Gıda Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gonca Bilge Özel, ABD'de yasaklanan Eritrosin (E127) adlı sentetik gıda boyasının Türkiye'de kullanımının sınırlığı olduğunu ifade etti. Uzmanlar bu maddenin kansere yol açabileceğini öne sürüyor.
00:30Gıdaların işlenmesi, depolanması gibi süreçler aslında gıdaların renklerini kaybetmesine sebep olabiliyor.
00:45Orijinal renkleri kaybolabiliyor.
00:47Özellikle ısıl işlem uygulandıktan sonra daha solgun görünebiliyorlar.
00:52Gıdaların bu kaybolan renklerini geri yerine getirmek için gıda boyalarına başvurabiliyor gıda enstitüsü.
00:59Benzer şekilde renksiz gıdaları renklendirmek için şekerleme, cupcakeler, enerji içecekleri gibi ürünlerde
01:07ürünün çekiciliğini artırmak için de yine kullanılabiliyor.
01:11Bu sebeple gıda enstitüsünün sıklıkla kullandığı katkı maddeleri aslında gıda boyaları.
01:16Tabii ki gıda enstitüsü farklı katkı maddeleri, gıda boyaları kullanabiliyor.
01:21Her gıda boyasının sağlık üzerine olumsuz etkisi vardır diye bir genelleme yapmak doğru değil.
01:27Çünkü sentetik gıda boyaları, yapay gıda boyaları olduğu gibi doğal meyve sebze ekstraklarından evde edilmiş gıda boyaları da mevcut.
01:35Bunların kullanımları da yine Türk Gıda Kodeksi ile hangi ürün grubunda, hangi limitlerde kullanılması gerektiği belirtilmiş durumda.
01:43Her gıda boyasının sağlık üzerine olumsuz etkisi vardır diye bir genelleme yapmak doğru değil.
01:49Çünkü sentetik yapay gıda boyaları olduğu gibi doğal ürünlerden, meyve sebze ekstraklarından evde edilmiş
01:56doğal gıda boyaları da mevcut.
01:58Dolayısıyla bunların kullanımları hangi ürün grubunda, ne seviyede kullanılması gerektiği
02:04zaten Türk Gıda Kodeksi ile belirli koşullar altında kullanımına izin veriliyor.
02:10Bunlar içerisinde tabii ki sentetik olanların bazılarında sağlık üzerine olumsuz etkisiyle ilgili bazı şüpheler var.
02:20Tabii ki bu dinamik bir alan.
02:22Yapılan bilimsel çalışmalar sürekli bu kodeksin güncellenmesine, bazı ürünlerin yasaklanmasına sebep olabiliyor.
02:29Önceden güvenli olan bir gıda boyası yapılan çalışmalar neticesinde sonradan yasaklanabiliyor örneğin.
02:36Eritrus'un da yine sentetik gıda boyalarından birisi.
02:39E-127 ya da kırmızı NO3 diye bilinen sentetik bir gıda boyası ve kırmızı kiraz rengi renk vermek için daha çok gıda sanayinde kullanılıyor.
02:50Bununla alakalı aslında sağlık endişeleri çok öncesinden belki 30-35 yıl öncesinden ortaya çıkmıştı.
02:57Ve Amerika'da kozmetik ürünlerde kullanımı tamamen yasaklanmıştı.
03:01Bunun arkasında da hayvan deneyleri bulguları vardı aslında bazı kanserlere sebep olabileceğiyle alakalı.
03:08Tiroit üzerine olumsuz etkileriyle alakalı.
03:11Sonrasında da en son 2025 Ocak ayı itibariyle Amerika bu ürünün gıda ve vitamin, öksürük şurubu gibi ağızdan alınan tüm takviyelerde kullanımını yasakladı.
03:24Amerika'da tamamen yasaklandı.
03:26Bu yasağın yürürlüğe girmesi yine gıdalar için 2027 Ocak diğer takviyeler içinse öksürük şurubu, vitamin gibi takviyeler içinse 2028 Ocak ayını bulacak.
03:37Ülkemizde eritrosin kullanımı Türk Gıda Kodeksi ile belirli şartlar altında kısıtlanmış durumda.
03:45Örneğin sadece kokteyl kirazlarda ve kiraz şekerlemelerinde kullanımına o da belirli limitlerde izin veriliyor.
03:53Dolayısıyla orada bir denetim var.
03:56Fakat tabii ki merdiven altı üretim yapan firmalarda bunu denetlemek oldukça zor.
04:02Açıktan alınan ürünlerde bunu denetlemek oldukça zor.
04:05Dolayısıyla denetim yapılan ürünlerden satın almaya çalışmak, etiket okuma alışkanlığı kazanmak oldukça önemli tüketiciler açısından.
04:16Etikette bir gıda boyası kullanıp kullanılmadığını ürünün e-kodlu bir katkı maddesi içip içermediğinden, e-kodundan tüketiciler tespit edebilirler.
04:26Tabii bazı gıda boyaları sadece e-koduyla değil bazıları da uzun isimleriyle yazılabiliyor.
