Antalya'nın doğal hazinesi endemik bitki türlerinin hikayesi Yeşil Doğa'da ekrana geldi

CNN TÜRK

Bazı bitkiler sadece belli bir ülkede ya da bölgede yetişirler. Ender bulunan, sadece o bölgeye has bu bitkilere "endemik bitkiler" adı verilir. Bu bitkiler adeta hazine niteliğindedir. Güven İslamoğlu; Türkiye'nin bitki biyoçeşitliliği yönünden en zengin illeri arasında yer alan Antalya'nın endemik hazinesini ekrana getirdi.

Transcript

00:00MÜZİK

00:26MÜZİK

00:26Merhaba ben Gümeysel Amalı Yeşildoğ programı ile yine karşınızdayız.

00:30Arkamda Toros dağlarını görüyorsunuz.

00:32Gerçekten muhteşem bir manzara var.

00:34Karlar yavaş yavaş erimeye başladı.

00:36Ovalara bahar geliyor.

00:37Bu hafta baharı bize müjdeleyen çiçekleri size göstermek istiyorum.

00:42Bu mevsimde oluyorlar sonra kayboluyorlar.

00:44Bunlardan bir tanesi de Kardelen.

00:46Bu bölgede bir botanik gezisi yapacağız.

00:48Bir uzman eşliğinde gezip size endemik türleri, nadir türleri, nesli tehlike altındaki türleri göstermek istiyorum.

00:56Çünkü bunları çoğumuz bilmiyoruz ve kopartıyoruz.

00:59Kopartmanın cezası 300-350 bin lira.

01:01Hatta şu anda 400 binde ulaşmış da olabilir.

01:04Oldukça yüksek başımız belaya girmesin.

01:08Dünyanın birçok ülkesinden bu biyolojik çeşitliği görmek için gelen insanlar var.

01:12Tabi bunu alıp götüren insanlar da var.

01:14Bir farkındalık yaratmak istiyoruz.

01:15Farkında olursak bu zenginliği başka yerlere kaptırmayız.

01:20Buradan çalınmasını, götürülmesine izin vermeyiz diye düşünüyorum.

01:24Köylüler zaten bu konuda duyarlı.

01:26Bu hafta bu konuyu ekrana getireceğim.

01:28Yeşildoğa başlıyor.

01:33Türkiye biyolojik çeşitlik açısından çok zengin bir ülke.

01:37Ülkemizde yaklaşık 9500 çiçekli bitki türü var.

01:41Avrupa kıtasında yaklaşık 11.000 bitki türü olduğunu düşünürsek,

01:46Türkiye'nin bitki çeşitliği bakımından ne kadar zengin olduğunu,

01:50hatta bir kıta kadar zengin olduğunu söyleyebiliriz.

01:54Bazı bitkiler vardır ki hazine niteliğindedir.

01:57Her yerde yetişmez.

01:58Sadece belli bir ülkede ya da bölgede yaşarlar.

02:02Ender bulunan sadece o bölgeye has bu bitkilere endemik bitkiler diyoruz.

02:07Türkiye'de bitki türlerinin yaklaşık 3'te 1'i endemik.

02:15Türkiye'nin bitki biyolojik çeşitliği yönünden en zengin illeri arasında yer alan Antalya'dayız.

02:21Daha çok kaya endemikler üzerine duracağız çünkü farkında değiliz.

02:27Bu konuda bize Akdeniz Üniversitesi botanik uzmanı Prof. Dr. İlker Çinbilgel eşlik edecek.

02:34Bizim için önemlidir kaya bitkileri.

02:36Her ne kadar göze görünmese de aslında dikkatli baktığımızda kaya bitkileri, endemikler önemli.

02:44Kayada önemli bir habitat.

02:46Burada kaya kas teresi var.

02:48Endemik.

02:4990'lı yılların sonunda, 2000'li yılların başında bulunan bir endemik bitkimiz.

02:53Bu koruma altında.

