Kocaeli Üniversitesi (KOÜ) Arkeometri Çalışma Grubu, Anadolu'da milattan önce 5 bin yılları olarak bilinen bakırın eritme ve dökme işleminin Gre Fılla Höyüğü kazılarıyla bilinenden 3 bin yıl daha önce olduğunu tespit etti.
00:00Bir kapalı ısı kontrolünün olduğu bir fırın ortamı yaklaşık 1000 dereceye kadar ulaşmış ve buna ait bir parçayı inceleyerek
00:16içinde küçük bakır parçaları ve yüzeyde bakır kalıntısı bulduğumuzdan dolayı bu fırının bakır işçiliğiyle ilişkili olabileceğini aklımıza getiriyor.
00:28Bunun dışında bakır obje ile yaptığımız inceleme ise bunun yüksek sıcaklıkta en azından eritilmiş bir örnek olduğu ve eritildikten sonra
00:38döküm yoluyla şekillendirildiği, küçük bir işlemle vurularak şekillendirildiğini gösteriyor.
00:47Bu şundan dolayı önemli. Daha önceki arkeolojik bilgilerimiz bize prehistorik dönemde insanların bakırı bildiklerini, bakır cevherlerini de bildiklerini
01:01fakat bunu daha çok küçük süs eşyası olarak kullandıklarını da pigment olarak kullandıklarını gösteriyordu.
01:10Doğada bakır metalik olarak bulunuyor. Bu buldukları metalik bakırı da yine dövme yoluyla tavlama şeklinde şekillendirerek
01:21istedikleri forma getirdikleri gibi bir bilgi söz konusuydu. Fakat yaptığımız incelemede biz en azından yöresel olarak daha erken dönemlerde
01:32ısıyla denemeler yapılmış olduğunu ve bu malzemenin de eritilerek şekillendirildiğini gösteriyor.
01:41Bunun dışında kurşun izotop analizi yaptık. Bu kurşun izotop analizi de çok şaşırtıcı sonuçlar verdi.
01:50Çünkü grafı da Diyarbakır'da ve ergeni madenlerine yakın olmasına rağmen bu bakırın kaynağını biz Trabzon kökenli olarak bulduk.
02:00Bu da bizim için oldukça şaşırtıcı bir bilgiydi. En azından burada bir deneme ile başladığını gösteriyor bize.
02:10Bu endüstriyel bir süreç olmamış yani çok sürekli kullanılan bir süreç değil belki ama en azından ilk denemelerin başladığını bize gösteriyor.
02:21Anadolu için en erken eritme ve dökme Mersin'de Yumuktepe'de M.Ö. 5000 yılları olarak biliyoruz bugüne kadar.
02:31Bu bulgular M.Ö. 8000 yıllarında yani yaklaşık 3000 gibi çok radikal bir şekilde bir değişim gösteriyor.
02:38Ama dediğim gibi daha ilerleyen dönemdeki bir endüstriyel ve oturmuş bir teknoloji değil bu belki ama deneysel bir yaklaşımın çok daha öncesinde başladığına dair bize bir ipucu veriyor.
02:51Bununla ilgili daha detaylı çalışmaların farklı kazı yerlerinde de yapılması gerekiyor.
02:56Neolitik topluluklar ortak paydada buluştukları bazı özellikler var.
03:02Bunlar yoğun olarak hala çanak çömleksiz neolitik dönemde avcı toplayıcı olsalar da aslında ilk defa yavaş yavaş tarıma geçmeye başlıyorlar.
03:15Hayvanları evcilleştirmeye başlıyorlar ve ilk defa mimari öğeler ortaya çıkmaya başlıyor ritüel inançlarıyla karşımıza çıkıyorlar.
03:25Bakır'ın da bu tedarik zinciri içinde yer aldığını gösterdi.
03:31Bu bağlamda bu toplulukların belki de birbirine benzemesini birçok yönden birbirlerine benziyorlar.
03:41Mimari, süreçler, ilk defa yerleşimlerin ortaya çıkması, dini inançlar, inanç sistemleri, ritüeller.
03:52Belki de bu kadar ortak paydada birleşmeleri bu tedarik zincirleriyle beraber karşımıza çıkıyor.
03:59Tedarik zinciri derken şundan bahsediyoruz.
04:02Obsidiyen örneğin Doğu Anadolu kaynaklarından getirilmiş, Grafulla'ya çok da yakın kaynaklar değil bunlar.
04:10Fakat Bakır'ın bu kadar uzak bir mesafeden, Trabzon'dan getirilmiş olması örneğin bu toplulukların çevrelerini aslında bizden çok daha iyi tanıdıklarını, doğayla çok daha iç içe yaşadıklarını ve doğayı çok daha iyi gözlemlediklerini gösteriyor.
04:29Birçok birimle multidisplinan olarak çalışmakta.
04:32Düşünüyorsunuz şimdi arkeoloji, sosyal bilim, fen kısmı sayısal bir bilme olan kimyayla nasıl birleştiriliyor?
04:41Tabii ki her malzemenin o geçmişteki tanımlamasının, sosyal ilişkilerin, iletişim ağlarının, kültürel varlıklarının bunun araştırılabilmesi için o dönemde var olan malzemelerin siz yapısını ve kimyasını da karakterize etmeniz lazım.
04:57Bu anlamda bu karakterizasyon ve analiz sistemi işin içine girdiğinde yalnızca arkeoloji değil tarihte de ya da işte tıbbi alanda da ya da birçok sosyal bilim alanında da sanatta da analitik kimya işin içine giriyor, analiz demek işin içine giriyor.
05:14Bu anlamda bu yapmış olduğumuz çalışma çok güzel multidisplinan çalışmanın kimyanın her alanında, bilimin her alanında olduğuna kanıt olan bir çalışma olarak da dile getirebiliriz.
