Kurbağa teoremi ve toplum mühendisliği
- 4 yıl önce
HAŞLANMIŞ KURBAĞA SENDROMU
Bir kurbağayı kaynar suyun içine bırakırsanız hemen tepki vererek kendini dışarı atar. Ancak, aynı kurbağayı soğuk veya ılık suyun içine koyarsanız ve korkutmazsanız öylece kımıldamadan duracaktır. Suyu alttan yavaş yavaş ısıtırsanız sıcaklık yükselirken kurbağa hiçbir şey yapmaz tersine keyif de alır. Yükselen sıcaklıkta kurbağa sarhoşluk hazzıyla kendinden geçerek dışarı çıkamayacak hale gelecektir. Kaçmak için hiçbir engel kalmadığı halde dışarı kaçamaz ve haşlanıp pişer. Çünkü kurbağanın sinir sistemi yavaş ve tedrici değişimlere değil ani değişikliklere göre programlanmıştır.
Kurbağaların çok büyük bir kısmı içinde bulundukları “değişim”i algılayamadıkları daha doğrusu rehavete kapılıp gevşedikleri için haşlanarak canlarını vermiş olur.
Bu hikaye genellikle insanların ve toplumların çaktırmadan yavaşça uygulanan değişikliklere nasıl tepkisiz kaldığını göstermek için iyi bir örnektir. Modern toplumlarda ve kişilerin yaşamlarında da sıcak su içerisindeki kurbağa gibi benzer durumlara sıkça rastlarız. Toplum yaşamını etkileyen bazı şeyler yavaşça değişir, çoğu kimse de bunu fark etmez. Kişisel ve toplum olarak yaşamlarımızda suyun ısındığını ve haşlanmaya doğru gittiğimizi bir türlü anlayamayız. Anladığımızda da iş işten geçmiş olur.
Bilim adamları, bu deneyden esinlenerek önemli bir sonuca ulaşırlar. Bu durum insanlar için de pek farklı değildir. Hayatımızda ani değişimler olmadan ya da ciddi ve ani bir tehdit ortaya çıkmadan harekete geçme alışkanlığımız yoktur. Bu durum gerek bireysel yaşamda, gerekse bir topluluk, toplum, ülke ve devletlerde de aynıdır. Su yavaş yavaş ısınıyorsa yerimizden kımıldamaz aksine rehavete kapılarak gevşeriz. Bu rahat ortamın bize doğru yansıttığı güven aldatmacasının içinde tembelleşir ve geleceği düşünemeyiz. Kendimizi koruma içgüdümüz, gerek kişisel alanda ve gerekse toplumsal arenada “suyumuz yavaş yavaş ısınmakta devam ediyorsa” tehlikeleri algılayamaz bir uyuşukluğa dönüşür. Sonuç olarak kendimizi, ailemizi ve ülkemizi savunamaz hale geliriz. Sonra da bizi bekleyen tehlikenin içinde boğulup gideriz.
Bir kurbağayı kaynar suyun içine bırakırsanız hemen tepki vererek kendini dışarı atar. Ancak, aynı kurbağayı soğuk veya ılık suyun içine koyarsanız ve korkutmazsanız öylece kımıldamadan duracaktır. Suyu alttan yavaş yavaş ısıtırsanız sıcaklık yükselirken kurbağa hiçbir şey yapmaz tersine keyif de alır. Yükselen sıcaklıkta kurbağa sarhoşluk hazzıyla kendinden geçerek dışarı çıkamayacak hale gelecektir. Kaçmak için hiçbir engel kalmadığı halde dışarı kaçamaz ve haşlanıp pişer. Çünkü kurbağanın sinir sistemi yavaş ve tedrici değişimlere değil ani değişikliklere göre programlanmıştır.
Kurbağaların çok büyük bir kısmı içinde bulundukları “değişim”i algılayamadıkları daha doğrusu rehavete kapılıp gevşedikleri için haşlanarak canlarını vermiş olur.
Bu hikaye genellikle insanların ve toplumların çaktırmadan yavaşça uygulanan değişikliklere nasıl tepkisiz kaldığını göstermek için iyi bir örnektir. Modern toplumlarda ve kişilerin yaşamlarında da sıcak su içerisindeki kurbağa gibi benzer durumlara sıkça rastlarız. Toplum yaşamını etkileyen bazı şeyler yavaşça değişir, çoğu kimse de bunu fark etmez. Kişisel ve toplum olarak yaşamlarımızda suyun ısındığını ve haşlanmaya doğru gittiğimizi bir türlü anlayamayız. Anladığımızda da iş işten geçmiş olur.
Bilim adamları, bu deneyden esinlenerek önemli bir sonuca ulaşırlar. Bu durum insanlar için de pek farklı değildir. Hayatımızda ani değişimler olmadan ya da ciddi ve ani bir tehdit ortaya çıkmadan harekete geçme alışkanlığımız yoktur. Bu durum gerek bireysel yaşamda, gerekse bir topluluk, toplum, ülke ve devletlerde de aynıdır. Su yavaş yavaş ısınıyorsa yerimizden kımıldamaz aksine rehavete kapılarak gevşeriz. Bu rahat ortamın bize doğru yansıttığı güven aldatmacasının içinde tembelleşir ve geleceği düşünemeyiz. Kendimizi koruma içgüdümüz, gerek kişisel alanda ve gerekse toplumsal arenada “suyumuz yavaş yavaş ısınmakta devam ediyorsa” tehlikeleri algılayamaz bir uyuşukluğa dönüşür. Sonuç olarak kendimizi, ailemizi ve ülkemizi savunamaz hale geliriz. Sonra da bizi bekleyen tehlikenin içinde boğulup gideriz.