04:32Örneğin eritrosin yerine E-127 de yazabilirler.
04:36Tüketiciler bunu çok kolay bir şekilde tespit edebilir bu ürünün varlığını.
04:41Türkiye'de tabii ki eritrosin kullanımı belirli koşullar altına sınırlandırılmış ama bu kirazlar da kullanıldığından bahsetmiştik.
04:49Bu ürünlerin de girdiği tatlılar, şekerlemelerde de eritrosinle karşılaşma olasılığı bulunuyor.
04:55Bir diğer sıkıntı da bununla alakalı ürünün internet satışının olması.
05:01Şu anda son kullanıcı da internetten bu ürünleri pembe toz gıda boyası şeklinde satın alabiliyor bazı durumlarda.
05:08Türkiye'de yasaklanmış bir ürün değil sadece Türk Gıda Kodeksi ile kullanıma sınırlandırılmış.
05:14Türkiye'de titanyum dioksit olarak bilinen beyaz gıda boyasının kullanımı 2024 yılı itibariyle yasaklanmıştır.
05:21Benzer şekilde yine bu geleneksel ürünlerde pastırma gibi sucuk gibi fermante ürünlerde gıda boyalarının kullanımı tamamen yasaklı hale gelmiştir.
05:31Türk Gıda Kodeksi ile birlikte.
05:33Yine bu panso, sunset yellow gibi tartışmaya açık olan sağlık üzerine olumsuz etkileri bulunan fakat yasaklanmamış gıda boyalarının
05:44hassas kullanım alanlarında dondurma gibi alanlarda kullanımında kısıtlamaya gidilmiştir.
05:49Yine bu panso boyasının örneğin kullanıldığı ürünlerde etiket üzerinde mutlaka çocuklarda hiperaktivite ve dikkat eksikliğine sebep olabilir gibi
06:00ibareler yer alması gerekmektedir.
06:03Bu şekilde yine kullanımı tamamen yasaklanmasa bile belirli yönetmediklerle bunların kullanımı kısıtlanmaktadır.
06:12Tabii ki bu sentetik yapay gıda boyaları yerine doğal alternatifleri de var şu anda.
06:17Bunların da yine e-kodlu olanları da var.
06:20Bu ürünler meyve sebze gibi ürünlerden ekstrakte edilebiliyor.
06:25Ve kullanımında herhangi bir sakınca yok.
06:27Örneğin işte pancar kökü tozu gibi ya da meyve sebzelerden, meyvelerden, böğürtlen vişne gibi meyvelerden edilen
06:33anthocyaninler yine gıda boyaları olarak kullanılabiliyor.
06:37Sentetik olanlara kıyasla onların stabiliteleri birazcık daha düşük olabiliyor.
06:42Bu yüzden biraz da endüstri sentetik olanları tercih etme eğiliminde olabiliyor kim zaman.
06:47Ama tabii ki doğal alternatifleri mevcut ve doğala dönüş önemli bir konu.
06:52Bu şekilde belki temiz etikete geçmek anlamında tüketicilerin bilinçlenmesi de önemli olacaktır.
06:58Gıda boyalarının sadece çocuklarda değil yetişkinlerde de olumsuz etkileri bulunabiliyor.
07:02Özellikle çocuklarda hiperaktivite, dikkat dağınıklığı gibi problemlere sebep olabiliyor beyin gelişimini henüz tamamlamadıkları için de.
07:10Ancak diğer taraftan yetişkinlerde de yine alerjik bireylerde deri döküntüsü, astım atakları,
07:16tiroitle alakalı problemler, DNA hasarına kadar varabilecek ciddi problemlere sebep olabiliyor.
07:24Tabii bunlar maruziyet seviyelerine de bağlı olarak değişkenlik gösterebiliyor.
07:29O yüzden olabildiğince tüketicilerin etiket okuma alışkanlığı kazanması, paketler üzerindeki uyarıların dikkate alınması,
07:38bu ürünlerin tüketirken dikkate alınması ve açık ürünlerin tüketiminde de yine denetimi yapılan işletmeleri,
07:44tercih etmeleri bir önlem niteliğinde olacaktır.
07:48Tüketiciler yine etiket bilgisi okuyarak gıda boyasının doğal mı, yapay mı olduğu sonucuna varabilirler.
07:54Yine kodeksimizde çeşitli ürün gruplarında kullanılması gereken izin verilen limitler ve izin verilen katkı maddeleri açık bir şekilde yer alıyor.
08:02O yüzden tüketiciler de çok rahat bir şekilde bunun takibini yapabilirler.
08:06O ürünün bulunup bulunmadığını ya da doğal mı, yapay mı olduğunu en azından tespitini yapabilirler.
08:13Ama tabii ki bu limitlere uyulup uyulmadığı bilgisi etiket üzerinde yer alan bir bilgi değil.
08:18Bu konuda da güven duydukları işletmeleri, denetim yapılan işletmeleri, tercih etmeleri önemli olacaktır.