02:56Endemik bitkiler koruma altında.

02:59O yüzden ama herkes bakabilir, fotoğrafını çekebilir, resmini çizebilir.

03:05Bunun herhangi bir sıkıntısı yok ama koparılması yasak tabii.

03:08Yasak.

03:08Özellikle kalker kayalıkları tercih ediyor.

03:11Habitatı bu.

03:12Bir de kurakçıl bir bitki.

03:14İstekleri ekolojik faktörlere göre değerlendiriliyor.

03:17Töleransı, burada yaşaması kendine özgü.

03:20Ben bazen böyle yerlere geldiğim zaman kayada bunları görünce yaşamla mücadele bunun gibi bir şey diyorum.

03:27Hiçbir şey yok burada.

03:29Kesinlikle kayada mücadele etmek daha zor.

03:32Zorlukların bitkileri bunlar.

03:34O yüzden korumak gerekiyor ve feyiz almamız gerekiyor.

03:50Kaya endemikleri için yol boyu inip böyle yürüyoruz onları bulabilmek için.

03:57Şimdi hava cıva otunu arıyoruz.

03:59Hava cıva otu da çok bilinen bir ot.

04:02Sağlık içinde çok kullanılan bir ot ama bunun endemiği var.

04:06Yani hiç dokunulmaması gerekenleri var.

04:08Şimdi ona bakacağız.

04:09Biraz önce yolda geçerken gördük, onu arıyoruz.

04:20Hava cıva otlarının bir kısmı yenilebiliyor.

04:23Tedavi bir takım şeyler için kullanılıyor ama bunlar kullanılıyor.

04:28Endemik bitkilerini zaten böyle kullanımlarını çok fazla yaygınlaştırmamak lazım.

04:33Ama insanlar nereden bilecek bunun endemik olup olmadığını?

04:35İşte aslında doğadan bitki toplanması insanlar tarafından yasak.

04:41Yani normalde insanların bitki toplamasını istemeyiz doğadan.

04:44Çünkü popülasyonun tehdit altına alabilir.

04:47Bu nedenle mesela endemik bitkilerde özellikle dikkat etmek lazım.

05:00Türkiye'de yetişen 49 alkanlı türünün yani hava cıva otunun 32'si endemik.

05:05Kökleri boya için kullanılanları var.

05:07Şifa verdiği iddia ediliyor ama bilimsel bir karşılığı yok.

05:11Ve koparılması yasak.

05:13Bitkiler üzerine tehdit faktörlerinden bir tanesi bir yukaçakçılık.

05:17O yüzden turist görünümünde gelebilir.

05:20Bu bakımdan buranın yerel halkı da bu açıdan çok dikkatli.

05:24İnsanlarımız da bu son zamanlarda bayağı bilinçlendi.

05:27Aynı zamanda yine kolluk kuvvetlerimiz, Tarım Orman Bakanlığı, Doğa Kurumu, Milli Parklar,

05:33Şube Müdürlükleri, Genel Müdürlüğü bu konuda özellikle üzerine çalışmalar yürütüyor.

05:38Ve akademisyenlerle beraber bir iş birliği içerisinde devam ediyor bu çalışmalar.

05:45250 bitki türü dünya üzerinde sadece Antalya'da yayılış gösteriyor.

05:50Bunlardan 73'ü maalesef farklı nedenlerle kritik olarak tehlike altında.

05:56Bu türler tarım, turizm, ulaşım amaçlı yapılaşma, endüstriyel ham madde kaynağı olması gibi sebeplerden dolayı

06:03ve biraz da insan baskısıyla yok olmak üzere.

06:17Burası geofit cenneti olarak da geçiyor.

06:21Geofitler uygun olmayan koşulları, ikim koşullarını toprak altında tekrar sürgün verecek şekilde yeni bir bitki üreten organlarıyla geçer.

06:31Yani soğan, sert soğan, yumruğu gibi, rizom gibi toprak altında kalan kısımlarıyla uygun olmayan mevsimleri geçirler.

