryginalny posłużył nam jako wzór
12:07do odtworzenia 86 tą samą techniką
12:12według wszystkich tych samych materiałów w nim zastosowanych
12:17i wyglądu, jak i proporcji.
12:21Orły odtworzone, rekonstruowane,
12:22widzicie Państwo na zaplecku tronu i podniebiu.
12:25Od momentu powstania tronu w 1785
12:32podzielił on losy dramatyczne Rzeczypospolitej
12:35aż do czasów współczesnych.
12:37I tak, kiedy po trzecim rozbierze Polski
12:39Warszawę zajęły wojska pruskie,
12:41orły białe polskie zostały pomalowane na czarno,
12:45aby były orłami pruskimi.
12:47Następnie w epoce napoleońskiej
12:48zapadła decyzja, aby przywrócić w salach zamkowych
12:52symbole Rzeczypospolitej
12:52i w ten sposób orły zostały oczyszczone,
12:56tak, aby były znowu srebrnymi orłami.
12:59Kiedy po koronacji cara Mikołaja I na króla Polski
13:05i po odnowieniu sali tronowej i senatorskiej
13:08na te uroczystości,
13:10car rozczarowany wybuchem powstania listopadowego
13:14w 1831 roku wydał rozkaz,
13:17aby tron i całą masę innych dzieł sztuki
13:19z Polski wywieźł
13:20i tron trafił do oróżynnej pałaty w Moskwie.
13:23Stamtąd powrócił dopiero w 1921 roku
13:27w wyniku traktatu ryskiego po wojnie 1920 roku
13:30z innymi dziełami sztuki
13:31i został ustawiony z powrotem na zamku.
13:34I to jest okres międzywojenny,
13:35kiedy wraz z odzyskaniem niepodległości
13:37znowu tron ze srebrnymi orłami
13:40mógł istnieć na zamku.
13:43Kiedy wybuchła II wojna światowa
13:45w 1939 roku przyszły gubernator Hans Frank
13:48zdjął wszystkie orły
13:50i rozdał je oficerom niemieckim na pamiątkę.
13:53I w ten sposób zaginął po nich ślad.
13:55Jak już wspomniałam na wstępie,
13:57jeden z nich, który Państwo tutaj widzicie,
13:59został odnaleziony i ofiarowany w darze na zamek.
14:02Jesteśmy w sypialni królewskiej
14:26odtworzonej według dawnych projektów
14:29Jakuba Fontany i Domenika Merliniego.
14:32Sypialnia została nie tylko odtworzona
14:35dokładnie według projektów,
14:36a nawet zastosowano materiały,
14:39które zastosowano wcześniej.
14:41Na przykład słynną bazę riedzisową.
14:45Jeśli chodzi o kapety jedwabne,
14:49to mają one wzór,
14:51który był na pościeli królewskiej.
14:54Pościel królewska się zachowała, co prawda,
14:57ale jest w takim stanie,
14:58że niespecjalnie nadaje się do eksponowania.
15:03Wnętrze uzupełniają także meble,
15:05które są darem księżniczki Kętu Aleksandry.
15:09Jednym z darów, których było bardzo wiele
15:11w czasie odbudowy zamku.
15:13Główny element sypialni Łoże Królewskie
15:16powstały według projektu pana Grzybowskiego,
15:20ale projektu już z 1985 roku
15:23wykonał pan Zygmunt Dzierla.
15:25Wnętrze uzupełniają meble francuskie,
15:28ale również piękny kryształowy żyrandol,
15:30który z kolei jest darem rządu Austrii dla zamku.
15:34To kolejny wielki dar,
15:36który został przekazany w czasie odbudowy zamku.
15:40Znajdujemy się w dawnym pomieszczeniu garderoby królewskiej,
16:04która w obecnym czasie została urządzona
16:07z taką przewodnią myślą pokazania pasji kolekcjonerskich króla.
16:14Poza wspaniałą galerią obrazów,
16:16którą król zbierał przez całe swoje życie
16:19i której fragment widzimy tutaj na ścianach,
16:23warto spojrzeć na szafy biblioteczne,
16:26w których umieszczono XVIII-wieczne wydania
16:29dzieł myślicieli francuskich,
16:32które stanowią taki symbol księgozbioru królewskiego.
16:39Stanisław August Poniatowski był wielkim bibliofilem,
16:43któremu książka towarzyszyła przez całe życie.
16:47Od początku swego panowania, od 1764 roku,
16:52kiedy przybył na Zamek Królewski,
16:54gromadził tutaj swój księgozbiór
16:57przez ponad 30 lat swojego panowania.
17:01Księgozbiór ten pod koniec jego życia
17:03liczył około 20 tysięcy woluminów
17:06i znajdował się w specjalnie wybudowanym
17:09w tym celu budynku Biblioteki Królewskiej,
17:12która znajduje się przy zamku
17:15i która szczęśliwie ocalała z czasów wojennych.
17:19Księgozbiór ten jest jedyną historyczną,
17:23królewską kolekcją,
17:24jaka zachowała się niemal w całości
17:27w trakcie burzliwych i dramatycznych dziejów naszego kraju.
17:33Zamek Królewski jest wynikiem aktywności społeczeństwa.
17:47Należy powiem uświadomić sobie,
17:49iż jego odbudowa w najważniejszym jej okresie,
17:53w latach 1970-80,
17:56sfinansowana została w całości
17:58z ośrodków społecznych,
18:01z indywidualnych darów.
18:02Również wyposażenie zamku
18:04w znacznym stopniu pochodzi z prywatnych darów.
18:08Można więc powiedzieć,
18:09iż dzisiejsza działalność zamku
18:11we wszelkich jej przejawach,
18:15działalność edukacyjna,
18:16wystawiennicza, naukowa, wydawnicza,
18:19jest spłatą długu,
18:21który zaciągnięty został w latach 70-tych.
18:24Zdjęciał.