06:38Sonra yağışlardan, karların erimesinden ve beraber artık doğanın habercisi olarak çıkarlar.

06:45Galantus aslında süt çiçeği de diyebiliriz.

06:49Baharın habercisi olan bitkilerden.

06:51Yine burada İbradı çiğdemi var.

06:53Bunlarla beraber, sarı çiğdem, sümbüllerle beraber bu bölgede bolca görülebilir.

06:58Gerçekten insanın yüzünü güldüren bitkilerdir.

07:02Çiçek kısımları oldukça cezbedici ve görünürdür.

07:07Bu bakımdan önem arz ediyor.

07:08Aynı zamanda galantamin elde ediliyor.

07:11Yine koruma altında olan bitkilerden.

07:13Tabii ki buna dikkatli olmamız gerekiyor.

07:16Koparmamamız gerekiyor.

07:18Ama yine seyredebilirsiniz.

07:20Resmini çizebilirsiniz.

07:22İnsanı mutlu eden bitkilerden.

07:23İzlediğiniz için teşekkür ederim.

07:53Yukarıda kardelen çok bulamadık.

08:04Yoktur.

08:05İşte biz siz değil topluyorlar.

08:07Kim topluyor?

08:09Böyle gelenler, kardeleni sevenler, iyi bir şey olduğunu bilenler gelip kökleyip gidiyorlar.

08:15Kökleyip gidiyorlar.

08:16Yasak ama.

08:17Yasak ama kim bakacak bilecek.

08:19Sizin geldiğinizi kim bildi şimdi?

08:21Asker bildi mi?

08:22Polis bildi mi?

08:24Bizim de evlerimiz var burada.

08:25Bakım yaptık evlere.

08:27Bir şeyler ektik, soğan ektik, mağrül ektik bir şeyler.

08:31Artıraş bir çiçektir sizin evde.

08:32Bizim evimiz hep diken gülü.

08:35Diken gülü.

08:35Gül hep.

08:36Gül gülü.

08:51Çiçekleri görmek için geldik.

08:53Şurada suyumuzu içelim dedik.

08:54Moralimiz bozuldu.

08:55İnsanlar buraya geliyorlar, su almaya geliyorlar.

08:59Çevreye bakar mısınız?

09:01Leş gibi.

09:02Damacana kapakları dolayırız.

09:04Toplaya toplaya bir ayrı olduk.

09:05Şuraya bakar mısınız?

09:06Her taraf çöp.

09:08İnsan suyuna bunu yapar mı?

09:10İş değil, suya bunu yapar mı?

09:12İnanamıyorum.

09:13Şuraya geliyorsun, şu suyu alıyorsunuz.

09:15Doğanın nimetine yararlanıyorsunuz.

09:18Başka bir şey söyleyemiyorum.

09:20Leş gibi etraf.

09:21Üstünün üçünden mi kuş kırıyordun su?

09:24İki evinde.

09:24Toplaya kadar.

09:25Üçünden böyle.

09:27Resmi var da.

09:28Şimdi şu yağmur bağımı yok.

09:30Bu niye burası böyle çöp içinde?

09:33Pis millet burası.

09:46Yine nadir bitkilerden bir tanesi.

09:49Fiatillaria elvezi yani ağlayan gelin boyun ters lale de deniliyor.

09:54Burada da şu anda bolca bulunabiliyor.

09:58Çok güzel bir bitkidir.

09:59Endemik mi bu da?

10:00Evet.

10:01Bunlar özellikle Türkiye'de önemli bitkilerden ve bunda koparılması yasak olan bitkilerden.

10:09Bu ters lale...

10:10Bükük olmasından dolayı ters lale veya ağlayan gelin de deniliyor.

10:14Adıyaman'da falan hani gördüğümüz ters laleye benzemiyor bu.

10:17Yine onlardan farklı bir türü.

10:23Yine ibradı da bolca görülebilir.

10:27Şu an çiçek mi açacaklı yoksa?

10:29Şu an çiçekli zaten.

10:30Açmış vaziyette.

10:31Açmış vaziyette.

10:32Tamam.

10:33Ama endemik buraya.

10:35Evet.

10:35Türkiye'de çok geniş bir yayılış gösteren ters lale ya da diğer ismiyle ağlayan gelin cinsine ait 42 takson var.

10:44Bunun 19 endemik yani dünyada sadece bu bölgelerde yayılış gösteriyor.

10:49Bir diğer endemik tür ise şakayık.

10:52Ancak henüz çiçek açmamış.

10:53İklimden dolayı 15 günlük bir gecikme söz konusu.

10:57Şakayıklar da birçok yerde görebilirsiniz.

11:05Çok güzel hatta geçmişimizle bağdaştırılan bitkilerden bir tanesi.

11:10Niye?

11:10El sanatlarında çok kullanılan figür olarak kullanılan bitkilerden zamanımızda da kullanılması gereken bitkilerden bir tanesi.

11:20Gördüğünüz gibi birçok yerde görebilirsiniz gösterişli renkleri ve çiçeğiyle ben buradayım der şakayık.

11:28Ama bitkilerde her zaman şöyle bir şey var.

11:32Bir bitki bazen hepsini birden görebilirsiniz.

11:35Bazen de bitkilerin zamanı var.

11:37Buna etkileyen unsurlar güneş, iklim, sıcaklık, yükseklik gibi faktörler ve bulunduğu ortam, habitat.

11:46Bu bakımdan da aslında birbiriyle merdiven basamağı gibi çıkış zamanları, çiçeklenme zamanları fark bulabilir.

11:53Ama en çok Nisan-Mayıs aylarında belirli yüksekliklerde bitkileri görebilirsiniz.

11:59Ama dağlara doğru, yukarıya doğru çıktığınızda Haziran ayı karların erimesiyle bitkileri görebilirsiniz, bolca çiçeği görebilirsiniz.

12:07Birçok ülkede devlet bitkisi, kral çiçeği, saray bahçesi bitkisi olarak yetiştirilen şakayık,

12:16Osmanlı İmparatorluğunda Sultan IV. Mehmet tarafından doğadan toplatılarak İstanbul'da Hasbahçe'ye dikilmiş.

12:26İsminin içinde Türk kelimesi geçen, tamamen Anadolu topraklarına özgü güzel bir çiçek.

12:31Bugün benim için de güzel bir gün oldu. Gerçekten güneşin tadını çıkarttık.

12:51Etrafa dolaşmak çok zevkliydi. Baharın renklerini görmek zevkliydi.

12:56Sonbaharın renkleri nasıl keyifliyse, baharın renkleri de çok keyifliydi.

13:00Ancak küresel iklim değişikliği maalesef bu bölgeye de vurmuş.

13:04Kar beklediğimiz yerlerde kar yoktu.

13:08Kar delenleri olması gerektiği yerde ya erken aşmış ya da hiç aşmamış olduğunu gördük.

13:14Birçok bitki türünün daha uyanmamış olduğunu fark ettik.

13:18Bölge yağmur bekliyor. Yağmurdan sonra burası patlayacaktır kuşkusuz ama şu anda yağmur yağmadığı için de o görselliği açıkçası çok bulamadık.

13:28Çünkü eskisi gibi değil her şey. Her şey değişmeye başladı, mevsimler kaymaya başladı.

13:33Şu mevsimde bulabileceğimiz şeyler ya öncesinde oluşuyor ya da biraz daha beklememiz gerekiyor.

13:39Çok dengesiz bir durum var. Onu görmek üzücüydü ama yine bu haliyle de gerçekten muhteşemdi.

13:45Haftaya bir başka yerde bir başka hikayede birlikte olmak üzere. Hoşçakalın.

Kategori

Döküm

Önerilen